n o . 2 9 6
3 — 1959
x x v n i n c i Y ı l . 1 9 5 9 İ s t a n b u T . F i a t ı 8 0 0 K u r u ş
ARKİTEKT
M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ K D E R G İ S İ
R e v u e t r i m e s t r i e l e D . a r e h ı t e c t u r e - D ' u r b a m s m e et d e s a r t s d e e o r a t i f s
Q ı ı a r t e r l y p u b l i c a t i o n on A r c h i t e c - t u r e c i t y p l a n ı ı i n g a n d d e c o r a t i o n
D r e i m o n a I s i e i l s c l\ r i f t f l l r b a u k u n s t , s t a e d t e b a u und d e k o r a t i o ı ı İMTİYAZ S A H İ B İ VE BAŞ YAZARI : Z E K İ SAYAR. U. N E Ş R İ Y A T MÜDÜRÜ A B İ D İ N MORTAŞ A D R E S r A R K İ T E K T ANADOLU HAN No. 33 E M İ N Ö N Ü , İ S T A N B U L
T E L E F O N : 2 2 1 3 0 7
K U R U L U Ş U : 1931
C ü d : 27 No. 296
A b o n e ş a r t l a r ı :
Y ı l l ı ğ ı 2 5 — T . L . A l t ı aylığı 1 5 . — T . L . B u s a y ı 8 . — T . L . Y a b a n c ı m e m l e k e t l e r için : 3 0 . — T . L .
A R K I T E K T ' i n K O L L E K S İ Y O N L A R I : 1931 — 1935 b e h e r cildi 2 5 . — T . L . 1936 — 1 9 4 0 » » 2 5 . — T . L . 1941 — 1945 » » 2 5 . — T . L . 1 9 4 6 — 1958 » » 2 5 . — T . L . İ l â n t a r i f e m i z t a l e p ü z e r i n e g ö n d e r i l i r .
Y a z ı ; f o t o ; r e s i m v e a b o n e b e d e l l e r i A R K İ T E K T i n a d r e s i n e p o s t a ile g ö n d e r i l - m e l i d i r . B a s ı l m ı y a n y a z ı l a r i a d e e d i l i r . A d r e s l e r i n i d e ğ i ş t i r e n a b o n e l e r i n e n g e ç iki a y i ç i n d e i d a r e h a n e m i z i h a b e r d a r e t m e - leri l â z ı m d ı r . A k s i t a k d i r d e k a y b o l a n d e r - g i l e r d e n M ü d ü r l ü ğ ü m ü z m e s ' u l i y e t k a b u l
e t m e z .
P o u r t o u t p a y e m e n t e t d e m a n d e des r e n - s e i g n e m e n t s ; ainsi q u e p o u r t o u t e n v o i d e s d o c u m e n t s , tels q u e p h o t o s , articles, a n n o n - c e s b i b l i o g r a p h i e â i n s e r e r , s ' a d r e s s e r â la
D i r e c t i o n .
A d r e s s e : A R K İ T E K T N o . 33 A n a d o l u H a n , E m i n ö n ü
İ s t a n b u l T u r q u i e
Ankara Mümessili Y . M i m a r Muzaffer VANLI
MESLEK POLİTİKASI :
M İ L L E T L E R A R A S I S A N A T L A R I
B İ R İ N C İ T U R K K O N G R E S İ
M i m a r Z e k i S A Y A R G . S . A .
G e ç e n E k i m a y ı n d a A n k a r a ' d a t o p l a n a n M i l l e t l e r a r a s ı I inci T ü r k S a n a t l a r ı K o n - gresi, d ü n y a ç e v r e l e r i n d e ş i m d i y e k a d a r İs- l â m s a n a t ı n ı n bir kolu gibi g ö s t e r i l e n T ü r k s a n a t ı n ı n özelliklerini b i r k e r e d a h a o r t a y a k o y m a s ı b a k ı m ı n d a n ö n e m l i d i r .
