Bilimsel Yanıltma Kavramı ve Türleri

Bilimsel Yanıltma Kavramı ve Türleri

Dr. Hülya YARDIMCI

Bilimsel Yanıltma Kavramı

• Araştırmalarda dürüstlük bilimin ve araştırmanın

güvencesidir. Araştırmaların güvenirliği , veri ya da

ulaşılan sonuçların çarpıtılmadan, yoktan var edilen

verilere dayanmadan ve doğru biçimde sunulmasına

bağlıdır.

Bilimsel Yanıltma

• İki grupta incelenir:

1. Disiplinsiz hata: Dürüst hatalar vardır. Ancak bilimde yanıltmaya yol açmaktadır.

2. Bilimsel yalancılık ve saptırma: Bilerek ve kasıtlı

biçimde yanıltma niyeti olduğu için, dürüst hatalarla aynı biçimde ele alınmaz. Uydurma, saptırma ve

aşırma söz konusudur.

• Disiplinsiz araştırma: Genellikle veri toplama

süreçlerinde araç-gereç kullanırken yapılan deneysel

hatalar; özellikle veri toplama ve istattistiksel analiz

süreçleri ile ilgili yöntemsel hatalar; dikkatsizlik nedeni

ile insandan kaynaklanan hatalar yapılma olasılığından

oluşur. Farkedildiği anda düzeltmeler yapılmalı,

yayınlandı ise düzeltme yayınlanması yapılmalıdır.

Bilimsel yalancılık ve Saptırma:

1. Uydurma (Fabrication, dry-lab, desk-research): Olmayan

verilerin, sonuçların ya da kayıtların oluşturulması ve bunların raporlanmasıdır. Temel neden tembellik ve açgözlülüktür.

2. Saptırma (Falsification): Araştırma materyallerinin,

ekipmanların ya da araştırma süreçlerinin manipüle edilmesi;

araştırma verilerinin ya da sonuçlarının değiştirilmesi veya göz

ardı edilmesidir. Araştırma verilerinin denetime açık olması ve

veri setlerinin yıllarca saklanması uygun olur.

Bilimsel yalancılık ve Saptırma:

3. Aşırma-İntihal (Plagiarism): Başkalrına ait fikir, süreç ve sonuçların uygun biçimde atıf yapılmadan ya da izin alınmadan kullanılmasıdır.

4. Korsanlık (Piracy): Aşırmadan farklı olarak bir çalışmanın kopyalarının yetkili olmayan kişiler

tarafından çoğaltılması ve ticari olarak satılmasıdır.

İntihal

Latince çalmak anlamına gelen plagiarius, plagiere

kökünden gelmektedir. Başka birinin çalışmasını kendi çalışması gibi göstermek, aşırmadır. Entelektüel hırsızlık olup, başkalarına ait entelektüel üretimlerin, izin

alınmadan ve uygun olmayan biçimde kullanılmasıdır.

İntihal

İntihal iki şekilde ortaya çıkmaktadır:

1. Bir kişinin başkasına ait fikirleri çalması ya da kendine mal etmesidir.

2. Kaynaklara atıf yapmadan kendi yaratıcılığının

ürünü gibi kullanmasıdır.

Genel anlamda aşırma sayılan davranışlar

1.Başkalarının fikrini izinsiz kullanmak

2. Cümlenin birkaç kelimesini değiştirerek yeniden yazmak

3. Başka birinin hazırladığı ödevi sunmak 4. Belirlenen atıf kurallarına uymamak

5. Başkasına ait düşünce ve çalışmaları kendine

mal etmek

Genel anlamda aşırma sayılan davranışlar

6. Bir başkasının çalışmasını alıntı işaretlerini ya da dipnot biçiminde kaynak göstermeden , aynı şekilde kullanmak 7. Genel bilgi olmayan bir kaynağa atıfta bulunmamak 8. Kaynak gösterse bile yeniden ifade etme kurallarına uymamak ve kendi cümlelerinde özensiz davranmak 9. Kaynağa sadık kalmamak

10. Kendinize ait bir çalışmanın tamamını ya da bir kısmını

başkasına para ile yazdırmak

Genel anlamda aşırma sayılan davranışlar

11. Başka birinin çalışmasını izinli ya da izinsiz kendi çalışması gibi sunmak

12. Bir grup olarak yapılan çalışmayı kendi çalışması gibi sunmak

13. Sahte alıntılar kullanmak

14. Bir ödev sitesinden, ya da tez yazım bürosundan eser alıp kullanmak

15. Görmediği ya da okumadığı kaynakları çalışmalarında atıf

yaparak kullanmak.

Bilimsel yalancılık ve Saptırma:

Diğer etik ihlaller

1. Etik kuruldan izin almamak

2. Aydınlatılmış onam formu kullanmamak 3. Deneklerin mahremiyetine zarar vermek

4. Araştırmayı destekleyen sponsorların adlarının yayınlarda

belirtilmemesi

Bilimsel yalancılık ve Saptırma:

Diğer etik ihlaller

5. Deneklerin güvenliğini sağlamamak

6. Verilerin sonuçlarını kendi teorik kabullerine göre değiştirmek 7. Sponsorun beklentilerine göre değiştirmek

8. Olumlu hakem görüşü almak için araştırmayı yanlış yorumlamak 9. Araştırmanın alabileceği zaman ve süresi ile ilgili yanlış bilgi

vermek

Akademik dürüstlüğü sağlamada kurallar

1. Haklar bilinmeli

2. Kaynaklar onaylanmalı 3. Çalışmalar korunmalı

4. Şüpheli durumlardan uzak durulmalı 5. Kendi işini kendisi yapmalı

6. Kayıtlar asla değiştirilmemeli ve başka birine de bunu yapması için izin verilmemeli

7. Veriler, alıntılar ve deneyler asla uydurulmamalı

8. Danışmanla çalışılırken her zaman doğru söylenmeli

9. Sınıf düzeni bozulmamalıdır