1
T.C.
RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İSLAM TARİHİ VE SANATLARI ANA BİLİM DALI
02759 NOLU ÇILDIR EYALETİ ACARA-İ ULYA SANCAĞI
NÜFUS DEFTERİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Habil BAŞOĞLU
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ Danışman
RİZE
2019
4 ÖN SÖZ
Tarih boyunca İnsanlar geleceklerine yönelik merak içerisinde olmuşlardır.
Bu merak aynı şekilde geçmişlerine yönelik de hep var olmuştur. İnsanoğlu geçmişini araştırma, kendilerinin ve ailelerinin tarihlerine ulaşma istek ve arzusunu hep taşımıştır. Öyle ki, bir insan için “soy” özel itibar sebebi olabilmektedir.
İnsanlar yaratılış gereği mensubiyetlerinde hep asalet ya da soyluluk aramışlardır.
Bu vesile ile insanoğlunun tarihi arama veya kökünün Derinliklerine inme istek ve arzusu, her kesimden insanın peşinden koştuğu bir amaç olmuştur. Bu bakış açısı bazı toplumlarda aile şecereleri tutmak gibi alışkanlıklara sebep olmuştur.
Köklü devletlerin yaptığı nüfus sayımları -genellikle askeri ve vergi amaçlı yapılsalar da- günümüz insanı için özel anlamlar içermektedirler. Çalışmaya konu olan “02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri’’ adlı çalışmamız da bölge insanının köklerine ışık tutabilecek, geçmişe yönelik ilgiyi giderebilecek; devlet eliyle yapılmış resmi kayıt niteliği taşımaktadır. Ayrıca bu çalışma Acara-i Ulya’nın tarihi köklerine ışık tutacak istatistikî ve tarihi veriler sunmaktadır. Bu verilerin dışında, bölgedeki halkın birçoğunun kullandığı soy isimlerinin köklerini aydınlatacak, ailelerin köklerini ortaya koyacak bir soy defteri olma özelliği de taşımaktadır. Defter incelendiğinde bölgedeki Müslüman erkek nüfusun saçı, sakalı, bıyığı ve boyu gibi bilgilerin yanında aile isimleri, unvanları ve lakaplarına varıncaya kadar ayrıntılı ve eksiksiz olarak kayıt altına alınmış olması araştırmaya değer yeterince veriyi bulmamıza imkân sağladı. Zira bu kayıtların Osmanlı klasik dönem tahrir kayıtlarının yerini aldığı söylenebilir.
Defter çok düzgün bir rik’a yazı ile yazılmıştır. Buna karşılık, sonradan
eklenen fevt ve tevellüd gibi kayıtların sayfalardaki yer darlığı ya da belli bir düzen
içerisinde eklenmemiş olması okumayı güçleştirmiştir. Bu eklemelerin genellikle
siyakat yazı şekliyle yazılması da kendine mahsus bir okuma zorluğu ortaya
koymuştur. Bazı Gürcüce sülale, kişi ve yer adlarının okunuş farklılıklarına yol
açması ise ayrı bir zorluk olarak karşımıza çıkmıştır. Doğal sebeplerden silinmiş,
mürekkebin dağılmasıyla karışmış ya da hakkında yorum yapılamayan bazı ifadeler
soru işareti (?) ile gösterilmiş, eksik veya fazla harf veya kelimeler ise köşeli
parantez [ ] içinde belirtilmiştir.
5
Çalışmamız giriş, iki bölüm ve sonuç kısmından ibarettir. Giriş kısmında çalışma genel hatlarıyla tanıtılmıştır. Birinci bölümde defterde yer alan bilgiler çeşitli yönlerden değerlendirilmiştir. İkinci bölüm ise çalışmanın asıl kısmı olup defterin çevirisi edilmiş halini içermektedir. Sonuç kısmında da bu çalışmanın neticeleri ele alınmıştır.
Bu çalışmamın hazırlanmasında bana her türlü desteği veren sayın danışmanım Dr. Öğretim üyesi M. Şamil BAŞ ve önceki danışmanım Prof. Dr. Nebi GÜMÜŞ hocalarıma yine tezimi hazırlarken yardımını esirgemeyen meslektaşım Nazmiye AYHAN’a şükranlarımı sunuyorum.
Habil BAŞOĞLU
RİZE 2019
6
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY ... 2
ETİK BEYAN ... 3
ÖN SÖZ ... 4
İÇİNDEKİLER ... 6
ÖZET ... 9
ABSTRACT ... 10
KISALTMALAR ... 11
GİRİŞ ... 12
BİRİNCİ BÖLÜM 02759 NOLU ÇILDIR EYALETİ ACARA-İ ULYA SANCAĞI NÜFUS DEFTERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1.1. 02759 Nolu Nüfus Defterinin Şekilsel Özellikleri ... 15
1.2. Osmanlı İdaresinde Acara-i Ulya ... 17
1.3. 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Defterinin Değerlendirilmesi ... 19
1.3.1. Şahıs İsimleri ... 20
1.3.1.1. Hule Köyü Şahıs İsimleri ... 20
1.3.1.2. Alme Köyü Şahıs İsimleri ... 21
1.3.1.3. Ğorcom Köyü Şahıs İsimleri ... 22
1.3.1.4. Did Acara Köyü Şahıs İsimleri ... 23
1.3.1.5. Ğorta Köyü Şahıs İsimleri ... 24
1.3.1.6. Paksazeler Köyü Şahıs İsimleri ... 25
1.3.1.7. Danisparavul Köyü Beğlet Nahiyesi Şahıs İsimleri ... 25
1.3.1.8. Tago Köyü Şahıs İsimleri ... 27
1.3.1.9. Çavo Köyü Şahıs İsimleri ... 27
1.3.1.10. Tzablana Köyü Şahıs İsimleri ... 28
1.3.1.11. Çançhalo Köyü Şahıs İsimleri ... 29
1.3.1.12. Nigazavul Köyü Şahıs İsimleri ... 30
1.3.1.13. Neniye Köyü Şahıs İsimleri ... 30
1.3.1.14. Şuvahiv Köyü Şahıs İsimleri ... 31
1.3.1.15. Çvana Köyü Şahıs İsimleri ... 32
1.3.1.16. Hihazir Köyü Şahıs İsimleri ... 34
1.3.1.17. Tbet Köyü Şahıs İsimleri ... 35
1.3.1.18. Diğvan Köyü Şahıs İsimleri ... 36
1.3.1.19. Daçizeler Köyü Şahıs İsimleri ... 37
1.3.1.20. Kizinizeler Köyü Şahıs İsimleri ... 38
7
1.3.1.21. Samulizeler Köyü Şahıs İsimleri ... 39
1.3.2. Aile İsimleri ... 40
1.3.3. Tevellüd ve Fevt Sayıları ... 41
1.3.4. İdareciler ve İleri Gelenler ... 41
1.3.4.1. Muhtarlar ... 42
1.3.4.2. Din Adamları ... 43
1.3.5. Sosyal Sınıflar ... 46
1.3.5.1. Askerlik Görevinde Olanlar ... 46
1.3.5.2. Engelliler ... 46
1.3.5.3. Köle, Hademe ve Azatlı Köleler ... 47
1.3.6. Toplumsal Statü Belirten Sıfatlar ... 48
1.3.6.1. Dini Unvan ve Sıfatlar ... 48
1.3.6.2. Mirlivâ Olanlar ile Mirlivâ’ya Tabi Olanlar ... 48
İKİNCİ BÖLÜM 02759 NOLU ÇILDIR EYALETİ ACARA-İ ULYA SANCAĞI NÜFUS DEFTERİ’NİN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE ÇEVİRİSİ 2.1. Hule Köyü ... 52
2.2. Alme Köyü ... 63
2.3. Ğorcom Köyü ... 68
2.4. Did Acara Köyü ... 85
2.5. Ğorta Köyü ... 89
2.6. Paksazeler Köyü ... 93
2.7. Danisparavul Köyü ... 95
2.8. Tago Köyü ... 105
2.9. Çavo Köyü ... 106
2.10. Tzablana Köyü ... 107
2.11. Çançhalo Köyü ... 114
2.12. Nigazavul Köyü ... 118
2.13. Neniye Köyü ... 120
2.14. Şuvahiv Köyü ... 129
2.15. Çvana Köyü ... 136
2.16. Hihazir Köyü ... 157
2.17. Tbet Köyü... 166
2.18. Diğvan Köyü ... 172
2.19. Daçizeler Köyü ... 182
2.20. Kizinizeler Köyü ... 187
2.21. Samulize Köyü ... 193
8
SONUÇ ... 200
KAYNAKLAR ... 202
ÖZ GEÇMİŞ ... 204
9
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları
Tez Türü: Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ Hazırlayan: Habil BAŞOĞLU
Yıl: 2019
Sayfa Sayısı: 204
ÖZET
02759 NOLU ÇILDIR EYALETİ ACARA-İ ULYA SANCAĞI NÜFUS DEFTERİ
02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri isimli bu çalışmamız giriş, birinci bölüm, ikinci bölüm ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır.
