EGE ÜNIVERSİTESI HEMŞİRELİK YÜKSEK OKULU ÖĞRENCİLERİNİN SİGARA İÇME ALIŞKANLIKLARININ ARAŞTIRILMASI

EGE ÜNIVERSİTESI HEMŞİRELİK YÜKSEK OKULU ÖĞRENCİLERİNİN SİGARA İÇME ALIŞKANLIKLARININ

ARAŞTIRILMASI

Çiçek FAD1LOĞLU (*) Kamile ERGİN (**) Gülümser ARGON(***) Aynur ESEN(***) A y f e r K A R A D A K O V A N ( * * * * )

ÖZET

B u çal ı şma E ge Üni ver sit esi Hemşi r el i k Yü ks ek Oku lu ö r en cil eri ar ası n d a sigara içme durumunu saptamak ve etkili etmenl eri belirlemek amacıyla 1934 yılında yapılmıştır.

Araştırmada 231 öğrenciye anket formu uygulanmıştır. Sigara içme oranı %35.50 alarak bulunmuştur. Sıkıntıyı gider me, hoşa gitme, anne ve babanın sigara içmesi gibi etmenlerin sigara içme alışkan lığında etkili olduğu saptanmıştır.

GİRİŞ :

Sigara

içme, bireyin vazgeçemediği ve sağlığını bozan alışkan - lıklarından en ciddi olanıdır. Sigara içimi bugün tüm dünyada yay gın bir sorundur. Türkiye'de 1 9 5 0 yılından itibaren sigara tüketimi ile nüfus artışı oranlandığında, her iki eğrinin son senelere doğru birbirinden uzaklaştığı yani sigara tüketimindeki artışın, nüfus artışından daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Sigara, nede n olduğu hastalıklar, sağaltım giderleri ve de işgücü kaybı ile milli ekonomiye zarar vermektedir (2, 6, 7, 11).

Gerekli önlemler alınmadığında, sigara içiminin yaygın olduğu bir toplum oluşacağı bilincine varan ülkeler bu alışkanlıkla mücade leye başlamışlardır (5,7). Bu mücadelede, Dünya Sağlık örgütü de

(*) E.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu İç Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı Sorumlusu Yard. Doç. Dr.

(**) E.Ü. Hemşirelik Y.O. İç Hast. Hemş. Dr. Araş. Görevlisi.

(***) E.Ü. Hemşirelik Y.O. İç Hast. Hemşireli ği Araştırma Görevlisi.

23

yer a lmış ve 1980 yılını sigara yı bırak ma yılı ola rak ilan etmiştir.

Tüm kitle iletişim araçlarıyla bireyleri bu alışkanlıklarını bırakma ya çağırrnıştır, Bu çağırıyı 9 Şubat 1984 günü yinelemiştir.

Buna karşın tiryak ile rin sigara b ırak ma ların a engel, olan, bi - reyleri özellikle gençleri sigara içmeye zorlayan çevresel etkenlerin eksik algılanmasından, hali sigara içenlerin sayısı azımsanmayacak derecededir.

Sigaranın aşırı tüketiminde koruyucu önlemlerin alınması açı- sından temelde yatan psikolojik ve sosyolojik mekanizmaların bilin - mesi önemlidir. Sigara içenler için belirli bir kişilik yapısı yoktur.

buna karşın, karşılaştırma lı a raştırmaların sonuçlarına. bakıldığı zaman sigaraya bağımlı olanların kişilik yapılarında duygusal denge- sizlik, kısa yoldan hazza ulaşma, gerçeklerden kaçma, otoriteye karşı ç ık ma, a şırı tu tku, ya rışç ılık, te hlike a ra ma, ba şka larına b enz e me gibi karmaşık özelliklerin bulunduğu görülmüştür. Sigara a lışkan - lığ,ı, genellikle gençlerde sıklıkla çocukluk yaşlarında başlamaka ve sigara a lışkan lığ ı olan anne ve babaların ço cuklarında daha fazla görülmektedir (3, 4, 5, 6).

