HADiS
TARTIŞMALARINA
YENi
•YAKLAŞIMLAR
EDİTÖR
· · ~nbiya Yıldırım
İstanbul, 2020
en sar '='
ENSAR NEŞRiYAT TIC. A.Ş.
© Eserin her türlü basım hakkı anlaşmalı olarak Ensar Neşriyat'a aittir.
ISBN: 978-605-2174-39-5 Sertifika No: 17576
Kitabın Adı
Hadis Tartışmalarına Yeni Yaklaşımlar
Editör Enbiya YILDIRIM
Yayın Yönetmeni Hüseyin KADER Adem SAYDAN
'·
Yayına Hazırlayan
Hüseyin KAHRAMAN
Kapak Halil YILMAZ
Baskı-Cilt
Matsis Matbaa Hizmetlen San. ve Tic. Ltd. Şti.
Tevfikbey Malı. Dr. Ali Demir Cad. No: 51 Sefaköy-İstanbul Tel: 0212 624 21 11 pbx Faks: 0212 624 21 17
Sertifika No: 40421
1.Basım
Ocak 2020 / 2.000 adet basılmıştır.
İletişim Ensar Neşriyat Tic. A.Ş.
Düğmeciler Malı. Karasüleyman Tekke Sokak No: 7 Eyüpsultan / İstanbul Tel: (0212) 491 19 03 - 04 Faks: (0212) 438 42 04
www.ensarnesriyat.com.tr siparis@ensamesriyat.com.tr
-İNSANA DAİR NEBEVİ HADİSLERİN BİLİMSEL İ'CAZI-
Şeref Mahmud el-Kudat44 Çeviri: Adil Öztekin45
Bu araştırma, tıp alanıyla ilgili Hz. Peygamber'in hadislerini ele almaktadır. Konuyla ilgili en önemli görüş ve kanıtlan gözden geçirdik ve yeni iki delile dayanarak bu rivayetlerin vahiy eseri oldu- ğuna kanaat getirdik. İlki: Tıbba dair hadislerde Hz. Peygamber çev- resinde ve yaşadığı dönemde yaygın olan yanlışlara düşmemiştir. Bu da çevreden kaynaklandığı varsayımını çürütmektedir. İkincisi: Tıpla ilgili hadislerde, ister insan yaratılışıyla ilgili olsun isterse de hasta-
lık, koruyucu tıp ve tedavi yollan gibi birçok hususta olsun, modem
tıbbın ancak tespit edebildiği ilmi keşiflerin olduğu görülmektedir.
Bunların tamamının rastlantı olmasının mümkün olmadığuıa göre·
Allah tarafından vahyedildiği kuşkusuzdur.
Giriş
Ey Allah'ım! Peygamberimiz Muhammed'e, aline, ashabına
ve ihsanla onlara uyanlara saliit-u selam eyle.
''Nebe~ihadiste bilimsel i'caz" adlı bir makale hazırlamış ve bunu 1991 yılında Ürdün Üniversitesi'ne sunmuştum. Zikri geçen makalede iki konu üzerinde durdum: "İnsan ve kainat". Konunun çok uzun olduğunu tespit ederek her bir konunun müstakil bir makale ola- cağı kanaatine vardım: İnsana dair nebevi hadislerin bilimsel i'cazı
44 Ürdün Üniversitesi Şeriat Fakültesi. Makalenin orijinal adı: He! Ehadisu't-Tıbbi'n
Nebevi Vahy. el-İ'c~zıı'l-İlmi fi'l-Hadisi'n-Nebevi fi Meciili'l-İnsiin.
45 Gaziantep Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim görevlisi.
konusunu ele aldığımda çok önemli bir konuyla yakından ilgili oldu-
ğunu fark ettim. Bu da beni tıpla ilgili hadislerin vahiy olup olmadığı düşüncesine sevk etti.
Bu konu etrafında tartışmaların özellikle de günümüzde alev- lendiği ve çeşitli görüşlerin ileri sürüldüğü bilinmektedir. İlim talebe- lerinin ve bazı uzmanların kafa karışıklığı yaşadıklarından dolayı bu konudaki doğrulari geçmişte yaşayanların muttali olmayacağı pozitif ilimler ve yeni kanıtlar -aynca şer'1 deliller-ışığında değerlendirmek
ve bu konuya ışık tutarak gerçekleri aydınlatmak istedim. Alanla ilgili kitaplara ve tıbbi araştırmalara imkanlar ölçüsünde müracaat ettim. Yaklaşık yirmi bir kitap ve bu konuda yapılan araştırmalara başvurdum. Bunlardan sekizine direkt ulaşamadığımdan dolayı ilgili kaynaklardan alıntı ve nakiller yaptım.
Bu konu başka bir konunun bir parçasıdır. O da Hz. Peygam- ber (s.a.v.) tarafından telaffuz edilen her söz Allah tarafından vah-
yedilmiş midir? Ya da hadislerin bir kısmı vahiy eseri olmayıp Hz.
Peygamber' in kendi görüşü müdür?
Bu bir yandan araştırmanın tam anlamıyla konusu olmama-
sına, diğer yandan bu alanla ilgili araştınna ve kitaplarda46 mevcut
olmasına rağmen kısaca bu husustaki görüşlere değineceğim.
1. Hz. Peygamber'in hadislerinde sırf kendi görüşü.,
olup da vahiy eseri olmayan hususlar var mıdır?
Bu konuda meşhur iki görüş vardır.
1.1. Birinci görüş: Hz. Peygamber' den gelen her şey Allah tara-
fından vahyedilmiştir. Bu görüşte olanlar şu delilleri ileri sürmüşlerdir:
a) Allah Teil.la şöyle buyurmaktadır "O kişisel arzularına göre de konuşmamaktadır. O, kendisine indirilmiş vahiyden başka bir şey değildir".41
46 Bkz. Abdulgani Abdulhiilık, Hııcciyyeti!ı-Sıınııe, Diiru'l-Kur'ani'l-Kerim, Beyrut;
Yusuf el-Karadiivi, es-Sııııııetıı lvfasdaraıı lil-lvfa 'rifeti ve 'l-Haddra, Merkezu Buhii- si's-Sunne ve's-Sire, Katar Üniversitesi.
47 53 Necıİı 3, 4.
Bu ayet ve benzerlerinin ifade ettiği husus şudur: Allah Rasıl
lü 'nün söylediği her söz vahiydir. Farklı hususlarda olması durumu etkilememektedir.
b) Abdullah b. Amr (r.a) anlatıyor: Ben, Rasıllullah'tan işitti
ğim her şeyi ezberlemek için yazıyordum. Kureyş beni bundan men etti ve "Allah Rasıllü hem kızgınlık hem de sükılnet hallerinde konu-
şurken sen ondan işittiğin her şeyi yazıyor musun?" dediler. Bunun üzerine yazmayı bıraktım. Bilahare durumu peygamberimize arz etti- ğimde, eliyle ağzına işaret ederek şöyle dedi: Yaz! Nefsim elinde olan Allah 'a yeminler olsun ki, buradan haktan başka bir şey çıkmaz."48
c) Ebı1 Sa1d el-Hudrl'den (r.a.) gelen rivayete göre bir kişi
Peygamber'e (s.a.v.) gelerek: "I.<ardeşimin karnı ağrıyor." dedi.