Giriş kısmında çalışmamızın çerçevesi ortaya konulmaktadır. Birinci bölümde defterde yer alan bilgiler çeşitli yönlerden değerlendirilmiştir. İkinci bölüm, ilgili defterin çevirisinin yapılmasından oluşmaktadır. Bu bölümde Çıldır eyaletine tabi olan Acara-i Ulya köylerinin nüfusu, defterin sunduğu imkanlara bağlı olarak kısmen ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada, köy ve mahallelerde yer alan nüfus, şahıs isimleri ve lakapları, din görevlileri, muhtarlar, hane reislerinin fizikî özellikleri, engelliler, askeri ve yerleşim yerleri hakkında bilgi sunulmakta, ilgili defter esas alınarak değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.
Sonuç kısmında da elde edilen neticeler değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Acara-i Ulya, Osmanlı, Nüfus Defteri
10
Recep Tayyip Erdogan University Graduate School of Social Sciences Department: Islamic History and Arts
Thesis Type: Master Thesis
Supervisor: Dr. Öğrt. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ Author: Habil BAŞOĞLU
Year: 2019 Pages: 204
ABSTRACT
02759 NUMBERED ADJARA-İ ULYA SANJAK OF ÇILDIR STATE POPULATİON REGİSTER
This study named Adjara-i Ulya Sanjak of Çıldır State Population Register numbered 02759 consists of introduction, first chapter, second chapter and conclusion section.
In the introduction, the framework of our study is presented. In the first chapter, the information in the registry book is eveluated from various aspects. The second chapter consists of the translation of the releated book. In this chapter, the population of Adjara-i Ulya villages, Which are subject to the state of Çıldır, has been explained in part depending on the opportunities offered by the registry book.
In this study, information about population, individual names and nicnames, religious officials, mukhtars, head of families disabled people, military and settlements in villages and neighborhoods is presented and evaluated on the basis of related records.
In the conclusion, the results obtained are evaluated.
Keywords: Adjara-i Ulya, Ottoman, Population Registry Book
11
KISALTMALAR
b. : bin
c. : cilt Dr. : Doktor Doç. : Doçent H. : Hicri
MÖ : Milattan önce MS : Milattan sonra NFS : Nüfus
Prof. : Profosör s. : Sayfa
TC : Türkiye Cumhuriyeti
TDV : Türkiye Diyanet Vakfı
yy. : Yüz yıl
12 GİRİŞ
Arapça nefs kelimesinin çoğulu olan nüfus; nefis, ruh, can, hayat anlamlarına gelir ve daha çok bir coğrafyada yaşayan insanları ifade eder-. ‘Bir yerde oturan, ikamet eden’ manasındaki sâkinin çoğulu olan sükkân /sekene de nüfus karşılığında kullanılmaktadır. Bugün doğum, ölüm, evlenme, boşanma, yaş, göç, hareketleri gibi konular nüfus bilimi(demografi) denen ilim dalı tarafından incelenmekte, ayrıca nüfusla ilgili meseleler beşerî coğrafyanın konuları arasında yer almaktadır.
1Tarih boyunca bir coğrafyada yaşayan insanların sayısı -özellikle yönetici elitler tarafından- merak konusu olmuştur. Bu anlamda devletler yönetimleri altında ne kadar insan bulunduğunun hesabını tutma gayretinde olmuşlardır. Tarihin eski devirlerinden bu yana nüfus sayımları yaklaşık hesaplamalardan ibarettir. Örneğin;
Romalılar askerlik ve vergilendirme amaçlı bir nüfus taraması yapsalar da net sonuçlara ulaşamamışlardır. Kölelerin ve kadınların dikkate alınmadığı bu sayıma Roma’nın nüfusunun hızla artması da eklenince sağlıklı sonuçların ortaya çıkmadığı bilinmektedir. İslam tarihi açısından konuyu değerlendirdiğimizde ise Hz. Peygamber’in Medine’de yaptırdığı sayım ilk örneği teşkil etmektedir. Bu sayımla ilgili farklı rivayetler vardır. Rivayetlerin farklılığı sadece askerlerin dikkate alınması ya da kadın, çocuk ve kölelerin de hesaba katılmasıyla açıklanabilir.
2Hz. Peygamber sonrası Hulefa-i Râşidin döneminde ve sonraki İslam devletlerinde nüfus sayımlarına sıkça başvurulmuştur. Osmanlı dönemine baktığımızda ise konunun tahrir kayıtları üzerinden esas alınması gerekmektedir.
Çünkü tahrir kayıtları her şeyi kapsamaktadır. Osmanlı Devleti’nde nüfus sayımına yakın çalışmalar ise 1830 yılından itibaren yapılmaya başlanmıştır.
3Osmanlı Devleti tarihinde ilk nüfus sayımı II. Mahmut’un emriyle 1831 tarihinde
1 Nebi Bozkurt, “Nüfus”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 2007), 33:293.
2 Bozkurt, “Nüfus”, 293-294
3 Yunus Koç, “Nüfus”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 2007), 33: 297.
4 Veysel Usta, “2767 Nolu Çıldır Eyaleti Livane Sancağı Berta ve Sinkot Nahiyeleri Nüfus Defterlerinin Değerlendirmesi” (Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2019), 14.
13
yapılmıştır.
4Çalışmamıza konu olan “Acara-i Ulya nüfus defteri” bu süreç içerisinde ortaya çıkmıştır. 1826 tarihinde kaldırılan yeniçeri ocağının yerine yeni bir ordunun kurulabilmesi için askerlik yapabilecek halkın sayısının bilinmesi ihtiyacı hâsıl oldu.
5Bu sebeple II. Mahmut’un yaptırdığı nüfus sayımı Müslüman erkek nüfus ile sınırlı kalmıştır.
Günümüzde, Osmanlı Devleti'nin çeşitli daire ve kalemlerine ait sicil, defter ve vesikalar Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı koruması altındadır.
“Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri” de kurum tarafından NFS.d kod ve 02759 sıra numarası ile tasnif edilmiştir. Defter, bölgenin 1835 yılı ve takip eden yıllardaki nüfus dağılımını gün yüzüne çıkarmamızı sağlamaktadır.
İnsanoğlu, geçmişe karşı daima merak içinde olmuştur. Nüfus defterleri de insanoğlunun geçmişte belli bir dönemde yaşadığı döneme ışık tutması açısından önemli vesikalardandır. Böyle bir merak duygusu bizi böyle bir çalışmaya iten sebeplerden biridir.
Araştırmaya konu olan Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı bölgesi takriben 1835’li yıllarda Osmanlı imparatorluğunun bir eyaletiydi. O dönem yazılan eserler ve konuşulan lisan Osmanlıcaydı. Günümüzde ise dil Türkçedir. Bundan dolayı o dönemde yazılan eserlerin günümüz Türkçesine çevirisinin yapılması ihtiyacı hasıl olmuştur.
İki bölümden oluşan eserin birinci bölümünde Osmanlı idaresinde bulunan Acara-i Ulya’nın tarihi seyri nasıl olmuştur? Yapılan bu nüfus sayımında adı geçen isim, aile isimleri, engelliler, muhtarlar, din görevlileri, köle ve hademelerin isimleri ve unvanları nelerdir? Değerlendirilmesinden ortaya çıkan sonuçlar nelerdir? İkinci bölümde ise söz konusu defterin Osmanlı Türkçesi’nden günümüz Türkçesi’ne çevirisi yapılacaktır.
