Çevrimiçi Öğrenmenin Sağladığı Yararlar

Bilgisayar ve internet teknolojisinin giderek yaşamın her safhasına nüfuz etmesine paralel olarak, bu teknolojiler eğitimin ayrılmaz paydaşları olmaya başlamıştır. Bugün hangi kademede olursa olsun eğitimi, sözü geçen teknolojilerden ayrı ele almak neredeyse imkânsızdır. O kadar ki eğitim giderek teknolojik bir hâl almaya, teknoloji bağlamlı hâle gelmeye başlamıştır. Bilgi ve iletişim teknolojileri tabanlı eğitim uygulamalarıyla okulların boş binalar olmaktan kurtarılabileceği söylenmektedir (Çakıroğlu ve Baki, 2006:169). Nitekim çevrimiçi öğrenme uygulamalarındaki olumlu deneyimlerin çevrimiçi öğrenmeye yönelik ilgiyi arttırdığı, çevrimiçi öğrenme ortamları sayısındaki artışla doğrulanabilir (Liaw, Huang ve Chen, 2006, Akt: Sarsar, 2008: 9). Genel olarak eğitim, giderek geleneksel öğretmen-öğrenci-tahta üçlemesinden bağımsız hâle gelerek,

36

sanal ortama doğru kaymaktadır. Bunun sonucunda öğretim de gitgide tasarıma doğru evrilmeye başlamıştır. Bu noktada çevrimiçi öğrenmenin sağladığı birçok yarar bulunmaktadır. Alanyazında buna dair çokça örneğe rastlamak mümkündür. Aşağıda birçok örneği verilen bu yararlar esas itibarıyla, internet ve www gibi teknolojilerin bilgiyi yaratma, saklama, dağıtma ve paylaşmada sağladığı fırsatlar (Aras, 2013) ile ilişkilidir. Sage (2000, Akt: Özdemir ve Yalın, 2008) bunlara bilginin düzenlenmesi, dağıtılması ve sunulmasını eklemektedir. Usta’nın (2007: 25-27) farklı yazarlardan (Horton, 2000; Aase, 2000; Burgstahler, 1997; Kaya, 2005) aktardığına göre, çevrimiçi ortamların faydaları şu şekilde özetlenebilir:

Çevrimiçi ortamlar, aynı yerde ve zamanda bulunma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır. İnternete dayalı teknolojiler ile öğrenciler ders materyallerine ve iletişim araçlarına internet erişimine sahip oldukları her yerden erişebilirler. Çevrimiçi ortamlar, öğrencilerin birbirleri ve öğretmenleriyle iletişimini arttırır. Bunun sonucunda öğrenciler ödevlerine hızlı geribildirim alabilirler ve öğretim elemanına daha kolay ve rahat ulaşabilirler. Çevrimiçi ortamlar, öğrencilerin doyumunu yükseltir, öğrencilere daha eşit eğitim olanağı sağlar. Normalde derse katılım fırsatına sahip olamayan bireyleri kapsayarak eğitim fırsatlarının daha geniş gruplara ulaşmasını sağlar. Çevrimiçi ortamlarda öğrenciler, kendi hızlarını ve programlarını belirleyebilirler. Çevrimiçi ortamlar, öğretmen ve öğrenciler için zamandan tasarruf sağlayabilir. Bunlara çok çeşitli eğitim kaynaklarına erişim fırsatı sağlar. Daha fazla sayıda ders kitabı, dergi, magazin ve diğer yazılı materyallere ulaşım olanağı verir.

Yukarıda temas edilen çevrimiçi eğitimin yararlarının çoğu, bu ortamların zaman ve mekâna bağımlı olmaması ile ilgilidir. Ancak öğrencilerin derse katılımı konusu daha çok geleneksel sınıflardaki psiko-sosyal ortamla ilişkilidir. Çünkü geleneksel yüz-yüze eğitimde psiko-sosyal bazı nedenlerden dolayı derse katılamayan öğrenciler, sanal ortamlarda daha rahat davranabilmektedirler. Bu ise öğrencilerin derse etkin katılımını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda öğretim sürecinin etkililiğini de artırır. Nitekim araştırmalar (Özgür, 2011; Özçınar, 2012), bazı öğrencilerin sanal sınıf tartışmalarına klasik sınıf içinde olandan daha fazla katıldıklarını göstermiştir. Bununla ilişkili olarak, öğrenciler arasındaki etkileşim ve işbirliğinin yalnızca yüz yüze öğrenmede mümkün olduğu iddialarının (Harasim, (1990: 42) aksine çevrimiçi eğitim, eğitim ortamındaki

37

etkileşim açısından büyük olanaklar yaratmaktadır. Eğitim ortamında etkileşim ile ilgili olarak çevrimiçi eğitimin beş özelliği şöyle belirtilmektedir:

 Çok fazla kişiyle iletişim kurma,  Bağımsız yer,

 Bağımsız zaman (esnek zaman),  Metine dayalı iletişim,

 Bilgisayar ortamlı etkileşim (Akt: Ergül, 2006: 124).