O r d . P r c f . S u u d K e m a l Y e t k i n , açılış k o n u ş m a s ı n d a , K o n g r e n i n t o p l a n ı ş s e b e p l e - r i n d e n en m ü h i m i o l a r a k , son z a m a n l a r a k a d a r A v r u p a l ı s a n a t ç ı l a r ı n T ü r k s a n a t ı n ı l â y i k i y l e e t ü d e t m e m e l e r i n d e n ö t ü r ü k ü ç ü m - sediklerini, h a t t â i n k â r ettiklerini zikret- m e k t e . b u h a k s ı z l ı ğ a k a r ş ı K o n g r e n i n dik- katini ç e k m e k t e d i r . S u u d K e m a l , T ü r k sa- n a t ı n ı n b a ş t a m i m a r i o l m a k ü z e r e İ s l â m s a n a t ı ile b a r i z a y r ı l ı k l a r ı n ı görmemezli-k- t e n gelen y a b a n c ı s a n a t ç e v r e l e r i n i n ve m ü - e l l i f l e r i n b u s a h a d a y a p t ı k l a r ı h a t a l a r d a n b i r ç o k m i s a l l e r v e r e r e k y a n ı l d ı k l a r ı n ı o r t a - y a k o y m a k t a , ve son z a m a n l a r d a T ü r k sa- natı ü z e r i n d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r ı n m ü s b e t e t k i l e r i n i b e l i r t m e k t e , b i r ç o k m ü e l l i f l e r d e k i m e v c u t m e n f i k a n a a t l e r i n d ü z e l t i l d i ğ i n i zik- r e d e r k e n ö t e d e n beri T ü r k s a n a t ı h a k k ı n d a d ü r ü s t ve h a k ş i n a s e t ü d l e r y a p a n P r o f . Al- bert G a b r i e l gibi â l i m l e r i n ç a l ı ş m a l a r ı n ı öv- m e k t e d i r .
B u gibi k o n g r e l e r i n T ü r k s a n a t ı h a k - k ı n d a k i m e n f i h ü k ü m l e r i t a s h i h e y a r a y a - cağı a ş i k â r o l m a k l a b e r a b e r b u s a h a d a k i
g a y r e t l e r i m i z i n ç o k y e t e r s i z o l d u ğ u n u d a b e l i r t m e k i c a b e d e r .
Y i n e S. K e m a l Y e t k i n ' i n dediği g i b î b u g ü n « T ü r k S a n a t l a r ı E n s t i t ü l e r i m i z . T ü r k s a n a t ı ile u ğ r a ş a n l a r ı m ı z , m e v c u t t u r . » B u n - l a r a T ü r k s a n a t ı ü z e r i n d e ç a l ı ş a n d ü r ü s t ve h a k ş i n a s e t ü d l e r y a p a n g a r b l ı â l i m l e r i d e k a t a r s a k k â f i d e r e c e d e i n c e l e n m e m i ş o l a n s a n a t ı m ı z ı n b e y n e l m i l e l ilim s a h a s ı n - d a h a k i k î yerini a l m a k t a g e c i k m i y e c e ğ i n e i n a n a b i l i r i z .
Millî v a r l ı ğ ı m ı z ı n en b a r i z r e m z i o l a n s a n a t ı m ı z ı , l â y ı k o l d u ğ u gibi tetkik e t m e k ve t a n ı t m a k için g e n i ş ö l ç ü d e n e ş r i y a t a ihti- y a ç o l d u ğ u m u h a k k a k t ı r . H a l b u k i g e r e k s a n a t e s e r l e r i m i z i tetkik e d e n l e r i m i z g e r e k - se s a n a t n e ş r i y a t ı m ı z y o k d e n e c e k k a d a r a z d ı r . G a r b l ı m e m l e k e t l e r i n k e n d i s a n a t l a - rını e n b a s i t l e r i n e k a d a r , b ü t ü n t e f e r r u a - tiyle b ı k m a d a n u s a n m a d a n y a y m a l a r ı n a m u - kabil biz m a a l e s e f p e k geri k a l m ı ş vaziyet- teyiz.