Dünyada ve Türkiye 'de yapılan araştırmalarla gençlerde sigara ya başlama yaşının ortalama 15 yaş olduğu görülmüştür (4, 12). 1974 yıl ın d a D ün ya S a ğ lık Ö rg ü tü 'n ü n ya p tığ ı a ra ştır ma ya g ö re sig a ra i ç i mi e r k e k v e k ı z l a rd a eşt, o r a n l a r d a b u l u n mu ş v e b u n u n k ı z v e erkek eşitliğinin bir savunma göstergesi olduğu düşünülmüştür. Bu rJran seneden seneye değişikl ik göstermiştir (12).

D ü n y a S a g l ı k Ö r g ü t ü A v r u p a B ü r o s u n u n h a z ı r l a m ı ş o l d u ğ u çalışmaya göre degişik ülkelerde gençler arasında sigara içme oran - ları şöyledir : İsviçre'de 15-24 yaş grubunda c; 47.7, Ho lland a'd a 19-24 y a ş g r u b u n d a r ; 6 0 , 1 97 1 y ı l ı n d a I s v e ç ' t e 1 5 - 1 9 ya ş g r u b u k ı z l a r d a g,; 43 erkeklerde <.; 44 (91.

Izmir'de 1971 yılında lise öğrencileri üzerine yapılan bir araştır - mada sigara içme oranı kızlarda Çi24, erkek ögrencilerde % 21 olarak b u lun mu ştu r. A yn ı a ra ştırma 1 981 yılın d a yin e lend iğind e o ra n ın k ız la rd a 2 5 . 5 e rk e k e l e rd e 3 7 . 7 o ld u ğ u g ö r ü l mü ş tü r (1 ) . 1 9 8 2 yı - l ı n d a A n k a r a ' d a 3 6 l i s e ü z e r i n d e y a p ı l a n b i r a r a ş t ı r m a y a g ö r e sigara içme oranları kız ögrencilerde (); 16, erkek ögrencilerde `.; -29.7 olarak bulunmuştur (4). Izmir Ege Tıp Fakültesi öğrencileri arasın da yapılan bir ankette, sigara içen kız öğrenciler `');.31.13, erkek öğrenc iler

‘;'.47 o ra n ın da bu lu n muştu r (1 ).

. Bu çalışma Ege Ünive rsite si Hemşire lik Yüksek Okulu öğren - c ileri a rasın da siga ra iç me d uru munu sa ptama k ve e tk i e den fa k - törle•i belirlemek amacıyla planlanmıştır.

GEREÇ VE YÖNTEM :

Araştırma tammlayıcı olarak planlanmıştır. anket formu, E.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu'nda 0 Şubat 1984 P azartesi günü var olan 231 öğre ncinin tü müne u ygulan mıştır.

Öğrencilere u ygu lanan ankette : Öğrencinin yaşı, smıfı, siga ra içip içmediği, içme nedeni, günde içtiği sigara adedi, içme yılı, siga - ranın zararlarma ilişkin bilgileri, anne -baba ve örnek aldığı kişinin sigara içip içmediği, tütünün içerdiği maddelere ili rekin so ru lar so - rulmuştur. Tablola rda verile rin yüzde dağılımları gösterilmiştir.

BULGULAR VE YORUM

Tablo 1 Hemşirelik Yüksek Okulu ..5ğ•renellerinin Sınıflara G öre Dağılımı

SINIF ÖĞRENCI SAYISI

I . S ı n ı f 82 (% 35.50)

I I . S ı n ı f 52 (% 22.51)

I I I . S

ı n ı f 49 (% 21.21)

I V . S

ı n ı f 48 (% 20.78)

TOPLAM 231 (% 100)

Araştırma kapsamına giren toplam 231 öğrencinin W35.50'sini birinci sınıf öğrencileri, <;20.78tini son sınıf öğrencileri oluşturmuş tur (Tab lo 1 ).

