STERİLİZASYON ve
CERRAHİ ASEPSİ
Dr.Öğr.Üyesi. Veysi Hakan Yardımcı
ASEPTİK TEKNİK
Dr.Öğr.Üyesi Veysi Hakan Yardımcı
Hastaneler gerek konakçı organizmaların oluşumu gerekse mikrop kaynağı ve
bulaşma yolları bakımından enfeksiyon için uygun ortamlardır.
• Mikroorganizmalar uygunsuz koşullarda ölürler ya da durağan hale geçerek
çoğalmak için uygun koşulları beklerler.
• Mikroorganizmalar, bulundukları ortamın koşulları uygun olduğu taktirde; ısı ve nem yeterlidir, kolaylıkla çoğalırlar.
TANIMLAR
Yıkama: Gözle görülür kan, vücut sıvıları, toz veya kir gibi tüm yabancı maddelerin deri ya da cisimlerden fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır.
Kontaminasyon: Hareket eden ve etmeyen objelerde enfeksiyona sebep olabilecek patojen
mikroorganizmaların varlığıdır.
STERİL VİCDAN: Herkesin aseptik tekniğe hassasiyetle uyması,diğerlerini kontrol etmesi ve
kontaminasyonu engellemek açısından sorumlu olduğu bir kavramdır.
Sterilizasyon: Cansız maddeler üzerinde bulunan mikroorganizmaların sporlar dahil öldürülmesi işlemidir
Nonsteril: Steril olmayan
Steril alan: Operasyon alanı, mayo masası, arka masa, yada cerrahi işlem için hazırlanmış diğer steril çalışma bölgeleridir.
Asepsi
İnsanların, çeşitli mikroorganizmalara barınak olduğu, ayrıca bir kişide hastalık yapmayan
mikroorganizmanın, diğer bir kişide hastalık yapabileceği bilinmektedir.
Bu nedenle bir hastada kullanılan araç ve gerecin, bir başka hastada güvenle kullanılabilmesi için önce
temizlenmesi, sonra uygun yöntemlerle mikropsuz hale getirilmesi gerekir.
Asepsi iki başlık altında incelenir:
1- Tıbbi Asepsi
2- Cerrahi Asepsi
ASEPSİ 2 BÖLÜME AYRILIR
1-Tıbbi Asepsi
Tıbbi asepsi, patojen mikroorganizmaların bir kimseden diğerine veya çevreye
yayılmasını(kontaminasyonu) önlemek için yapılan işlemlerdir.
Mikroorganizmaların kaynaktan çıktıktan sonra yok edilme yöntemlerini de içerir.
Tıbbi asepsi uygulamaları, hastane
enfeksiyonlarının önlenmesinde çok önemlidir.
1-Tıbbi Asepsi
Hastane enfeksiyonlarına karşı verilen mücadelede, hasta bakımı veren bütün sağlık personeli, üzerine düşen görevleri titizlikle yerine getirmelidir.
Enfeksiyon kontrolünü sağlamak için kullanılan
yöntemler, asepsi ilkelerine uyarak gerçekleştirilir.
Tıbbi Asepsinin Temel İlkeleri
Eller, işlemlerden önce ve sonra yıkanmalıdır.
Kirli araç gereçler ve çarşaflar üniformaya değdirilmeden taşınmalıdır.
Kirli yatak takımları ve diğer gereçler yere konulmamalıdır.
Çarşaflar silkelenmemeli ve toz kaldırmaktan
kaçınılmalıdır.
Tıbbi Asepsinin Temel İlkeleri
Hastaların; öksürüğü, hapşırığı ve solunumu ile yüz yüze gelinmemelidir.
Araç gereçler; yıkanırken, fırçalanırken veya
tozu alınırken vücuttan uzakta tutulmalıdır.
Tıbbi Asepsinin Temel İlkeleri
Temizlenme işlemi en az kirli bölgeden çok kirli bölgeye doğru yapılmalıdır.
Kirli veya kullanılmış araç-gereçler, doğrudan
doğruya uygun kapların içine konmalıdır.