İşte. millî s a n a t ı m ı z a karşı gösterdiği- m i z bu a l â k a s ı z l ı k T ü r k s a n a t ı n ı n İ s l â m s a n a t ı a r a s ı n a ş a h s i y e t v e h ü v i y e t i n i belli e t m e d e n k a r ı ş m a s ı n a s e b e p o l m u ş t u r . Sa- n a t ı m ı z a karşı y a b a n c ı m ü e l l i f l e r d e n ö n c e k e n d i m i z i n ilgilenmesi i c a b e d e r . T ü r k s a n a t ı h a k k ı n d a y a b a n c ı l a r ı n e s k i d e n b e r i d e v a m ( D e v a m ı 116 ncı s a h i f e d e )
M a k e t
VAKIFLAR İDARESİ TARAFINDAN TAKSİM'DE İNŞA ETTİRİLECEK T U R İ S T İ K O T E L P R O J E M Ü S A B A K A S I
M i m a r l a r ı :
A R Û A Y D İ N Ç A Ğ L A R E M İ R O Ğ L U E R O L H A N D A N K. A h m e t Tekin H a n d e Yalçın Altay M. Ali
Bir m ü d d e t önce T a k s i m ' d e inşa edil- mek üzere, T ü r k i y e V a k ı f l a r Bankası t a r a - f ı n d a n 5 y a b a n c ı ve T ü r k m i m a r l a r ı a r a - sında m a h d u t beynelmilel bir otel proje m ü s a b a k a s ı açılmıştır.
M ü s a b a k a y a Bega g r u b u (İtalya), Bel- çika (Struktür) b ü r o s u g r u b u , İsviçre M a r c J. Saugey ajansı, U . S. A. S k i d m o r e Owings ve Merrill a j a n s ı , ve F r a n s a P i e r r e V a g o a j a n s l a r ı ile, m e m l e k e t i m i z d e n A H E, İ M A grupları. P r o f . Sedat H . E l d e m , N e v z a t Erol, Rüknettin G ü n e y iştirak etmişlerdir.
Jüride, yabancı m ü t e h a s s ı s o l a r a k Luigı Piccinato ile Rolf G u t b r o d b u l u n m u ş l a r d ı r .
M ü s a b a k a d a birincilik k a z a n a n A H E g r u b u n u n projelerini neşretmekteyiz.
İzah notu :
Şehircilik esasları: Otel, İ s t a n b u l ' u n mevki ve m a n z a r a b a k ı m ı n d a n nadir nok- t a l a r ı n d a n biri olan ve h a l e n T a k s i m Bele- diye G a z i n o s u n u n b u l u n d u ğ u yerde inşa edi- lecektir. Bu m a n z a r a istikameti b a k ı m ı n d a n zengin olan m e v k i d e inşa edilecek ve otel gibi m ü h i m olan bir binanın b ü t ü n b u m a n - z a r a l a r d a n istifade etmesi düşüncesi ile plân tertibine gidilmiş ve neticede, g ö r ü l d ü - ğü gibi, çok istikametli bir suret-i hale va- rılmıştır. Böylece m u h t e l i f m a n z a r a istika- metleri bu plân halli ile kıymetlenmiş ve otel müşterileri için d a h a cazip bir hale geti- rilmiştir.