Tablo 2 ü ğu en cılerın Sigara içme Durumlarının Sı.nıflara Göre Dagılımı

Sınıf Sigara İçen Sigara İçmeyen

T--- - - -

Toplam L Sınıf 19 (% 23.17) 63 (% 76.82) 82 _

(% 100) II, Sınıf 18 (% 34,6) 34 (% 65,4) 52 (% ¹⁰⁰) III. Sınıf 22 (% 44,9) 27 (% 55.10) 49 (% 100) IV. Sınıf 23 (% 47.9) 25 (% 52.1) 48 (% ¹⁰⁰)

TOPLAM 82 (% 35.50) 149 (% 64.50) 231 (% 100)

95

Tablo 2'cie görüldüğü gibi sigara içen öğrenciler, tüm öğrencile - ı^.; r1 f3 5 , 5 0^.sini oluşturmaktadır. Bu bulgu N. Akgün ve arkadaşları mn Tıp Fakültesi öğrencileri arasında. sigara içme alışkanlığına

çaliF,mada saptanan kız öğrencilerin sigara içme oranı '4'31.3 ile ıyu ın göste rmekted ir.

oi:.\Tencilerin sınıflara göre sigara içme durumuna bakı!dıgıntia, sigara. içme eranının birinci sınıfta °:; 23.17, son sınıfta f; 47 olduğu g örü lmek te d ir. B u b u ig u ia ra gö re ö ğrenc ilerin sın ıfları ile b irlik te

içme oranının arttıgı cöylenebilir.

Tablo ügyencilerin Yria Göre Dağılımı

YAŞ 17 18 19 20 21 22 2• 25

Qırenei

Sayısı 15 5-1 31 43 34 21 17

Yaşını Yazınayun 1

'f'ophın ⁹31

Ankete katılan öğrenciierin yaş dağılımı 17 ile 25 ya5 arasında d e ğ i ş me k t e d i r . Ö ğ re n c i l e r i n b ü yü k ç o ğ u n lu ğ u n u n 1 8 -2 1 yg . ş a r ı aırasıncla oklugu görülnıüştür (Tablo 3).

Tablo İı'de görüldüğü gibi sıkıntı gidermek amacıyla sigara içme`; 41.5 oramyla sigara iç me nedenleri arasında ilk sıra yı almaktad ır. Bu bulgu E. Sezer, N. Akgün ve arkadaşları (I, 10) tarafından 1983 yılında yapılan çalışma bulgular' ile uyum göstermektedir.

Tablo 4 Sigara Içen Ögreneilerin, içme Nedenlerine Göre Dagıiınn

içine Nedenleri tii,renci Sayısı

Hoşa Gitme 23 (% 28)

Sıkıntı Giderrne 34 Cr,`,-. 41.5)

Arkadaşlarına Uyma 8 (cle 9.8)

Diger Nedenler 17 (<,, 20.7)

Toplam 82 (% 100)

Tablo 5 Sigara içen ögreneiler(n Günde içtikleri Sigara Sayısına Göre Dagılıir:

Sigara Sayısı 1-5 6-10 11-15 10 20 Toplam

Ögrenci

Sayısı ⁵⁰ (% G]) 20 (%. 24.4) 12 (%; 14.6) 82 ('..; 100)

Tablo 5'te görüldüğü gibi öğrencilerin e ri g ü n d e 1 -5 a d e t

‘.; 14 O'sı 16-20 adet sigara içmekteclir. Bu bulgular kız öğrencilerin a z sa yıd a sig a ra (1 -5 a d e t) iç me e ğ ili min d e o ld u k la rı şe k lin d e yo ru mla.nabil ir.

Tab lo 6 Sigara İçen Ögren eilerin Sigara için e Siirelerin e Gö re Dakılun ı

Sigara içme Süresi Ökrencl Sayısı

1 y ı l v e d a h a a z 2 yıl

3 yıl

4 yıl v e ü stü Toplam

17 (% 29.8 ) 17 (% 20.8) 1 6 1 9 . 4 ) 3 2 ( % 3 9 ) 82 (`,'^-'t 100)

Ügrencilerin <f 39 oranı ile büyük çoğunluğunun 4 yıl ve daha u z u n sü re d i r s ig a ra i ç me k te o ld u ğ u g ö rü l me k te d ir

(Tablo

6 ) . B u sonuç öğrencilerin sigara içmeye orta öğrenirnleri sırasında başla - dıklarını göstermekte olup orta öğretim öğrencileri ile yapılan ça - lışma bu iguiarına u ymaktadır (3 ).

