Öğretim Görevlisi Dr. Mert OCAK

(1)

Kalp

Öğretim Görevlisi

Dr. Mert OCAK

(2)

 KALP (COR)

 Herkesin yaklaşık kendi yumruğu büyüklüğünde, özel bir çizgili kastan yapılmış, içi boş koni şeklinde bir organ olup, sağ ve sol kalp denilen bir çift valvüllü kas pompasından oluşmuş bir organdır. İntrauterin 4. haftanın başında yaklaşık 22. günde çalışmaya başlar. Primordial kalp ise 3. haftanın sonunda belirir. Pericardium içinde bulunan kalp, thoraks’da mediastinum medius’da, iki akciğerin ön-alt kısımları arasında ve diaphragma’nın centrum tendineum’unun üzerinde bulunur. Sternum ve komşu kıkırdak ve kemik kostaların arkasına oblik olarak yerleşmiştir. Bu

oblik hat, kalbin öne ve sola doğru yönelmesi nedeniyle sagittal düzlemle 45

⁰

lik bir açı yapar.

Ayrıca, kalbin odacıkları arasındaki bölmeler tam bu hattın üzerinde bulunurlar. Kalp ve

odacıklarının çok karışık olan pozisyonları nedeniyle, yani kalbin normal vücut plan ve eksenlerine uymaması nedeniyle radyogramların, taramaların, anjiyokardiyogramların ve ekokardiyogramların yorumlanması da oldukça karışık ve bir o kadar da zor olmaktadır.

 Normal olarak kalp kütlesinin yaklaşık 1/3 lük kısmı orta hattın sağında iken 2/3 lük kısmı orta hattın solundadır. Ancak “kalbin ayna görüntüsü” de denilen “situs dextra (dextrocardia)”

durumunda kalp, tam tersine bir yerleşim göstererek sağ tarafta yer alır. Bu düzenlenim “situs inversus” denilen kalp, büyük damarlar ve abdominal organların ayna görüntüsü pozisyonlarının bir kısmı olarak düşünülmektedir.

 Kalbin boyutları; apeks-basis arasında ortalama 12 cm, transvers yönde 8-9 cm ve ön arka yönde 6 cm’dir. Vücut ağırlığına oranla kalbin ağırlığı, yaşamın çeşitli dönemlerinde farklılık

göstermektedir. Kasları fazla gelişmiş insanlarda, ağır işlerde çalışanlarda ve metabolizmanın arttığı diğer durumlarda kalbin daha çok geliştiği görülmektedir. Ancak kalp ağırlığı erkeklerde ortalama 300 gr, kadınlarda ise ortalama 250 gr’dır. Kalp ağırlığı toplam vücut ağırlığının

erkeklerde yaklaşık %0.45’ini, kadınlarda ise %0.40’ını oluşturmaktadır. Kalp, erişkin formuna 17-

20 yaşlar arasında ulaşır. Yaşın ilerlemesiyle kalbin hacmi ve ağırlığı normal olarak biraz artar. Bu

artış erkeklerde kadınlara göre biraz daha fazladır.

(3)

 Kalbin taban kısmına basis cordis, uç kısmına ise apex cordis adı verilir. Taban kısmı arkaya, sağa ve biraz da yukarıya bakarken, koni şeklindeki apeks kısmı öne, sola ve aşağıya bakar. Apex cordis sol akciğer ve pleura tarafından sarılmış olup sol 5. interkostal aralıkta ve linea midclavicularis’in hemen yanında ya da biraz

medialinde yer alır. Basis cordis’i esas olarak sol atrium olmak üzere her iki atrium birlikte oluştururlarken, apex cordis sadece sol ventrikül tarafından oluştururlur. Basis cordis (facies posterior) T 5-9 vertebraların hemen önünde bulunur. Kalbin bu bölümün en önemli arka komşusu oesophagus’tur. Atrium sinistrum ile oesophagus arasında sinüs obliquus pericardii bulunur.