T a k s i m p a r k ı n ı n içinde H i l t o n ile Ope- ra blokları a r a s ı n d a k i yeşil vadinin en üst
67.00 k o t u n a yerleştirilen otel zemin ola- rak 3500.00 m2 lik bir s a h a k a p l a m a k t a d ı r . T o p l a m otel sahası 40000.00 m2 civarında- dır. 16 yatak katını ihtiva eden otelde 416 yatak odası ve a p a r t m a n dairesi m e v c u t t u r . Ayrıca da muhtelif otel hollerini, çarşıları, A m e r i k a n ve ruf b a r l a r ı , hususî ve u m u m î y e m e k salonlarını, çay ve b a l o salonları ile kulüp, o k u m a ve o y u n o d a l a r ı n ı ve b u n - lara ait b i l u m u m servisler ile b o d r u m d a g a r a j ı da ihtiva e t m e k t e d i r . Bu k a d a r geniş bir p r o g r a m ı ihtiva e d e n bu b i n a n ı n yerleş- tirilmesinde T a k s i m p a r k ı n ı n ve civarının güzelliğini b o z m a m a s ı ve aynı z a m a n d a şehrin nefes aldığı b u n o k t a n ı n t ı k a n m a - ması da ön p l â n d a d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r . Bu d u - r u m d a H i l t o n ' u n 90.00 m . lik denize p a r a -
D o l m a b a h ç e - K u r t u l u ş transit trafiği bu yolun altından geçeceği için bu yolun sükû- netine z a r a r g e t i r m e m e k t e d i r . T a k s i m parkı- nın Asker ocağı caddesine b a k a n sağır d u - varları zengin m a ğ a z a l a r h a l i n d e m ü t a l â a
edilmiş ve böylece esas otel gelişi d a h a kuv- vetlendirilmiştir. Otelin balo ve çay salon- ları girişi o l a r a k k a b u l edilen ikinci girişi de T a k s i m p a r k ı n d a d ı r . Servis girişi ise Me- te caddesi a l t ı n d a n K a m a r o t sokağına açı- lan tâli bir yol üzerindedir.
lel b l o k u n a karşılık 40.00 m. lik hafif bir bina tesiri elde edilmiştir.
Otelin esas girişi M e t e caddesi ile C u m - huriyet caddesini birbirine bağlayan sakin Asker ocağı caddesi üzerindedir. Müstakbel
M a k e t
kurtuluşla
fftli'y*
ŞEHİRCİLİK ESASLARI.
A . O t e l « M » '|lr*»l C u m h u r i y e t ve H a t a c o d d o l e r i n ı b o ğ l ı y a n s a k ı n A s k * r Oceftı coMh! ö z e r i n d e . m ü t r t o k b o l D o l m a b a h ç e - K u r t u l u ş t r a n s f t t r a f i j ) ı ku y o l u n « U ı n d a n g e ç i r i l e r e k yolun söfcOnatl m u h a f a z a edildi. Bu y o l d a o 4 » p e r h l o r g a r a j l a r .
• » O t e l i C u m h u r i y e t c o d d e s i n e y o k l o ş t ı r a n ve e s a s a r t e r d o n g e l e n l e r i o t e l e c e z b o d e n . p a r k s o j ı r d u v a r l a r ı a l t ı n d a , dükk3nl<TT~tesisi.
C o O t u l s e r v i s girişinin a l t t a k i t a l î y o l d g n t e l i s i Mete cad. ve g e z i t a r a f ı n , don o t e l i n b a l o k l ü p v.«. B a l o n l a r ı n a 76 50 k o t u n d a n d ü z a y a k g i r i ş D 0 O t o l y a t a k o d o l a r t n ı n a y n k ı y m e t t e ü ç i s t i k a m e t e tevcihi, bu s u r e t l e her
o d a n ı n aynı d e l e r d e t u t u l m a s ı .
E • O t e l b l o k u n u n y e r l e ş t i r i l m e l i n d e p a r k ı n b ü t ü n l ü s ü n ü n m u h a f a z a s ı v e p a r k seviyesinin o t e i t e r a s k a t ı s e v i y e s i n d e t u t u l m a s ı . C u m h u r i y e t cod. b l o k . l a r ı n d e n i z m a n z a r a s ı n ı n m ü m k ü n o l d u $ u k a d a r k a p a n m a m a s ı . F # O p e r a vcHılton b l o k l o r ı a r a s ı n d a m e v c u t yeşil v a d i n i n e n ü s t 67.00 k o -
t u n a y e r l e ş e c e k b l o k u o p e r a y a n a z a r a n 17 m. a ş a ğ ı d a H j l t o n a g ö r e da t m . 4 o h o o l ç o k bir s e v i y e y e o t u r m a k t a v e u m u m i d e n i z s i l u e t i i ç i n - d e p l d n d o k ı ş e k l i i l e d e n i z e ve e t r a f ı n a dar c e p h e l e r v e r e n y ü k s e k bir b l o k t u r . H i l t o n u n 9 0 m . U k d e n i z e p a r a l e l blokuna m u k a b i l 40. m-lik kit- l e bir n o k t a blok t e s i r i n i y o p m a k t a d ı r .
