COG 446 RUSYA

COG 446 RUSYA

Hafta 4. Fiziksel Peyzaj II: İklim

Dr. Erdem BEKAROĞLU

Ankara Üniversitesi

Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

Coğrafya Bölümü

COG446 Rusya

İklim

Rusya karasında hüküm süren

iklimsel koşulların en büyük özelliği

ekstremler içermesi ve sert

olmasıdır.

-

Büyük bir kara kütlesi olması,

-

Yüksek enlemlerde yer alması

-

Güneydeki orografik engeller

-

Nem kaynaklarından olan uzaklık

Bu faktörler, Rusya karasında hüküm

süren iklimsel koşulların temel

dinamikleridir.

COG446 Rusya

İklim

3

COG446 Rusya

COG446 Rusya

İklim

5

COG446 Rusya

İklim

Tundra iklimi:

Rusya’nın Kuzey

Okyanusu kıyıları boyunca tundra iklimi

görülmektedir.

Bu bölgedeki sıcaklıklar kışın -45



C’ye

düşmekte, yazınsa 15



C’ye

erişebilmektedir. Yazları genellikle serin

ve kısadır; bu nedenle de tarımsal

aktivitelere engel teşkil etmektedir.

Tundra bölgesi 2.16 milyon km2’lik bir

alana sahiptir ve ülkenin % 13’lük bir

bölümünü oluşturmaktadır.

Buradaki yerler yılda 9 aydan fazla bir

süre buz ve karla kaplıdır.

Kısa süreli yaz aylarında eriyen karlar ve

buzlar alanı büyük ölçüde bir bataklık

haline getirir. Uzun kış aylarında ise

tundra peyzajı kar ve buzla kaplı uniform

COG446 Rusya

İklim

7

COG446 Rusya

COG446 Rusya

İklim

Subarktik: Ülkedeki en geniş yayılıma sahip

iklim bölgesidir.

Subarktik bölgenin büyük bir kısmıyla tundra bölgesinin tamamı permafrost etkisi altındadır. Permafrost, toprak altı tabakasının daimi olarak donmasını ifade etmektedir. Yaz aylarında toprak tabakasının en üst bölümü erimekte; ancak toprak altı donmuş olduğundan toprak nemi kaçamamaktadır. Soğuk iklimsel koşullar buharlaşma sürecini engellediğinden bölge bataklıklarla kaplanmaktadır.

Subarktik iklimde ekstrem mevsimsel farklar gerçekleşmektedir. Kış sıcaklıkları -73C’ye düşerken, yaz sıcaklıkları 32C’ye

yükselebilmektedir. Yani, mevsimsel olarak 100C’yi aşan sıcaklık farkları meydana gelebilmektedir.

9

COG446 Rusya

İklim

COG446 Rusya

İklim

COG446 Rusya

İklim

Subarktik iklim bölgesinin karakteristik özelliklerinden biri permafrosttur. Permafrost, birbirini takip eden en az iki yaz dönemi boyunca toprak sıcaklığının 0 derecenin altında kalmasıyla oluşmaktadır.

COG446 Rusya

İklim

13

Kaynak: Waugh, 1995: 116

Permafrost yüksek enlemlerde kalın bir tabakayı, alçak enlemlerde ise daha ince bir tabakayı etkisi altına alır.

Enlem etkisi, ayrıca, permafrostun daimi olup olmamasını da belirler. Yüksek enlemlerde devamlı permafrost etkisi altında olan bölgeler bulunur. Alçak enlemlere doğru geçici permafrost bölgelerine geçilir. Permafrostun altında bulunan ve donmamış

COG446 Rusya

İklim

Nemli Karasal iklim: Bu iklim zonu her ne

kadar dar bir alan kaplasa da, ülke açısından önemi büyüktür.

Normal koşullarda bu iklim bölgesinde yer alan alanlar yıl boyunca yeterli miktarda yağış almaktadır. Bölgedeki topraklar ise tarım için elverişlidir.

Karın yerde kalma müddeti nemli karasal iklim bölgesinin kuzey kısımlarında 6 ayken, bu süre güneye doğru azalarak 3 aya inmektedir. Kışları uzun, soğuk ve kapalı-gri bir havayla karakterize olurken; yazları nemli ve çok sıcak değildir.

Moskova ve St. Petersburg’daki yaz sıcaklıkları 27C’yi pek aşmamaktadır. Hatta

Petersburg’daki maksimum Ağustos ayı sıcaklıkları 16 C’ye kadar inebilmektedir.

