Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 11: 3, 1995 KADININ AİLEDEKİ STATÜSÜ VE KARAR VERME DURUMLARINA ETKİSİ.

Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 11: 3, 1995

KADININ AİLEDEKİ STATÜSÜ VE KARAR VERME DURUMLARINA ETKİSİ

Behice ERCİ*

ÖZET

Bu araştırma, Erzurum ili belediye sınırları içinde yaşayan evli ve çocuk sahibi olan kadınlar üzerinde tanımlayıcı olarak ve kesitsel biçimde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezine başvuran kadınlar, örneklem grubunu ise bu kadınlar arasından rastlantısal olarak seçilen 310 kadın oluşturmaktadır.

Araştırmadan elde edilen bulgulara göre kadınların en çok kıyafet seçiminde (44.06), en az ise nikâh türünde (0.45) karar verdikleri, karar verme durumlarına yaşın etkisinin olmadığı, eğitim düzeyinin ise; sağlık sorunlarıyla ilgilenme dışındaki tüm kararlara etkisinin olduğu saptanmıştır. İstatistiksel olarakta gruplar arasındaki farkın önemli (P<0.05-P<0.01) olduğu bulunmuştur.

GİRİş

Kadının durumu bölgelere göre farklılıklar göstermekle beraber dünyanın hiçbir yerinde erkeklerle eşit durumda değildir (l). AHe içinde kadının en büyük sorumluluğu doğurganlık ve çocuk bakımı olarak algılanmaktadır. Çok çocuğun. özellikle de erk k çocuğun aile ve toplum içinde kadının konumunu olumlu yönde etkilediği düşünülmektedir (2) .

Yapılan bazı araştırmalar aile içinde kadının sorumluluk paylaşımında önemli role sahip olmadıkları. genellikle karar veremez ya da çok önemsiz konularda karar verebildiklerini gösterm ktedir (3. 4. 5).

'Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Halk, Sağlığı Hemşireliği Öğretim Üyesi (Yrd.Doç.Dr).

Ailede iletişim yeterli ve açık ise aile stres durumlarıyla daha kolay baş edilmektedir. Aile üyelerinin birbirlerinin hakkına saygı göstermediği. baskı uyguladığı zaman aile sağlığı bozulrnakta ve ailenin dağılmasına neden olmaktadır (6). Bu durumda toplumun sosyal. ruhsal ve bedensel sağlığını bozmaktadır. Bu nedenle sağlıklı bir toplum ıçın kadının aile ve toplumda hak ettiği statüye kavuşması kaçınılmazdır. Kadının statüsünü yükseltmede en önemli gör v kadın olmaları nedeniyle hemşirel re düşmektedir. Özelliklede toplumla içiçe olan v hizmetleri gereği kadınlarla daha çok il üşırn içinde bulunan halk sağlığı hemşirelerin düşmektedir.

Bu çalışmada. ilimizdeki kadınların aile içindeki statülerini saptarnak amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.

YÖNTEM

Araştırma Erzurum ili belediye sınırlan içind yaşayan evli ve çocuk sahibi olan kadınlar üzerind tanımlayıcı olarak ve kesits i bi Imde yapılmıştır.

Araştırmanın evrenini Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezine başvuran kadınlar. örrıeklern grubunu ise bu kadınlar arasından rastlanlısal olarak seçilen 310 kadın oluşturmaktadır. Kadının aile içindeki statüsünü saptamak amacıyla hazırlanan anket formu dört ay süreyle örneklem grubuna uygulanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik ve kikare önemlilik testi uygulanmıştır.

BULGULAR VE YÖNTEM

Araştırma kapsamına alınan kadınların yaş gruplarına ve eğitim düzeylerine gör dağılımı tablo

ı

Tablo i. Kadınların yaş gruplarına ve eğilim düzeylerine göre dağılımı

Yaş Grupları Sayı

45 v üzeri

51 142 75 42

16.45 45.80 24.19 13.55

ı

Eğitim Düzeyi ilkokul mezunu değil İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu Yüksekokul mezunu

81 115 30 48 36

26.12 37.10 9.67 15.48 11.63

Toplam ³¹⁰ 100.00

Kadınlardan 24.42'nin 2, 24.15'nin 3, 19.01'nin

ı.