P L Â N O R G A N İ Z A S Y O N U . 61.SO k o t u g a r a j
65.00 ~ 9o ro j , t e s h i n ve h a v a l a n d ı r m a m e r k e z i , p e r s o n e l y o t a k h . 69.00 • o t e l e s a s g i r i ş i , b o g o j ve p e r s o n e l ç i r i ş i , p o s t o h a n e ,
s n e k b a r . r e s e p s ı y o n , k a b u l sol on u , ç a be r l « r , m ü d ü r i y e t ve b ü r o l a r ı , p e r s o n e l y e m e k h a n e s i , o l e l y e l e ç d e p o l a r
72 S0 : b ü y ü k ve k ü ç ü k r e s t o r o n , k i r a l ı k s a l o n l a r , m u t f o k v e s e r v i s l e r i , m u t f o k s e r v i s girişi ( a l t g e ç i t ) , e k o n o m a v s . d e p o l a r .
4 76 S0 - : k l ü p ve b a l o s a l o n u g i r i ş i , k l ü p ve oyun s a l o n l a r ı , ç a y s o l o n u , o k u m o s a l o n u , m a n z a ı o t e r a s l a r ı , otel m ü d ü r ve p e r s o n e l l o j m a n l a r ı .
»2 10.12510 . 16 k a t otel y o t o k odolorı h e r k a t t a 1 « y a t o k o d a s ı I B m ' l ı k
1 a p t d a i r e s i «0 • ( 2 o d a ) 2 • ' 70 • ( 2 • J 1 . . 50 • ( 2 . ) v a l e ve f a m d ö ş o m b r o d o l o r ı , k a t o f i s i , m e n t ş a r j i a r
o t u r m a h o l u . ü s t ü k o p a l ı
S A H A L A R
61 50 k o t u 2 3 5 0 m 1»
6 5 00 ( • 3 5 .
69.00 . S360 •
72 50 . 5 6 5 0 •
78 50 . 2190 .
•2.10_127 10 - • 19200 - ( 1 6 . 1 2 0 0 )
132 10 • 1100 -
( 0 6 8 5 .
26*16 - 116 ODA
Z e m i n k a t p l â n ı
L o k a n t a katı
F o t o O R U Ç M U R A D O G L U
Halûk ŞAMAN Villâsı
Y. M i m a r Utarit İ Z G İ G . S. A.
Şömine Seramiği Süreyya K O R A L
F e n e r y o l u n d a eski F u a t P a ş a arsala- r ı n d a inşa edilen villânın p l â n tertibinde iki dairesinin birbiriyle m ü n a s e b e t i ön plâna a l ı n m ı ş fonksiyon b a k ı m ı n d a n h e r iki dai-
reye müstakil bahçe temini için o r t a kısım- d a bir avlu - iç b a h ç e tahsis edilmiştir.
Kitle b a k ı m ı n d a n bu m o t i f , binanın m a - sını h a f i f l e t m e k t e d i r . Balkonların tertibinde
aynı endişeyle h a r e k e t edilmiştir. D a i r e l e - rin birbirine bakış açıları esas a l ı n m ı ş t ı r . Bina yarı k a r k a s o l a r a k yapılmıştır. T e s h i n sıcak sulu merkezîdir.
İ S T A N B U L S A N A Y İ S ER G İ S İ N D E
D E N İ Z C İ L İ K B A N K A S I P A V İ Y O N U
G e ç e n sayımızda neşrettiğimiz 1958 İs- t a n b u l Sanayi Sergisinde yapılan Denizcilik Bankası p a v i y o n u n u bu d e f a neşretmek- teyiz.
