Çözüm odaklı kısa süreli terapinin avantajları ve dezavantajları

Çözüme odaklı yaklaĢımın alana sağladığı en önemli katkılardan biri geleneksel yaklaĢımlarla kıyaslığında daha kısa bir süre içinde (5 – 6 oturum) psikolojik danıĢmaya katılan danıĢanların büyük bir çoğunluluğunun problemlerinin çözülebilmesidir. Çözüm odaklı yaklaĢım danıĢanların yetersizliklerinde daha çok güçlü yanlarına vurgu yapmaktadır. Terapi sürecinde danıĢanların problemi ya da probleminin geçmiĢi ile ilgili değil yalnızca çözümü ile ilgilendiğinden danıĢanlar daha çabuk amaçlarına ulaĢmakta ve süreç kısalarak birkaç oturumda danıĢanların sorunlarına çözüm bulunabilmektedir. Çözüm odaklı yaklaĢım problemin etiyolojisini araĢtırmak yerine neyin iĢe yaradığına dikkat çekmenin daha faydalı olduğu görüĢünü savunmuĢtur. Çözüm odaklı terapistler germiĢteki sorunları ve danıĢanın öyküsünü derinlemesine sorgulamak yerine “neyi değiĢtirmek istiyorsun?” sorusunun cevabını ararlar. Geleneksel yaklaĢımların aksine problemin nedenlerini bulmaya zaman harcamazlar. Diğer psikolojik danıĢma yaklaĢımlarıyla karĢılaĢtırılacak olduğunda, çözüm odaklı psikolojik danıĢmalarda danıĢma süresinin kısa olması hem danıĢanlara hem de danıĢmanlara büyük kolaylık sağlamaktadır. Ayrıca çözüm odaklı yaklaĢımı belirleyen danıĢmanlar danıĢanlarının mümkün olduğunca kısa sürede amaç belirlemesine yardımcı olarak yaptıkları etkili müdahalelerle süreci kısaltmaktadır. Bu da danıĢma sürecinin daha ekonomik olmasını sağlamaktadır (ĠĢlek, 2006; Meier ve Davis, 2006; Sklare, 1997/2010). Selekman‟a (2005) göre tüketim toplumunun bir gereği olarak günümüzde aile, artık psikolojik yardım sürecinde çocuklarının sorunlarına iliĢkin hızlı çözümler beklemektedir. Ayrıca çocuk ve ergenlerle çalıĢırken geleneksel yaklaĢımları kullanmanın çeĢitli zorlukları olabilir. Özellikle uzun danıĢmanlık süreçlerinde çocuklar dikkatlerini sürece vermekte sorun yaĢayabilirler (Doğan, 2000; MacDonald, 2007). Benzer Ģekilde kısa süreli ve çözüm odaklı yaklaĢımlar ergenlerin baĢarılı ve güçlü yönlerine odaklanarak ve doğrudan çözümlerin konuĢulması temelinde ilerleyerek psikolojik yardım sürecinin daha kolay kabul edilmesini sağlamaktadır (Meydan, 2013). Dolayısıyla çözüm odaklı kısa süreli yaklaĢımın varsayım terapistlere bu sorunların aĢılmasında yardımcı olabilir.

Çözüm odaklı yaklaĢım ayrıca danıĢmanlık ve psikoterapiye önemli katkılar sağlamıĢtır. Bir çok terapist ve danıĢan terapi sürecinin uzun olmasının daha etkili

76

olmasını sağlayacağı düĢüncesinden kurtulmuĢtur. Çözüm odaklı yaklaĢım terapistlere mucize soru, istisnai durumlara ve fırsatlara vurgu yapma gibi çok güçlü teknikler sunmuĢtur. Çözüm odaklı ve varsayımsal dil kullanması ve küçük değiĢimlere vurgu yapması çığır açıcı değiĢimlerdir (Seligman ve Reichenberg, 2010).

Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danıĢmanın olumlu yönlerinin yanı sıra bazı olumsuz yönlerinin olduğuna da vurgu yapılmıĢtır. Fennell ve Weinhold (1997) çözüm odaklı yaklaĢımı benimseyen danıĢmanların, problemlerin nedenine önem vermeyerek, yalnızca sorunun belirtilerine odaklandıklarını vurgulamıĢtır. Terapistlerin sadece görünen belirtilere yönelik müdahalelerinin uzun süreli olmayacağı belirtilmiĢtir. Ayrıca çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danıĢmada psikolojik danıĢmanların danıĢanların biliĢ ve davranıĢlarına odaklanarak duyguları ihmal edilmektedir (Akt. ĠĢlek, 2006). Çözüm odaklı yaklaĢım ayrıca basit oluĢu yönüyle eleĢtirilmiĢ ve danıĢanların bazen kendilerini hedeflerine ulaĢtırabilecek becerilere sahip olamayabileceği belirtilmiĢtir. Terapi sürecinde bazen danıĢanlardan beklemek yerine iletiĢim kırmanın yeni yollarını onlara öğretmek gerekebilir. (Clark- Stager, 1999; Wylie, 1990).

