TEMEL FOTOĞRAF 10
ALTERNATİF-GÜNCEL YAKLAŞIMLAR
Juliet Hacking, Fotoğrafın Tüm Öyküsü kitabında aşağıdaki başlıklar altında
“önemli olaylar”ı sıralarken çeşitli tarihler kullanır:
• Kavramsal fotoğraf 1968-1973
• Postmodernizm 1976-1985
• Çağdaş (güncel) sanat 1977-
Bu tarihler kesin ve değişmez değildir. Günümüzdeki sanatı tarif eden bu tanımlamaların iç içe olduğu söylenebilir.
Kavramsal sanat
“Amerikalı Martha Rosler, fotoğrafı dönemin siyasi konuları üzerine söz söylemek için kullandı. Savaşı Ayağınıza Getiriyoruz: Güzel Ev (1967-72) adlı fotomontaj serisi, Pop Art’ın tüketim ürünlerine yönelik ilgisiyle Kavramsal sanata ait stratejileri bir araya getirir.”
Juliet Hacking, Fotoğrafın Tüm Öyküsü, (çev. Abbas Bozkurt), sf. 406
“Küba doğumlu Ana Mendiata, vesikalık fotoğraflardan oluşan İsimsiz (Yüz Güzelliği
Çeşitlemeleri) adlı serisinde makyaj, peruk gibi sahne
malzemelerinin yarattığı etkiyi incelek için kendi bedenini
kullanmıştır. bu serideki her bir fotoğraf, bir otoportreden
ziyade bir performans niteliği taşır… fotoğrafların güzellik ideallerini oluşturmadaki rolünü vurgular.”
Juliet Hacking, sf. 407
Performatif Otoportre
Ana Mendiata, İsimsiz (Yüz Güzelliği Çeşitlemeleri) 1972
Cindy Sherman da performatif otoportreler yoluyla cinsiyet rollerini sorguladığı işler üretir.
Cindy Sherman / Retrospective Plate 22
Untitled Film Still * 21, 1978
• 1960’lı yıllarda ABD’de belgesel fotoğrafçılar Walker Evans’ın 40’larda gerçekleştirdiği “sokak fotoğrafı” yaklaşımını dönüştürerek çalışmalarının merkezine oturturlar.
• Bu dönüşüm Evans’ın çalışması ile kıyaslandığında bu yeni eğilimin mesafeli ve ironik olması ile ilişkilidir.
• Bu fotoğrafçılar Amerikan popüler kültürünün işaretleri ve sembolleri üzerine odaklanırlar.
• Kendi içerisinde diğer görsel sanatlardan beslenen bu eğilim özellikle Amerikan orta sınıfının yükselişi ile birleşerek yeni ifade biçimleri ortaya koydu.
Belgesel fotoğrafta dönüşümler
• 60’larla birlikte ‘şipşak estetiği’ Amerikan popüler kültürünün göstergesi haline dönüştü.
• Fotoğrafçılar trafik işaretleri, çizgi roman karakterleri gibi görsel kültür öğelerini kullanarak çeşitli kolajlar oluşturdular, çağdaş kültürü simgeleyen otomobiller, bilboardlar, grafitiler gibi nesneleri konularının merkezine yerleştirdiler.
• 1966’da Nathan Lyons bu yaklaşımı kavramlaştırarak buna sosyal manzara fotoğrafçılığı adını vermiştir. Sosyal manzara yaklaşımı gerçekliğin Doğrudan Fotoğraf’ta olduğu gibi büyük format makinelerin kullanımı, keskin netlik ve iyi baskı ile olmayacağını, içsel ifadenin bu gibi biçimsel uygulamaların önünde yer alması gerektiğini savunmuşlardır.
• Robert Frank, Bruce Gilden, Lee Friedlander bu perspektifin uygulayıcısı olmuşlardır.
Robert Frank
Belgesel fotoğraf/sokak fotoğrafçılığı da 1950’li ve 1960’lı yıllarda dönüşüm geçirir.
Bu dönüşümün en önemli örneği Robert Frank’in The Americans çalışmasıdır.