Rasıllullah (s.a.v.): "Bal şerbeti içir." buyurdu. Sonra adam Hz. Pey- gamber'e ikinci defa geldi (ve hastalığının geçmediğini söyledi).
Rasıllullah yine "Bal şerbeti içir." buyurdu. Daha sonra adam üçüncü
· defa geldi. Hz. Peygamber "Bal şerbeti içir." buyurdu. Adam tekrar gelip "İçirdim (fakat geçmedi.)" deyince, Rasıllullah (s.a.v.): "Allah sözünde doğrudw;fakat kardeşinin karnı yalancıdır." buyurdu. Dör- düncü defa içirince iyileşti. "49
Bu görüş sahiplerinin ileri sürdükleri tez şudur: Hz. Peygam- ber ictihad etse dahi ictihadında ya isabet etmiş ve Allah bunu onay-
lamıştır ki böyle bir ikrar vahiy çeşitlerinde~ biridir ya da yanılmış ve
düzeltilmiştir. Çünkü Allah, Hz. Peygamber'in hatasını onaylamaz.
Böyle bir düzeltme de Allah tarafından bir vahiydir. Öyleyse Allah
Rasıllü'nden sadır olan. her şey Allah tarafından vahiy olmaktadır.
Böylece kendisinden sadır olmadan önce gelen vahye tevki'fi sünnet,
48 Ebfi Davııd, II, 286, 1. baskı, Mustafa el-Babi, 1952; Dılrimf, Diiru'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut, rakam: 484; Ahmed b. Hanbel, Mıısııed, Muessestu Kurtuba, Mısır, Mus- iıedu'l-Muksirin, rakam: 6474; Hakim, e!-Mııstedrek ale's-Salıfhayıı, hzr. Mustafa Atıl, Diiru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut. Hadisin ravileri sikadır ancak Ubeydullah b.
el-Ahnes sadiiktur. ·
49 Bııluirf, terkim: Mı.ıhammed Fuad Abdulbaki, Diiru'l-Ma'rife,'Beyrut, Tıb, rakam:
5684; Mııs!im. lızr. Muhammed Fiıad Abdulbiiki, Selam, rakam: 2217; Tirnıizf, lızr.
Ahmed Muhammed Şakir, Daru İhyiii't-Turiisi'l-Ariibi, Beyrut, Tıb, rakam: 2082.
sadır olduktan sonra gelen ve tasdik eden vahye ise tevfild sünnet denir.
1.2. İkinci görüş: Allah Rasfrlü'nün sözlerinde vahiy olma- yanlar da vardır. Bu görüşte olanların en önemli delilleri hurmayı
dölleme hadisidir. Musa b. Talha babasından şöyle rivayet etmek- tedir: Allah Rasfılü'yle birlikte hurma ağaçlarının tepelerinde duran bir topluluğa uğradık. Rasülullah (s.a.v.) "Bunlar ne yapıyor?" diye sordu. Dedim ki: "Onu döllüyorlar; erkeği dişisine koyarlar da o döl- lenir!" Rasfılullah "Bunun pek fayda getireceğini zannetmiyonım"
buyurdu. Bu söz insanlara haber verilince döllemeyi bıraktılar ancak hurma ağaçları ürün vermez oldu. Rasfılullah (s.a.v.) bunu duyunca
şöyle buyurdu: "Eğer bu onlara yarar sağlıyorsa yapsınlGl: Ben sa- dece bir zanda bulundum. Ama size Allah 'tan bir şey haber verdiğim
de onu muhakkak alın. Zira b,enAllah 'a karşı asla yalan söylemem."50 Rafı' b. Hadic'den (r.a.) gelen diğer bir rivayette "Bilin ki, ben bir beşerim. Size dininizle ilgili bir einirde bulunursam onu derhal yerine getirin. Eğer kendi reyime dayanan bir şey emredersem, bilin ki ben bir beşerim!"51
Enes b. Malik'ten (r.a.) gelen diğer bir rivayette ise: "Siz dün-
yanızın işini ~aha iyi bilirsiniz" dedi."52
Böylece Hz. Peygamber iki tür sözü olduğunu bizzat ~endisi açıkça ifade etmiştir. Birincisi - gerek tevkifi, gerekse tevfıld olsun-
diiıi konularda olup Allah tarafından vahyedilen ve hata yapma ihti- mali olmayan sözleridir. Diğeri ise tam_amen kendi görüşü olup beşer olması münasebetiyle hem hata hem de isabet ihtimali olan sözleridir.
Bu görüş, İbn Abbas'ın (r.a) görüşüdür. İbn Tufeyl'den (r.a.) gelen rivayette şöyle geçmektedir: İbn Abbas'a şöyle dedim: "Beyt'i üç tavafta remel yapmak ve dört tavafta da yürümek sünnet midir?
50 Mııslim, Fedai!, rakam: 2361; İbn Mace, hzr. Muhammed Fuad Abdulbiiki, Beyrut, Ahkiim, rakam: 2470; Ahmed b. Hanbel, Mıısned, Musned u'l-Aşarati'l
Mubeşşerine bil-Cenneti, rakam: 1398.
51 Mııslim, Fedai!, rakam: 2362.
52 Mııslim, Fedai!, rakam: 2363.
Zira insanlar, bunun sünnet olduğunu söylüyorlar. Bu husustaki görüşün nedir?" İbn Abbas (r.a.) "Hem doğru söylemişler, hem de
yanlış!" dedi. Ben "Bu, hem doğru söylemişler ve hem de yanlış,
sözünle ne demek istiyorsun?" diye sordum. İbn Abbas "Rasfılullah
(s.a.v.) Mekke'ye (kaza umresi için) gelince, müşrikler 'Muhammed ve arkadaşları zayıflıktan dolayı Beyt'i tavaf etmeye güçleri yetmi- yor.' dediler. Böylece Peygamber'e haset ediyorlardı. Bunun üzerine
Rasfılullah (s.a.v.) sahabelerine tavafın üç şavtında koşmalarını, dör- dünde de yürümelerini emretti." dedi.53' ·
İbn Abbas, teşri! sünnetle teşrii olmayan sünnet arasında ay-
rım yapmıştır. Diğer bir ifadeyle Hz. Peygamber'in vahye dayanarak söyledikleriyle kendi ictihadıyla s9yledikleri arasında ayrım yapmış
tır. Ancak sahabenin geneli bunu kabul etmemişlerdir. Fakat bu gö-
rüşü benimseyenler nezdinde vahiy olanla vahi~ olmayan arasındaki ayırımın nasıl yapılacağı problemi ortaya çıkmaktadır.
Bir kısmı şöyle söylemektedir. Din işleriyle ilgili olan vahiydir dünya işleriyle ilgili olan ise reydir. "Siz dünyanızın işini daha iyi bi- lirsiniz" rivayetini de buna delil olarak göstermektedirler. Ancak dilli meseleler ile dünyevi işler arasındaki ayırt edici sınır nedir? Nitekim zikri geçen İbn Abbas'ın görüşüne göre, hac menasiki dini bir konu
olmasına rağmen hacla ilgili bazı hükümler dünya işleriyle ilgilidir.
Ve yine bilindiği gibi, alışveriş, savaş, barış, yiyecek, içecek, giyim kuşam gibi konular dünyevi meseleler olmasına rağmen bu konular- la alakalı bir takım hükümlerin dilli boyutu olup bu konularla ilgili Allah tarafındaıı ayetler ,indirilmiştir. Bu nedenle farklı alanlarla ilgili
sının ve ölçüyü belirleme çabasının sağlıklı olmadığı kanaatindeyiz.
Bazı kimseler yukarıda sözünü ettiğimiz hadisi öne çıkararak
sünnet kaynaklarının zikrettiği alışveriş, muamelat, sosyal, iktisadi ve siyasi hayatla ilgili pek çok hadisi yok saymaya çalışmışlardır.
Sanki onlara göre Hz. Peygamber bu hadisini, sünneti oluşturan di-
53 Mııslim, Hac, rakam: 1264
ğer bütün kavli', fiili' ve takriri hadislerin hükmünü ortadan kaldırmak
(neshetmek) için söylemiştir.54
Bu çok tehlikeli bir durum olup özelliklerle "dünyanızın işleri''
sözünden inanç ve ibadetin dışında kalan her şey anlaşılacak olursa
örneğin; ahval-i şahsiyye alanına giren mali tasarruflar, siyasal sis- tem, devletlerarası ilişkiler, cezalar, eğitim, medya gibi birçok konu dini kapsamın dışında kalır. Bu çok tehlikeli görüşü genel olarak oryantalistler ve Müslüman ülkelerin laik ve batıcı kesimleri savun-
maktadır.
Hurmayı dölleme hadisini açıklayan Nevevi'nin söyledikleri tercihe şayandır. O, şöyle demektedir: Hz. Peygamber'in dini olarak söylediklerine uymak gerekir. Rey yoluyla söylediği ve dünya işle
riyle ilgili söylediklerine ise uymak gerekmez.
Böylece rivayet edilen hadisin hangi alanla ilgili olduğuna ba-
kılmaksızın rey olduğuna dair yeterli bir karine bulunmadığı müddet- çe Allah Rasfılü 'nün söylediği her şey-v!!hİY sayılmaktadır.
Tahir b. Aşfu'un dışında bunu açıkça ifade edeni görmedim.
O, şöyle demektedir: Allah Rasıllü'nün en hususiyet arz eden hali
teşrii halidir. Çünkü Allah tarafından gönderilmesinin ana gayesi teşridir. Öyle, ki Allah, onun asli vazifesinin "Muhammed ancak bir _ elçidir."55 sözüyle peygamberlik olduğunu vurgulamıştır. Bundan do-
layı Allah Rasıllü'nden sadır olan söz ve davranışların -ümmeti ilgi-
'
lendiren hususlarda- aksini gösteren delil olmadığı sürece teşriden kaynaklanır ve buna hamledilmesi gerekir.56
Bu söylenenleri hurmayı dölleme hadisine uygulayacak olur- sak Hz. Peygamber'in ilk baştan itibaren bu hurma dölleme işinin
kendi reyi olduğunu ifade etmiştir. Talha'nın rivayetinde "Bunun bir
şeyi değiştireceğini zannetmiyonmi." buyurması bunun delilidir. Bu hadis imam Muslim'in konu başlığından sonra ilk zikrettiği hadistir.
54 Yusufel-Karadiivi, es-Sııııııetıı Masdaraıı, s. 14.
55 3 AI-i İınriin 144.
56 Tiihir b. Aşfır, Mektisidu 'ş-Şerfa, s. 39, eş-Şeriketu't-Tfinisiyye li't-Tevzi'. 1978
İmam Muslim'in Sahlh'inde takip ettiği metoda göre böyle bir riva- yetin en güçlü rivayetlerden biri sayıldığı bilinmektedir.
2. Tıpla ilgili hadisler
Tıpla ilgili hadisler, diğer nebevi hadislerin tamamı gibi, Hz.
Peygamber'in kendi görüşü olduğunu gösteren bir delil yoksa doğru
olan onun da vahiy olduğudur.
Tıpla ilgili hadislerin açık ve güçlü delillerinden biri de yukar- da zikredilen bal hadisidir. Orada Allah Rasfılü şöyle buyurmuştur:
"Allah sözünde doğrudur, fakat kardeşinin karnı yalancıdır. Ona bal içir." Bunun üzerine kardeşine tekrar bal şerbeti içirdi ve o da iyileş
ti."
Anlaşılan o ki; özellikle tıpbadisleri etrafında kimse onun Al- lah Rasülü'nün kendi reyi olup olmadığı ihtimali üzerinde durma- mıştır. Bu iddia Hz. Peygamber' den asırlar sonra ortaya atılmış olup kanaatimizce bunun sebebi o dönemde yaygın olan sağlık teorilerinin hakim olmasıdır. Zira o dönemde yaygın olan kanaat ile hastalıklar, sıcaklık ve soğukluk; nem ve ktiruluk; siyahlık ve sarılık gibi ne- denlerle irtibatlandırılıyordu. Öyle ki insanlar o dönemde bunların
tartışma kabul etıneyen hakikatler olduğunu zannediyorlardı. Hatta
I
kimi ilim adamları tıpla ilgili hadislerin tıbbi gelişmeler seviyesine
ulaşamadığından dolayı bunların Allah tarafından vahyedilıniş değil
de Hz. Peygamber' in çevresinden etkilenerek kendi görüşü olduğunu
iddia ettiler.
Bazı ilim ada~arı ise Hz. Peygamber'in bunun için gönderil- mediği ve tıp}lmini bildiğini iddia etınediğini ileri sürerek görüşlerini pekiştirmeye çalıştılar. Bu iddialara şu şekilde cevap verilebilir: Hz.
Peygamber, embriyo bilimini bilmiyor ve buİıun için gönderilmemiş
olmasına rağmen Kur'an 'ın bir çok ayetinde örneğin Mu 'minun sure- sinde olduğu gibi insanın anne karnındaki yaratılış evrelerini en ince tafsilatına kadar zikrettiğini görmekteyiZ. Öyleyse Ktir'an da benzeri cilan bir şeyin sünnette olmasını neden inkar ediyoruz?
Şimdi ise bilimin büyük bir ilerleme kaydettiği bir çağda ya-
şıyoruz. Günümüzde bilimin ilerlemesiyle ,dinin akıllara hayret ve- ren bilimsel mucizevi yönü ortaya çıkmıştır. Tüm bu ilmi gelişmeler
"Varlığımızın delillerini, (kainattaki uçsuz bucaksız) ufuklarda ve kendi nefislerinde onlara göstereceğiz ki, O Kur 'an 'ın gerçek olduğu
onlara iyice belli olsun. "51 ayetini doğrular niteliktedir.
Tercih ettiğimiz bu görüşü pekiştirmek üzere bu makaleyi ka- leme aldım. Bu görüş ise genel olarak Hz. Peygamber'in sözlerinin Allah tarafından vahyedilmiş olmasıdır. Aksine bir delil bulunmadığı
müddetçe -ister tıpla ilgili olsun ister başka bir konuyla ilgili olsun- bu kural geçerlidir.
Bu çalışmamda konuyla ilgili öncekilerin zikretmediği biri
kısa ve öz, diğeri detaylı iki yeni delil zikredeceğim.
2.1. Kısa ve öz delil '
Halle arasında yaygın olan geleneksel tıbbi yöntemler pek çok
yanılgıya düşmüştür. Buna dönemindeki tıp anlayışı da dahildir. Hat- ta modern tıp da pek çok hataya düşmüş ve hala düşmeye devam etmektedir. Bu da ki.ısurlu olan insan aklı ve tecrübesinin ortaya çı
kardığı bir durumdur. Nitekim deney ve tecrübeye dayalı bu alanda ilim adamları ·hatalarından dersler çıkararak yeni bilgiler öğrenirler.