Çözüm odaklı yaklaĢıma yöneltilen eleĢtirilerden biri çözüm için odak noktası olarak problem keĢfini kabul etmemesidir. Fraser‟e (1995) göre problem odağının reddi çözüm odaklı terapiyi diğer modellerden farklı kılarken yararlı ya da mantıklı bir ayrım olmayabilir. Bir problemi saymama mantığını en azından çözümden önce gelen bazı referanslar olmadan çözümleri tartıĢmak imkânsızdır diyerek yaklaĢımı eleĢtirmektedir. Tanımı gereği, bir çözüm problemin antitezidir ve bu yüzden, bu ikisi arasında ayrım yapmak için noktalama gerekir. Dahası, Fraser (1995) problemin ne olduğunu bilmemenin terapi için yıkıcı olabileceğini savunur. O‟na göre eğer kimse problemi açık bir Ģekilde tanımlamazsa kimse problem çözülmeye baĢladığında bunu açıkça bilemez. Bu duruma örnek olarak yaĢadığı travmatik bir olay sonrası üzüntüden Ģikâyetçi olarak terapiye gelen bir çocuk verilebilir. DanıĢan bu problemin istisnai durumunun “arkadaĢlarla takılıp unutmaya çalıĢmak” olduğunu söyleyebilir. Bunun gerçekten bir istisnai durum mu yoksa problemle bir baĢa çıkma tarzı mı olduğunu bilmeden terapist neyin çözüme giden yol olduğuyla neyin “problemin baĢka bir devri” (Fraser, 1995) olduğu ayrımını yapamaz. Yani, eğer

77

çözüm davranıĢı ile problem davranıĢı arasında fark yoksa terapist “arkadaĢlarla takılmak” gerçekten yardımcı bir amaç mıdır emin olamaz.

Bu model ayrıca fazla formülsel ve katı olarak değerlendirilmiĢ, aile içinde var olan birçok farklılığın hepsine kabaca aynı yaklaĢımı tavsiye ederek bu farklılıkları göz ardı ettiğinden eleĢtirilmiĢtir (Selekman, 1997; O‟Hanlon, 1998). Buna bağlı olarak, Selekman (1997) çözüm odaklı terapi içinde özellikle çocuklarla ve okullarda çalıĢırken ek teknikler kullanmak için daha fazla esnek olması gerektiğini savunmuĢtur. YaklaĢıma yönelik eleĢtiriler kısa süreli terapilerin iĢe yarayıp yaramadığı sorusunu da gündeme getirmiĢtir (Meier ve Davis, 2005).

Çözüm odaklı terapiye ek bir eleĢtiri de terapistin uzman rolünü en aza indirmeye çalıĢmasınadır. Bu durum danıĢan ile terapist arasındaki önemli iliĢkiyi dikkate almayabilir (Franklin ve Moore, 1999). Bu özellikle iyileĢtirici iliĢkinin geçici doğasını anlamayan çocuklarla uğraĢırken doğrudur. Çocuklar terapiste bağlı olmaya daha fazla eğilimlidir ve bu bağın üzerinde durmayarak terapist çocuk için çok önemli bir iliĢkiyi dikkate almıyor olabilir. Franklin ve Moore (1999) çocuğun terapist ile iliĢkisi hakkındaki hislerini onaylama çocuğun terapistle bağlantıda kalmak için tedaviye devam etmek isteyerek tedaviyi bitirmedeki çabaları sabote edebileceğini düĢünür.

Ergenlere ve çocuklara yönelik yapılacak müdahale çalıĢmalarında uzun süreli müdahale yaklaĢımları terapisti zorlayabilir. Çözüm odaklı yaklaĢım sorundan çok çözüme odaklanan yapısıyla sorunların daha çabuk çözülmesinde etkili olabilecek bir yaklaĢımdır. Dolayısıyla çocuklar ve ergenler gibi gruplarda kullanımı daha kolay ve etkili olabilir. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapide sürecin kısa olması istenen bir durumdur. Ayrıca bireyin olumlu yönlerini ve geliĢimini öven teknikleriyle ergenlere kolaylıkla uygulanabilecek bir yaklaĢım olarak değerlendirilebilir.

78