7
Kas›m 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
Mars Odyssey arac›n›n saptad›¤› görüntü flunu anlat›yor: Küçük bir asteroid, geze-gene çarpmadan önce ikiye bölünerek her biri 3,2 km geniflli¤inde olan bir çift krater oymufl. Giriflim yapan flok dalgala-r› aradaki dik s›rt› ve f›flk›rtt›¤› at›klarla yaprak biçimli iki tepeyi oluflturmufl.
Komflumuz “K›z›l Gezegen”in yörünge-sindeki Mars Express Uzay Arac›, geze-gen yüzeyindeki bir krater taban›nda 12 km geniflli¤inde bir buz tabakas› belirle-di. Araflt›rmac›lar, buzun, bir bölümü sol alt tarafta görülen koyu kumullar›n üze-rinde olufltu¤unu düflünüyorlar. Kraterin duvarlar›n›n bir bölümü de buzla kapl›.
Mars’tan gelen 8 meteorit içindeki radyo-aktif maddeleri inceleyen araflt›rmac›lar, gezegenin milyarlarca y›l boyunca üze-rinde ciddi miktarda s›v› su bar›nd›rma-yacak kadar so¤uk oldu¤unu belirlediler. Bu izotoplardan potasyum-40, argon-40 gaz›na dönüflüp, s›cakl›kla de¤iflen bir oranda kayan›n d›fl›na kaç›yor. Kayalar içindeki argon-40 miktar›, bunlar›n mil-yarlarca y›l önce oluflmalar›ndan bu yana s›f›r derecenin üzerinde bir s›cakl›¤a ulaflmad›¤›n› gösteriyor.
Siz Sirius B’yi O
Zaman Görecektiniz!
Bize 8,6 ›fl›ky›l› uzakl›kta bir beyaz y›ld›z olan Sirius, gökyüzünün en parlak y›ld›z›. Ama asl›nda bir de beyaz cüce bar›nd›ran bir ikili y›ld›z sistemi. Bugün eflinin gölgesinde kalan Sirius B (beyaz cüce), bir zamanlar ondan çok daha büyük (5 Günefl
kütlesinde) bir mavi y›ld›zm›fl. Öyle ki, bugün hâlâ anakol evresinde (merkezinde hidrojen yakt›¤› kararl› evre) olsayd›, sistemin ›fl›¤› Dünya’da gölgelerin oluflmas›na yol açard›. Sirius B’nin d›fl katmanlar›n› uzaya sal›p beyaz cüce haline gelmeden önce anakol ve karars›zlafl›p fliflti¤i “k›rm›z› dev” evrelerinde toplam 101 ya da 126 milyon y›l yaflad›¤› hesaplan›yor.
Astronomy, Kas›m 2005
Samanyolu da
San›lan›n ‹ki Kat› m›?
Önce gökadam›z Samanyolu’nun büyük komflusu Andromeda’n›n san›landan çok daha ötelere kadar uzand›¤› ortaya ç›kt› (Bkz: Bilim ve Teknik, Say› 455, Ekim 2005 s:11). fiimdi de gökbilimciler, güney gökküredeki Heykeltrafl (Sculptor) tak›my›ld›z› bölgesindeki NGC 300 adl› gökadan›n da görülebilenden iki kat ya da daha fazla büyük olabilece¤ini belirlediler.Güçlü teleskoplarla yap›lan yeni gözlemler, flimdiye kadar görülemeyen soluk y›ld›zlar›n, say›lar›nda bir azalma olmadan gökada merkezinden 47.000 ›fl›ky›l› öteye kadar uzand›¤›n› ortaya koydu. Bu, gökadan›n yar›çap›n› ikiye katl›yor. Gökbilimciler, bu durumda gökadam›z Samanyolu’nun NGC 300’den çok daha büyük ve parlak oldu¤u göz önüne al›nd›¤›nda, sand›¤›m›zdan çok daha büyük ve çap›n›n san›lan›n iki kat›, yani 200.000 ›fl›ky›l› olabilece¤ini belirtiyorlar. Astronomy, Ekim 2005
