Eklemler
Öğretim Görevlisi
Dr. Mert OCAK
İnsan vücudundaki kemikler arasındaki fonksiyonel
bağlantılara eklem (articulatio=art., artt. [çoğul]) denilir.
Eklemler iki veya daha fazla kemik arasında oluşabilir ve yumuşak dokular tarafından desteklenirler. Temel görevleri kemiklerin büyümesine destek olmak, kemikler arasında yükün iletiminine yardımcı olmak ve böylece hareketin gerçekleştirilmesini sağlamaktır.
Eklemlere ilişkin en sık kullanılan sınıflamalar eklemin hareket kapasitesine göre ya da eklemin çevre dokularına göre
yapılmaktadır. Serbest bir şekilde hareket eden eklemler sinoviyal eklemler (diarthrosis) olarak adlandırılırken, hareketin kısıtlı olduğu eklemlere hareketsiz-oynamaz
eklemler (synarthrosis) denilmektedir. Oynamaz eklemler, eklemle ilgili yumuşak dokuların özelliğine göre fibröz
eklemler (junctura fibrosa) ve kartilaj grubu eklemler
(junctura cartilaginea) olmak üzere alt gruplara sahiptir.
Articulatio fibrosa (synarthrosis)
(oynamaz eklemler)
Articulatio cartilaginea (amphiarthrosis)
(yarı oynar eklemler)
Articulatio synovialis (diarthrosis)
(oynar eklemler)
• Sutura
- sutura serrata - sutura squamosa - sutura plana
- sutura denticulata - sutura limbosa - schindylesis
• Gomphosis
• Syndesmosis
• Symphysis
• Synchondrosis • Articulatio trochlearis (ginglymus)
• Articulatio bicondylaris (bikondiler)
• Articulatio trochoidea (trokoid)
• Articulatio sellaris (sellar)
• Articulatio ellipsoidea (elipsoid)
• Articulatio spheroidea (sferoid)
• Articulatio plana (plana)
FİBRÖZ EKLEMLER (articulatio/junctura fibrosa)
Komşu iki kemiğin arasında sert bağ doku bulunduğunda bu tip eklemlere fibröz eklem denilir. Bu eklemler sabittir ve hareketleri oldukça kısıtlıdır. Fibröz eklemlerin üç tipi bulunur, sutura’lar, gomphosis tipi eklemler ve syndesmosis’ler.
KARTİLAJ GRUBU EKLEMLER (articulatio/junctura cartilaginea)
Bu gruptaki eklemler eklemin yapısına katılan kıkırdağın yapısına göre primer (synchondrosis) veya sekonder (symphysis) olabilir. İnsan vücudundaki symphysis grubu eklemlerin tümü orta hattın üzerinde bulunur.
DIARTHROSIS, SİNOVİYAL EKLEMLER (articulatio/junctura synoviales)
Sinoviyal eklemlerin anlaşılabilmesi için eksenler, düzlemler ve hareketler gibi
bazı terminolojik bilgilere hâkim olunmalıdır.
Eksenler
Eksen, üzerinde hareketin sıfır olduğu bir doğru olarak tanımlanabilir. Temel bilimlerde “x”,
“y” ve “z” olarak adlandırılan eksenler vücudumuzda transvers, sagittal ve vertikal eksen olarak adlandırılırlar. Bu üç ana eksene ilave olarak sonsuz sayıda tali eksen bulunur.
Düzlemler
Üç ana eksenin bir araya gelerek oluşturdukları yüzeylere düzlem adı verilir. İnsan vücudunda 4 ana düzlem tanımlanır.
Hareketler
İnsan vücudundaki hareketli eklem grupları yukarıda anlatılan eksenler etrafında çeşitli hareketler yaparlar. Bu üç eksen etrafında yapılabilecek temel hareketler şunlardır:
• Fleksiyon ve ekstensiyon: Transvers eksen etrafında yapılan bükme (fleksiyon - eklemi oluşturan kemikler arasındaki açının daralması) ve açma (ekstensiyon - eklemi oluşturan kemikler arasındaki açının genişlemesi) hareketleridir
• Abduksiyon ve adduksiyon: Sagittal eksen etrafında yapılan, orta hattan (median
düzlemden) uzaklaşma (abdüksiyon) ve orta hatta yakınlaşma (addüksiyon) hareketleridir.
• İç ve dış rotasyon: Vertikal eksen etrafında yapılan içe ve dışa doğru dönme
hareketleridir. Üst ekstremitedeki iç rotasyona supinasyon, dış rotasyona pronasyon denilir. Ayağımızın dış rotasyonuna inversiyon, iç rotasyonuna ise eversiyon da denilir.
• Sirkümdüksiyon: Üç esas ve tüm tali eksenlerin kullanılarak yapılan 360 derecelik dönme hareketidir.