Araştırmamızın temel kaynağı “02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri”dir. Temel kaynağımızın yanında ikincil kaynak olarak defterden elde ettiğimiz verilerin yorumlanmasında bize yardımcı olan arşiv belgeleri, kitaplar, makaleler gelmektedir. Araştırmadaki metodumuz öncelikle
5 Usta, “2767 Nolu Çıldır Eyaleti Livane Sancağı Berta ve Sinkot Nahiyeleri Nüfus Defterlerinin Değerlendirmesi”, 14.
14
defterin günümüz alfabesine birebir çevriminin yapılması daha sonra da elde edilen
verilerin yorumlanması şeklinde olmuştur.
15
BİRİNCİ BÖLÜM
02759 NOLU ÇILDIR EYALETİ ACARA-İ ULYA SANCAĞI NÜFUS DEFTERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu bölümde 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri şekilsel özellikleriyle tanıtıldıktan sonra Osmanlıda Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağının, tarihsel durumu hakkında bilgi verilecektir. Ardından da defterin değerlendirilmesine geçilecektir.
1.1. 02759 Nolu Nüfus Defterinin Şekilsel Özellikleri
Osmanlı devletinin işleyişinde II. Mahmut döneminde birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerin başında ise 1826 yılında Ağa Hüseyin Paşa’nın da desteğiyle Yeniçeri Ocağı’nın lağvedilip yerine ise Asâkir-i Mansûre-i Muhammedîye adı verilen ordunun kurulması gelmektedir.
6Kurulan ordunun asker ve mali yönden desteklenmesi ise yapılan nüfus sayımları üzerinden çözülmeye çalışılmıştır. Nüfus defterlerine düşülen “Müsin” ve “tüvânâ” şerhleri bu konu için delil gösterilebilir. Zira “yaşlı, geçkin” anlamıyla “Müsin” kavramı askerliğe elverişli olmayanların; buna mukabil “genç, diri” anlamıyla “tüvânâ” kavramının askerliğe elverişli olanların tespiti için kullanıldığı anlaşılmaktadır. Yine yapılacak bu ilk nüfus sayımında ulema ve halkın ileri gelenlerinden de yararlanılmıştır.
İstanbul’da “Ceride Nazırlığı” bu işlerin sevk ve idare edildiği merkez olmuştur.
7Çevirisi yapılan defterin adı 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteridir. 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri isimli çalışmamız, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda NFS.d koduyla 02759 numarada kayıtlıdır. 16 x 48 ölçülerindeki defter 312 sayfa olup 181 sayfası boştur. Ciltsiz haldeki defter ebru gibi süslemelerden yoksundur. Sayfa numaraları sol ve üst köşelerde belirtilmektedir. Çevirisini yaptığımız defter
6 Kâzım Yetiş, “Asâkir-i Mansûre-i Muhammedîye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2007), 3: 457.
7 Murat Kaya, “1170 Nolu Gönye, Batum Sahil Köyleri Nüfus Defteri’nin Değerlendirmesi”
(Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2013), 7.
16
genellikle sayfa ve sütunlar halinde olup sayfalar 9 satır ve 4 sütundan oluşmaktadır. Ölüm, doğum, gelen giden, askerlik, engellilik gibi durumlar bu satır ve sütunların aralarına ilave edilmiştir. Defterde çoğunlukla siyah mürekkep kullanılmış; hane ve nüfus sayıları ile sonrada yapılan eklemeler ise kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Defterde ilk tutulan kayıtlar da Rik’a yazısı tercih edilmiş;
ancak sonradan eklenen doğum, ölüm ve nakil gibi bilgiler Siyakat yazısı ile yazılmıştır.
Defterde yalnızca erkeklerin kaydedildiği ve kaydedilen kişilerin, yaşları, fiziksel özellikleri, görünümleri (uzun boylu, kara sakallı, topal, yekçeşm gibi), aile lakapları, meslekleri, baba adları da mevcuttur. Kişilerin yaşları “Sin”, ayları “mah”
ve günleri “yevm” ibaresiyle kişisel bilgilerin hemen ardından yazılmıştır. Yaşlarını ilgilendiren tariflerde kullanılan ibarelerden birisi de “Şabb-ı emred”dir. “Henüz sakalı, bıyığı çıkmamış” anlamında kullanılan bu ifade 8-15 yaş aralığında olanları kapsamaktadır. Ayrıca 20-25 yaş aralığında olanlara “ter bıyıklı” ifadeleri de çoğunlukla kullanılmıştır.
Defterin sunduğu en önemli imkân, sülale adlarının kaydedilmiş olmasıdır.
Doğum ve ölüm tarihlerinin gün, ay ve yıl olarak kaydedilmesi; kişilerin kardeş, oğul, yeğen, torun, amca gibi akrabalık bağları açısından da belirtilmiş olması ayrı bir kolaylık sağlamaktadır. Ayrıca geldi anlamına gelen “amed”, gitti anlamına gelen “reft” ve nakledilenleri ifade eden “nukile” kavramlarının gerçekleştiği tarihle beraber kaydedilmesi bölgenin demografik yapısının tahlilini kolaylaştırmaktadır. Yine defterde oğlu anlamında “bin” ve “veled” ifadeleri kullanılmıştır. “Ahmed bin Ali” Ali’nin oğlu gibi.
Şahıslar kaydedilirken fiziksel ve diğer özellikleri ile ilgili bilgiler de yazılmıştır. Hastalıklı olanlar için “ma’lul”, deli olanlar için “mecnun”, kör olanlar için “a’ma”, eli veya kolu sakat olanlar için “çolak”, tek gözlü olanlar için
“yekçeşm”, ikiz olanlar için “tev’em” ibareleri kullanılmıştır. Yine bunların dışında ayakları sakat, bir ayağı düşmüş, bir eli, kolu veya parmağı sakat, bir parmağı yok, dilsiz sağır, topal gibi engellilik belirten ifadelere rastlanmaktadır.
Belgede yeni doğanlar için “tevellüd”, ölenler için ise “fevt” kavramı kullanılmıştır. Köleleri belirtmek için “gulâm” kavramı tercih edilmiştir.
Karşılaştığımız bir diğer kavram “serbest bırakılmış köle, câriye veya esir”
17
anlamına gelen “mu’taka” ifadesidir. Defterde aynı özelliğe sahip olup birbirini takip eden şahıslar için bazen önceki şahıs ile aynı özelliğe sahip olduğunu vurgulamak amacıyla “bu dahi” gibi ifadeler yer almıştır.
İmam, molla, vaiz, hatip, müezzin ve muhtarlar köylerin ileri gelenlerinden oldukları için sayım işlemi -genellikle- bu unvanlara sahip olanlarla başlamıştır.
Bazı imamların beratlı imam olarak nitelenmesi farklı eğitim almış imamların olduğunu göstermektedir. Yine bölgede vekil imamların da görev yapması bazı köylerde ikinci bir muhtarın bulunması bu köylerin büyüklüğü ile açıklanabilir.
Defterde kadın ve kız çocuk nüfusu belirtilmeyip sadece erkek nüfus kaydedilmiş. Buna göre toplam erkek nüfus 4850 kişidir. Dolayısıyla kadın ve kız çocuklarının sayısını bu rakam üzerinden tahmin etmek mümkün olacaktır. Böylece genel nüfusun tahmini, mevcut kayıtlar üzerinden mümkün olacaktır.
Burada şunu da belirtmek lazım ki asıl olan metinde bazı tekrarlamalar ve hatalar görülmüştür. Bu hatalar yukarda söylediğimiz gibi köşeli parantez [ ] içinde tamamlanmıştır.
