COG 446 RUSYA
Hafta 6. Tarihsel Gelişim I
Dr. Erdem BEKAROĞLU
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Dünya-sistemleri analizi, klasik tarih okumasının yerine yeni ve orijinal bir tarih okuması biçimi
getirmektedir.
Buna göre, geçmiş, üç varyant halindeki tarihsel sistemlerle analiz edilebilir:
1- Mini-Sistemler: Gelişmiş bir medeniyet yapısına sahip olmayan; ekonomisi
mübadeleye dayalı, görece az nüfuslu topluluklar.
2- Dünya-İmparatorlukları: Gelişmiş bir medeniyet yapısına olan; ekonomisi
yeniden-dağıtıma dayalı, kalabalık nüfuslu topluluklar.
3- Dünya-Ekonomileri (Modern Dünya-Sistemi): Bu dönem, bir dünya-ekonomisi
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Dünya-sistemleri analizi, klasik tarih okumasının yerine yeni ve orijinal bir tarih okuması biçimi
getirmektedir. Buna göre, geçmiş, üç varyant halindeki tarihsel sistemlerle analiz edilebilir:
1. Mini-Sistemler, 2. Dünya-İmparatorlukları, 3. Dünya-Ekonomileri (modern dünya-sistemi)
Bu perspektiften bakıldığında, Rusya bölgesindeki tarihsel gelişim temel olarak şu aşamalardan geçmiştir:
1- Mini-Sistem Dönemi: 850-1480
2- Dünya-İmparatorluğu Dönemi: 1480-1917 3- Sosyalist Dönem: 1917-1991
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Mini-Sistem Dönemi: 850-1480
Bugünkü Rusya’nın kökeni, 850 yılları
civarında Kiev civarında örgütlenen knezliğe dayanmaktadır.
-Knezliğin konumu, Baltık Denizi ile Kara Deniz arasındaki su yolu bağlantısı üzerinde olması bakımından önemliydi.
- Ayrıca, kuzeyin nemli karasal iklimi ile
güneyin step iklimi arasında yer alıyor oluşu (kuzeyden orman, güneyden tarım ürünleri), ticaret ve tedarik bakımından knezliği
avantajlı kılıyordu. Kaynak: Blinnikov, 2011: 70.
Kiev Rusyasının ilk birkaç yüzyılı Slav prensleri ile Asyalı göçebe gruplar arasındaki savaşlarla geçmiştir. Bu dönemde Slavlar animistti. Prens Vladimir 988 yılında Ortodoksluğu kabul etti ve böylelikle Bizans
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Mini-Sistem Dönemi: 850-1480
Prens Vladimir’in halefleri 1300’lü yılların
ortalarına dek Kiev’de kalmışlardır. Ancak, Asya steplerinden gelen nomadik saldırılar nedeniyle yerleşim Volga havzasına kaymış; zamanla Moskova, siyasi örgütlenmede öne çıkmıştır. Moskova, nehir sistemleri bakımından avantajlı bir yerdi; şehrin ormanlık bir alanda olması güvenliğini artırıyordu. Tarımsal aktivite Kiev bölgesi kadar olmasa da temel tarım ürünleri (tahıl) yetiştirilebiliyordu.
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Dünya-İmparatorluğu Dönemi: 1480-1917
1480 itibariyle Moskova merkezli Slav devleti, çevresindeki mini-sistemleri yutarak
genişlemeye başladı.
III. Ivan, son Bizans imparatorunun kızıyla evlenerek Rusya’nın, yok olan imparatorluğun (Bizans) devamı olduğunu ilan etti ve “çar” ünvanını kullanmaya başladı.
1530’da IV. Ivan (Korkunç Ivan), sınırları ilk önce Beyaz Deniz’e kadar genişletti.
Sonrasında Moğol-Tatar istilalarına son vererek yerleşimi aşağı Volga ve Urallara doğru
taşımaya başladı.
Rusya’nın Sibirya’daki yayılımı esas olarak 17. yüzyılın ortalarında Romanov hanedanı döneminde gerçekleşmiştir. Bunda, bölgedeki kürk, altın, kereste potansiyeli teşvik ediciydi. Böylelikle 1 yüzyıldan kısa bir zamanda (1580-1650) Rus devleti Batı Sibirya’dan Büyük Okyanus’a kadar genişledi.
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Dünya-İmparatorluğu Dönemi: 1480-1917
Çarlık Rusyası’nın kolonyal yayılımının mekansal yönü, ülkenin batı ve güneyindeki güçlü siyasi birliklerin varlığıyla şekillenmiştir. Çarlık Rusyası, bugün Asya Rusyası olarak bilinen bölgede genellikle ırmak boylarına kale-şehirler kurmuş ve bu yerleşimlerde daha çok ticarete dayalı fonksiyonlar gelişmiştir.
Büyük Petro zamanında ise Baltık Denizi kıyısındaki St. Petersburg inşa edilmiştir ve başkent 1712’de buraya taşınmıştır.
COG446 Rusya
Tarihsel Gelişim I
Dünya-İmparatorluğu Dönemi: 1480-1917
Yayılımının zirvesinde, Rus İmparatorluğu 22 milyon kilometre karelik bir alana ulaşmıştır. 1913 yılı itibariyle Çarlık Rusyası alansal olarak dünyanın 2. en büyük imparatorluğuydu
(Birinci: Büyük Britanya).
Nüfus bakımından dünyadaki en kalabalık 3. devlet olan Çarlık Rusyası (Birinci: Çin, İkinci: Büyük Britanya), gelir bakımından ise dünya sıralamasında 5. sırada bulunuyordu.
Romanov hanedanı 1917 yılında son bulmuştır. Çalkantılı 1917 yılında iki devrim gerçekleşmiştir. Şubat devrimi olarak bilinen burjuva devrimiyle son çar etkisizleştirildi ve hükümet kuruldu. Ekim ayında ise Bolşevik devrimi meydana geldi.
COG446 Rusya
Yararlanılan Kaynaklar:
Blinnikov, M. S. 2011. A Geography of Russia and Its Neighbors. The Guilford: NY. www.hist.umn.edu