Eğer tıpla ilgili hadislerde de durum böyle olsaydı Hz. Peygamber'in dö!leminde ve çevresinde yaygın olan bu hatalar neden hadislerde görülmemektedir? Neden bu hadislerin tedavi, korunma, teşhis ve bilgi aktarımı gibi alanlarda tıbbi hatalardan arınmış olduğıınu gör- mekteyiz? Tıpla ilgili hadislerde bu hataların olmaması acaba rast-
lantı mıdır?! Hz. Peygamber (s.a.v.) başkalarının düştüğü bu hatalar~
dan kendisini koruyacak vahyin dışında deneye bağlı bir bilgiye mi sahipti? Bu hadislerin yaygın olan bu tür hataları içermiyor olması
Allah tarafından vahyedilmiş olduğunu göstermez mi?
57 41 Fussilet 53.
2.2. Detaylı delil
Bu delil çalışmanın geriye kalan kısmını içermekie ve tıp ala-
nındaki nebevi hadislerin ilınl keşif yönlerini detaylı bir şekilde açık
lamakiadır. Bu da bu alanla ilgi birçok kaynağa müracaat edip araş
tırma, karşılaştırma, eleme ve seçme yapmamızı gerekiirdi. Çünkü önceki asırlarda yazılmış tıbb-ı nebevi kitaplarında doğru olmayan bilgiler var olduğu gibi hadisleri delil getiren modem tıp kitaplarında
da sahih olmayan pek çok hadis bulunmaktadır.
Bu araştırmada Hz. Peygamber'den gelen ve modem ilmi bu- luşlarla örtüşen sahih hadisleri kaydettik. Öyle ki bunların ümm1 bir peygamber olan Hz. Peygamber' den gelmiş olması veya fenill ilim- lerin gelişmediği, okuma yazmanıp da yaygın olmadığı o çevreden
kaynaklanıyor olması veya o asrın bilgilerinden akianlıyor olması
mümkün değildir. Çünkü verdiğimiz örnekleri bilim adamları ancak bin iki yüz yıl sonra keşfetmişlerdir. Bunların bir kısmı on dokuzuncu
yüzyılda bir kısmı da yirminci yüz yılda keşfedilmiştir. Böylesi bir durum bu bilgilerin sadece Allah tarafından vahyedildiğinin ve bu dinin şüphesiz hak din olduğunun yeni bir kanıtıdır.
Bilinen şudur ki: Nebevi hadisler uzmanlık isteyen tabiat ilim- lerini insanlara bildirmek için söylenmemiştir. Ancak içinde kapsam-
lı olmasa da örneklendirme tarzında bazı ilınl hakikatler gelmiştir.
3. Takip ettiğimiz yöntem
Zikrettiğimiz örneklerde şu metodu takip ettik:
a) Sahih olmaya~ hadisler delil olamayacağından sadece sahih hadislerle ye~eceğiz.
b) Tıp alanında sadece tabiplerin kaleme aldığı kitap ve araş
tırmalara atıfta bulunacağız. Çünkü bu alanda uzman olmayanların
kitap ve araştırmaları da var olduğu ve bunların pek çoğunun dakik
olmadığı ve fazlaca abartılı olduğu bilinmekiedir.
c) Konu çok uzayacağı ve araştırma sınırlarını· aşacağından dolayı nebevi hadislerde zikredilen abdest, namaz, oruç gibi amel-
lerin ilmi ve teşrii hikmetlerine değinmeyeceğiz. Çünkü böyle bir
çalışma birkaç kitap yazılmasını gerektirecek kadar uzun ve detaylı
dır. Hamdolsun ki bu konuyla ilgili pek çok kitap yazılmaktadır. Bu
kitapların bir kısmına kaynakça bölümünde işaret ettik.
d) Delil olarak kullandığımız hadislerin genel açıklamasına değinmeyip sadece ilmi i' caz yönünü açıklamakla yetineceğiz.
e) Hadisin Kur'an'la birlikte müştereken zikrettiği mesele~
lere değinmeden sadece nebevi sünnetteki ilmi i'cazla yetineceğiz.
Çünkü Kur'an ve sünnette zikri geçen şeyin Allah Rası1lü tarafından
Kur'an'a dayanarak zikretme ihtimali ve müstakil vahiy olmama du- rumu söz konusudur.
Konuyu iki kısımda ele alacağız. İlki; insanın yaratılışıyla il- gili rivayetler, ikincisi ise lia.stalık, koruyucu hekimlik ve tedavi yön- temleriyle ilgili rivayetlerdir.,
4. İnsan yaratılışıyla ilgili nebevi hadisler 4.1. Kadının menisi
Enes b. Malik (r.a) şöyle demektedir: Rası11ullah (s.a.v.) Me- dine'ye hicret edince, Abdullah b. Selam onun yanına geldi ve "Ey
Allah'ın Rasıllü! Sana üç soru soracağım ki, bu soruların cevabını
ancak peyga~ber olan bilir." dedi. Hz. Peygamber (s.a.v.) "Sof' dedi.
Abdullah b. Selam "Kıyamet alametlerinin ilki nedir? Cenn~tlikler ilk önce hangi yemeği yiyecekler? Çocuk niçin baba ve annesine benzer?" dedi. Rasıllullah (s.a.v.) "Biraz önce bunları Cebrail bana haber verdi." dedi. Abdullah b. Selam "O (Cebrail), yahudilerin düş
manı olan meleklerdendir." dedi. Rası11ullah (s.a.v.) "Kıyametin ala- metlerinin ilki, insanları doğudan batıya toplayan bir ateştir. Cennet- liklerin yiyeceği ilk yemek de balık ciğerinin sarkmış olan fazlasıdır.
Çocuğun baba ve annesine gelince, erkeğin suyu kadınınkinin önü- ne geçerse, çocuk babaya benzer. Kadının suyu erkeğinkinin önüne geçerse, çocuk anaya benzer." buyurdu. Bunun üzerine Abdullah b.
Selam "Allah'tan başka ilah olmadığına ve senin Allah'ın rasıllü ol-
duğuna şehadet ederim." dedi.58
Abdullah b. Mesud'dan (r.a) gelen diğer bir rivayyette o şöyle
geçmektedir: Allah Rasülü ashabıyla konuşurken yanından bir yahu- di geçti. Kureyş dedi ki: "Ey Yahudi! Bu adam peygamber olduğu
nu iddia ediyor!" O da "Öyleyse ancak peygamberin bilebileceği bir şey ona sorayım." deyip gelip oturdu ve "İnsan neyden yaratılıyor ey Muhammed?" dedi. Bunun üzerine Allah Rasıllü "Ey Yahudi! Her ikisinden yaratzlıy01; hem erkeğin suyundan hem de kadının suyun- dan." buyurdu.59
Bu ve benzeri nebevi hadisler sadece bir asır önce tespit edil-
miş ilml bir hakikatten balısetmelgedir. Bu hakikat ise erkekte oldu-
ğu gibi kadının da suyunun olduğu ve ceninin her ikisinin suyundan
yaratılmasından bahsetmektedir. Halbuki milattan önce dördüncü
asırdan milattan sonra on yedinci asra kadar bilim adamları arasında yaygın olan teori Aristo'nun ceninin teşekkülüyle ilgili teorisiydi. Bu teoriye göre, ceninin tam olarak teşekkülünün adet kanıyla oluştuğu
ve erkeğin suyunun ise mayanın sütü peynire dönüştürdüğü gibi sa- dece adet kanını dönüştürdüğü düşünülmekteydi.
