Öğrencilerin sözlük kullanımı

Araştırmaya katılan tüm öğretmenlerimiz sözlük kullanımına önem verdiklerini, sözlüğü Türkçe dersinin olmazsa olmazı olarak gördüklerini ifade etmişlerdir.

“Tabiî ki 7. sınıfta hatta bütün sınıflarda sözlük kullandırıyorum, sözlük dersimizin bel kemiği.” (8. Öğretmen, İzmir)

“Ben sözlüksüz bu derse girmeyin, diyorum. İngilizcede nasıl ders işlerken sözlüğe ihtiyaç varsa Türkçede de aynı şekilde ihtiyaç var.” (5. Öğretmen, Ankara)

Yapılan görüşmelerde öğretmenlerimizin çoğu sözlük kullanımıyla ilgili sıkıntılardan bahsetmiştir. Görüşmeye katılan öğretmenlerimizden birkaçı sözlük kullanımında sıkıntı yaşamadıklarını belirtmişlerdir.

“Evet, kullandırıyorum. Açıkçası ilerleyen sınıflar sözlük taşımıyorlar, yük geliyor. Küçük sınıflar da getiriyorlar ama büyükler de çok zor hele sekizlerde bir öğrenci getirirse iyi. Yedilerde de sözlük getiren öğrenci üç dört tane çıkar. İnternet sözlüğünü kullanmıyorsak kelimenin anlamını sözlük getiren öğrencilere okutuyorum. Birkaç farklı anlamını söylüyorlar. Türk Dil Kurumu’nun internet ortamındaki sözlüğünü kullanıyoruz. Ama şunu da söyleyeyim bu noktada bizim nesil veya sizin nesil ansiklopedi ve sözlük kullanımında çok daha başarılıydı. Şimdi artık her şey bir “tık”ın ucunda olduğu için çocuk ansiklopediden bir şey bulacağı zaman üzerindeki harflerden hangi sayıda olduğunu tahmin bile edemiyor. Öyle bir kusurumuz da var. Sözlük kullanımı eskiye göre biraz daha azalmış durumda. Çocuklar çok üşeniyor, bekliyor ki kelimenin anlamını öğretmen söylesin ya da hazreti google’a tıklayalım da o söyleyiversin bize.” (6. Öğretmen, Ankara)

“Sözlük kullanımında çok fazla sıkıntıyla karşılaşmıyorum. Okuması yazması zayıf seviyesi düşük birkaç öğrenci var. Onlar, kelimenin anlamını sözlükten bulamıyorlar. Diğerleri çok çabuk sonuca ulaşıyor.” (15.Öğretmen, İzmir)

Öğretmenler sözlük kullanımında, öğrencilerin sözlük taşımamaları, kolaycılığa kaçmaları, bir kelimenin sözlükte nasıl arandığını bilmemeleri gibi sıkıntılarla karşılaşmaktadırlar.

132

4.1.5.9. “Sözlük Oluşturma” etkinliği

Görüşmeye İzmir ilinde katılan öğretmenlerden; beşi öğrencilere sözlük etkinliğini her sınıf düzeyinde yaptırmaktadır. Diğer öğretmenler ise bu etkinliği alışkanlık hâline gelmesi açısından alt sınıflarda (5 ve 6. sınıf) uyguladıklarını fakat üst sınıflarda (7 ve 8. sınıf) uygulayamadıklarını ifade etmişlerdir.

Görüşmeye Ankara ilinde katılan öğretmenlerden dokuzu bu etkinliği her sınıf düzeyinde yaptırmaktadır. Bir öğretmen ise bu etkinliği alışkanlık hâline gelmesi açısından küçük sınıflarda (5 ve 6. sınıf) uyguladıklarını fakat üst sınıflarda (7 ve 8. sınıf) uygulayamadıklarını ifade etmişlerdir.