 Kalp, arkada torakal vertebralarla, ön tarafta ise sternum ile çok yakın komşuluk yapar. Kalp, “recumbent pozisyonda (sırtüstü yatmış pozisyon)”, T 5-8

vertebralarla, dik durduğumuzda ise T 6-9 vertebralarla komşuluk yapar. Kalp

masajı da denilen ve ancak kalp durması durumunda yapılan “resüssitasyon”

sırasında, kalp bu iki kemik komponent arasında adeta sıkıştırılarak içindeki kanı tekrar pompalaması sağlanır. Bu nedenle söz konusu kemik komşuluklar çok iyi bilinmelidir.

 Kalbin öne ve biraz da yukarıya bakan yüzüne facies sternocostalis, aşağıya ve arkaya bakan yüzüne ise facies diaphragmatica adı verilir. Kalbin sternokostal yüzü için “anterior” terimi kullanılabilirse de, diyafragmatik yüzü için

“posterior” terimi kullanılmamalıdır. Çünkü kalbin posterioru denildiğinde, kalbin

basis’i bu terime karşılık gelmekte, diyafragmatik yüzü ise karşılık gelmemektedir.

(4)

 Kalbin sternokostal yüzü (facies sternocostalis, facies anterior) pericardium ile corpus sterni, 3. ve 6. kıkırdak kostalar ve sternokostal

kaslardan ayrılmıştır. Bu yüzün yukarıdaki sağ bölümünü sağ atrium, geriye kalan bölümünü ise her iki ventrikül oluşturmaktadır. Sol atrium’un büyük kısmı, aorta ve truncus pulmonalis’in arkasında kaldığı için ön yüzden

görülemez. Sadece truncus pulmonalis’in sol tarafında öne doğru uzanan sol auricula görülebilir. Kalbin sternokostal yüzünün yan kısımları pleura ve akciğerlerin ön kenarları ile örtülmüştür. Kalbin ön yüzündeki sulcus

interventricularis anterior’da ramus interventricularis anterior (LAD – arteria coronaria sinistra’nın dalı) ve vena cardiaca magna bulunur.

 Kalbin diyafragmatik yüzünün (facies diaphragmatica, facies inferior) büyük kısmı sol ventrikül tarafından oluşturulur. Sulcus coronarius’un arka bölümü, bu yüzü basis cordis’ten ayırır. Bu yüzde bulunan sulcus

interventricularis posterior’da ramus interventricularis posterior (arteria coronaria dextra’nın dalı) ve vena cardiaca media bulunur.

 Kalbin sağ kenarına margo dexter ya da keskin kenar olduğu için margo

acutus adı verilirken, sol kenarına margo sinister ya da künt bir kenar

olduğu için margo obtusus adı verilir.

(5)

 Dört odalı olan kalp, atrium dextrum ve atrium sinistrum olmak üzere iki üst odadan ve ventriculus dexter ile ventriculus sinister olmak üzere iki alt odadan oluşmuştur. Bu boşlukları birbirinden ayıran bölmeler, kalbin dış duvarına tutundukları yerlerde oluklar oluştururlar. Bu oluklardan

atrium’larla ventrikülleri birbirinden ayıran bölmeye septum atrioventriculare adı verilirken, oluşturduğu oluğa sulcus

atrioventriculare ya da kalbi truncus pulmonalis’in olduğu yer hariç olmak üzere, taç şeklinde sardığı için sulcus coronarius adı verilir. Bu olukta

koroner arterlerin başlangıçları ve bazı koroner venlerin esas

bölümleriyle, sinus coronarius bulunur. İki atrium arasındaki bölmeye septum interatriale adı verilir. Bu bölmenin oluşturduğu sulcus

interatrialis kalbin ön tarafında truncus pulmonalis ve aorta ile örtülü olduğu için dışarıdan görülemez, ancak arka tarafta az belirgin olarak

görülebilir. İki ventrikül arasındaki bölmeye septum interventriculare adı

verilir. Bu bölme kalbin ön yüzünde sulcus interventricularis anterior,

arka tarafta ise sulcus interventricularis posterior adı verilen belirgin

oluklar oluşturur. Bu iki oluk, kalbin apeksinde incisura apicis cordis

denilen bir çentikle birleşirler.