On yedinci asırda mikroskobun icat edilmesiyle sperm ve yu-
murtanın keşfi gerçekleşti. Böylece ceninin teşekkülünde birbiriyle
çelişen iki teori ortaya çıktı. Birinci teoriye ~öre ceninin spermde kü-
çültülmüş mikroorganizma şeklinde var olduğu ve tam olarak yara-
tılmış bulunduğu görüşüdür ki kadının ceninin gıdası ve taşınmasının
dışında hiçbir rolünün olmadığı tezidir. Diğeri ise ceninin kadının yu-
murtasında tam olarak yaratılmış olduğu ve spermin rolünün sadece
yardımcı bir rol olduğu tezidir. On sekizinci asrın sonlarına doğru
·ortaya çıkan ve ceninin oluşumunda hem sperm hem de kadının yu-
murtasının etkisinin olduğunu söyleyen teori ortaya çıkıncaya kadar bu iki teori arasındaki çatışma devam etr;niştir. On dokuzuncu yüzyı- 58 Bulıtirf, Menakib, rakam: 3938.
59 Szınenıı 'ıı-Nestif el-Kııbrti, V, 339, Diiru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, rakam: 9075;
Ahmed b. Hanbel, Mzısned, I, 495, rakam: 4438. ·
lın sonlarına doğru bu teoriyi ispat etmek mümkün oldu ve yirminci yüz yılda ise şüpheye mahal bırakmayacak şekilde pekiştirildi.60
Müslüman bilim adamları Aristo'nun teorisini kabul etmiyor- lar ve hadislere dayanarak ceninin erkek ve kadının suyundan yara- tıldığını söylüyorlardı. İşte İbn Hacer el-Askalani altı asır önce şöyle diyordu: "Adamın sperminin ceninin oluşumunda katkısının olma-
dığını, sadece mayalama işine yaradığını ve ceninin kadının adet
kanıyla oluştuğıınu anatomiyle uğraşanların birçoğıı iddia ediyorlar.
Halbuki bu konudaki hadisler bu düşünceyi yalanlamaktadır."61
Ceninin erkek ve kadının suyundan oluŞtuğıınu söyleyen teori ancak on sekizinci yüz yılda bilinebilmiş ve 'on dokuzuncu yüz yılda
yani asr-ı saadetten on üç asır soma ispat edilmiş olduğıına göre Hz.
Muhammed (a.s.v.) bu bilgileri nereden öğrenmişti? Kendi bilgile- ri ya da çevresinin ve yaşa4ığı asırdakilerin bilgilerinden öğrenmiş olamazdı dolayısıyla ancak yaratıcı tarafından kendisine vahyedilrtıiş olmalıdır.
Hatta kadının suyunun farklı bir özelliğinden bahseden Mus- lim 'in rivayeti onup. renginin san olduğıınu nakletmektedir. Bu da bilim adamlarının ancak yirminci yüz yılda tespit edebiİdikleri bir durumdur. Spermi taşıyan sıvının beyaz ve yoğıın olduğıı biliniyor olmasına rağillen kadının yumurtasını taşıyan sıvının renginin san olduğıı daha somalan ortaya çıktı.62 Sevban (r.a) anlatıyor: "Rksı1lul
lah'ın yanındaydım. Yahudilerden bir bilgin geldi ve dedi ki: "Ben sana bir peygamber ya da bir veya iki kişiden başka hiç kimsenin
bilemeyeceği bir şey sormak için geldim. Sana çocuktan soracağım."
60 Muhammed Ali el-Bar, Halk:ıı 'l-İıısdııi beyne ~cTıb ve '!-Kur'an, s. 183-188, 390, 5.
baskı, ed-Diiru's-Sufidiyye, Cidde, 1984; C.S. Joranger ve diğerleri, İlımı 'l-Ecimıeti Fi Dav'i'l-Kıır'aııi ve's-Sıımıe, s. 13, 22, Hey'etu'l-İ'ciizi'l-İlmi bi Rabıtati'l-Ale
mi'l-İslarni, Mekke.
61 İbn Hacer el-Askalani, Fetlııı 'l-Biiri, XI, 491, Dar'ul-Marife, Beyrut.
62 Mahmud Nazım en-Nesim!, et-Tıbbıı'ıı-Nebevi Ve'l-İlmıı'l-Hadis; III, 327, 1. bas- kı, eş-Şeriketu'l-Muttahide li-Tevzi', Beyrut-1984; Muhammed Ali el-Bar, lİal
k:ıı 'l-İıısiiıı, s. 3 ı 5.
Allah Rası'.l.lü "Erkeğin suyu beyazd11: Kadının suyu ise sarıdır." bu- yurdu.63
Bu nebevi hadis-i şerifin ilmi i'caz kapsamına girdiği gayet
açıktır. Çünkü bu gerçeği yirminci yüzyılda keşfedilmeden önce bir beşerin bilmesi mümkün değildir. Öyleyse Hz. Muhammed (a.s.v.) bunu vahiysiz nasıl bilebilecekti? Şüphe yok ki bu söz hevasından konuşmayan ve ancak kendisine vahyedilen bir vahiyden başkası de-
ğildir.
4.2.Azil
Ebu Said el-Hudri'den (r.a.) rivayet edildiğine göre; Allah
Rası'.l.lü 'ne azil soruldu. "Menini tamamından çocuk meydana gelmez.
Allah bir canlıyı yaratmak istediği zaman, bunu hiçbir güç engelle- yemez." buyurdu.64
Bu hadiste iki açıdan ilmi i' caz bulunmaktadır.
Birincisi: Yirminci yüzyıldan önce ceninin sadece bir" sperm.:.
den oluştuğunu kimse bilmemekteydi. Halbuki bir erkekten bir atışta çıkan meni sayısı iki yüzle üç yüz milyon sperm civarındadır. Bunla-
rın yüzde yirmisi aşılamaya uygun olmayıp büyük bir çoğunluğu da vajinada ölmektedir. Bundan sonra rahim ağzında da belli bir kısmı
ölür ve sonrasında bir kısmı sağ rahim kanalına, diğeri ise sol rahim
kanalına, hangisinde yumurtanın olduğunu bilmeksizin yönelir. So- nuçta ulaşanların sayısı yaklaşık beş yüz civarında olup bunlar içeri- sinden de sadece biri seçilir.65