Benzer şekilde Yodkamlue (2008), Yamada (2009) ve Swan’a (2002) göre, çevrimiçi iletişim öğrenenlere sadece birebir değil birden fazla kişi ile etkileşim imkanı sunar, yüz yüze ortamlarda çekingen, düşük motivasyonlu veya başarısız öğrencilere de tartışmalara katılma konusunda fırsat eşitliği sunarak derse etkin katılma olasılıklarını yükseltir (Akt: Özçınar, 2012). Böylelikle öğrenciler çevrimiçi ortamları yüz yüze ortamlardan daha demokratik algılar. Pincas (1995), bunlara çevrimiçi tartışmaların, yansıtma ve yazma için zaman ve kişisel gizlilik sağlayan doğası, bireyin içe dönüşünü, yansıtıcılığını ve iç sesinin gelişimini desteklediğini, otoriter seslerin baskısını daha az hissettirdiğini eklemektedir (Akt: Özçınar, 2012). Geleneksel eğitim ortamlarındaki zaman ve yer sınırlılıklarını ortadan kaldırabilen, her yerde ve her zamanda gerçekleştirilebilen çevrimiçi eğitim, çekici eğitim seçenekleri sunmakta ve yaşam boyu öğrenme olanakları sağlamaktadır (Ergül, 2006). Birçok araştırmacı, öğrencilerin bilgisayar destekli iletişim ortamlarına yüz yüze ortamlara göre daha çok katıldıklarını ve birbirleriyle daha çok etkileşim içinde olduklarını söylemektedirler. Yine bunlara göre çevrimiçi öğrenme ortamlarında işbirlikli olarak bir problem etrafında çalışan öğrenciler; problem çözme, iletişim, bilimsel merak ve eleştirel düşünme gibi üst seviye beceriler kazanacaklardır (Akt: Özdemir ve Yalın, 2008: 83). Alanyazında çevrimiçi öğrenmenin 21. yüzyıl yeterlilikleri olarak bilinen eleştirel düşünme, yaratıcılık, bilgi okuryazarlığı ve problem çözme gibi yeterliliklerin kazandırılmasına destek verdiğine dair birçok bilgi mevcuttur.

Çevrimiçi eğitim, günümüzdeki mevcut öğrenme biçimlerinin en dinamik ve zenginleştirilmiş biçimlerinden birisidir. Bu ortamları daha da zenginleştirmek için tek bir değerlendirme yöntemi yerine birden fazla değerlendirme yönteminin uygulanmasının

38

önemli olduğu düşünülmektedir (Şahin, Çelik ve Hebebci, 2014). Çevrimiçi öğrenme ortamlarını zenginleştirmede bu ortamlardaki katılımcı-bilgisayar ve katılımcı-katılımcı etkileşimini çeşitlendirecek ve artıracak tasarımların önemine işaret edilmektedir (Çalışkan, Bardakçı ve Teker, 2011). Çevrimiçi öğrenmenin zenginleştirilmesi konusunda, dinamik web teknolojileri ile oluşturulmuş bir ortamda gerçekleştirilen çevrimiçi uygulama sürecinin, yüz yüze eğitim ile birleştirildiğinde, güçlü ve etkili bir harmanlanmış öğrenme ortamı oluşturacağı belirtilmektedir. Buna ilave olarak sağlam bir kuramsal altyapı için Web destekli eğitim-öğretim ortamlarının tasarlanmasında günümüzün geçerli eğitim paradigmaları ve öğrenme kuramlarının kullanılması da önemlidir.

Konuya “bilgi kaynağı” bağlamında yaklaşan Aras’a (2013) göre çevrimiçi öğrenmeyi yararlı kılan ana sebepler, eğitim sürecine sağladığı bağımsızlık, ilk kaynaktan bilgi, fırsat eşitliği, çeşitlilik ve kalite, yaratıcılık ve bireysel öğretim gibi fırsatlarıdır. Olpak’ın ( 2010: 17-20) birçok yerli ve yabancı kaynaktan aktardığı çevrimiçi öğrenmenin yararları şöyle sıralanabilir. Çevrimiçi öğrenme:

 Öğrenci odaklıdır,

 Öğrencilere seçme olanağı tanır,

 Öğrencilere istediği zaman ve yerden, kendi öğrenme hızında ve ihtiyaç duyduğu kadar öğrenmesine olanak sağlar,

 Daha hızlı ve etkin öğrenmeyi sağlar,  Zengin öğrenme kaynakları sağlar,  Öğrenme için tekrar imkânı sağlar,

 Kurumsal ve bireysel açıdan başarıyı ve gelişimi takip etme olanağı sağlar,  Öğrencilerin, alan uzmanlarından daha çok faydalanmalarına olanak sağlar,  Daha fazla öğrenciye daha az idari iş yükü ile ulaşma imkânı sağlar,

39

 Bürokratik giderlerin yanı sıra kırtasiye ve basım giderlerinin azaltılmasını sağlar,  Kurumlar ya da bölgeler arasındaki farkı azaltarak fırsat eşitliği sağlar,