1.2. Osmanlı İdaresinde Acara-i Ulya
Çalışmaya konu olan Acara, kuzeyinde Acara dağları ve İmeretya, güneyinde Şavşat ve Arsiyan dağları, doğusunda Suram dağları ve Ahıska batısında ise Karadeniz ile çevrili bölgenin adı olup, merkezi tarihi bir liman kenti olan Batum’dur. Acaristan’ın merkezi olan Batum kıyı turizmi ve ticari potansiyeliyle önemini her geçen gün daha da artırmaktadır. Özellikle bölgenin limanı, havaalanı, Bakü-Tiflis petrol boru hattı, verimli toprakları ve kaplıcalarıyla önemli bir konumda olduğu söylenebilir.
Acara ve çevresinde M.Ö VIII ve VII. yüzyıllarda Kolhis ya da Kolçi Krallığı bulunmaktaydı. Bu kavmin kalıntısı olarak Acarların yaşadığı bölgede M.Ö VII. yüzyıldan itibaren Grek kolonileri kuruldu. Bölge M.S I. yüzyıldan önce Roma sonra da Bizans’ın etkisine girdi.
8Böylece IV. yüzyılda Bizans’ın etkisiyle bölgede Hristiyanlık yayılmaya başladı.
98 Mustafa Aydın, “Acara”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2007), 5: 210-211.
9 Süleyman Uludağ, “Acara”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2007), 5: 32-34.
18
Müslüman Araplarla Gürcülerin ilk kez ne zaman karşılaştığı hep merak konusu olmuştur. Gürcistan’ın, Hz. Ömer döneminde başlayan fetihlerle Müslümanların idaresine girdiğiyle ilgili kayıtlar mevcuttur. Fakat Hz. Osman döneminde Suriye valisi Muaviye’nin vekili olan Habîb b. Mesleme’nin bu fethi genişleterek takviye ettiği kaydedilmektedir.
10Acara ve Acara deresi olarak arşivlerde bilinen coğrafyanın Osmanlı idaresine kesin olarak hangi tarihte geçtiği bilinmemektedir. Acara’nın sahibi olan Gürcü Beyinin bilinen 1550-1551 Ardanuç Ardahan fethiyle ya da Amasya antlaşması’ndan sonra Osmanlı hakimiyetini tanıdığı tahmin edilmektedir.
11Bölgede İslamiyetin yayılması ise zaman aldı ve bölge ancak 17. yy’dan sonra Müslüman bir belde haline geldi. Bölge, İslam hakimiyetine girdiğinde padişah bölgenin etkili ve nüfuzlu kişilerine mektuplar gönderip onları İslam’a davet etmiş, beyler de davet mektubunu halk ile istişare ettikten sonra gönüllü olarak Müslüman olmaya karar vermiştir.
12Bölgenin Osmanlılar tarafından fethiyle başlayan İslâmlaşma hareketi ise 18. yy’ın sonlarına kadar devam etti.
13Acara, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’na kadar Osmanlı Devleti’ne bağlı bir yerleşimdi. İslamiyet bu bölgede hızla yayılmış ve bu bölgeden çok sayıda Gürcü Müslüman, Osmanlı bürokrasisi içerisinde yer bulmuştu.
14Rusların tarihte 93 harbi diye biline bu savaşı kazanmasıyla bölge Rus hakimiyetine girdi. Bu savaşta Müslüman Acaralılar Osmanlının yanında Hristiyan gürcülere ve Ruslara karşı gönüllü milisler kurarak savaşmıştır.
15Savaşın ardından ise 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum sancakları Ruslar’a savaş tazminatı olarak verildi.
16Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Rusların Müslümanlara karşı baskılarının arttırmasıyla, binlerce kişi yurtlarını bırakarak Anadolu’ya göç etmek zorunda kalmıştı. Bu göçler ve yüzyıllarca süren tarihsel
10 Nebi Gümüş, İlk Dönem İslâm-Gürcü ilişkileri, (Rize: Karadeniz Basın Yayın, 2007), 48-49
11 Havva Kangül, “16.Yüzyıl Son Çeyreğinde Osmanlı Devleti Gürcistan Eyaletinin İdari ve Nüfus Yapısı” (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, 2016), 24.
12 Uludağ, ‘‘Acara”,32-34.
13 İdris Bostan, ‘‘Batum’’ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2006), 5: 210.
14 Selçuk Seçkin, “Gürcistan/Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”, Turkish Studies, 13/18 (2018): 1138.
15Adnan Yıldız, “Acaralıların orduda iskanı” Ordu Kent Gazetesi, Erişim 17.10.2019 http://www.ordukentgazetesi.com/news_detail.php?id=12747.
16 Aydın, “Acara”, 210-211.
19
bağlar nedeniyle Acara bölgesinde yaşamını sürdüren pek çok aile Türkiye ile ilişkilerini sürdürmekte, çoğu Müslüman Gürcü dini ve üniversite eğitimini Türkiye’de tamamlamaktadır.
173 Mart 1918’de imzalanan Brest Litovsk Antlaşması’yla Rusya 1878’de Osmanlı Devleti’nden aldığı Acara bölgesini geri vermiştir. Acara, Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasının ardından bağımsızlığını ilân eden Gürcistan’ın sınırları içinde kalmıştır.
18Acara’nın idari yapılanmasına bakıldığında 1568-1574 yıllarına ait Erzurum beylerbeyliği sancak listesine yer alan Acara 1580’de Çıldır beylerbeyliğine bağlandı. 1584’de ise Acara’nın Gürcülerin eline geçtiği ve bölge’nin Acara-i Ulya ve Acara-i Sufla olarak geçtiği bilinmektedir.
191591’de Yukarı ve Aşağı Acara’nın birleştirilmesiyle Acara beylerbeyliği oluşturuldu. Ardından bu yapıdan tekrar vazgeçilerek 1603’te tekrar Çıldır beylerbeyliğine bağlandı.
2016. yüzyılda kısa bir süre Erzurum’a bağlansa da Acara Bölgesinin başkenti durumundaki Batum Lazistan sancağına bağlı olarak gösterilir.
21Günümüze geldiğimizde Acara, Türkiye ile ilişkilerini sürdürmekte, çoğu Müslüman Gürcü dini ve üniversite eğitimini Türkiye’de tamamladığı görülmektedir. Gürcistan Cumhuriyeti içerisinde eyalet tarzı özerk bir yönetime sahip olan Acara Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti ve şehir niteliğinde karşımıza çıkan en önemli yerleşim yeri ise Batum’dur.
221.3. 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Defterinin Değerlendirilmesi
Bu bölümde 02759 Nolu Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya Sancağı Nüfus Defteri çeşitli yönlerden değerlendirilmiştir.
17 Selçuk Seçkin,“Gürcistan/Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”, Turkish Studies, 13/18 (2018): 1138.
18 Aydın, “Acara”, 210-211.
19 Kangül, “16.Yüzyıl Son Çeyreğinde Osmanlı Devleti Gürcistan Eyaletinin İdari ve Nüfus Yapısı”, 24
20 Aydın, “Acara”, 210-211.
21 M.Fahrettin Kırzıoğlu, Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi, (Ankara:Türk Tarih Kurumu yayınları, 1998), 44.
22 Seçkin, “Gürcistan/Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”, 1138.
20 1.3.1. Şahıs İsimleri
Nüfus defterinde, sayım yapıldığı bölgede genelde Türk ve Gürcü kökenli şahısların yaşamasından dolayı Türkçe isimlerin yanında Gürcü isimler de görülmüştür. Ama buna rağmen İslamiyet’in de etkisiyle Çıldır Eyaleti Acara-i Ulya sancağında Mehmed, Ahmed, Ali, Süleyman, Osman, Hasan, Hüseyin, Ömer isimlerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmekte olup çoğu karyede Mehmed ismi en çok kullanılan isim olarak dikkat çekmektedir. Yine Gül, Melek, Uzun, Kara, Hacı, Hafız lakaplarını içeren pek çok ismi de tablolarda görmekteyiz. Köylerin isim listeleri kullanılma sıklığına göre aşağıda listelenmiştir.
