DOKUZ NESİLDENBERİ
AMERİKAN RESİM SANATI
Mrs. M o r r i s ' i n T a b l o s u ( C o p l e y ' i n ) e s e r l e r i n d e n B e y o ğ l u n d a A m e r i k a n H a b e r l e r b ü r o s u b i n a s ı n d a « d o k u z n e s i l d e n b e r i A m e r i k a n R e s i m S a n a t ı » a d l ı b i r s e r g i a ç ı l m ı ş v e ç o k a l â k a t o p l a m ı ş t ı r . B u s e r g i 185 y ı l d a n b e r i A m e r i k a n r e s m i n i n g e ç i r d i ğ i s a f h a l a r ı c a n l a n d ı r -m a k t a y d ı . E n e s k i r e s i -m 1771 - 72 de, y a n i A m e r i k a n i h t i l â l i n d e n d ö r t - b e ş s e n e ö n c e y a p ı l m ı ş t ı r v e o z a m a n k i , r e -s i m -s a n a t ı n ı t e m -s i l e t m e k t e d i r . Y e n i r e s i m l e r e g e l i n c e , b u n l a r ı y a p a n l a r , A m e r i k a d a k i h a y a t ş a r t l a r ı ve g ü r ü l t ü -l e r i i ç i n d e y e t i ş m i ş o -l a n v e m e s -l e k ha-y a t l a r ı n ı n e n az ha-y a r ı s ı n a u l a ş m ı ş o l a n r e s s a m l a r d ı r . 185 s e n e d i r , g e n i ş B. A m e r i k a d a y a p ı l a n r e s i m l e r i n ö z e l l i k l e r i v e e ğ e r m e v c u t ise, m ü ş t e r e k v a s ı f l a r ı n e l e r d i r ? B u h u s u t a , D e t r o i t s a n a t E n s t i t ü s ü m ü d ü r ü E . P . R i c h a r d s o n şöyle d e m e k -t e d i r : « K r o n o l o g i k b a k ı m d a n , s e r g i n i n e n e s k i e s e r i o l a n C o p l e y ' i n «Mrs. M o r r i s ' i g e r ç e ğ e k a r ş ı d u y u l a n k u v v e t l i ilgi say-g ı n ı n b i r ö r n e ğ i d i r . B u h u s u s s e r say-g i d e k i b ü t ü n e s e r l e r e h â k i m b u l u n u y o r . B u s e r g i d o k u z n e s i l d e n b e r i A m e r i k a n R e s m i n i n g e ç i r d i ğ i s a f h a l a r ı g ö s t e r -m e k t e d i r . E n e s k i r e s i -m 1771 v e y a 1772 de, y a n i 1776 A m e r i k a n İ h t i l â l i n d e n d ö r t ilâ b e ş y ı l ö n c e y a p ı l m ı ş t ı r . B u res-m i y a p a n v e k e n d i k e n n i n i y e t i ş t i r res-m i ş b i r r e s s a m o l a n d â h i , m e m l e k e t e b a ğ ı m sızlığını k a z a n d ı r a n n e s i l b o y u n c a A m e -r i k a n s ö m ü -r g e c i l e -r i n i n k a a b i l i y e t v e zek â b a zek ı m ı n d a n e r i ş t i ğ i o l g u n l u zek v e zek u d -r e t i ş i m d i m e s l e k h a y a t l a -r ı n ı n y a -r ı s ı n a u l a ş m ı ş o l a n r e s s a m l a r t a r a f ı n d a n g ü n ü -m ü z ü n acil ş a r t l a r ı v e g ü r ü l t ü l e r i için-d e y a p ı l m ı ş t ı r . B u k ı s ı m için-d a k i r e s i m l e r d a h a z i y a d e D e t r o i t S a n a t E n s t i t ü s ü ' n -d e n v e g e n e D e t r o i t ' t a k i s e ç k i n b i r özel k o l l e k s i y o n d a n a l ı n a n e s e r l e r d e n i b a r e t -tir. A m e r i k a n r e s i m s a n ' a t m ı n e n ö n e m l i özel k o l e k s i y o n l a r ı n d a n b i r i o l a n Mr. v e Mr. ve M r s . Lavvrence A. F l e i s c h m a n ' ı n K o l e k s i y o n u idi. B u n a ilâve o l a r a k M r . v e M r s . A r t h u r F l e i s c h m a n ile M r . v e Mrs. W i l l i a m J . P o p l a c k ' ı n K o l e k s i y o n -l a r ı i-le, 