Araştırma grubunu oluşturan kadınlardan 88.98'nın dini ve resmi, 7.63'nÜn dini, 2.91'nin de resmi nikahı olduğu saptarımıştır. Devlet Planlama Teşkilatının yaptığı araştırmaya göre ülkemizde çoğunlukla resmi ve dini nlkah (82.70) birlikte yapılmaktadır (7).

Kulu'nun yaptığı çalışmada da resmi ve dini nikah bölgelerinde 83.2.

doğu bölgelerinde 65.7 olarak bulunmuştur (3).

Bizim bulgulanmiz verdiğimiz çalışmaların sonuçlarıyla uygunluk göstermektedir .

Tablo 2. I<adın ve erkeğin karar verme oranların dcn-i kentere göre da -rılınıı ()

Degişkenler I{adın

Karar Verrn Oranı

Erkek Kadın ve Erkek Digeı-i·

Aıle do Uan e imi Arkada ziya rett Alış- veri ler Kıyafet se imi Tasarruf

Resmi i ler on söz halekı ecu k sayısı Çocuk crilimi Eğtürne yardımcı Sağlık orunları

Doğum kontrol yönl mi Nikah türü

i 1.44 13.55 24.15 44.06 31.06

8.05 5.50 8.47 2.57 24. 9 28.08 21.60

0.45

26.27 3~3.8 9 48.72 29.66 22.12 83.47 57.20 21.01 30.47 26.60 17.02 36.42

7.65

61.44 50. 4 24.13 25.00 44.68

6.35 30.50 66.94 64.80 32.19 5 .61 41.98 50.63

0.85 1.72 5.93 3.40 2.14 2.13 6.80 2.98 2.16 16.32

1.2 9

• Büyü], anne ve baba

41.27

Tablo 3. Karar verme durumlarının kadmların yaş ve eğilim düzeylerine göre dağılımı

Ya Eğllm Düzeyi

D ği kenler X² ve P değeri X2 ve P değ ı-i

Aile dostları eçimi 15.474 P>0.05 25.089 P<0.05 Arkadaş ztyareü J 7.250 P<0.05 38.327 P<0.05

Alı ı-veri: ler 6.661 P>O.05 27.246 P<0.05

Kıyafet seçimi 15.812 P>0.05 28.929 P<0.05

Tasarruf 7.049 P>0.05 23.025 P<0.05

Resmi i ler 11.19] P>0.05 50.647 P<0.05

on söz hakkı 20.737 P>0.05 55.236 1<0.05

Çocuk ayısı 5.792 P>0.05 21.73,1 P<0.05

Çocuk eğilimi 11.582 P>0.05 38.372 P<0.05

Eğitime yardımcı 12.352 P>0.05 52.059 P<0.05 Sağlıl, orunları 9.883 P>0.05 18.438 P>0.05

Tablo 2'de görüldüğü gibi aile içinde kadınların karar v rm oranlannın kıyafet seçimi dışındaki diğer d ğişkenl rde rkeklerd n oldukça düşük, resmi işler dışında aile içinde eşlerin g n Ilikle ortak karar verme oranlarırun yüksek olduğu bulunmuştur.

Yaşın arkadaş ziyareti dışında kadınların karar verme (Tablo 3) durumlarına etkisinin olmadı-ı. istatistiksel olarak gruplar arasındaki farkında önemsiz olduğu saptanmıştır.

Eğitim düzeyinin ise bütün değişkenlerde karar verme (tablo 3) durumlarının etkilediği ve istatistikselolarak gruplar arasındaki farkında önemli olduğu bulunmuştur.

Dünyada kadının statüsünü belirlemek amacıyla yapılan alı muCıa dünyadaki kadınların 60'dan fazlasının eşit olmadığı. ekorıomty kısıtlı katıldığı.

güv ncelerinin olmadığı çocuk doğurmada seçme şanslannın olmadığı ve aile içinde rkekl eşit oranda söz hakkına sahip olmadıkları bulunmuştur (1).

Kulu'nun yaptığı çalışmada da Doğu Anadolu bölgesind kocaların aile i inde karar verme konusunda oldukça baskın olduğunu, kadınerkek ilişkileri konusunda otoriter bir yaklaşrmı benim s dikl ri saptanmıştır (3).