1.3.1.1. Hule Köyü Şahıs İsimleri
Hule köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ali ve Ahmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Muti, İbiş ve Muhyi gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin, paşa lakaplı kimsenin bulunması da yüksek kademede görevli yönetici kimsenin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 75 45 Ceylan Ali 2
2 Ali 63 46 Hasan Efendi 2
3 Ahmed 57 47 Muti 2
4 Osman 57 48 Derviş 2
5 Süleyman 48 49 Kahraman 2
6 Abdullah 33 50 İbiş 2
7 Hasan 32 51 Molla Feyzullah 2
8 Selim 32 52 Murad 2
9 İsmail 31 53 Ali Efendi 2
10 Mustafa 25 54 İnce Mehmed 1
11 Yusuf 21 55 Tufan 1
12 Arif 18 56 Yetim Süleyman 1
13 Salih 14 57 Kör İbrahim 1
14 Abdurrahman 14 58 Mehmed Efendi 1
15 Hüseyin 12 59 Şerif Mehmed 1
16 Gül Ahmed 10 60 Mehmed Şerif 1
17 Seydi 9 61 Mir Mehmed 1
18 Kasım 9 62 Baki Mehmed 1
19 Receb 7 63 Haşim 1
21
20 Memiş 7 64 Ahmed Tevfîki Paşa 1
21 Bekir 7 65 Molla Ahmed 1
22 Muhyi 7 66 Ahmed Efendi 1
23 İbrahim 6 67 Mir Hüseyin 1
24 Melek Osman 6 68 Kör Ali 1
25 Şerif 6 69 Kemal Ali 1
26 Şirin 8 70 Genç Ali 1
27 Kemal 5 71 Hamza 1
28 İdris 5 72 Hacı Selim 1
29 Emin 4 73 Said 1
30 Kesim 4 74 Molla Mustafa 1
31 Dilo 4 75 Sakıb 1
32 Aziz 4 76 Hacı İbrahim 1
33 Sunani 3 77 Kibar 1
34 Hacı 3 78 Coşhun 1
35 Numan 3 79 Şakir 1
36 Dursun 3 80 Fethullah 1
37 Said Efendi 2 81 Şaban 1
38 Mahmud 2 82 Abdülvehhab 1
39 Selim Efendi 2 83 Hurşid 1
40 Mahlukan Mehmed 1 84 Esad 1
41 Osman Efendi 1 85 Memiş Efendi 1
42 İsmail Mehmed Efendi 1 86 Sefer 1
43 Abdulkadir 1 87 Gülo 1
44 Ömer 1 88 İnadi 1
1.3.1.2. Alme Köyü Şahıs İsimleri
Alme köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Ahmed, Mehmed ve Süleyman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Resim, İbiş ve Sunani gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Ahmed 41 30 İbiş 2
2 Mehmed 40 31 Çelebi 2
3 Süleyman 27 32 Hüseyin 2
4 Ali 21 33 Osman Efendi 2
5 Hasan 20 34 Mustafa Efendi 2
6 Osman 19 35 Şaban 2
7 Selim 12 36 Receb 2
8 Kasım 11 37 Hurşid 1
22
9 Yusuf 10 38 Emrullah 1
10 Muhyi 9 39 Coşhun 1
11 Şirin 9 40 Aziz 1
12 Abdullah 8 41 Ömer 1
13 Mustafa 7 42 İlyas 1
14 İsmail 7 43 Memiş 1
15 Abdurrahman 5 44 Reşid 1
16 Melek Osman 5 45 Halil 1
17 Salih 4 46 Sunani 1
18 Kemal 4 47 Muhammed 1
19 Mehmed Efendi 4 48 Resim 1
20 Arif 3 49 Musa 1
21 Dede 3 50 Muti 1
22 Gül Ahmed 3 51 Molla Selim 1
23 Şirin Ali 3 52 Esad 1
24 Şerif 3 53 Veysi 1
25 İbrahim 3 54 Dursun 1
26 Kahraman 3 55 Numan 1
27 Sadık 3 56 Emin 1
28 Feyzullah 2 57 Melek 1
29 Şirin 1
1.3.1.3. Ğorcom Köyü Şahıs İsimleri
Ğorcom köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Süleyman, Mehmed ve Ahmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Muti ve Çaça gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Süleyman 102 39 Coşhun 4
2 Mehmed 102 40 Ömer 3
3 Ahmed 92 41 Musa 3
4 Osman 86 42 Kemal 3
5 İsmail 54 43 Muti 3
6 Selim 45 44 Feyzullah 3
7 Ali 44 45 Kaya 2
8 Hasan 39 46 Muhammed 2
9 Şerif 20 47 Hüseyin 2
10 Abdullah 19 48 Numan 2
11 Yusuf 18 49 Seydi 2
12 Muhyi 17 50 Alişan 2
13 Mustafa 16 51 Süleyman Efendi 2
23
14 Kasım 16 52 Sefer 2
15 İbrahim 16 53 Melek 1
16 Şirin 15 54 Hacı 1
17 Receb 12 55 Lütfullah 1
18 İdris 12 56 Turan 1
19 Salih 12 57 Şaban 1
20 Arif 11 58 Sabit 1
21 Melek Osman 10 59 Çaça 1
22 Kahraman 9 60 İlyas 1
23 Emin 9 6 Genç Ali 1
24 Gülo 9 62 Yetim Ali 1
25 Abdurrahman 8 63 Halil 1
26 Gül Ahmed 8 64 Aziz Süleyman Efendi 1
27 Dursun 7 65 Molla Selim 1
28 Memiş 7 66 Kara Mehmed 1
29 Aziz 5 67 Mehmed Efendi 1
30 Halim 5 68 Coşhun 1
31 Sadık 5 69 Bekir 1
32 Murad 5 70 Reso 1
33 Kemal 4 71 Emrullah 1
34 Resul 4 72 Sunani 1
35 Tosun 4 73 Esad 1
36 Kesim 4 74 Said 1
37 Mahmud 4 75 Kâmil 1
38 Resim 1
1.3.1.4. Did Acara Köyü Şahıs İsimleri
Did Acara köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Osman, Ahmed ve Mehmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Dilo, Kesum ve Reso gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Osman 21 34 Kemal 2
2 Ahmed 18 35 Receb 2
3 Mehmed 18 36 Yusuf 2
4 Süleyman 13 37 Musa 1
5 Selim 13 38 Hamza 1
6 Ali 12 39 Dilo 1
7 İbrahim 9 40 Sunani 1
8 Şerif 9 41 Keleş 1
9 Mustafa 9 42 Kara Ahmed 1
10 Kasım 9 49 Deli Ahmed 1
24
11 İsmail 7 50 Kesum 1
12 Hüseyin 7 51 Molla Şerif 1
13 Hasan 7 52 Emrullah 1
14 Abdurrahman 6 53 Çelebi 1
21 Dursun 5 54 Reso 1
22 Arif 4 55 Şakir 1
23 Gül Ahmed 4 56 İdris 1
27 Salih 3 57 Helvacı 1
28 Sadık 3 58 Sakıb 1
29 Gülo 2 59 Emin 1
30 Kahraman 2 60 Seydi 1
31 Memiş 2 61 Reşid 1
32 Abdullah 2 62 Ömer 1
33 Melek Osman 2 63 Kerim 1
1.3.1.5. Ğorta Köyü Şahıs İsimleri
Ğorta köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Süleyman, Mustafa ve Mehmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Dayı, Dilo ve Muti gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Süleyman 25 41 Durak 5
2 Mustafa 18 42 Arif 6
3 Mehmed 18 43 Selim 6
4 Osman 17 44 Gül Ahmed 5
5 Ahmed 17 45 Hüseyin 5
6 Yusuf 11 46 Kemal 4
7 İsmail 9 47 Muhyi 5
8 Ali 10 48 Şirin 5
9 Hasan 10 49 Resul 4
10 Halim 8 50 Receb 3
11 Abdurrahman 3 51 Feyzullah 1
12 Derviş 2 52 Halim Efendi 1
13 Şerif 2 53 Sadık 1
14 Melek Osman 2 54 Şerif Mehmed 1