76 r e s m i n v e r d i ğ i i m k â n nisbe-t i n d e , A m e r i k a n s a n ' a nisbe-t k ü l nisbe-t ü r ü n ü n baş-lıca e ğ i t i m v e h a r e k e t l e r i n i g ö s t e r e n b u s e r g i y i m e y d a n a g e t i r m e k m ü m k ü n ol-m u ş t u r . B ö y l e c e , s e r g i 185 yıllık b i r d e v r i , y a n i d o k u z n e s i l l i k b i r y a r a t ı c ı ö m r ü k a p a m a k t a d ı r . B u s ü r e m o d e r n d ü n y a -da h e r h a n g i b i r m e m l e k e t i n s a n a t ı n d a u z u n b i r z a m a n d ı r . A c a b a , b u 185 yıllık z a m a n v e değişik a l a n i ç i n d e y a y ı l m ı ş o l a n A m e r i -k a n r e s m i n i -k a r a -k t e r i z e e d e n b e l l i b a ş l ı ö z e l l i k l e r v a r m ı d ı r , v a r s a n e l e r d i r ? E ğ e r b ö y l e d e v a m l ı m ü ş t e r e k t a r a f l a r m e v c u t s a , o z a m a n b u n l a r v a s ı t a s i y l e A m e r i k a ' d a k i y a r a t ı c ı h a y a t ı n e s a s l a r ı h a k k ı n d a b i r ş e y l e r ö ğ r e n m e k m ü m k ü n o l a c a k t ı r . Z i y a r e t ç i y i b u r a d a s e r g i l e n e n e s e r l e r h a k k ı n d a k e n d i b a ş ı n a i n t i b a e d i n -m e k v e h ü k ü -m l e r e v a r -m a k z e v k i n d e n m a h r u m e t m e k s i z i n , b i r k a ç ş a h s î f i k r i m i s ö y l e m e k i s t i y o r u m . - K r o n o l o j i k y ö n d e n , s e r g i n i n e n e s k i e s e r i o l a n C o p l e y ' i n Mrs. M o r r i s ' i g e r -ç e ğ e k a r ş ı d u y u l a n k u v v e t l i ilgi v e say-g ı n ı n b i r ö r n e ğ i d i r . B u h u s u s s e r say-g i d e k i b ü t ü n e s e r l e r e h â k i m b u l u n m a k t a d ı r . G e r ç e ğ e k a r ş ı d u y u l a n b u ilgiyi p a y l a ş a n a r t i s t l e r bize ş u n u s ö y l e m e k i s t i y o r l a r ki, e n b a s i t , e n b a y a ğ ı v e e n a l ı ş ı l m ı ş i n s a n l a r v e e ş y a l a r bile, d e r i n b i r ilgi v e sevgi ile g ö r ü l e c e k o l u r l a r s a , ö n e m l i v e g ü z e l d i r l e r . E m e r s o n ' u n
de-Y e n i A m e r i k a n r e s m i n d e n C h a r l e s D E M U T H ' u n e s e r i diği gibi: « A k l ı n h i ç d e ğ i ş m i y e n b e l i r t i s i , a l e l â d e d e k i h a r i k u l a d e l i ğ i g ö r e b i l m e k t e d i r . B i r g ü n n e d i r ? B i r yıl n e d i r ? Y a z n e d i r ? K a d ı n n e d i r ? B i r ç o c u k n e d i r ? U y k u n e d i r ? K ö r l ü ğ ü m ü z b u g i b i şey-l e r i g ö r m e m i z e e n g e şey-l o şey-l u r . G e r ç e ğ i n ç ı p l a k l ı ğ ı n ı s a k l a m a k i ç i n m a s a l l a r uy-d u r u r u z . » E m e r s o n , b u s e r g i uy-d e g e r ç e ğ i n güzelliği v e ö n e m i n d e n d u y d u k l a r ı hazzı b e l i r t e n b i r ç o k A m e r i k a n a r t i s t i a d ı n a k o n u ş u y o r d u . B u h u s u s u ö n c e Onsekizinci Y ü z y ü d a C o p l e y ' i n e s e r l e r i n d e k e n d i -n i g ö s t e r m i ş t i r . G e r ç e ğ e k a r ş ı d u y u l a -n ilgi v e saygı, O n d o k u z u n c u Y ü z y ı l ı n r e a -l i s t -l e r i n d e n o -l a n W i n s -l o w H o m e r , Thom a s E a k i n s v e T h o Thom a s A n s k u t z ' u n e s e