İstanbul Sanayi Sergisinde «Denizbank» paviyon
P a v i y o n u n muhtelif görünüşleri
M a k e t
EGE ÜNİVERSİTESİ ŞEHİRCİLİK PROJE MÜSABAKASI JÜRİ RAPORU ÖZETİ
Ü Ç Ü N C Ü M A N S İ Y O N : (20) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
Bu p r o j e takdim şekli b a k ı m ı n d a n m ü - s a b a k a ş a r t n a m e s i ve jüri tavsiyesini çok iyi anlıyan bir tekliftir, müellif diğer projelere n a z a r a n çok değişik bir üniversite anlayışı ile ortaya ç ı k m a k t a d ı r . Ünivresite ç a p ı n d a bir b ü t ü n tertiplerken karşılaşılacak nisbet problemleri düşünülecek f a k ü l t e l e r veya f a - külte g r u p l a r ı n d a n m e y d a n a gelen üniteler teşkil e t m e k yoluna gitmiştir. T r a f i k , ünite- leri çevreleyerek bir toplayıcı vasıtası ile ka- r a y o l u n a b a ğ l a n a n sade ve m a k u l bir sis- temle halledilmiştir. Üniversitenin gelişmesi h e m ünitelerin kendi içlerinde h e m de yeni üniteler ilâvesi ile kolayca olabilecektir. L o j - m a n l a r ı n B o r n o v a güneyinde d ü ş ü n ü l m e s i , k a r a y o l u n u n diğer t a r a f ı n d a o l m a s ı n a rağ- m e n , sakinlerinin şehirle olan m ü n a s e b e t l e r i b a k ı m ı n d a n elverişli g ö r ü l m ü ş t ü r . Ü n i t e l e r içinde y a y a gidiş gelişin rahatça olabileceği g ö r ü l m ü ş t ü r , a n c a k bu yaya t r a f i k sistemi p r o j e d e etüd edilmemiştir.
Tedris - A r a ş t ı r m a , idare, spor sahaları ile talebe yurtları ve p e r s o n e l l o j m a n l a r ı bir- birlerinden kesin bir şekilde ve b ü y ü k mesa- feler ile ayrılmışlardır. M u h t e m e l e n , tedris kısımları ile y a ş a m a sahaları a r a s ı n d a k i gi- diş gelişin u m u m i y e t l e yaya o l a r a k yapıl- mıyacağı d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r . Bu fikrin ne dere- ceye k a d a r kabule şayan olduğu üzerinde d u r u l a c a k bir m e v z u d u r . Maalesef çok kısa olan izah notu bu tin bir teklifte tabiî ola- r a k beklenen «Felsefesini izah» işini anlat- m a k t a n çok uzak kalmıştır. Bu sebeple esa- sen şematik addedilecek t a n z i m şekilleri jüri üyelerinde bazı t e r e d d ü d ü n d o ğ m a s ı n a sebep olmuştur. A y r ı c a teklif birçok mese- lelere hal çaresi göstermemiştir. Kolleksiyon sahasının yerinin değiştirilmesi için k â f i se- b e p b u l u n a m a m ı ş t ı r . Bu hususta p r o j e n i n k o m p o z i s y o n u n d a bir z o r l a m a b u l u n m u ş t u r . Üniteler k a r a y o l u n a l ü z u m s u z yere yaklaş- tırılmıştır. T o p l a y ı c ı yolu şimalden geçire- rek üniteleri c e n u p t a tertiplemek bu b a k ı m - d a n d a h a d o ğ r u o l u r d u . Bu teklif üniversite p l â n l a m a s ı n a getirdiği yenilik, basit, açık ve
kesin hal ve taksim şekli ile y u k a r ı d a bahsi geçen meziyetlerinden dolayı ü ç ü n c ü m a n s i y o n ' a lâyık g ö r ü l m ü ş t ü r .