İkincisi: Azil vb. doğum kontrol yöntemleri tam olarak ha-
mileliğe engel olamamaktadır. Her bir doğum kontrolünün başarısız
olma ihtimali söz konusudur. Tıbbi açıdan bilinen şudur ki: Meninin
inınesini kontrol edememe veya indirmeden önce gelen sperm dola-
yısıyla veya burada zikretmeye gerek duyulmayan başka sebeplerden
dolayı azilde başansizlığın oranı% 22'dir. Hatta doğum kontrolünün
63 Mııslim, Hayd, rakam: 315.
64 Mııslim, Nikfilı, rakam: 1438.
65 Muhammed Ali el-Bar, Halku 'l-İnsdn, s. J 11, 386.
rahimin iki kanalını kesip vajina üzerinden bağlanmasının başarısız
lık oranı % 55 civarındadır. Ancak karnın kesilip rahimin mahir bir cerrah tarafından bağlanmasında (kordon bağlama) başarısızlık oran
% . 1 ile % 4 arasındadır. Spiral taktırmada başarısızlık oranı ise %
6'dır. Yumurtlama dönemi sonrası ilişkide% 4 civarında ve hap kul-
lanımında ise% 2,5 oranındadır.66
4.3. Nutfenin rahimde karar kılması
Huzeyfe b. Useyd Allah Rasfılü'nün şöyle buyurduğıınu riva- yet etmektedir: "Nutfe, 40 veya 45 gecede rahimde karar !aldıktan
sonra melek onun yanına girer."67
Bu hadiste ilmi i' caz vardır. Şöyle ki, sperm rahime yerleşme
den önceki dönemde hareketli bir haldedir. Modern bilim meninin
yumurtayı aşılamasından sonra her ikisinin de rahime doğru hareket
ettiğini ve oraya saplanıp yerleştiğini açıklamaktadır. Rahim kana-
lından rahim duvarının üst kısmın3; ulaşma yolculuğıınun da yakla-
şık bir hafta sürdüğünü bildirmektedir. B_u gerçeği de uzman bilim
adamları ancak bu asrın ortalarına doğru öğrenmişlerdir. Şüphesiz bu bilgiler beşer kaynaklı değil Allah katındandır.68
4.4. Ceninin ilk kırk günü
İbn Mesud'dan (r.a.) gelen rivayette o şöyle demektedir: Bize,
doğru. söyleyen, doğruluğu tasdik ve kabul edilmiş· olan Rasfılullah .
(s.~.v.) şöyle haber verdi: "Sizden birinizin yaratılışının başlangıcı,
annesinin karnında !ark günde derlenir toplanır."69
Ceninin rahimde oluşumu, hadisin de ifade ettiği gibi kırk gün-
de tamamlanmaktadır. Hadise dayanarak bu görüşte olan bir kısım
Müslüman bilim adamlarının ve bazı detaylan açıklayan bir takım
tabiplerin varlığı bilinmektedir. İbnu'l-Kayyim bu hadisi zikrettikten
66 Muhammed Ali el-Bar, a.g.e., s. 388, 495, 5.05-509.
67 Mııslim, Kader, rakam: 2644.
68 Nesiıni, et-Tıbbıı'n-Nebevi, III, 331; Muhammed Ali el-Bar, Halku'l-İıısiiıı, s. 204;
Joranger, İlnııı 'l-Eciııııe, s. 49.
69 Bıılıiiri, Bedu'l-Halk, rakam: 3208; Mııslim, Kader, rakam: 2643.
sonra şöyle bir açıklama yapmaktadır: "Rahim meniyi kuşatıp dışarı atmadığında kendine döner ve altı gün içerisinde olgunlaşır. Kalp, beyin ve ciğer bölgelerinde üç nokta oluşur. Sonra üç gün içerisinde o noktalar arasında da beş çizgi oluşur. Daha sonra ise on beş gün içerisinde oraya kan nüfuz eder ve üç uzuv belirginleşir. Sonra da ke- mik iliğinin rutııbeti on iki günde oluşur. Bundan sonra ise baş, dokuz gün içerisinde omuz ve gövdeden ayrılıp belirginleşir. Sonrada tama- men belirginleşerek dört gün içinde duyu organlarıyla hissedilecek bir şekle gelir. Böylece kırk gün tamamlanmış olur. Bu anlatılanlar
hadiste genel olarak zikredilen hallerin detaylandır."70
Doktor Muhammed Ali el-Bar bunu açıklarken şöyle der: "Biz biliyoruz ki, yaratılışın tamamı k?"k gün içerisinde gerçekleşmekte
dir. Nutfe, alaka ve mudganın tamamı kırk gün içerisinde oluşmak
tadır. Altı günde rahimden destek almaksızın döllenmiş yumurta par-
çalanır ve dut gibi olur, daha sonrada top gibi. Bu da mikrobik top diye adlandmlır. Sonra yedinci günde alaka olarak rahimden güç alır.
Bundan sonra üçüncü haftada ceninin kan dolaşımı başlar. Soma ala- ka mudgaya dönüşür; et, deri, kemik, sinir sisteıni ve diğer uzuvların yaratılması başlar. Bunların tamamı da uzuvların oluşum döneminde yani dördi).ncü haftadan başlayıp sekizinci haftaya kadar olan dönem- de gerçekleşir. "71
4.5. Mesh'in nesli yoktur
Abdullah b. Mesud'dan (r.a) gelen rivayette Allah Rasfilü (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: "Allah Teala bir kavmi helak etti mi ona nesil vermez. Maymun ve domuzlar daha önce de vardı. "72
Bu hadis, meshin zürriyetinin olmadığını ifade etmektedir.
Bu ise insan ve hayvanla ilgili bir ilmf hakikattir. Hadiste zikredilen mesh insanın hayvana dönüşme olaylarına biz şahit olamadık ancak
70 İbn Hacer, Fetlıu 'l-Btirf, XI, 491.
71 Muhammed Ali el-Bar, Hallaı 'l-İıısi'ın, s. 403.
72 Mııslim, Kader, rakam: 2663.
nisbi ve cüz! olaylara şahit olmaktayız. İlmi açıdan bu kısmi olanların zürriyeti olmadığına göre tam meshin olmaması daha olasıdır ..
Embriyodaki mesh durumlarının bii kısmı diğerlerine nazaran.
daha. ağır olduğu ispat edilmiştir. Şiddetli bir meshe uğramış emb- riyonun ya ölü doğduğuna ya da birkaç gün yaşayıp öldüğürte göre
doğurması mümkün olabilir mi? Mesih durumu daha hafifse genel- likle yaşamakia ancak yine de zürriyeti olmamaktadır.· Cinsiyet kro- mozomunun meshi buna örnektir. Normal durumda insanda asıl olan çift cinsellik kromozomunun olmasıdır. Erkekse (xy) kromozomu
taşır, dişiyse (xx) kromozomu taşır. Bunun dışındakiler mesh durumu olarak kabul edilmektedir. Bunlardan biri de {turner) durumudur ki, bunda cinsiyeti belirleyen tek bir kromozom vardir, o da dişil kromo- zomu olan (x) dir. Bu durumda çocuk dişil olup doğurması mümkün
değildir.Aynısı (kilnefelter) d~mu için de geçerli olmaktadır. Şöyle
ki; bu cinsiyet kromozomu (xxy) iki dişil bir erkek işareti taşımakta
olup şekil itibariyle erkek olmasına rağmen kısır ve çocuğu olma-
maktadır. 73
4.6. Yedinci haftadaki cenin
Abdullah b. Mesud'dan (r.a.) gelen rivayette Allah Rasülü
şöyle buyurmaJctadır: "Nutfenin üzerinden 42 giin.geçince Allah ona bir melek gönderir. Melek ona şekil vererek onun kulak, göz, d~ri, et ve kemiklerini yaratır. Müteakiben "Ya Rabbi! Erkek mi olacak dişi
mi?" diye sorar. Rabbin dilediği hükmü verir. "74
Huzeyfe b. Useyd el Gıfarl'den (r.a.) gelen diğer rivayette "Ya Rabbi! Erkek mi olacak dişi mi? der. Allah da onu erkek veya dişi
yapar. Yine melek "Ya Rabbi! Sağlam mı olacak sakat mı?" der.75 İlk haftalardaki ceninin şekli memeli hayvanlarınkine benze- mektedir. Diğer ceninlerden farklı olarak insana özgü şekli alması
yedinci haftaya tekabül etmektedir. Anatomik ve laboratuvar açısın-
73 Muhammed Ali el-Bilr, Halkıı "/-İnsan s. 408.
74 Mııslim, Kader, rakam: 2645.
75 a.g.e.
