Danışanın Sorunlarını Değerlendirme
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atik
Seligman (1996)
“Değerlendirme sürecinde her kişinin biricikliğini ve önemini kabul etmenin
kişiye sen özelsin, seni tanımak ve seni sen yapan özellikleri anlamak istiyorum”
mesajının verilmesi önemlidir.
Değerlendirmenin Amaçları - I
• Seligman (1996) göre değerlendirme sürecinin amaçları:
▫Bilgi toplama sürecini kolaylaştırmak
▫Doğru tanının konulmasını sağlamak
▫Etkili müdahale planlarının hazırlanmasını kolaylaştırmak
▫Belirli bir program ya da müdahalenin kişi için uygun olup olmadığını belirlemek
▫Amaç belirlemeyi ve ulaşılan aşamanın değerlendirilmesini kolaylaştırmak
▫Danışanın kişiliğine ilişkin iç görü geliştirmek ve benlik kavramını açıklığa kavuşturmak
Değerlendirmenin Amaçları - II
▫Çevre veya ortamı değerlendirmek
▫Daha ilişkili ve odaklı bir psikolojik danışma ve tartışma süreci sağlamak
▫Mesleki veya akademik girişimlerde başarılı olmak gibi belirli olayların meydana gelme olasılığının var olduğunu göstermek
▫İlgiler, yetenekler, ve kişilik özelliklerinin mesleki terimlerle ifade edilmesini
kolaylaştırmak
▫Seçenek üretmek
▫Planlama ve karar vermeyi kolaylaştırmak
Değerlendirmenin Bileşenleri
• Değerlendirme psikolojik danışmana
olduğu kadar danışana da yarar sağlayan bir süreçtir.
• Değerlendirme farklı derecelerde de olsa psikolojik danışma süreci boyunca devam eder. Yapbozun eksik parçalarını
tamamlama gibi.
• Değerlendirmenin bileşenleri:
▫Ön görüşme ve özgeçmiş alma
▫Sorunun tanımlanması
Ön görüşme ve Özgeçmiş Alma
• “Ayşe, psikolojik danışamaya başlamadan önce içinde bulunduğun koşullar hakkında bazı ön bilgileri edinmek isterim. Bu yüzden, bugün
seni tanımaya başlamak amacıyla sana okulun, işin, ailenle vb. konularda bazı sorular
soracağım. Gelecek hafta seni danışma almaya yönelten konular üzerinde çalışmaya
başlayacağız. Bu konuda sormak istediğin bir şey var mı?”
• Psikolojik test ve envanterlerin uygulanması ve
değerlendirmesi
Ön görüşmede ele alınabilecek bazı konular
•Kimlik Bilgileri
•Birincil ve İkincil Sorunların Ortaya Konması
•Danışanın Yaşadığı Çevre
•Aile Yapısı ve Geçmişi
•Kişisel Geçmiş
•Danışanın Görüşme Sırasındaki Halinin Tanımlanması
•Genel Değerlendirme (Nasıl bir psikolojik
danışman uygun olabilir, nerelere refere edilebilir, danışanın süreçten beklentileri ne kadar gerçekçi, danışma ne kadar sürebilir gibi)
Sorunun Tanımlanması
•
Sorunun Öğeleri (Duygusal, bilişsel,
davranışsal, fiziksel ve bedensel, kişilerarası öğeleri)
•
Katkı Sağlayan Olayların Örüntüsü (Ne
zaman, neredeyken ve kiminleyken sorun ortaya çıkıyor? Sorunun başlangıcında ve sonrasında neler oluyor? Sorunu ortadan kaldıran ve
kötüleştiren şeyler neler?)
•
Sorunun Süresi
•
Danışanın Baş Etme Becerileri, Güçlü
Yanları, Olanakları
Çocuklarla Klinik Değerlendirme - I
• Çocuklar sorunlarını açıkça
tanımlayabilmeleri için gerekli bilişsel gelişim düzeyinden yoksundurlar.
• Çocukların problemleri genellikle 3 alanda sınıflanabilir:
▫Sağlık gelişim ve büyümeyi etkileyen çevresel etmenler
▫Benlik kavramı ile ilgili konular
▫İlişkilere yönelik konular
Çocuklarla Klinik Değerlendirme - II
• Çocuklarla yapılan değerlendirmeden dikkat edilmesi gereken konular:
▫Öncelikle çocukla yakın ve güvene dayalı bir ilişkinin kurulması
▫Oturumda elde etmek istediğiniz bilgi türlerini önceden bilmek (Anne-baba, öğretmenden vb.
bilgi almak)
▫Çocuğun sözcük dağarcığı ve kavramsallaştırma düzeyine uygun soru sormak (5N1K soruları
▫Elde edilen bilginin genel değil belirgin nitelikte olmasını sağlamak
Çiftler ve Ailelerle Klinik Değerlendirme
• Görüşme soruları daha çok belirlenen
sistemin üyeleri (aile, eş, akran grubu vb.) arasındaki etkileşim örüntülerine
yöneliktir.
▫Örneğin; «Ahmet sana böyle bir şey
yaptığında, sen muhtemelen nasıl bir tepki verirdin?» «Ahmet’in tepkisinden sonra
senin muhtemelen söyleyeceğin şey ne
olurdu?»
Değerlendirme Sürecinde Kullanılabilecek Beceriler
• Sözel ve sözsüz katılım
• Konuşmayı asgari düzeyde teşvik etme
• İçerik/duygu yansıtma
• Soru sorma
• Çıkarım yapma
• Bağlama
Değerlendirmenin Danışan Üzerindeki Etkileri
•Olumlu yönde etkiler
▫Anlaşılma
▫Rahatlama
▫Güdülenme
•Olumsuz yönde etkiler
▫Kaygılanma
▫Sorgulanma
▫Korunmasız hissetme
▫Değerlendirilmiş hissetme
•Süreçte danışanın endişelerinin dikkatlice ele alınması önemlidir.
•Terapötik beceri ve koşulların yeteri kadar sağlanamaması danışanda olumsuz etkileri artırabilir.