Tıbbi Asepsinin Temel İlkeleri
Mikroorganizmaların yayılmaması için bireysel temizlik ve düzene dikkat edilmelidir.
Mikroorganizmalar için yerleşim yeri
olacağından taşlı yüzükler veya bileklikler
takılmamalıdır.
ASEPSİ 2 BÖLÜME AYRILIR
2-Cerrahi Asepsi
Uygulama yapılacak ortamın, çevresinin ve gerekli araç gerecin mikroorganizmalardan tamamen
arındırılması işlemidir.
Asepsi kavramı içinde steril terimi,
Cerrahi asepsi için geçerli olup mikroorganizmaların ve sporların tam olarak yok edilmesidir.
Cerrahi asepsi ne zaman uygulanır ?
* Deri bütünlüğü bozulduğunda,
* Steril vücut boşluklarına girildiğinde (invazif işlemler),
* Deri bütünlüğü bozulmuş ve steril vücut boşluklarına girilmiş hastalara bakım verildiğinde (üriner
kateterizasyon, yara bakımı,paranteral uygulamalar vb.)
Cerrahi Asepsinin Temel İlkeleri
Steril bir cisim, sadece steril bir cisme değebilir.
Steril bir kumaş ya da kâğıt üzerine herhangi bir sıvı sıçratılmamalıdır.
Steril cisim bel düzeyinin üzerinde tutulmalıdır.
Böylece cismin görüş açısı içinde kalması sağlanır
ve kaza ile kontamine olması engellenir.
Cerrahi Asepsinin Temel İlkeleri Steril bir alan ya da cisim üzerine,
konuşmaktan,
öksürüp, hapşırmaktan
üzerinden el kol geçirmekten sakınılmalıdır.
Cerrahi Asepsinin Temel İlkeleri
Steril alandan uzaklaşmamalı ya da alana sırt dönülmemelidir.
Görüş açısı içinden çıkan alan kontamine olabilir.
Gerektiğinde steril objeler; yanlızca steril malzeme pensi veya steril eldiven ile tutulmalıdır.
Eğer cismin steril olup olmadığından en ufak bir
kuşku duyuluyorsa direkt olarak cisim kontamine
kabul edilmelidir.
Cerrahi Asepsi
Tıbbi asepsi uygulamalarında bireyin
mikroorganizmalara dirençli olduğu varsayılır.
Cerrahi asepsi uygulamalarında bireyin doğal savunma sisteminin zayıfladığını göz önünde bulundurularak
çalışılmalıdır.
Cerrahi Asepsi
Cerrahi aseptik ilkeleri katıdır ve kesinlikle uyulması gerekir.
Ameliyathane ve doğumhanelerde yoğun olarak uygulanmaktadır.
Hastalara uygulanacak tüm invazif girişimlerde
cerrahi asepsi uygulanmalıdır.
STERİL ALET VE MALZEME AÇMA
STERİL ALAN OLUŞTURMA
Steril Alan Oluşturulması
Steril alan oluştururken, alan temizlik ve kullanıma uygunluk açısından kontrol edilir.
El yıkama tekniğine uygun olarak, eller yıkanır.
Masanın üzeri steril örtü ile örtüldükten sonra sadece masa üstü sterildir.
Örtünün aşağı sarkan kısımları örtü örtüldükten sonra
steril kabul edilmez.
Steril Paket Açılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Steril bir paketin dışı steril değildir
Steril malzeme paketinin yırtık olup olmadığını
Steril malzeme paketinin ıslak olup olmadığını
Steril malzeme paketinin son kullanma tarihi kontrol edilir
Paketin, üzerinde sterilizasyon işlemine tabi tutulduğuna dair kontrolü yapılır.
Steril Paket Açılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Paket, kesinlikle yırtılarak açılmaz.
• Steril malzemeyi steril giyinen birisine açıyorsanız, açtığınız paketin içindeki malzemeyi alması beklenir, içine
dokunulmaz.
• Steril paket veya bohça bir yere konularak açılacak ise zemin kuru, boş, bel seviyesinden yüksekte ve düz olmalıdır.
Steril Paket Açılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Paketi, dış kenarlarından iki el ile tutulur.