21 Mahmud 2 55 Molla Gülo Ahmed 1
22 Kasım 2 56 Murad 1
31 İbrahim 2 57 Emrullah 1
32 Abdullah 2 58 Sarı İbrahim 1
25
33 Ömer 2 59 İsmail Efendi 1
34 Said 2 60 İdris 1
35 Kahraman 2 61 Dayı 1
36 Memiş 1 62 Dilo 1
37 Musa 1 63 Bekir Efendi 1
38 Bekir 1 64 Coşhun 1
39 Kerim 1 65 Dursun 1
40 Aziz 1 Muti 1
1.3.1.6. Paksazeler Köyü Şahıs İsimleri
Paksazeler köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ahmed ve Osman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Çelebi ve Mikdad gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Yine köyde paşa lakaplı kimsenin bulunması da yüksek kademede görevli yönetici kimsenin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 10 32 Receb 2
2 Ahmed 9 33 Murad 1
3 Osman 8 34 Şaban 1
4 Hasan 7 35 Sefer 1
5 Ali 7 36 Yetim Receb 1
6 Süleyman 4 37 Çelebi 1
7 Muhyi 4 45 Mikdad 1
8 Mustafa 3 46 Halim 1
9 Kemal 3 47 Keleş Ali 1
17 Bekir 3 48 Muhammed 1
18 Kahraman 3 49 Yusuf 1
19 İsmail 3 50 Melek Osman 1
20 Selim 3 51 Memiş 1
21 Abdurrahman 3 52 Sadık Mehmed 1
22 Kasım 3 53 Ahmed Tevfiki Paşa 1
23 Salih 3 54 Sakıb 1
28 İbrahim 3 55 Hamza 1
29 Arif 2 56 Durak 1
30 Hüseyin 2 57 Numan 1
31 Şerif 2 58 Abdullah 1
1.3.1.7. Danisparavul Köyü Beğlet Nahiyesi Şahıs İsimleri
Danisparavul köyü Beğlet nahiyesinde en fazla kaydedilen ilk üç ismin
Süleyman, Ahmed ve Ali isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Çelebi,
26
Altun ve Cuma gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Süleyman 48 57 Durak 2
2 Ahmed 45 58 Habib 2
3 Ali 44 59 Hamza 2
4 Osman 43 60 Muhyi 2
5 Mehmed 34 61 Seydi 2
6 Mustafa 30 62 Ömer 2
7 Yusuf 27 63 Gül 2
8 Hasan 23 64 Şakir 2
9 Selim 22 65 Sabit 2
17 Hüseyin 12 66 Mahmuud 2
18 Aziz 12 67 Gül Ahmed 2
19 İsmail 12 68 Kahraman 2
20 Receb 9 69 Arslan 1
21 İbrahim 8 70 Timur 1
22 Arif 8 71 Tevfik 1
23 Abdullah 8 72 Sefer 1
28 Bekir 7 73 Sarı Ali 1
29 Kasım 7 74 Ali Reşid 1
30 Gülo 7 75 Dursun Ali 1
31 Şerif 6 76 Mehmed Efendi 1
32 Salih 6 77 Melek Osman 1
33 Tahir 5 78 Yetim Süleyman 1
34 Süleyman Efendi 5 79 Hacı Mehmed 1
35 Halim 5 80 Şerif Mehmed 1
36 Musa 4 81 Resul 1
37 Kemal 4 82 Melek 1
45 Şirin 6 83 Yetim Receb 1
46 Dursun 4 84 Yetim Şirin 1
47 Dilo 4 85 Seyfullah 1
48 Abdurrahman 3 86 Hurşid 1
49 Murad 3 87 Gülo Ahmed 1
50 Memiş 3 88 Gül Emin 1
51 Said 3 89 Burhan 1
52 Sadık 3 90 Çelebi 1
53 Emin 3 91 Dede 1
54 Şaban 2 92 Altun 1
55 Muhammed 2 93 Cuma 1
27
56 Kuço 1
1.3.1.8. Tago Köyü Şahıs İsimleri
Tako köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Selim ve İsmail isminin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Muhyi ve Çilingir gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 9 12 Abdurrahman 1
2 Selim 3 13 Muhyi 1
3 İsmail 2 14 Gül Ahmed 1
4 Süleyman 2 15 Ahmed Efendi 1
5 Ahmed 2 16 Emrullah 1
6 Şirin 2 17 Seydi 1
7 Yusuf 2 18 Said 1
8 Ali 2 19 Dursun 1
9 Osman 2 20 Bekir 1
10 İbrahim 2 21 Abdullah 1
11 Hasan 1 22 Çilingir 1
1.3.1.9. Çavo Köyü Şahıs İsimleri
Çavo köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Ahmed, Mehmed ve Osman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Tantu ve Şeyh gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Ahmed 10 17 İbrahim 1
2 Mehmed 9 18 Mustafa 1
3 Osman 8 19 Halil 1
4 Süleyman 6 20 Kara Halil 1
5 Hasan 5 21 Muhammed 1
6 Timur 3 22 Şeyh Mehmed 1
7 Feyzullah 3 23 Tantu 1
8 Receb 2 24 Abdurrahman 1
9 Yusuf 2 25 Kasım 1
10 Şirin 2 26 Memiş 1
11 Ali 2 27 Dursun 1
12 Abdi 2 28 Melek Osman 1
28
13 Selim 2 29 Şeyh 1
14 Şaban 1 30 Seydi 1
15 Şerif 1 31 Emrullah 1
16 Kemal 1 32 Bekir 1
1.3.1.10. Tzablana Köyü Şahıs İsimleri
Tzablana köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Süleyman ve Ahmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Gülo, Muti ve Koto gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 54 35 Molla İsmail 2
2 Süleyman 35 36 Salih 2
3 Ahmed 33 37 Hayrullah Efendi 2
4 Osman 29 38 Karagöz 2
5 Hasan 25 39 Coşhun 2
6 İsmail 21 40 Seydi 2
7 Abdullah 15 41 Molla Gülo 1
8 Şirin 14 42 Kemal 1
9 Ali 13 43 Feyzullah 1
10 Selim 12 44 Esad 1
11 Yusuf 12 45 Yetim Esad 1
12 İbrahim 11 46 Hayrullah 1
13 Mustafa 10 47 Molla Hayrullah 1
14 Murad 9 48 Halim 1
15 Şerif 8 49 Muhammed 1
16 Hüseyin 8 50 Yetim Receb 1
17 Memiş 7 51 Osman Abdurrezzak 1
18 Kasım 7 52 Osman Efendi 1
19 Durak 6 53 Derviş 1
20 Bekir 6 54 Yetim Ahmed 1
21 Ömer 5 55 Aziz 1
22 Melek Osman 5 56 Memiş Emrullah 1
23 Numan 5 57 Molla Şerif 1
24 Arif 5 58 Yetim Şerif 1
25 Hamza 5 59 Sefer 1
26 Kahraman 5 60 Koto 1
27 Receb 5 61 Molla Dede 1
28 Emin 4 62 Said 1
29
29 Sadık 4 63 İdris 1
30 Gül Ahmed 4 64 Abdurrahman 1
31 Tahir 3 65 Hurşid 1
32 Gülo 3 66 Abdurrezzak 1
33 Dursun 2 67 Molla Numan 1
34 Muti 1
1.3.1.11. Çançhalo Köyü Şahıs İsimleri
Çançhalo köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ahmed ve İsmail isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında İbiş, Kesim ve Cankul gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 20 30 Arif 2
2 Ahmed 16 31 Kahraman 2
3 İsmail 13 32 Kasım 2
4 Ali 12 33 İbiş 1
5 Hüseyin 12 34 Tahir 1
6 Hasan 11 35 İbrahim 1
7 Mustafa 10 36 Kesim 1
8 Süleyman 8 37 Tatlı 1