Ta b lo 7 Sigara İçen Öğrencilerin Sigaran ın Zararların ı Tam Bilip Bilme m°

Durumlarına Göre Dağılımı Zararları Bilme Durumu Tam Bilen

Eksi k Bi len Hiç Bilmeyen Toplam

Ögrenci Sayısı - - - 15 ( '1 18. 2) 63 (% 76.9) 4 (c,"G 4.9) 82 (% 100)

Tablo 7 'de görüldüğü g ibi öğrencilerin 76.9 'u sigaranın za rar - larını eksik olarak gitmektedir.

Ta b l o 8 S i g a r a i ç e n Ö ğ r en c i l e r in An n e -B a b al a r ın ı n S i g a r a i ç me D u ru ml a r ın a

Göre Dağılımı da

Anne - B abanın Sigar a

içme Durumu öğrenci Sayısı

An n e - B ab a i çi yo r 8 9.8)

An n e - B ab a i ç mi yo r 33 (% 40.2)

Anne içiyor 0

Baba içmiyor Anne tçmiyor

Baba içiyor 41 (¹.:.; 50)

Toplam 82 (<:c. 100)

Sigara içen öğrenc ilerd en so'sinin babasının, <;:9.8'inin hem anne hem de babasının sigara içtiği görü lmektedir (Tablo 8). Anne ve b ab an ın siga ra iç me me si öğ re nc ile re e tkin iyi b ir ö rn ek o lma - mak tadır. Morison öz ellik le k ızların a lışka nlıkla rında, annen in si - g a r a i ç m e s i n i n b a b a n ı n s i g a r a i ç m e s i n d e n d a h a ö n e m l i b i r e t k i y e s a h i p o l d u ğ u n u b u l m u ş t u ı^-( 5 ) . D o t t a s Y u n a n i s t a n ' d a a n n e n i n sig ara içtiği ailelerde kızlar arasında içmenin erkeklere oranla daha fazla olduğunu saptamıştır (12). Buna karşın bu araştırmada kızların sig a ra iç me a l ı şk a n l ı k la r md a , b a b a n ı n si g a ra i ç me s in in a n n e n i n sigara içmesinden daha önemli bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.

Tab lo 9 sigara Içen Öğrencilerin Sigara İçrneyelim^, Kamp an yas ı n a K atı l maya ilişkin Görü şlerinin Dağılımı

Kampanyaya

Katılma Durumu Qr,renei Sayısı

Katılan 58 ( "'e ⁷⁰.7)

Katılmayan 24 (c'e 20.3)

Toplam 8 2 ( % 1 0 0 )

Tablo 9'da görüldüğü gibi öğrencilerin kampanyaya

e v e t d e m e k t e , 2 9 . 3 ' ü k a t ı l m a m a k t a d ı r .

`>8

SONUÇ :

Hemşirelik Yüksek Okulu öğrencileri arasında sigara alışkan- lıgma ilişkin elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucu 17 -25 yaş grubu kız ögrencilerde sigara içme oranı <2;35.50 olarak saptan - ınıştır,Sigara alışkanlığı olan öğrencilerin `.; 39'unun dört yıl ve da ha uzun süredir sigara içmekte olduğu görülmüştür, bu sonuca gö re öğrencilerin orta öğrenimleri sırasında sigara içmeye başladıkları söylenebilir. Ancak günde 1 -5 adet sigara içenlerin oranının 61, günde bir paket veya daha fazla sigara içenlerin oranı 14.6'ya göre fazla. olması, kız öğrencilerin daha az sigara içme eğiliminde olduk - larını gösternıektidir.

Sigara içen anne ve babanın çocuklarında sigara içme oranının fazla olduğu ve sigaranın daha çok sıkıntı giderme amacıyla içildigi saptanmıştır.

Öğrencilerin büyük ço ğunluğunun sigaranın zararlarını tanı olarak bilmedikleri görülmüştür. Sigaranın zararlarını tam olarak bilmernelerine karşın sigara içmeme konusunda açılacak bir kam - panyaya öğrenciler '; 70.7 oranıyla katılmak istediklerini belirtmiş - lerdir.

Bu

sonuçlar doğrultusunda, sigara alışkanlıkları üzerine yapı - lacak çalışmalar için şu öneriler getirilebilir :

1 — Ge nçl er ar as ı n da si ga ra al ı ş ka nl ı gı m a zal t ma k a ma c ı yl a açılacak kampanyada sigaranın zararlarının vurgulanması,

2-

Gençl er i n si garaya başlama nedenleri ni n al

^-

aşt ır li ması ve bu yönde eğitim programlarının geliştirilip öğrencilere aktarılması.