“Şipşak estetiğiyle desteklenen gevşek ve ‘konuşma diline’ daha yakın kullanım yeni bir eleştirel biçim sunmuştur… Frank’in yapıtları önemli ölçüde stilize edilmiş, ne istediğini bilen Henri-Cartier Bresson (The Americans öncesi dönemde Frank’in en yakın olduğu isimdir aynı zamanda) ‘tabloları’ndan daha ciddiyetsiz ve gündelik görünmekle beraber,
‘hareket halinde’ bir nesle hitap etmektedir.”
David Bate, Fotoğraf: Anahtar Kavramlar, (çev. Bahar Şimşek), , sf. 212-213.
Bruce Gilden
Gilden’ın New York sokakların yönelttiği fotoğraf makinesi dolayımsız ama müdahaleciliği aracın doğası ile özdeşleştiren bir anlatımı benimsemiştir.
Yöneldiği nesnenin kendinden devinimi şip-şak estetiğinin tüm unsurlarını içinde barındırmakla birlikte, makinenin varlığı müdahaleci bir unsur olarak kendiliğinden ortaya çıkmaktadır..
Yeni Belgeler Sergisi Mekan: MOMA
Açılış tarihi: 28 Şubat 1967
Fotoğrafçılar: Diane Arbus Garry Winogrand
Lee Friedlander
MOMA Fotoğraf birimi başkanı John Szarkowski: “Geçtiğimiz on yıllık süreçte bu yeni nesil fotoğrafçılar, belgesel fotoğrafçılık tekniğini ve estetiğini daha kişisel uçlara taşıyarak türe yeni bir yön verdiler. Amaçları yaşamı yeniden şekillendirmek değil, onu anlayabilmekti…”
Robert Frank’in Amerikalılar kitabı 1959 yılında basıldığı zaman “sokak fotoğrafçılığı”na ilişkin bir dönüşüm başlamıştı..
Frank’in “sanatçının öncelikli olarak içgüdülerini, duygularını ve öznelliğini yansıttığı fotoğraf anlayışı” kendisinden sonra gelen pek çok fotoğrafçının çalışmalarına yön verdi.
Juliet Hacking, sf. 368
Lee Friedlander
Lee Friedlander, klasik kompozisyon kurallarını önemsemez.
Otoportre (1970) kitabındaki fotoğraflar kendi bedeninin farklı yüzeylerdeki yansımalarından oluşur.
“…yüzünü kameraya gösterdiğinde ampul gibi sıradan nesnelerle yüzünü saklar ve fotoğraflarına geleneksel otoportre tarzını bozan bir nitelik kazandırırdı.”
Juliet Hacking, sf. 370
Postmodernizm ve Fotoğraf
Görsel sanatların ve fotoğrafın temel derdi: “Temsil”
Barbara Kruger, Sherrie Levine, Laurie Simmons, Richard Prince, Barbara Blooom, Silvia Kolbowski, Cindy Sherman ve Vikky Alexander gibi pekçok sanatçı “temsil”
meselesini dert edindiler.
Eski yapıtlara göndermeler yaptılar, onları kendilerine mal ettiler “…özgünlük, öznellik ve eser sahipliği kavramlarının altını oydular.”
Richard Prince, Untitled (cowboy), 1991 Cindy Sherman / Retrospective, Plate 109 Untitled Film Still * 180, 1987
David Bate, Fotoğraf: Anahtar Kavramlar, (çev. Bahar Şimşek), sf. 206.
Çağdaş (Güncel) Fotoğrafçılar
David Bate, Michael Fried’dan hareketle çağdaş sanat fotoğrafının geleneksel resim türleri içinden değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini tartışır:
“Fotoğrafçılığın söz konusu tür kategorilerinden belli ölçüde özgürleştiği
yönündeki argüman geçerliliğini korumaktadır ancak beri yandan çağdaş sanat fotoğrafçılığı hali hazırda bu kategoriler içerisinde çalışmaktadır.”
Ancak yine de Fried’ın çağdaş fotoğrafı geleneksel türlerleilişkisi içinde ele alan yaklaşımını yeterli bulmaz:
“Fried’ın kitabında estetik olarak yönlendirilmiş belgesel ve ‘şipşak’ fotoğrafları konusunda kabul edilemez boşluklar vardır. William Eggleston, Nan Goldin, Martha Rosler, Allan Sekula ve diğer pekçok isim dışarıda bırakılmıştır.”
Bate, sf. 207-208