İ K İ N C İ M A N S İ Y O N : (16) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
Bu teklif ölçülü ve sade kitle tertiple- riyle göze ç a r p m a k t a d ı r . Spor tesisleri ile k a m p ü s merkezi, l o j m a n l a r ve t a l e b e yurt- ları arasındaki m ü n a s e b e t iyidir. Aynı şekil- de y u r t l a r ve l o j m a n l a r Üniversite merkezi ve tedris k ı s ı m l a r ı n a y a k ı n d ı r . Y a ş a m a sa- h a l a r ı n ı n r a h a t bir d ü z e n d e tertibi, yolların binaları h i z a l a m a k yerine onlara hizmette b u l u n m a s ı , Üniversitenin bu iki elemanını güzel bir muhit haline getirmiştir. Üniversite esas giriş y o l u n u n kısa t u t u l m a s ı u y g u n bu- l u n m u ş t u r . K a m p ü s ü çevreleyen f a k ü l t e bi- n a l a r ı p r o g r a m d a istenilen sahanın a n c a k 1 / 2 sini temin edebilmektedir. Ş a r t n a m e d e istenilen h a c ı m l a r ı n temini için b i n a l a r u f - kî ve şakulî o l a r a k b ü y ü t ü l d ü ğ ü takdirde k a m p ü s bu hususiyetini kaybedecektir. F a -
2 nci M ü k â f a t , M i m a r l a r ı : T u ğ r u l A k ç o r a Şevki Vanlı. 105
3 ü n c ü M ü k â f a t M i m a r l a r ı : K â m i l Bayur C i h a t F ı n d ı k o ğ l u O r h a n Şahinler Ö z d e m i r Akverdi
E G E Ü N İ V E R T E S İ Ş E H İ R C İ L İ K P R O J E
M Ü S A B A K A S I
kültelerin ancak yolun kargı t a r a f ı n a geçmek suretiyle inkişaf edebilmeleri m a h z u r l u d u r . S t a d y o m tribünlerinin batıya açılması doğ- ru değildir. Kolleksiyon sahasının batısın- daki klinikler ile ziraat fakültesinin komşu- luğu a n l a ş ı l a m a m ı ş t ı r . Bu p r o j e i k i n c i m a n s i y o n ' a lâyık g ö r ü l m ü ş t ü r .
B İ R İ N C İ M A N S İ Y O N : (21) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
T a l e b e l o j m a n l a r ı n ı ve spor tesislerini mevcut kolleksiyon bahçelerinin batısında, p r o f e s ö r l o j m a n l a r ı n ı İzmir - A n k a r a kara- yolunun güneyinde ve esas k a m p ü s ü n fakül- teler g r u b u n u doğuda, arazinin b ü y ü k par- çası üzerinde tertipleyen bu p r o j e d e , k o m p o - zisyonun sarih ve alçak kitlelerle tabiata bağlı karakteri, u f a k direklikli avlular ve ge- çitlerle iklim şartlarına u y m a k h u s u s u n d a k i gayreti ve a n a ş e m a n ı n özelliklerini zedele- m e d e n tevsi i m k â n l a r ı n ı teklif edilen yapı nizamının haiz olduğu hususiyetlerle sağlan- m ı ş b u l u n m a s ı , u m u m i y e t l e güneyde yapıla- rın a r a s ı n d a görülecek bir ölçüde alçak ola- rak tertiplenmiş o l m a s ı n a m u k a b i l nisbe- ten yüksek yapıların kuzeyde dağ etekle- rine doğru itilmesi p e y s a j l a m ü n a s e b e t ba- k ı m ı n d a n uygun g ö r ü l m ü ş b u l u n u y o r .
