Propriosepsiyon duyusuna yönelik duyusal deneyimler, gelişimi ve desteklenmesi
Prof. Dr. Müdriye YILDIZ BIÇAKÇI
Propriosepsiyon duyusuna yönelik duyusal deneyimler
Üç yaşında olan Kenny, gerinme egzersizi yaparken gözlerini hiç kapatmıyor. Hareket ettiğinden emin olmak için sağ koluna bakıyor.
Eğitimci diğer kolu uzatmalarını söylediğinde Kenny, Jonathan’ın ne yaptığına bakıyor.
Jonathan’u taklit etmeye çalışırken, kafası karışıyor. Sol kolu yerine tekrar sağ kolunu kaldırıyor” (Kranowitz, 2014)
Proprioseptif (vücut pozisyonu) uyaranları:
Proprioseptif duyu vücudun parçalarının, kaslarının hangi pozisyonda hangi hareketi yaptığını gösterir. Bir çocuğun vücudunun farkında olabilmesi için proprioseptif ve taktil duyusunun iyi çalışıyor olması gerekir (Isbell ve Isbell, 2007).
Proprioseptif duyusu, hareketlerin zamanlamasında ve koordinasyonunda etkili olur.
Dokunma ve hareketle ilgili duyumların entegre olmasına yardımcı olur. (Özlü-Fazlıoğlu, 2004). İlk çocukluk dönemi eğitimcilerinin çocukların vücut farkındalığını sağlayan etkinlikler yaptırması önemlidir.
Çünkü bu sadece çocukların koşmak, top tutmak gibi kaba motor becerileri değil, katlama, makas kullanma gibi ince motor becerilerini de etkiler (Isbell ve Isbell, 2007).
İlk çocukluk döneminde ağırlık çalışma etkinlikleri önermek de vücut pozisyonu duyularının düzenlenmesine yardımcı olur. Bu ağırlık etkinlikleri çocukların beyinlerini organize etmelerine, dikkatlerini devam ettirmelerine ve etkinlikler boyunca olumlu bir şekilde o etkinliğe odaklanmalarına yardımcı olur.
Örneğin bir çocuk, geniş bir kutunun içine ya da jimnastik minderinin üzerine oturur, diğer çocukta kutuyu ya da minderi başını, omuzlarını, sırtını ya da ayaklarını kullanarak iter. Yine çocuklar için tırmanma, atlama ve sallanma zor etkinliklerdir. Aynı zamanda yuvarlanma, atlama, fırlatma ve topları yakalama, toprağı kazma, binilen oyuncakları kullanma, direnç içerir ve vücut farkındalığını arttırır. Çocuğun duyusal süreç ihtiyaçlarına göre dizayn edilmiş bir eğitim ortamı çocuklara iyi bir kazanç sağlayabilir. Eğitim ortamında yapılacak basit yenilemeler ile örneğin ampulleri değiştirerek veya resim ekleyerek çocukların gruba dahil olmaları arttırılabilir (Isbell ve Isbell, 2007; Kranowitz, 2014).
Beden farkındalığı için kullanılacak olan materyallerde çocuğun kendi bedenin farkına varması, bedenini fiziksel çevreye uygun olarak hareket ettirme becerisi desteklenerek çocuğu kaza ve tehlikeli durumlardan korumak ve özgüvenini artırmak amaçlanmaktadır.
Beden farkındalığı duyusunun gelişimini desteklemek için kullanılabilecek bazı materyaller;
• Fiber ışık demetleri • Çeşitli modellerde bisikletler • Sünger tahterevalli
• Hedefe top atma oyunu için gerekli renkli hedef tahtası ve toplar
• Hareketli basamaklar • Terapi fırçaları • Renkli etkinlik halkaları
• Top havuzu ve renkli plastik toplar • Çeşitli boyutlarda renkli küpler
• Bilek ağırlıkları • Zıplama aleti • Denge çanağı
• Vücut çorabı • Korse • Zıplama çuvalı • Büyük renkli minder • Sünger lego minderler • Çeşitli salıncaklar • Çıplak ayakla
basılmak üzere kullanılabilecek farklı yüzeydeki materyaller.
Kaynak
• Taygur Altıntaş Tansen , Yılmazer Yasemin (2015).
‘Duyuları Destekleyici Ortam ve Duyu Materyalleri’
Bebeklik ve İlk Çocukluk Döneminde (0-36 ay) Gelişim / Duyuların Gelişimi ve Desteklenmesi, 305- 338. Eğiten Kitap.
• Çetin Sultanoğlu, S. ve Aral, N. (2015). “Duyuların Gelişimi”, Bebeklik ve İlk Çocukluk Döneminde (0-36 ay) Gelişim Duyuların Gelişimi ve Desteklenmesi, ed.
M. Yıldız Bıçakçı, 205-225, Eğiten Kitap, Ankara.