J
dan yedinci haftaya kadar ceninin cinsiyeti nötr olup erkek mi dişi
mi olduğunu ayırt etmek mümkün değildir. Öyle ki üreme organları
nın testis mi yoksa yumurtalık mı olduğu ilk etapta belirgin değildir.
Ancak yedinci haftada belirgin hale gelmeye başlar. Dış uzuvlardan hareketle on iki haftadan önce onu kolay bir şekilde ayırt etmek ne- redeyse imkansızdır. Ceninin sağlam veya sakat olma durumu da ge- nel olarak yedinci haftadan sonra belli olmaktadır. Müslümanların on dört asırdan bu yana tekrarladıkları bu hadis sadık ve emin olan Hz.
Peygamber'in mucizelerinden birisidir. Sanki o, on dokuzuncu asrın altmışlı yıllarında yaşayan bir embryologistti.76
5. Tedavi, koruyucu bek.imlik ve hastalıkla ilgili nebevi hadisler
5.1.Vücuttaki rahatsızlıklar ve vücudun verdiği tepkiler Nu'man b. Beşir' den (r.a.) gelen rivayette Allah Rası1lü şöyle buyurmaktadır: "Müminler birbirlerini şevmede, birbirlerine acıma
da ve birbirlerini korumada bir vücuda benzerler. Vücudun bir uzvu hasta olduğu zaman, diğer uzuvlar da bu sebeple uykusuzluğa ve
ateşli hastalığa tııtulur."11
Hz. ,Peygamber ümmetin durumunu bir bedenin durumuna benzetmektedir. Bu benzetme genel anlamı veya mecaz! anlamıyla anlaşılmaktaydı ancak modem. ilim bu hadisteki ilmi i'cazı yirmin- ci asrın son çeyreğinde keşfetmiştir. Hastalikıı uzuv beynin kontrol merkezine his ve istem dışı sinirsel dalgalar göndermektedir. Yarala-.
nan uzuv nedeniyle 'akan ilk damla kanda veya yırtılan ilk lifte veya giren ilk mikropta beynin kontrol merkezine ve bedenin aktif hare- ketlerini kontrol eden uzuvlara kimyasal madde ve hormonlar gön- dermektedir. Bunlar gerçekten şikayet ve yardım isteme mektupları
dır. Bu mektup bedende herhangi bir yere rastgele gönderilen bir şey
76 Nesimi, et-Tıbbıı 'n-Nebevi, III, 342-344; Muhammed Ali el-Bar, Halkıı'l-İnsan s.
395; Joranger, İlmı(l-Ecimıe, s. 98; T. F. N. Bersoud,l/mıı'/-Ecimıe, s. 119, 169.
77 Mııslim, el-Birr ve's-Sıla, rakam: 2586.
olmayıp bilakis hastalıklı uzvun kurtarılması adına bedeni harekete geçirebilen beynin belli bölgelerine gönderilmektedir.
Bedenin dayanışması ise rahatsızlığı olan uzvun kendine özgü bir dille bedeni gerçek anlamda yardıma çağırmasıdır.
a) Bedenin dayanışma içerisinde olması demek uzuvların bir- birini yardım görevine çağırması demektir. Böylece his merkezi hi- potalamusta var olan uyarı ve kontrol merkezlerini göreve çağırır. O da hipofiz bezinin hormon salgılayarak geriye kalan diğer iç salgı
bezlerini harekete geçirip hormon salgılamasını sağlar. Bu sayede
rahatsız uzvun imdadına koşulması adına bütün uzuvların görev yôn-
lendirıneleri yapılır.
b) Beden dayanışması demek var gücüyle hasta olan uzvu kur- tarmaya çalışmak demektir. Kan dolaşımı hızlansın diye kalp atışları hızlanır ve kan damarları bedenin tembelleşen bölgelerinde daralır
ken hastalıklı olan uzvun etrafındaki damarlar ise genişler. Böylece
hastalığa karşı koyması için ihtiyaç duyduğu güç, oksijen, antikorlar, hormonlar ve yapıcı amino asitler taşınmış olur. Bu da ciğer, iç sal-
gı bezleri, kaslar ve yağ stoku gibi bedenin farklı uzuvlarının özünü
oluşturmaktadır.
c) Yine. bedenin dayanışma içerisinde olması demek yıkılması
ve çöküyor olması demektir. Hastalıklı uzvun yararına olup ~htiyaç hissettiği yağ stokunu ve kaslardaki eti (proteinler) yıkmaya başla
yarak kendinden verir. Durumun şiddetine uygıın bir şekilde yıkma işlemi gerçekleştirilir. Belki bazı hallerde beden kilosunun yarısını
kaybeder ve hastalık kontrol altına alınıncaya dek o kiloda kalır.
Daha sonra ise beden yeniden kendini inşa eder.
Öyleyse bu gerçek bir şikayet ve yardım talebidir. Bu alanda ilmin keşfettiği her şeyi Allah Rası1lü (s.a.v.) iki kelimede özetleye- rek o dönemde insanların anlayacakla,n şekilde gerçek bir dayanışma
ameliyesi tarzında açıklamıştır.
Bed~nin tehlikeye düşmesiyle devreye girip uyum sağlayan
sinir sisteminin Allah Rası11ü 'yle batılı ilim adamları tarafından aynı ·
adla anılıyor olması da hayret vericidir. Onlar bunu (sympathetic) diye isimlendirmişlerdir. Yani sempatik, sevimli veya merhametli an-
lamında kullanmışlardır. 78
5.2. Misvak
Hz. Aişe' den (r.a.) gelen bir ıjvayette Allah Rası'.ilü ( s.a.v.) şöy
le buyurmaktadır: "Misvak ağzı temizler, Allah rızasını kazandırır." 19
Misvak denildiğinde özellikle ilk akla g'elen şey erak ağacıdır.
Çoğuplukla Allah Rası'.ilü onunla misvaklanırdı. Müslümanlar da o günden bu güne onu kullanmaktadırlar. Erak ağacıyla misvaklanmayı teşvik eden çokça sahih hadis bulunmaktadır. Ancak bu hadis, Allah
Rası11ü zamanında ve ondan sonraki asırlar boyunca sağlık açısından
bilinmeyen bir faydasını açıklamakla diğerlerinden ayrılır. Yirmin- ci yüzyılın sonlarında modem araştırmaların ispat ettiği bu faydanın ağzın dezenfekte edilmesi· olduğu anlaşılmaktadır. Bu rivayet ağzın
temizlenmesi olarak anlaşılıyorken, ilim bunun yeni bir anlamını keş
fetmiş, o da ağzın mikroplardan dezenfekte edilmesidir.80
Çok sayıda mikrop barındıran ağız, yüzden fazla parazit, virüs ve bakteriyel mikroba ev sahipliği yapmaktadır. Salyanın bir mili- metre küpünde milyonlarla belki de milyarlarla ifade edebileceğimiz
parazit barlnmakta ve bu sayı yaklaşık her saat katlanarak ağzın ko- kusuna ve dişin rengine tesir etmektedir.
Dişlerin temizlenmesinin üzerinden· bir saat geçmemiş olsa dahi hızlıca dişlere yapışan mikrobik bir tabaka oluşmakta ve bu tabaka giderilmediğinde zaman geçtikçe kalınlığı artmaktadır. Mil- yarlarca mikrobu içerdiğinden dolayı bu tabaka damak hastalıkları
ve diş çürümelerine sebep olmaktadır. Bu tabakanın -insanların zan-
78 Mahir Muhammed Salim, Mecelletıı 'l-İ'ciiz, 3. sayı, Hey'etu'l-İ'ciizi'l-İlmi, Mekke.
79 Bıılıdrf. Savın, babu sivaki'r-ratbi ve'l-yabis li's-siiim (Cezm sıygasıyla muallak olarak naklettiği bir hadistir); Salıilııı İbn Hıızeyme, I, 70, rakam: 135, el-Mektebu'l- İslami, Beyrut; Salıilııı İbn Hibbdn, III, 348, rakam: 1067, hzr. Şuayb el-Amafid, Muessetu'r-Risiile, Beyrut ( Şuayb el-Amafid senedinin ceyyid olduğunu, Elbani ise sahih olduğunu söylemiştir).
80 Abdulhamid el-Kudat, mikrop bilim uzmanı, Tefevvıık~-Tıbbi'l-Vikfii fil-İs/dm, s.
14-17, el-Musteşfe'l-İsliimi, l. baskı, 1987.
nettiği gibi- yemek artıklarıyla ilgisi yoktur. Dolaysıyla bir saatten az bir sürede sürekli oluşmakta olduğundan dolayı sık sık giderilmesi gerekmektedir. Bu da diş fırçasını kullanmakla mümkün olmamakta- dır. İşte tam da burada Allah Rasülü'nün çokça misvaklanması başka bir mucizesini ortaya çıkarmaktadır. Öyle ki o her uykudan uyandı
ğında misvaklanmaktaydı. Huzeyfe'den (r.a.) gelen rivayette o şöyle buyurmaktadır. "Allah RasU!ii gece kalktığında ağzını misv_aklardı. "81 Nebevi sünnet, misvaklanmayı, ister oruçlu olsun ister olmasın, kişi
yi her abdest ve namaz esnasında, uykudan uyanınca veya uykudan önce ve ağız kokusu değiştiğinde buna teşvik etmektedir. 82
Özellikle erak ağacıyla misvaklanmak dişlerin temizlenme- sine ve damakların ovalanmasına sebep olmaktadır. Bu yapılmadı
ğı takdirde insan, diş çürümesi, tartar, (kalsiyum tuzlarının dişlerin
üzerinde birikmesinden oluşan) ağız ve damak iltihaplan, bademcik iltihaplan vb. hastalıklar gibi birçok hastalıkla karşı karşıya kalabilir.
Erak ağacından elde edilen misvağın özellikleri şunlardır:
a) Artıkları ortadan kaldıran ve dişleri temizleyen ince ve na- rin liflere sahiptir.
b) Temizleyici maddeler, silis kristalleri, mineral tuzlar, yapış
kan ve nişasta maddeleri içermektedir.
c) Mikrop öldürücü anti küf özellikli kimyasal maddeler içer- - mektedir. Penisiline benzer maddeler ve mikroplara karşı etkili olan
v~ yüksek miktarda tannik asidi bulunduran sinnigirin maddesini içe- rir. Bu asit mikrop öldürücü olup güçlü dezenfekte, damak yara ve
iltihaplarını iyileştirme özelliğine sahiptir. Bu maddeler salyaya ka- rışmakla daha etkili olmaktadır. Rostock Üniversitesi Bulaşıcı Has-
talıklar Ve Mikrop Bilim Enstitüsü müdürü Rodat, erak ağcının ıslak
tozunu ağızda bulunan en önemli mikroplardan biri olan stafilokok üzerine koyduğunu ve konulan bu tozun penisilin görevi gördüğünü açıklamıştır. 83
81 Bııhiirf, .Yudı1, rakam: 246.
82 Abdulcevad es-Savi, Miıı İ 'ciizi 'l-Kıır 'an ve 's-Sıınııe fi ~-Tıbbı 'l-Vikiif, İciiz dergisi, 3. sayı ..
83 a.g.e.
d) Erak misvağında çözümlenmiş yağlı ve kokulu bir madde
bulunmaktadır. Bu da ağızda hoş bir koku ve güzel bir tat bırakmak
tadır. Bu faydalardan dolayı özünün alınıp diş bakımıyla ilgili malze- melerde kullanılması iyi olur diye düşünınekteyiz.84
e) Dişlerin yüzey kısmı oluşumlarından birisiyle etkileşime
geçen florür maddesini içermektedir. Böylece zararlı bakteriyel sal-
gılara karşı direnç gösterir ve aynı zamanda çürümeyi önler, bakteri- lerin çoğalmasına mani olur. Bunun yanında, artıkların giderilmesine ve yüzey kısmına yapışmış renklerin izale edilmesine yardımcı olan silikon maddesini içermektedir. 85
1980 yılında misvak kullanan 887 kişi üzerinde gerçekleşti
rilen tıbbi bir araştırmada bu söyl<;!.diklerimizin doğruluğıınun ispat
edildiği görülmektedir. Bu araştırmanın sonucu olarak misvak kul-
lananların% 83,7'i diş kaybı sorunu yaşamamakta ve dişlerdeki çü- rüme oranlan da düşük olmaktadır. İsviçre'de bulunan ilaç şirketle
rinden birisi gerekli araştırmayı yaptıktan sonra erak ağacının etkili özünü alıp diş macunu haline getirmiş ve seks'enlerin sonlarına doğru
piyasaya sürmüştür. 86
f) Bu sayılan faydaların yanı· sıra diş t~mizliğinde kullanılan
ve diğer ara9larda bulunmayan pratik bir özelliği daha görülmektedir.
Bu özellik ise cepte taşınabilir ve macuna ihtiyaç duyulmadan her yerde kolaylıkla kullanılabilir olmasıdır. Erak ağacı hem fırça hem de macun yerine geçmektedir. Aynı zamanda ·' diş fırçası ve macunun- da olduğu gibi kişi onu kullandıktan sonra ağzını çalkalamasına da ihtiyaç yoktur. Kişinin onu her yerde ve her an kullanabiliyor olması da çok önemli-bir özelliği sayılmaktadır. Böylece misvak kullanan her bir Müslüman, sağlığa olan faydalannııı yanı sıra sevap kazanma
imkanını da elde etmiş olur. Bu hadis, Romalıların ağız ve diş te-
84 Nesim!, et-Tıbbıı 'ıı-Nebevf, I, 184-190: Eczacı kimyager _Saliihuddin el-Hanefı'nin misvakla ilgili tezinden özetlenmiştir.
85 Abdullah eş-Şemiri, es-Siviik Ecrım ve İliic, el-Mecellet'ııl-Arabiyye, 1985, s. 19:
Muhammed Kiimil'in e/-İ'ciizıı 'l-İlmf fi 'l-İsliim kitabından naklen.
86 Muhammed Kamil, eİ-İ'ciizıı'l-İlmfji'l-İsliim, s. 20.