• Band rengi değişikliği
• Sterilizasyon poşeti üzerindeki renk değişikliği
• Kimyasal indikatör renk değişikliği
kontrol edilir.
Paket veya bohça; kendinize uzak taraftan başlayarak açılır.
Antisepsi
Enfeksiyonun önlenmesi için vücut yüzeyinde ve yaralarda bulunan patojen mikroorganizmaların kimyasal maddelerle temizlenmesi işlemine
antisepsi denir.
Canlı yüzeylerde, patojen mikroorganizmaları temizleyerek antisepsiyi sağlayan kimyasal
maddelere, antiseptik solüsyon denir.
Antisepsi
Antiseptik solüsyonlar, dezenfeksiyonda kullanılan kimyasal maddelerin yeterince sulandırılmasıyla dokularda kullanılabilir duruma getirilirler.
Bu nedenle antisepsi işlemine, doku dezenfeksiyonu
da denilebilir.
• Canlı yüzeylerde, patojen mikroorganizmaları temizleyerek antisepsiyi sağlayan kimyasal
maddelere, antiseptik solüsyon denir.
Antiseptik Ajanlar
Antiseptik ajanlar deri yüzeyindeki mikroorganizma
sayısını azaltmak için kullanılırlar. Bu bileşikler güvenlik ve etkinliklerine göre seçilirler.
• Alkol
• İyodoforlar
• Klorheksidin
• Parakloro-metaksilenol (PCMX)
• Triklosan
ALKOL
Sporlar hariç diğer mikroorganizma gruplarına etkilidir Toksik değildir
Cildi kurutur, lipitleri uzaklaştırır
Organik madde varlığından etkilenir
İYODOFORLAR
Etki spektrumları alkole benzer (M.tuberculosis +/-) Alkole göre biraz daha toksik etkileri var
Organik madde varlığında inaktive olurlar
Genellikle alkolle birlikte kullanılırlar
KLORHEKSİDİN
Antimikrobiyal aktivitesi geniştir Alkole göre daha yavaş etki eder Aktivitesi kalıcıdır
Ancak organik materyal varlığı ve yüksek pH düzeyleri etkinliğini azaltır
PARA-KLORO-METAKSİLENOL (PCMX)
Etkisi gram pozitif bakterilerle sınırlıdır
Toksik olmadığı ve uzun süreli etki ettiği için,
el yıkama ürünlerinde kullanılır.
TRİKLOSAN
Bir fenol bileşiğidir
Bakterilere etkili olmakla birlikte pek çok diğer mikroorganizmaya karşı etkisizdir
Deodorantların ve diş macunlarının içinde yaygın
olarak kullanılmaktadır
Antiseptik ajanların karşılaştırılması
ANTİSEPSİ UYGULAMALARI
Cerrahi el antisepsisi
Antimikrobiyal sabunlarla konvansiyonel cerrahi el yıkama veya alkol bazlı antiseptiklerle el
ovma tekniği kullanılarak cerrahi el antisepsisi sağlanır.
Her ikisinde de dirseklerle beraber yıkama veya
antisepsi uygulanır.
ANTİSEPSİ UYGULAMALARI
Cerrahi alan antisepsisi
Dünya sağlık örgütü, Klorhekzidin-glukonat
bulunan alkol bazlı antiseptikleri önermektedir.
Sadece alkol bazlı KHG değil aynı zamanda alkol
bazlı povidon-iyot da kullanılabilir.(Batikon %10)
ANTİSEPSİ UYGULAMALARI
Kateter takılmadan önce cilt hazırlığı
• Periferik arter kateteri ve santral venöz kateter takılacak alan alkol içerikli klorhekzidin glukonat solüsyonuyla silinmelidir.
• Periferik venöz kateter yerleştirilmeden önce cilt temizliği; antiseptik (% 70 alkol, iyot tentürü,
iyodofor veya klorheksidin glukonat) ile yapılmalı
.BONE, MASKE, STERİL ÖNLÜK-ELDİVEN
GİYME ve ÇIKARMA
Cerrahi müdahale öncesinde cerrahi asepsi kuralları çerçevesinde steril giyinmek gerekir.