9 Osman 6 38 Cankul 1
10 Çelebi 5 39 Coşhun 1
11 Selim 5 40 Halil 1
12 Abdullah 4 41 Alişan 1
13 Yusuf 4 42 Deli İsmail 1
14 Halim 4 43 Levend Abdullah 1
15 Genç Ali 4 44 Mehmed Emin 1
16 Şirin 4 45 Mevlüd 1
17 Durak 4 46 Kemal 1
18 Sefer 3 47 Yunus 1
19 Receb 3 48 Melek Osman 1
20 Şerif 3 49 Tantu Ahmed 1
21 Murad 3 50 Haydar Ali 1
22 Emrullah 3 51 Abdulhay 1
23 Muhyi 3 52 İdris 1
24 Numan 2 53 Yetim Edhem 1
25 Memiş 2 54 Eyyüb 1
26 Seydi 2 55 Sadık 1
27 Şaban 2 56 Abdurrahman 1
28 Ömer 2 57 Melek 1
29 Mahmud 2 58 Dursun 1
30 1.3.1.12. Nigazavul Köyü Şahıs İsimleri
Nigazavul köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Süleyman, Mehmed ve Osman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Muti, İbiş ve Muhyi gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Süleyman 12 18 Şirin 4
2 Mehmed 11 19 Feyzi 3
3 Osman 10 20 İsmail 1
5 Ahmed 9 21 Melek 1
6 Ali 8 22 Musa 1
7 İbrahim 7 23 Reşid 1
8 Hüseyin Bey 2 24 Receb 1
9 Yusuf 2 25 Durak 1
10 Gül Ahmed 2 26 Melek Osman 1
11 Abdullah 7 27 Yetim Mehmed 1
12 Hasan 6 28 Şerif Mehmed Bey 1
13 Dursun 5 29 Halim 1
14 Mustafa 4 30 Şerif 1
15 Hüseyin 4 31 Arif 1
16 Selim 4 32 Esad 1
17 Muti 1 33 Çavuş 1
1.3.1.13. Neniye Köyü Şahıs İsimleri
Neniye köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Osman, Mehmed ve Süleyman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Kesim, Çelebi ve Muti gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir. Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Osman 50 37 Gülo 6
2 Mehmed 47 38 Emin 5
3 Süleyman 41 39 Emrullah 5
5 Ahmed 33 40 Halim 5
6 Ali 33 41 Kemal 5
7 Selim 29 42 Receb 4
8 Hasan 22 43 Kasım 4
9 Mustafa 14 44 Şirin 4
10 İsmail 13 45 Halil 3
31
11 Gül Ahmed 13 46 Aziz 3
12 Şerif 11 47 Tahir 3
13 Hüseyin 10 48 Durak 3
14 Yusuf 10 49 Abdurrahman 3
15 Abdullah 9 50 Kahraman 3
16 Memiş 8 51 Mahmud 3
17 Seydi 8 52 Alişan 2
18 İbrahim 8 53 Abdulkadir 2
19 Arif 6 54 Muhyi 2
20 Gül 2 55 Der- viş 1
21 Melek Osman 2 56 Kadir 1
22 Sadık 2 57 Fındık 1
23 Genco 2 58 Yetim Mehmed 1
24 Hamza 2 59 Ömer 1
25 Fethullah 2 60 Şirin Ahmed 1
26 Kesum 2 61 Ahmed Efendi 1
27 Dursun 2 62 Şemseddidn 1
28 Hurşid 1 63 Bekir 1
29 Güli 1 64 Yetim Numan 1
30 Şerif Bey 1 65 Tatlı 1
31 Topal 1 66 Kesim 1
32 Salih 1 67 İdris 1
33 Bayram 1 68 Gül Yusuf 1
34 Sefer 1 69 Çelebi 1
35 Eyyüb 1 70 Kerim 1
36 Ferhad 1 71 Muti 1
1.3.1.14. Şuvahiv Köyü Şahıs İsimleri
Şuahiv köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Süleyman ve Ahmed isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Sülo, Muti ve Kobalaze gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 49 40 Numan 4
2 Süleyman 46 41 Abdi 4
3 Ahmed 25 42 Yahya 3
5 Osman 23 43 Şirin 3
6 Ali 22 44 Arif 3
7 İsmail 18 45 Memiş 3
8 Hasan 14 46 Mustafa 3
32
9 Selim 13 47 Kara İsmail 3
10 Muhyi 9 48 İbrahim 3
11 Kahraman 8 49 Şerif 3
12 Murad 8 50 Emrullah 3
13 Hüseyin 7 51 Sefer 3
14 Melek Osman 7 52 Dursun 2
15 Gül Ahmed 7 53 Abdullah 2
16 Genç Ali 6 54 Emin 2
17 Şirin Ali 5 55 Yunus 2
18 Aziz 5 56 Muhammed 2
19 Alişan 4 57 Deli Ali 2
20 İdris 4 58 Koç Ali 2
21 Musa 4 59 Sadık 2
22 Yusuf 2 60 Mehmed Ali 1
23 Nuran 2 61 Hüseyin 1
24 Kemal 2 62 Molla Halim 1
25 Mahmud 2 63 Kara Hasan 1
26 Abdülkadir 2 64 Yetim Osman 1
27 Ömer 2 65 Molla Ahmed 1
28 Tatlı Mehmed 1 66 Molla Ali 1
29 Sefer Ali 1 67 Esad 1
30 Reso 1 68 Molla Musa 1
31 Seydi 1 69 Deli Ahmed 1
32 Hayrullah 1 70 Burhan 1
33 Feyzi 1 71 Tahir 1
34 Receb 1 72 Derviş 1
35 Abdürrezzak 1 73 Sabit 1
36 Sülo 1 74 Abdurrahman 1
37 Muti 1 75 Kobalaze 1
38 Bilal 1 76 Mataracı 1
39 Yetim Sunani 1
1.3.1.15. Çvana Köyü Şahıs İsimleri
Çvana köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ahmed ve Ali isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Arazil, Gülo ve Durak gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 169 57 Memiş 9
2 Ahmed 127 58 Şirin Ali 9
33
3 Ali 105 59 Numan 8
5 Süleyman 99 60 Murad 7
6 Osman 97 61 Seydi 7
7 Hasan 64 62 Şerif 7
8 İsmail 50 63 Abdurrahman 7
9 Selim 21 64 Melek Osman 7
10 Halim 19 65 Kasım 6
11 Emin 17 66 İdris 6
12 Gül Ahmed 17 67 Genç Ali 5
13 Mustafa 15 68 Coşhun 5
14 Kahraman 15 69 Dursun 5
15 Receb 15 70 İbrahim 5
16 Abdullah 13 71 Kemal 4
17 Muhyi 12 72 Çelebi 4
18 Arif 11 73 Muti 4
19 Hüseyin 10 74 Sefer 4
20 Yusuf 9 75 Yetim Mehmed 4
21 Emrullah 3 76 Lütfullah 1
22 Mahmud 3 77 Rıdvan 1
23 Salih 3 78 İrfan 1
24 Kesim 3 79 Kara Abdurrahman 1
25 Sadık 3 80 Şerif Ali 1
26 Aziz 3 81 Kemal Mehmed 1
27 Kara Osman 3 82 Molla Emin 1
28 Şirin 4 83 Emin Mehmed 1
29 Hüseyin Bey 3 84 Molla Selim 1
30 Abdülkadir 3 85 Yetim Receb 1
31 Muhammed 3 86 Molla Süleyman 1
32 Koç Ali 2 87 Ahmed Efendi 1
33 Mahir 2 88 Musa Ahmed 1
34 Yunus 2 89 Yetim Ahmed 1
35 Yetim Süleyman 2 90 Molla Ahmed 1
36 Halil 2 91 Hayrullah 1
37 Molla Ali 2 92 Mevlüd 1
38 Bilal 2 93 Yetim Numan 1
39 Tatlı 2 94 Şaban 1
40 Musa 2 95 Yetim Keleş 1
41 Yahya 1 96 Yetim Ali 1
42 Eyüb 1 97 Yetim İsmail 1
43 Gencali 1 98 Molla İsmail 1
44 Molla Hasan 1 99 Mehmed Emin 1
34
45 Molla Osman 1 100 Molla Mehmed 1
46 Yetim Osman 1 101 Lezgi Mehmed 1
47 Alişan 1 102 Nuran 1
48 Davud 1 103 Gül Mehmed 1
