Psikolojik Danışma Sürecinin Basamakları
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atik
Bir süreç
Aşamalar:
◦ Danışanla kaynaşma ve ilişki kurma
◦ Danışan tarafından sunulan problemin tanımlanması
◦ Hedef tanımlama ve oluşturma
◦ Psikolojik danışma müdahalelerini seçme ve uygulama
◦ Sonlandırma ve izleme
Güvene dayalı yakın bir ilişki
Psikolojik Danışma Sürecinin
Basamakları
Psikolojik danışma ilişkisinin gündelik ilişkilerden farklılıkları
◦ Raport kurma
◦ Terapötik ilişki
◦ Ortak bir amacın olması
◦ Terapötik işbirliği ya da çalışma işbirliği
◦ Transferans / Karşıt Transferans
Psikolojik danışmanın kendisini tanıtması
Danışan hakkında bilgi alınması, danışanın rahatlatılması
Danışanın sözel olmayan mesajlarına dikkat edilmesi
Danışanın gelme nedenini açıklaması konusunda cesaretlendirilmesi
Aktif dinleme
Psikolojik danışmanın tutarlı olması
Danışanla İlk İlişkinin Kurulması
Değerlendirme
◦ Danışanın yaşamı ve psikolojik danışma almasına yol açan durumları öğrenme ve bu amaçla bilgi alma
sürecidir.
◦ Problemin tanımlanması
Değerlendirmenin belli kriterlere göre değişmesi:
◦ Psikolojik danışmanın problemlerin nedenlerini kuramsal ve felsefi olarak nasıl gördüğü
◦ Psikolojik danışmanın danışanın içinde bulunduğu durumu nasıl algıladığına bağlı olarak değişmesi
◦ Danışanın kültürel geçmişi ve bu geçmişin danışanın dünya görüşünü nasıl şekillendirdiğine bağlı olarak değişmesi
Danışan Tarafından Sunulan
Problemin Tanımlanması
Danışanların sorunları 3 farklı yöntemle kavramsallaştırılabilir:
◦ İhtiyaçlar (Hayatımda bazı şeyler eksik ve bu eksikle olması yaşamımın doğal akışını etkilemekte)
◦ Stres yaratıcılar (Hoş olmayan bir durumla karşı karşıyayım ve bu durum stresli olmama, dikkatimin dağılmasına yol açıyor.) ve yaşam koşulları (Kontrolüm dışındaki koşullar benim potansiyel
mutluluğumu ve başarımı engelliyor.)
◦ Yanlış yorumlamalar (Bazı kişilerle olan iletişimim diğerleriyle olandan daha kötü. Bu durum beni üzüyor ve mutsuz ediyor.)
Danışanların problemleri;
◦ Duygusal kaynaklardan,
◦ İstenmeyen davranışlarla ilgili durumlardan,
◦ Gerçeğin bilişsel açıdan yanlış yorumlanmasından
◦ Ya da etkileşimsel durumlardan kaynaklanabilir.
Danışan Tarafından Sunulan
Problemin Tanımlanması
Danışanın hem sosyal çevrenin gözüyle hem de kuramsal bağlamda değerlendirilmesi
◦ Sorunun kaynağı duygusal, bilişsel, davranışsal ya da etkileşimsel olabilir.
Danışandaki örüntülerin belirlenmesi
◦ Danışanın gerçeği nasıl algıladığını ve şekillendirdiğini görmek
◦ Süreç ilerledikçe yapbozun parçalarını tamamlama
Değerlendirmede gerekli beceriler:
◦ Gözlem yapabilme
◦ Soru sorma
◦ Olgular arasında bağlantı kurma
◦ Bilgi kaydetme
◦ Hipotezler kurma
◦ Klinik önseziler
Danışan Tarafından Sunulan
Problemin Tanımlanması
Gözlemin içerdikleri:
◦ Danışanın kaygı ya da diğer rahatsızlık durumlarına dikkat etmek
◦ Danışanın kültürel geçmişini anlamak
◦ Duygusal ya da fiziksel işlev bozukluğuna işaret eden mimik ve davranışları not etmek
◦ Danışanın kendi sorunlarından bahsederken ya da bunlara ilişkin yorumlarda bulunurken nasıl bir tutum sergilediğine dikkat etmek
◦ Sözel ve sözel olmayan örüntüleri not etmek
Soru Sorma
◦ Açık uçlu / Kapalı uçlu sorular
◦ Daha ayrıntılara inebilme
Bilgi Kaydetme
◦ Görüşme bittikten sonra izlenim ve gözlemlerin yazılması
◦ Sistemli ve düzenli bir şekilde kaydın sağlanması
Danışan Tarafından Sunulan
Problemin Tanımlanması
Amaç belirlemek neden gereklidir?
Amaç belirleme, süreci hem psikolojik danışman hem de danışan tarafından karşılıklı olarak tanımlanması
Danışanın başarmak istediklerinin açık ve anlaşılır şekilde ifade edilmesi
“Kendimi daha iyi hissetmek istiyorum.”
Genel hedefler, alt hedefler; kısa süreli hedefler, uzun süreli hedefler
Ulaşılabilir, gerçekçi hedefler belirleme
Hedeflerin esnek olması, yeri geldiğinde değişebilirliği ya da tekrar tanımlanması
Amaç Oluşturma
Kuramsal yaklaşımlara göre müdahale anlayışını değişmesi
◦ Örneğin, Birey Merkezli yaklaşımın müdahalelerden ziyade ilişkiye odaklanması
Hedeflerin nasıl gerçekleştirileceğini belirlemek
Ne tür baş etme yöntemlerinin olduğunun anlaşılması
İşlevsel olabilecek yeni yöntemlerin belirlenmesi ya da danışanın daha önce kullandığı ama devam ettirmediği işlevsel baş etme yollarının tekrar denenmesi
Sorunun kaynağına bağlı olarak müdahale yöntemin belirlenmesi: duygu odaklı mı, bilişsel odaklı mı gibi.