Steril giyinmek için öncelikle kep-bone ve
cerrahi maske takılmalı ardından cerrahi
tekniğe uygun olarak elleri yıkama ve steril
havlu ile kurulanmalıdır.
BONE
Saçların, işlemler esnasında partiküllerden
korunması yada saçlardan oluşacak döküntülerden
cerrahi müdahale sırasında hastanın korunması için
bone veya kep kullanılmalıdır.
MASKE
Solunumla bulaşan patojen mikroorganizmalarla
enfekte olduğu bilinen hastaların bakımında ve
cerrahi müdahale sırasında takılmalıdır.
Cerrahi El Yıkama Tekniği
Kıyafetin kolları, dirseklerin dört parmak üstüne kadar katlanır.
Yıkanma için steril fırça hazırlanır.
Eller ve kollar ılık su altında ıslatılır.
Yeteri kadar antiseptik solüsyon avuç içine
alınır.
Cerrahi El Yıkama Tekniği
Tırnak uçlarından başlanarak; parmak ve parmak araları, el, el bileği, kol, dirseğe kadar ovalanarak yıkanır.
Tırnaklar ve tırnak dipleri, parmak araları steril fırça ile fırçalanır.
Yıkama işlemi, parmak uçlarından dirseğe doğru yapılır.
Cerrahi El Yıkama Tekniği
Durulama işlemi ellerden dirseğe doğru yapılır.
Durulama işlemi birkaç kez tekrarlanır.
Cerrahi El Yıkama Tekniği
Cerrahi el yıkamada yıkanma süresi;
Kullanılan solüsyonunun özelliğine göre değişir İşlem 3–5 dakika kadar sürdürülür.
Yıkanma sırasında herhangi bir sorunla karşılaşıldığında eller kontamine kabul edilerek işlem tekrarlanır.
Steril Havlu ile Kurulanma
Kurulama öncesi havlu ortasından ve tek katından tutarak kaldırılır.
Giysilere ve diğer eşyalara değmemesine dikkat ederek açılır.
El ve ön kolu dirseklere kadar steril havlu kullanarak kurulanır.
Önce sol el ve sol kolu kurulanır.
Daha sonra havlunun kuru kısmını çevrilir.
Steril Havlu ile Kurulanma
Sağ el ve sağ kolu kurulanır.
Havlunun ıslak kısmı, kurulanan el ile kesinlikle tutulmaz.
Havlu ile gereksiz hareketlerinden kaçınılır.
Steril Gömlek
Bir bariyer oluşturarak mikroorganizmaların ciltten ve giysilerden cerrahi uygulama alanına ulaşmasını
engellemek, hastayı ve cerrahi ekip üyelerini çapraz
enfeksiyondan korumak amacıyla kullanılan gömlektir.
Steril Gömlek Giyinmeden Önce
• Ellerdeki ve kollardaki takılar çıkarılır.
• Saçlar, başa koruyucu tek kullanımlık kep takılarak toplanır.
• Cerrahi maske, tekniğine uygun olarak takılır.
• Eller, dirseklere kadar cerrahi yıkama tekniğine uygun olarak yıkanır.
• Eller, steril havlu ile tekniğine uygun kurulanır.
• Özel hazırlanmış steril bohça içindeki özel katlanmış steril gömlek, boyun hizasından tutulur.
Steril Gömlek Giyinme
• Steril alandan, bir iki adım uzaklaşarak gömleğin kendi kendine yere doğru tamamıyla açılması sağlanır
• Gömleğin iç kısmı kendimize doğru tutulur
• Kollar omuz seviyesinde tutularak her iki kol, aynı anda gömleğin kollarına doğru geçirilir.
Steril Gömlek Giyinme
• Steril giyinmemiş olan ikinci bir kişi; arkadan, omuzların iç kısmından tutarak her iki kolunda gömleğin bilek kısmına kadar oturmasına yardımcı olur ve gömleğin arkadan
bağlanmasını sağlar.
• Gömleğin bel bağı açılıp bir ucu steril giyinen ikinci kişiye verilir.
• Kendi ekseniniz etrafında dönerek bel bağı bağlanır.