 Zaman, mekân, sosyal ve ekonomik statü engellerinin ortadan kaldırılması ile hayat boyu öğrenme imkânı sağlar,

 Bilhassa çalışanların eğitimi sırasında seyahat giderleri ve seyahat süresince oluşan üretim kaybını azaltır ya da tamamen giderir,

 Dünya geneline dağıtımı ucuzdur,

 İçeriğin kolaylıkla güncellenmesi mümkündür,

 Yapılan değişiklikler anında tüm sunucularda geçerli olur ve bütün öğrencilere içeriğin son hali üzerinde çalışma imkânı bulur,

 Kullanıcıların bilgisayarlarında öğrenme ortamının oluşturulup çalıştırılmasında kullanılması gereken bir program olmadığından platformdan bağımsızdır,

 Tüm dünyadan her an erişilebilirdir. Günümüzdeki teknolojik gelişmelerle internet erişimi kolay olduğundan çevrimiçi öğrenme ortamlarının da erişilebilirliği kolaydır,

 Zaman konusunda daha esnek olup öğrencilere cevaplarının düzenlenip yazılması için daha fazla zaman sağlar. Böylece daha kaliteli etkileşim gerçekleşir ve olumlu etkiler sağlar (Ben bu işi biliyorum duygusu, iç disiplin sağlaması, yazma becerilerinin gelişmesi vb.).

Buraya kadar çeşitli yön ve boyutlarıyla temas edilen çevrimiçi öğrenme veya çevrimiçi öğrenme ortamının öğrenenlere çok önemli yararlar sağladığı söylenebilir. Zaten çevrimiçi öğrenme uygulamaları sözü geçen bu yararlardan dolayı gittikçe yayılma eğilimi göstermektedir. Eğitim alanında önemli bir kullanıma sahip çevrimiçi öğrenme ortamlarından genellikle bilgisayar ve iletişim teknolojileri, işletme, mühendislik ve fen bilimleri gibi alanlarda yararlanılmaktadır. Ancak son yıllarda bu alanlar gittikçe genişlemekte ve öğretmen yetiştirme de bunlara eklenmeye başlamıştır İlgili alanyazın

40

incelendiğinde, öğretmen adaylarının eğitiminde çevrimiçi öğrenmenin genellikle aşağıdaki amaçlara hizmet ettiği görülmektedir (Özcan, 2009: 1-2):

 Öğretmen adaylarının düşük maliyetle eğitilmelerini ve yetiştirilmelerini sağlamak (daha fazla sayıda öğretmen adayının yetiştirilmesiyle birlikte öğrenen başına sarf edilen eğitim maliyetinin düşmesi).

 Geleneksel yöntemlerle karşılaştırıldığında çevrimiçi öğrenme ortamlarının eğitimde yeni fırsatlar sunmasıyla öğretmen adaylarının daha fazla kaynağa ve olanağa erişebilmesini sağlamak.

 Çevrimiçi öğrenme ortamlarının her zaman ve her yerde gerçekleşebilmesinden dolayı öğretmen adaylarının daha geniş bir kitle halinde ve daha kısa bir zamanda yetiştirilmesini sağlamak.

 Öğretmen adaylarının çevrimiçi öğrenme ortamlarını kullanarak sınıf arkadaşları ve öğreticilerin yanı sıra konu uzmanları, diğer kurumlar ve okullardaki kişilerle iletişim kurabilmelerini (etkileşimlerini) sağlamak.

 Öğretmen adaylarının derslerde öğrendiklerini kullanmaları, öğrendiklerini yansıtmaları ve uygulama yapmaları için yeterli zamanı sağlamak.

Sonuç olarak çağa ismini veren ve damgasını vuran, günlük yaşam pratiklerini derinden etkileyen internet ve sanal teknolojiler gibi ileri teknolojilere dayalı çevrimiçi öğrenme uygulamalarının, zengin ve dinamik öğrenme fırsatları sunması, yaşam boyu öğrenme imkânları oluşturması yanında, öğretmen yetiştirme gibi önemli bir eğitim kademesine de yansımaması büyük bir eksiklik olurdur. Çünkü Bilgi Çağı’nın tekno- beyine sahip kuşaklarını eğitmekle sorumlu öğretmenlerin bu teknolojilerin gerektirdiği donanımlardan yoksun olması kabul edilmez bir durumdur. Bu noktada, Bilgi Çağı’nın eğitim ve ekonomisi de dâhil bütün sektörlerin giderek dijitalleşmesi sonucunda, bir veya birkaç dersle sınırlı olmayan bilişim tabanlı öğretmen yetiştirme programlarına ihtiyaç olduğu değerlendirmesi yapılabilir. Bu nedenle, çevrimiçi öğrenmenin, Bilgi Çağı gereklerine ve bu çağın eğitim paradigmalarına uyum sağlanması için, öğretmen yetiştirmede kullanılmasının önemi açıktır. Bu önem eğitimin niteliği ve çıktılarının

41

kalitesi bakımından yaşamsaldır. Zira Bilgi Çağı’nın her tür eğitim kalitesi, teknolojiye özellikle de ileri teknolojiye sıkı sıkıya bağlıdır.