COG446 Rusya

İklim

15

COG446 Rusya

İklim

Yarı-kurak iklim: Rusya’daki yarı-kurak step

iklimi, nemli karasal iklim ile çöl iklim bölgesi arasında yer almaktadır.

Bu kuşak, Karpatlardan Altay Dağları’na 4000 km’lik bir alana yayılmaktadır ve 4.25 milyon km2’lik bir alanı kaplamaktadır.

Yarı-kurak bölgedeki yıllık ortalama yağış miktarı 200-400 mm arasındadır ve yağışlar genelde yaz aylarında kaydedilmektedir. Kış aylarındaki kar yağışları göreceli olarak yoğun değildir. Bu iklim bölgesinde yer alan alanlar aynı zamanda ülkenin en önemli tarım alanlarını oluşturmaktadır.

COG446 Rusya

İklim

17

COG446 Rusya

İklim

Çöl iklimi: Çöl iklimi, genel olarak Hazar Denizi’nin

doğusundaki bölgede yaygın olarak görülmektedir. Sıcaklık koşulları nedeniyle bu bölgede -su

kaynaklarına bağlı olarak- tarım yapılabildiğinden, çöl bölgesi Rusya için oldukça önemlidir.

Bu iklim bölgesinde yaz sıcaklıkları 38C’ye dek yükselirken, kışın kısa bir süre için de olsa 0 C’nin altına inebilmektedir.

Buraya kadar ana hatlarıyla ele alınan büyük iklim bölgelerinden başka, Rusya karasında küçük alanlı başka iklim koşulları da hüküm sürmektedir.

Bunların başında nemli subtropikal iklim gelmektedir. Bu iklim koşulları daha çok Kafkaslar’da görülür.

Ayrıca, ülkenin güneyini kuşatan yüksek dağ sıraları da, yükselti etkisine bağlı olarak soğuk iklim

koşullarına sahiptir.

COG446 Rusya

İklim

19

COG446 Rusya

İklim: Geçmiş

Paleoiklim:

Pleistosen’deki

büyük ölçekli iklim

değişimlerine bağlı olarak

dünya karalarında hüküm

süren fiziksel koşullar değişim

göstermiştir.

Bu bakımdan Rusya karası,

buzul dönemlerinde büyük

ölçüde glasyal ve periglasyal

koşulların hakimiyeti altında

kalmış ve bir interglasyal

dönemde dahi soğuk olan kara,

daha da soğumuştur.

Nitekim, buzul maksimumu

dönemlerinde Rusya’daki

tundra kuşağı alanını güneye

doğru genişletmiş; söz konusu

kuşağın güneyinde ise

COG446 Rusya

İklim: Gelecek

İklim Değişimi: Dünya’da son 200 yıldır

deneyimlenen antropojenik iklim değişimlerinin bölgesel etkilerinin birbirinden oldukça farklı olacağı tahmin edilmektedir.

Bu bakımdan Rusya’da:

- Kış aylarının daha yumuşak geçmesi yaşam koşullarında ve ekonomik (özellikle tarım) aktivitelerde bir iyileşme yaratabilecektir. - Bunun yanı sıra, permafrostun gerileyecek

olması nedeniyle muazzam altyapı yatırımlarına gerek olacaktır.

- Artacak sıcaklıklar nedeniyle yakıt harcamaları azalacak; akarsular daha efektif olarak

hidroelektrik güç için kullanılabilecektir. - Kuzey Okyanusu, ülke için efektif olarak

kullanılabilecek bir su yoluna dönüşebilecektir. Ayrıca, söz konusu havzadaki yeraltı

kaynaklarının çıkarılması da mümkün olabilecektir.

COG446 Rusya

Yararlanılan Kaynaklar:

AgroAtlas. 2005. http://www.agroatlas.ru

De Blij, H. J., Muller, P. O., Nijman, J., WinklerPrins, A. M. G. A. 2011. The World Today: Concepts and Regions in Geograpgy. Wiley: US. IPCC, 2007. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Cambridge: NY.

Hobbs, J. J. 2009. World Regional Geography. Brooks/Cole: CA. Littell, M. 2007. World Geography. Houghton Mifflin: IL.

Waugh, D. 1995. Geography: An Integrated Approach. Nelson: UK. http://www.globalbioclimatics.org/