3— Derslik, öğrenci kateteryası gibi çok sayıda öğrencinin bu - lunduğu yerlerde sigara içilrnemesi,

4- Sigara relçlamlarmın kısıtlanması.

5-

1 6

y a ş ı n d a n k ü ç ü k l e r e s i g a r a s a t ı ş ı y a p ı l m a m a s ı ( 8 , 9 ) .

0-

Si gar a i ç me ni n da h a zar ar sı z yol l ar ı nı b ul ma.

Bunu da WHO şöyle önermiştir

a - M ü m k ü n o l d u ğ u k a d a r a z s i g a r a i ç i n b - S i g a r a y ı a ğ z ı n ı z d a t a ş ı y m

c - D u m a n ı i ç i n i z e ç e k m e y i n

d - B i r s i g a r a d a n m ü m k ü n o l d u ğ u k a d a r a z i ç i n

e - Filtr eli, katran ve ni kotini düşük sevi yede si garayı ter cih edin

7— Bu konuda araştırmalara devam edilmesi (3, 5).

7(')

SUMMARY :

This research has been planned to determine the smoking habit rınd it's couses among the students at the Aegean University Nursing School in

1984.

A questionnaire giyen to the

231

female student beet- ween the age of 17-25.

lndivicluals who smoke regularly were found to be 35.50 . Ques - tionnaire was anonynous and contained following questions, age, currcnt smoking habbits, reason for s moking (curiosity, social aclep - tance, friend emphasise, reduce the embarrassement, others), '1 hc knowledge, about the har mfull eff ects of smoki ng pleasure, regu - i 3rit y of smoki ng, age of begi nni ng t o smoke.

The responses to questionnaire were analyzed and treated sta - tistically.

KAYNAKÇA

1 Akgün, Necati «Izmir'de Orta (5^,Aretim Ğli;r.. Tıp Öğr., Tıp Pak. Öf,r. üye - leri ve Yardımcıları Arasında

13 •1, 1.17-169( Aralık. 1983.

2 — A k k a y n a k . S e l a h a t t i n . « T ü t ü n v e (172). 1982.

3 Bilir. Nazmi. (^,Si gar aii. Top lum ve

Sigara kimi». Spor Hekimliği Dergisi.

In san Saglıg:ı». Bilim ve Teknik, 15 Hekim, 11, G3-67, 1978..

- 1— B il ir , Şu l e: X I agd en , D u yar . «An kar a şeh i r M er kezin d eki Li s el er in I kin ci Sınıf öğrencilerinin Sigara, Alkol ve hac Alma Alışkanlıklarının Araş - tırılması. Sağlık Dergisi, 53 1 -3, 17 -2 8. 1 98 4.

5—• Horn. D. ^,.:Smoking and Disease What. Must Be Done», Wlıo Cron, 31 362 - 372. 1978.

Jarvis. Co mminut y Health Nursin g. T. A. Davi s Co mp, P hiladel phia.

1981. 47-1 ^- 974.

7 Manniest, 11.J. «Smo kin g Th e Phisiolo gic Effeets›, Amer. Jou r. o f Nurs.

Agust., 1143 - 1146, 1983.

— Misironi, R. «C o n tro l lin g Th e S mo kin g Elıid eln i c Wh o Ch ro n icl e , 3 2 2 - 322 ^- 325, Sept,. 1979.

9 M o o r l o o s e D e J . « L e g i s l a t i v e A c t i o n t o C o m b u t S m o k i n g A r o u n d T h e Who Cron.. 31 362 ^- 372. 1977.

10-- Sezer. Erol cLise

(514renciieri

Neden Sigara leiyorlar?,, Bilim Dergisi. 12.

21-21. 1984.

11._ Sezer. Erol. «Sigaranın Ekonomiye Olumsuz Etkisi Var» Bilim Dergisi, 12.

22 ^- 23, 1984 .

12 - Wood. •Tobaco against you th International Warning:^-, , Wh o C r o n . . 36.2, 73 ^- 74, 1982 .

:30