r -l e r i n d e d a h a b e -l i r -l i b i r i f a d e b u -l d u . B u o r t a k özelliği d a h a b i r ş e k i l d e a s r ı m ı zın r e s s a m l a r ı n d a n J o h n Sloan, B u r c h -f i e l d , H o p p e r , A l b r i g h t , B o h r o d , S h a h n , R i c h a r d s o n v e V i c k r e y ' i n e s e r l e r i n d e g ö r ü r ü z . G e r ç e k t e n d u y u l a n b u k u v v e t l i h a z y a n ı n d a , a y r ı c a ç o k b ü y ü k b i r i f a d e sa-d e l i ğ i v e t o k l u ğ u v a r sa-d ı r . A ç l ı k g ö s t e r i ş y o k l u ğ u , s ü k û n e t , h a t t â t e v a z u b u e s e r -l e r d e sık s ı k r a s t -l a n a n ü s -l û p öze-l-lik-leri- özellikleri-d i r . D i ğ e r b i r ç o k l a r ı a r a s m özellikleri-d a , H e a özellikleri-d ' i n C h e r o k c e G ü l l e r i ( C h e r o k c e R o s e s ) n i b u n a ö r n e k o l a r a k g ö s t e r e b i l i r i z . E s e r l e r i n h a k i m ö z e l l i k l e r i n d e n bir i d e b u n l a bir d a g ö bir ü l e n a ğ ı bir b a ş l ı l ı k , d ü ş ü n c e l i v e h ü l y a l ı b i r h a v a d ı r . H a t ı r l a r sınız ki, Y e n i D ü n y a ' y a g e l i p y e r l e ş e n l e r s a d e c e m a c e r a d ü ş k ü n l e r i , g i r i ş k e n l e r , v e Y ü z y ı l v e s o n r a s ı n ı n b ü y ü k m â n e v i k r i z i n d e n k a ç ı p k u r t u l a n d i n i m ü l -t e c ü e r , i d e a l i s -t l e r , v e h a y a l p e ş i n d e ko-ş a n i n s a n l a r da v a r d ı . O n u n i ç i n b u ser-g i d e k i r e s i m l e r d e d ü ş ü r m e m e l i d i r . Ro-m a n t i k r e s s a Ro-m v e ş a i r A l l s t o n ile o r t a y a ç ı k a n b u ö z e l l i k l e r o n d a n s o n r a g e l e n a r t i s t n e s i l l e r i b o y u n c a d e v a m e t m i ş -t i r . . . P o e ile a y n ı Y ü z y ı l d a y a ş ı y a n Qoi-d o r ' u n e s e r l e r i n Qoi-d e f a n t a s t i k , R y Qoi-d e r ' Qoi-d e d ü ş ü n c e l i , V e d d e r ' d e v a h ş i v e a c a i p , P r e n d e r g a s t ' d a b i r i l k b a h a r a k ş a m ı g i b i l â t i f , B u r c h f i e d v e M o r r i s G r a v e s i l e B a z i o t e s ' u n r e s i m l e r i n d e n d e i n s a n a k o r -k u v e r e n b i r h a v a v a r d ı r . Z a m a n ı m ı z d a , B i r l e ş i k D e v l e t l e r d e a r t i s t i k b a k ı m d a n b ü y ü k b i r c a n l ı l ı k v e ç e ş i t l i l i k v a r d ı r . Öyle s a n ı y o r u m ki, ya-şıyan, g e l i ş e n , d e ğ i ş e n i n s a n l a r ı t a r i h e g e ç m i ş ş a h ı s l a r g i b i a y ı r ı p s ı n ı f l a n d ı r -m a ğ a k a l k ı ş -m a k y a n l ı ş b i r h a r e k e t t i r . B u r a d a z a m a n ı m ı z ı n a r t i s t l e r i , e ğ i l i m l e r i t e m s i l e d e n k i m s e l e r o l m a k t a n z i y a d e h e r b i r i ş a h s î g ö r ü ş e s a h i p ; o r i j i n a l fi-k i r l e r t a ş ı y a n ; çeşitli d ü ş ü n c e f a r fi-k l a r m ı v e A m e r i k a n s a n ' a t h a y a t ı n ı n ç o k g e n i ş c o ğ r a f i d a ğ ı l ı ş ı n ı g ö s t e r e n v e k ı s a c a , Det r o i Det ' d e bize e n Det e r e s a n v e ö n e m l i g ö r ü -n e -n f e r t l e r o l d u k l a r ı içi-n s e ç i l m i ş l e r d i r .
