Kemikler
Öğretim Görevlisi
Dr. Mert OCAK
KEMİKLER (OSSA) - KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOGIA)
İnsan vücudunun hareket sisteminin pasif unsurlarını kemikler ve eklemler, aktif unsurlarını ise kaslar
meydana getirirler. Anatominin kemikler ile ilgilenen bölümüne “osteologia-osteoloji” denilir.
İnsan vücudunu oluşturan kemiklerin 26’sı columna vertebralis’te, 22’si cranium’da, 25 tanesi toraks
iskeletini oluşturan kostalar ve sternum, 6 tanesi kulak kemikçikleri ve 1 tanesi de os hyoideum olmak üzere 80 adet olarak skeleton axiale’yi oluştururlar. 64 adet üst ekstremite kemiği (ossa membri superioris) ve 62 adet alt ekstremite kemiği (ossa membri inferioris) ise 126 adet kemikten oluşan skeleton appendiculare’yi
meydana getirir. Bunlara 6 adet kulak kemikçiği (ossicula auditoria) eklendiğinde toplam 206 rakamına ulaşılır.
KEMİKLERİN ŞEKİLLERİ
1. Os longum (uzun kemikler): Bu kemiklerin boyu eninden fazladır.
2. Os breve (kısa kemikler): Bu kemikleri boyu ve eni birbirine yakındır.
3. Os planum (yassı kemikler): İki tabaka kompakt kemik ve
aralarındaki ince spongioz kemik tabakasından oluşurlar. Yassı kemikler genellikle koruma fonksiyonuna hizmet ederler ve kafa kemiklerinin bir kısmı bu tiptedir. Kranyumu oluşturan kemiklerde iki kompakt tabaka arasındaki kısma diploe tabakası denilir. Diploe tabakasında bulunan kanallara canales diploici denilir. Bu kanallarda kırmızı kemik iliği ve venae diploicae bulunur. Venae diploicae, yenidoğanda bulunmaz, 2 yaşından itibaren görülmeye başlar. Yassı kafa kemiklerinde bulunan canales diploici özelikle kafa grafilerinde kırık hatları ile karışabilir.
4. Os irregulare (şekilsiz kemikler)
5. Os pneumaticum (içinde hava boşluğu olan kemikler):
6. Os sesamoideum (susamsı kemikler)
7. Os accessorius
KEMİKLEŞME (OSSİFİKASYON)
Kemikleşme (kemik oluşumu), intrauterin hayatın yaklaşık olarak 3. ayında başlar ve yine yaklaşık 25 yaşında sona erer. İskelette kemikleşmeye ilk başlayan kemik
clavicula, ikinci kemikleşmeye başlayan kemik mandibula’dır. Kemikleşme intramembranöz ve intrakartilagenöz olmak üzere iki şekilde olur.
Intramembranöz kemikleşme (bağ dokusu kaynaklı kemikleşme): Bu tür kemikleşmede kemikler embriyodaki mezenşimal bağ dokusu yapısından doğrudan kemik haline dönüşürler. Bu tür kemikleşme özellikle clavicula ve yassı kafa
kemiklerinde görülür. Bu yolla kemikleşen kafa kemiklerine de desmocranium adı verilir.
Intrakartilagenöz kemikleşme (kıkırdak dokusu kaynaklı kemikleşme): Bu tür kemikleşmede bağ dokusu yapısında olan kemik taslağı önce kıkırdak dokusu şekline döner ve daha sonra kemik dokusu halini alır. Bu yolla kemikleşen kafa kemiklerine de chondrocranium adı verilir. Ekstremitelerdeki uzun ve kısa
kemiklerin çoğu bu tip kemikleşme gösterir. Intrakartilagenöz kemikleşme iki şekilde oluşur:
- Enkondral kemikleşme: Özellikle kısa kemiklerde görülen bu kemikleşmede kemikleşme kemik taslağının iç kısmından başlayarak dışa kısımlara doğru yayılır.
- Perikondral kemikleşme: Özellikle uzun kemiklerde görülen bu kemikleşmede kemikleşme kemik taslağının dış kısmından başlar.
KEMİKLERİN GÖREVLERİ
• Destek: Kemikler ve kemiklerin oluşturduğu iskelet, etrafındaki yumuşak dokuları destekleyerek ve kasların tutunmaları için destek sağlayarak vücut yapısal
bütünlüğünü sağlar.
• Koruma: İskelet ve onu oluşturan kemikler bir çok organı vücut dışından gelecek darbeler karşı korur.
• Hareket: Vücuttaki bir çok iskelet kası kemiklere tutunur ve bu kaslar kasıldıklarında tutundukları kemikleri çekerek hareketi sağlarlar.
• Mineral dengesi (depo ve salınım): Kemik dokusu başta kalsiyum ve fosfor olmak üzere bazı mineralleri depolar. Bu minerallerin bazıları kemik dokusunun sertliğini sağlarken, gerektiğinde vücudun mineral dengesini korumak için bu mineraller kana salınıp vücudun diğer dokularına da taşınırlar.
• Kan hücresi üretimi: Bazı kemiklerde bulunan kırmızı kemik iliği (medulla ossium rubra) hemopoiesis’te (kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve plateletlerin üretimi) görev alır. Kırmızı kemik iliği, retiküler liflerin oluşturduğu bir yumak içinde, gelişmekte olan kan hücreleri, adipositler, fibroblastlar ve makrofajlardan oluşur.
Pelvis’i oluşturan kemiklerde, kaburgalarda, sternum’da, vertebralarda, kranyumu oluşturan kemiklerde humerus ve femurun uç kısımlarında kırmızı kemik iliği daha yoğun bir şekilde görülür. Yeni doğanlarda tüm kemiklerin içinde kırmızı kemik iliği
bulunurken ilerleyen yaşla birçok kemikte bu, sarı kemik iliğine (medulla ossium flava) dönüşür.
• Trigliserit depolanması:
