KLİNİK PSİKOLOJİDE TEMEL GÖRÜŞME
BECERİLERİ
2020-2021 Güz Dönemi
Dr. Öğr. Üyesi Elif Ünal
Psikoloji Bölümü
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Psikoloji Bölümü
Tedavi süreci ilk görüşme ile başlar.
Danışanlar için de başlangıç noktasıdır.
Bu derste ilk görüşmenin temel ayrıntılarına değineceğiz.
Tipik bir görüşmenin yapısı ve amaçları
Danışanın probleminin ve amaçlarının tanımlanması, değerlendirilmesi ve ayrıntılandırılması
Danışanın geçmişi ilgili bilgi alma, kişiler arası ilişki tarzlarını değerlendirme ve danışanın mevcut işlevselliğini ölçme
İlk görüşmeyi etkileyebilecek kurum ya da kurumsal meseleler
Temel olarak değerlendirme görüşmeleridir.
Tedavi ve yardım amacı gütmez.
Görüşmeciler ilk görüşmede ağırlıklı olarak soru sorar.
Psikoterapiye başlamadan önce ilk görüşme yapmak gerekli ve akıllıcadır.
İlk görüşmeler yoluyla aşağıdaki şu sorulara cevap elde etmiş oluruz:
Danışan ne gibi sıkıntılar ya da problemler yaşıyor?
Yaşadığı sıkıntılar ya da problemler tedaviyi gerektirecek düzeyde mi?
Danışana ne tür bir tedavi sağlanmalı?
Tedaviyi kim, hangi ortamda vermeli?
Psikiyatrideki anamnezden farklı olarak daha kapsamlı ve uzun bir bilgi alma
prosedürüdür.
3 temel amaç:
1. Danışanın başvuru gerekçesi ve ilgili terapi hedeflerini sorgulamak, tanımlamak ve değerlendirmek.
2. Danışanın kişiler arası ilişki tarzı, becerileri ve kişisel geçmişiyle ilgili fikir edinmek.
3. Danışanın hayatındaki günce koşulları ve işlevselliğini değerlendirmek.
Bu amaçlara hemen ve tamamen ulaşmak zordur.
Hassas beceriler, kişiler arası beceriler ve dikkat gerektirir.
Bir diğer nihai amaç da ilk görüşmenin sonuçlarını –diğer uzmanlarla ya da ilgili kişilerle- paylaşmaktır.
Sadece seansı yapmakla kalınmaz, takiben ilk görüşme raporu yazılır.
1. Giriş
2. Açılış: danışanın problemlerini ve amaçlarını sorgulama
3. Gelişme: öykü alma
4. Kapanış
5. Sonlandırma
Danışanın temel şikayetini anlamak temel amacımızdır.
Açılış cümlesinden sonra danışanın tam olarak sizi neden görmeye geldiğini anlamalısınız.
Bunu yaparken çeşitli tekniklerden faydalanabilirsiniz.
Genel anlamda psikopatoloji bilginiz olmalı.
Gelme sebepleri danışanların terapideki hedefleri ile de bağlantılıdır.
«Terapiden beklentileriniz nelerdir?»
Hedef belirleme aşaması gerçekçi olmayan hedeflerin saptanması ve daha gerçekçi olanların konuşulması için de önemlidir.
Danışanlar ilk görüşmelere tek ve kolay anlaşılır şikayetlerden ziyade birbiriyle
ilişkili, karmaşık ve belirsiz şikayetlerle gelir. Aynı şekilde hedefleri de net ve açık
olmayabilir.
Görüşmenin ilk işi olarak danışanı dinledikten ve danışanın problemlerini zihninizde listeledikten sonra bunlar hakkında daha detaylı bilgiler alma aşamasına geçmelisiniz.
Danışanla beraber bir keşif aşaması olarak düşünülebilir.
Danışanla beraber üzerinde durulacak problem ya da problemler seçilmelidir.
Ele alınması gereken asıl konunun danışanın ifade ettiğinden farklı olduğunu
düşünseniz bile en iyisi en başta danışanın esas problem olarak getirdiği konuya
odaklanmaktır.
Görüşmeci: ''Şimdiye kadar, son zamanlarda ne kadar keyifsiz hissettiğinizden, sabah kalkmanın sizin için ne kadar zor olduğundan ve genelde size keyif veren şeylerden, son zamanlarda zevk alamadığınızdan bahsettiniz. Hayatınızda bunlar dışında önemli endişeleriniz ya da sıkıntılarınız var mı diye merak ediyorum.’
Danışan: ''Aslında, evet var. Kalbim korkunç sıkışıyor. Bazen çok endişeli
hissediyorum. Pek çok duygu kariyerimle ilgili görünüyor... Ya da belki kariyerimin olmamasıyla ilgili demeliyim.'‘
Görüşmeci: ''Sanırım şu anda, sizin temel kaygılarınızı depresif ruh hali,
kariyerinizle ilgili kaygılar ve utangaçlık olarak özetleyebiliriz. Hangisinin şu günlerde sizi en çok rahatsız ettiğini söyleyebilirsiniz?’
Danışan: ''Yani, hepsi beni rahatsız ediyor, fakat sanırım ruh hali en kötü olan.
Gerçekten kötü bir ruh halindeysem tüm gün yataktan kalkamıyorum, bu durumda
diğer problemlerle zaten karşı karşıya kalmıyorum.''
Danışanınızla temel problemi belirlediniz, sıra duygusal, davranışsal ve bilişsel yönleri ile problemin analiz edilmesindedir.
Örnek olarak verilen sorular ve benzerleri ile problemleri analiz edebilirsiniz.
Bkz. Belirtilerin Analizi
Bu sıra standart bir sıra değil değişebilir.
Tarzınıza uygun şekilde bu soruları başka şekillerde ifade edebilirsiniz.
Duruma özel yeni sorular ekleyebilir bazı soruları çıkarabilirsiniz.
Belirtileri analiz ederken, problemi kavramsallaştırmak da gerekir.
Kavramsallaştırma yaparken en sık başvurulan model ÖDD modelidir (orijinal model ABC, Thoresen ve Mahoney, 1974).
Antedecents, Behavior, Consequences
1. Problemin öncesinde hangi olay, düşünce ve deneyimler gerçekleşti? (Davranış öncülleri)
2. Hangi davranışlar problemi oluşturmaktadır? (Davranış)
3. Problemi hangi düşünce, olay ve deneyimler izlemektedir? (Davranışsal Çıktılar)
Belirti ortaya çıkmadan önce ve sonra hangi davranışlar sergilenmektedir?
Hangi duygusal deneyimler yaşanmaktadır?
Hangi fiziksel duyumlar algılanmaktadır?
Hangi düşünceler akla gelmektedir?
Hangi ilişkisel olaylar ve deneyimler yaşanmaktadır?
Danışanın kişiliği ya da ruhsal durumunu değerlendirmek için üç tür bilgi kaynağı kullanılabilir.
1. Danışanın kişisel ve aile geçmişi
2. Danışanın diğerleri ile ilişkileri
3. Danışanın ruhsal durumunun değerlendirilmesi
Psikososyal geçmiş ve kişiler arası ilişkiler hakkında bilgi almaya odaklanacağız.
Bkz. Öykü Alma Kılavuzu
Danışanın problemlerini anladıktan sonra neden şimdi profesyonel yardım almaya ihtiyaç duyduğunu anlamaya sıra gelmiştir.
Neden daha önce değil de şimdi?
Bu soruya cevap aldıktan sonra görüşmenin odağını problemden kişiye kaydırabilirsiniz.
«Şimdiye kadar sizi buraya getiren sebepleri anlamaya zaman ayırdık. Şimdi de bugüne nasıl geldiginizi anlamak için size geçmişinizle ilgili bazı sorular sormak istiyorum.»
Çocukluğunuzdan bahsetmeye ne dersiniz?
Bana biraz ailenizden bahseder misiniz?
Bkz. Psikososyal Geçmiş Sorgulama
Psikososyal geçmişi sorgulamak hassas bir süreçtir.
Belli travmatik deneyimleri irdelemeyi ilerleyen seanslara bırakın!
Duygu yüklü ya da kritik anılarla karşılaşma riskiniz var, buna hazırlıklı olun!
Her şeyden çok destekleyici bir yaklaşım işe yarar. Sadece dinleyin, empati gösterin!
Danışanın geçSonrasında daha aktif ve yönlendirici olabilirsiniz.
mişle ilgili özgürce konuşmasına izin verilmelidir.
Zaman sınırlı ve almanız gereken temel bilgiler var!
Nereye odaklanacağınıza karar verin!
Danışanların ebeveynlerini tanımlarken kullandıkları dilin ve kelimelerin ve duygularının izini sürün.
Doğal bir akış izleyin!
Her şeyi ele alamayabilirsiniz.
Paylaşılan listeleri katı bir taslak olarak görmeyin!
Kişiler arası ilişki tarzının değerlendirirken üç temel kaynak vardır:
1. Danışanın geçmiş yaşantılarında diğer kişilerle nasıl ilişki kurduğunda dair bilginiz.
2. Danışanın mevcut ilişkilerinde nasıl olduğu ile ilgili topladığınız bilgi
3. Görüşme boyunca danışanın sizinle nasıl bir ilişki kurduğunu dair gözlemleriniz.
Kesin bir yargıya ulaşmaktan kaçının!
Amacınız, danışanın diğerleri ile nasıl ilişki kurduğuna dair genel varsayımlara ulaşmak.
Danışanın öyküsünü ve kişiler arası ilişki tarzını değerlendirmek birkaç seans sürebilir.
Çok uzun sürmesi de uygun değildir.
İlk görüşmenin amacı kesin vaka formülasyonları üretmek değil, hipotezler oluşturmaktır.
Geçmişe ve kişiler arası ilişkilere dair bilgi aldıktan sonra mevcut işlevselliğe odaklanılmalıdır.
İlk görüşmenin sonundaki son sorular buna yönelik olmalıdır.
Temel sorunlardan ve geçmişten bahsettikten sonra günlük yaşamı da konuşmak gerekir.
«Tipik bir gününüzü nasıl geçirdiğinizi anlatır mısınız?»
«Yalnız çok vakit geçirir misiniz?»
«Boş zamanlarınızı nasıl değerlendirirsiniz?»
İlk görüşmelerde, danışanların değişim beklentilerini gözden geçirmekte fayda vardır.
Görüşmenin ilk aşamalarında sorulan hedefler görüşmenin sonunda tekrar gözden geçirilebilir.
Görüşme sonunda bunu yaparken olumu ve iyimser bir tutum benimseyin!
Kurum ortamı
Psikiyatri hastaneleri tanıya ilişkin daha detaylı bilgi alınmasını gerektirebilir.
Kuramsal yönelim
Alınan bilgiyi ve bilginin nasıl alındığını etkiler.
Psikanalitik vs. bilişsel davranışçı yönelim