D vlet Planlama Teşkilatının yaptığı çalışmacia ise ailede rol v statü dağılımının bir parçası olan karar alma sür i rinde erkeklerin hakim olduğu, ancak birlikte karar verme eğiliminde yüksek oranda olduğu görülmüştür (7).

Ayrıca aile içi rol ve statü dağılımında erkek v kadının görevleri açısından geleneksel tavırlarını koruduğu, kentl şm ve eğitim seviyesinin yükselmesiyle bu geleneks i rol ve statü dağılımmda farklılaşma olduğu belirtilmiştir (7).

Yine yapılan bazı araştırmalar genellilde kadının ai! içindeki konumunun eğitim ve ekonomik düzeyle ilgili olduğunu gösterrnekt dir. Eğitim düzeyinin yükselmesine bağlı olarak kadınların karar verm oranlarının arttığı v kocanın kültür düzeyininde bu durumu genellikle eUtilediği bulunmuştur (2, 9).

SONUÇ

Sonuç olarak genel so yal d ği mey bağlı farklılaşmaların görüldüğü ancak. eleneksel aile tutum v davranışlarının büyük oranda sürdüğü söylenebilir.

Fakat eğitim s vıyesının yükselmesi ile kadınların all i .indeki statülerinin olumlu yönde g !işliği ve kadının bağımsız karar verm oranının arıtıüı bulunmu tur.

Bu sonu lar doerultusunda kız çocuklarını okutmanın yaygın olduğu toplumumuzda kadını v i inde ve dışında etkin hale getirebilmek i in kadınlarımızın eğitim düzeylerinin yükselm si ön ril bilir.

Kadının toplumdaki osyal konumu iyile tikçe ve eğitim düzeyi yükseldikçe ana ve .ocuk ölüml ri azalacak. aile ve toplum sağlığı korunmu olacak ır.

SUMMARY

The State of Woman in Familyand Herimpact Upon Making Decislon

This recearch ha descriptively been made upon the woman who ar married and got children wtth in the borders of the munclpality of Erzurum. The center of research consists of the who m have consulted to the tnstututıon of mother-child health care and family pIanning. as for the pattern group it consısts of 310 woman whom were chosen among these women by chance.

According lo the findings it has been fixed that thes worn n w r dectding.

at most, in chosing their clothes, in the chooslng. at least. of marrıage and that their ag had no impact upon situaUon of their decision. as for lhe level ol education except for dealing with the health problems. she has ırnpact upon the all dectsıons. It has been flxed that differenc beıwe n reserchial groups is rernakable.

KAYNAKLAR

ı.

Jun . 1988.

3.Kulu i : A Comparalive Analysts of Family Size Prefererıces in Turkey.

Turk. S. Popul. Stud. 12.41-64. 1990.

4.Tezean. S .. Güçiz Doğan B : Th Extent and Causes of Mortality Among Repproduetive ag Woman on Three Dlstrtcts of Turkey. Turk. J.Popul. Slucl.

12.31-39. 1990.

5.Sıvacıoğlu M : Avrupa Topluluğunda Kadırı-Erkek Eşitslzllğt ve Bunun Türk Mevzuatı ile Kar ılaşurrlarak Değerlendirilmesi. Aile ve Toplum. C :

ı.

9. 1991.

6.İnanç . Hatıpoğlu S : Sağlıklı Toplum İçin Sağlıklı Aile. Ankara. s.32. 1995.

7.T.C. Başbakanlık Devlet Planlama 'Teşkilatı. Türk Aile Yapısı Araştırması Sosyal Planlama Genel Müdürlüğü. Yayın No : DPT : 2313-SPGM : 421, Yayım ve Basım ŞubMüd.Matbaa sı Ankara. 1992.

8.Kağıtçıbaşı, Ç : "Value of Children. Women's Role and Fertility 3 in Abadan- Unat : Women in Turkish Soeiety. P: 74-95. Leiden.

9.Özbay. F : Wornerı's Education in Rural 1urkey. Sex Roles. Family and Communily in Turkey. Ed. Çiğdem Kağıtçıba i Bloomington :

Indiana. Indiana University Turkish Studi s Series.