49 Cebel Hüseyin 1 104 Habib 1
50 Yetim Durak 1 105 Ömer 1
51 Burhan 1 106 Edhem 1
52 Esad 1 107 Durak 1
53 Arazil 1 108 Musa Ahmed 1
54 Kerim 1 109 Bekir 1
55 Derviş 1 110 İlyas 1
56 Gülo 1 111 Ali Reşid 1
1.3.1.16. Hihazir Köyü Şahıs İsimleri
Hihazir köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ali ve Süleyman isminin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Çelebi, Tatlı ve Muti gibi isimlerin de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 59 40 Abdurrahman 2
2 Ali 55 41 Muhyi 2
3 Süleyman 53 42 Kesim 2
5 Ahmed 46 43 Reşid 2
6 Osman 42 44 Halim 2
7 Hüseyin 23 45 Yetim Süleyman 2
8 Hasan 23 46 Esad 2
9 İbrahim 17 47 Kara Mehmed 2
10 Abdullah 16 48 Molla Şerif 2
11 Şirin 16 49 Çelebi 2
12 Selim 15 50 Murad 2
13 Arif 15 51 Kasım 1
14 Mustafa 13 52 İdris 1
15 İsmail 9 53 Dede 1
16 Receb 9 54 Tatlı 1
17 Emin 8 55 Turan 1
18 Memiş 8 56 Kaya 1
19 Dursun 7 57 Molla Şirin 1
20 Gül Ahmed 7 58 Şerif Bey 1
21 Musa 7 59 Mehmed Hasan 1
22 Tahir 7 60 Dursun Mehmed 1
23 Yusuf 6 61 Kaşe Mehmed 1
35
24 Kahraman 6 62 Hüseyin Mehmed 1
25 Bekir 6 63 Tahir Mehmed 1
26 Şerif 5 64 Gül Mehmed 1
27 Numan 5 65 Yetim Mehmed 1
28 Sefer 5 66 Salih 1
29 Durak 5 67 Halil 1
30 Melek Osman 4 68 Yetim Numan 1
31 Rağıb 4 69 Yunus 1
32 Aziz 3 70 Coşhun 1
33 Kemal 3 71 Molla Ahmed 1
34 Seydi 3 72 Yetim Selim 1
35 Ömer 3 73 Kara Osman 1
36 Emrullah 3 74 Yetim Osman 1
37 Sadık 2 75 Feyzullah 1
38 Duran 2 76 Muti 4
39 Habib 1
1.3.1.17. Tbet Köyü Şahıs İsimleri
Tbet köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Ali ve Süleyman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Kitam, İncil ve Dede Silo gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 39 36 Receb 2
2 Ali 39 37 Sadık 2
3 Süleyman 25 38 Dede 1
5 İsmail 25 39 Dursun 2
6 Ahmed 24 40 Molla Mustafa 2
7 Osman 18 41 İshak 1
8 Gül Ahmed 10 42 Coşhun 1
9 Abdi 9 43 Mahmud 1
10 Mustafa 8 44 Emrullah 1
11 İdris 8 45 Seyfullah 1
12 Murad 7 46 Durak 1
13 Şerif 6 47 Tatlı Mehmed 1
14 İbrahim 5 48 Gül 1
15 Halim 5 49 Memiş 1
16 Hasan 5 50 Aziz 1
21 Abdullah 4 51 Osman Süleyman 1
22 Yusuf 4 52 Molla Abdi 1
23 Şirin Ali 4 53 Kemal 1
24 Yusuf 4 54 Harun 1
36
25 Hüseyin 4 55 Çil Ali 1
26 Selim 3 56 Sarı Ali 1
27 Esad 3 57 Mehmed Ali 1
28 Muhyi 3 58 Genç Ali 1
29 Melek Osman 3 59 Bilal Ali 1
30 Alişan 3 60 Mehmed Şerif 1
31 Musa 3 61 Şerif Mehmed 1
32 Hacı Ali 2 62 Numan 1
33 Molla Süleyman 2 63 Deli 1
34 Şirin 2 64 İncil 1
35 Kitam 2 65 Dede Silo 1
1.3.1.18. Diğvan Köyü Şahıs İsimleri
Diğvan köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Mehmed, Süleyman ve Ahmed isminin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Kesim, Tatlı ve Keleş gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra
no
İsim Adet
1 Mehmed 73 56 Yahya 2
2 Süleyman 57 57 Kemal 2
3 Ahmed 39 58 Molla İbrahim 2
5 Ali 38 59 Memiş 2
6 Osman 34 60 Nuran 2
7 İbrahim 20 61 Gül Ahmed 2
8 İsmail 18 62 Dede 2
9 Hasan 14 63 Muhyi 2
10 Receb 14 64 Aziz 2
11 Mustafa 13 65 Gül Ali 1
12 Musa 11 66 Alişan 1
13 Selim 9 67 Molla Mustafa 1
14 Murad 9 68 Yetim Mustafa 1
15 İdris 8 69 Molla Süleyman 1
16 Arif 7 70 Mahir Süleyman 1
21 Şerif 7 71 Dursun Mehmed 1
22 Emrullah 7 72 Hacı Mehmed 1
23 Gülo 6 73 Dede Mehmed 1
24 Hüseyin 6 74 Şakir 1
25 Şirin 6 75 Hasan Efendi 1
26 Yusuf 6 76 İbrahim Efendi 1
37
27 Emin 6 77 Yetim İbrahim 1
28 Halim 5 78 Hacı Memiş 1
29 Abdullah 5 79 Sarı Ahmed 1
30 Kahraman 4 80 Ahmed Efendi 1
31 Muti 4 81 Ahmed Musa 1
32 Seydi 4 82 Kara Ahmed 1
33 Dursun 4 83 Osman Efendi 1
34 Molla Mehmed 3 84 Molla Osman 1
35 Muhammed 3 85 Küçük Ali 1
36 Mahmud 3 86 Koç Ali 1
37 Ömer 3 87 Said 1
38 Abdurrahman 3 88 Meded 1
39 Sadık 2 89 Abdi 1
40 Hacı Ali 2 90 Molla Abdi 1
41 Halil 2 91 Mahir 1
42 Feyzi 2 92 Tahir 1
43 Habib 2 93 Molla Numan 1
44 Küçük 2 94 Yetim Emin 1
45 Numan 2 95 Molla Abdullah 1
46 Ali Efendi 2 96 Coşhun 1
47 Melek Osman 2 97 Hacı Sadık 1
48 İsa 1 98 Tatlı 1
49 İlyas 1 99 Bilal 1
50 Şaban 1 100 Dede Mehmed 1
51 Abdürrezzak 1 101 Keleş 1
52 Bekir 1 102 Hacı 1
53 Kesim 1 103 İshak 1
54 Salih 1 104 Eyyüb 1
55 Girzi Ahmed 1
1.3.1.19. Daçizeler Köyü Şahıs İsimleri
Daçizeler köyünde en fazla kaydedilen ilk üç ismin Ahmed, Mehmed ve Osman isimlerinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında Muti, Muhyi ve Durak gibi isimler de günümüzde sık rastlamadığımız defterde de tek tük geçen isimlerdendir.
Köyde bazı kimselerin için lakap olarak Efendi kullanılması toplumda sözü dinlenilen saygın kimselerin bulunduğunu göstermektedir.
Sıra no
İsim Adet Sıra no
İsim Adet
1 Ahmed 28 27 Abdullah 2
2 Mehmed 21 28 Emin 2
3 Osman 18 29 Coşhun 2
5 Ali 17 30 Musa 2
38
6 Süleyman 15 31 Arif 2
7 Mustafa 12 32 Receb 2
8 İsmail 12 33 Hamza 1
9 Hasan 10 34 Esad 1
10 İbrahim 9 35 Kasım 1
11 Hüseyin 7 36 Kahraman 1
12 Şerif 7 37 Numan 1
13 Murad 6 38 Muhyi 1
14 Selim 5 39 Torun 1
15 İdris 5 40 Halil 1
16 Abdurrahman 4 41 Salih 1
21 Gül Ahmed 4 42 Durak 1
22 Muti 4 43 Durak Efendi 1
23 Alişan 3 44 Aziz Ahmed 1
24 Emrullah 3 45 Şahan Ali 1
25 Seydi 3 46 Şirin Ali 1
26 Yusuf 2 47 Kara İsmail 1
1.3.1.20. Kizinizeler Köyü Şahıs İsimleri
![[Asri Sahne isimli oyuna ait afiş]]()