“Benim Sözlüğüm adlı bir çalışmam var. Çocukların birer küçük boy sözlük defterleri var. Bunu dönemin başında A’dan Z’ye sayfalara ayırıyoruz. Çocuklar sadece Türkçe dersinde değil diğer derslerde de karılaştıkları, okuma saatlerinde okudukları kitaplardaki anlamını bilmedikleri kelimeleri bu sözlüklerine not alıyorlar. Yıl içerisinde kaç sözcük öğrendiklerini kendileri de görebiliyorlar.” (12. Öğretmen, Ankara)

“Sözlük oluşturma etkinliği yaptırmıyorum. Fakat buna benzer proje ödevleri veriyorum. Bu proje ödevinde öğrencilerden, bir hafta boyunca ders saatleri dışında günlük hayatta kullandıkları kelimeleri not almalarını istedim. Daha önce görev yaptığım okullarda da bu proje ödevini yaptırmıştım. Çocuklar on bin, yirmi bin tane kelime yazabileceklerini söylediler. Sonra şunun farkına vardılar ‘Öğretmenim biz bir hafta boyunca 500-600 kelimeyle konuşuyormuşuz.’ dediler ve günlük 60-70 kelime kullanıyorlar. Bu sonuçtan kitap okuyamadıklarını anlıyoruz.” (9. Öğretmen, Ankara)

Öğretmenlerin yaptırdığı sözlük oluşturma etkinliği de kendi içerisinde farklılık göstermektedir. Bazı öğretmenler, öğrencilerine sadece Türkçe ders kitabındaki metinlerde geçen anlamını bilmedikleri kelimeleri yazdırırken, bazıları bunun yanı sıra öğrencilerin okuma saatinde veya günlük hayatta okuduğu kitaplardaki anlamını bilmedikleri kelimeleri ve diğer derslerde geçen anlamını bilmedikleri kelimeleri de “sözlük defter”lerine not aldırmaktadır.

Koza Yayınları 7. sınıf Öğretmen Kılavuz Kitabı’nın ilk bölümünde okuma becerisinde “Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur.”,

dinleme/izleme becerisinde “Dinlediklerinden/izlediklerinden hareketle yeni öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur.” kazanımlarına yer verilmiştir. Ayrıca ilk temanın ilk metninde “Öğrencilerinizden geçen yıl başladıkları sözlük oluşturma çalışmalarına metinlerden yeni öğrendikleri kelimeleri ve kelime gruplarını da ekleyerek devam etmelerini isteyiniz. Geçen yıl böyle bir çalışma yapılmamışsa öğrencilere gerekli açıklamaları (kelimeleri alfabetik sıraya koyarak yazmak, farklı anlamları numaralarla belirtmek vb.) yaparak onları yönlendiriniz.” şeklinde kapsamlı bir açıklamaya yer verilmiştir. Yine aynı şekilde Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları 7. sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı’nda kazanımlara yer verilmiş ve şu açıklama yapılmıştır: “Kelime çalışmalarından sonra öğrencilerinizden kendilerine sözlük olarak kullanacakları bir defter tutmalarını ve yıl boyunca işleyecekleri metinlerde öğrendikleri kelimeleri bu deftere kaydetmelerini isteyiniz. Öğrencilerinize sözlük oluştururken dikkat etmeleri gereken hususları (kelimeleri alfabetik sıralama vb.) hatırlatınız. Oluşturdukları sözlükleri zaman zaman kontrol ederek öğrencilerinizin öğrendikleri yeni kelimelerden sözlük oluşturma süreçlerine katkıda bulununuz.”

Yukarıdaki ifadelerle Öğretmen Kılavuz Kitabı’nın ilk bölümünde öğrencilere, anlamı bilinmeyen kelimelerle ilgili sözlük tutturmaları gerektiği vurgulanmıştır. Bu doğrultuda eğitim öğretim yılı boyunca işlenecek metinlerde, öğrencilerin anlamını bilmedikleri kelimeleri “sözlük defter”lerine not etmeleri gerektiği ve tüm sınıf düzeylerinde bu etkinliğin uygulanması önerilmiştir. Fakat görüşmeye katılan öğretmenlerimizden yaklaşık üçte birinin her sınıf düzeyinde “sözlük defteri” tutturduğu gözlenmiştir. “Sözlük defteri” çalışmasının uygulanması sayesinde öğrencilerin kelime hazinelerinin zenginleşeceği söylenebilir.

4.1.5.10. Öğrencilerin anlamını sıkça bilmedikleri fakat kelime