Bu p r o j e d e (17) sıra n u m a r a l ı p r o j e d e talebe ve hoca iskânının ayrılması ile do- ğan fonksiyonel ve sosyal meselelerin o r - taya çıkardığı d u r u m ve talebe - h o c a m ü n a - sebetinde ayırıcı bir vaziyetin mevcut bu- lunması m a h z u r l u g ö r ü l m ü ş t ü r . Ayrıca stad- y o m u n talebe sitesi içinde yer alması ve k a m p ü s merkezi ile esas toplantı s a h a l a r ı n a çok uzak kalacak şekilde yerleşmesi, kara- yolu ile dört adet iltisak tesis edilmiş o l m a - sına m u k a b i l B o r n o v a intisabının ele alın- m a m ı ş olması u m u m î k o m p o z i s y o n d a uygun bir unsur olarak kullanılmış olan direklik- lerin a n a yapı grupları arasındaki iltisak u n - suru o l a r a k kullanılması ile yüzlerce metre- lik m ü b a l â ğ a l ı ölçülere v a r m a s ı , k a m p ü s çevre yolunun kolleksiyon bahçelerini gü- neyden çevirecek şekilde d e v a m ı ve (17) sıra n u m a r a l ı p r o j e y e göre dış m ü n a k a l e arterlerine biraz d a h a yakın yerleştirilmiş olmasiyle b e r a b e r bu p r o j e d e kliniklerin di- ğer fakülteler içinde yer alması m a h z u r l u g ö r ü l m ü ş t ü r . Y u k a r ı d a vazedilen kıymetler b a k ı m ı n d a n b u proje b i r i n c i m a n - s i y o n ' a lâyıktır.
Ü Ç Ü N C Ü M Ü K Â F A T : (17) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
« Kolleksiyon s a h a l a r ı n ı n g a r b ı n d a talebe l o j m a n l a r ı ve A n k a r a - İzmir k a r a y o l u n u n şimalinde p r o f e s ö r ve personel iskânını yer- leştirmiş olan bu p r o j e d e f a k ü l t e l e r geniş
ve tabiî bir p a r k sahası e t r a f ı n d a tertiplen- miş olması ve iskân sahası ile f a k ü l t e l e r g r u b u n u n b u serbestçe p a r k içinde tertiple- necek bir yaya yolu şebekesi ile t a n z i m edilmesi uygun b u l u n m u ş t u r . K a m p ü s oto yolu şebekesinin arazinin şimal h u d u t l a r ı n a itilmesiyle arazinin b ü t ü n l ü ğ ü n ü n k o r u n m a s ı f a y d a l ı m ü t a l â a edilmiş, k a m p ü s ihtiyaçları- nı belirten takribî yanı h a c ı m l a r ı n a yaklaş- m a k ve yanı ölçülerinin aşırı derecede bü- y ü m e m e s i için gösterilen itina kompozisyo- n u n özellikleri olarak m ü t a l â a edilmiştir.
Talebe ve p r o f e s ö r iskân g r u p l a r ı n ı n s a h a n ı n iki u c u n a yerleştirilmesi ile (15) ve (3) sıra n u m a r a l ı projelerdeki tertiplere na- z a r a n k a m p ü s ü n iç trafiğinin uzaması bu iki iskân g r u b u n u n çok kat'î bir şekilde yarıl- m a s ı ile bu iki kısma hizmet edecek müşte- rek tesislerin arttırılması zaruretinin doğuşu vs böylece bir k o m p o z i s y o n l a elde edilmek istenen h o c a - t a l e b e münasebetlerini kese- cek bir neticeye gidilmesi, k a m p ü s yol şebe- kesini k a r a y o l u n d a n t e f r i k edecek bir şekil- de özelliğin a r a n m a m ı ş olması fakülteler g r u b u n u kuzey - doğu ve güney yönlerinde çevirerek bu tesislere hizmet edsn dış çevre y o l u n u n kolleksiyon bahçelerini güneydeki ziraat bahçelerinden ayıran ve doğuya naza- r a n yol parçasının lüzumsuzluğu m a h z u r l u g ö r ü l m ü ş t ü r . İzmir ve Bornova ile irtibatı sağlayan karayolu iltisakının bugünkü Bor- nova istasyonunun batısına alınarak k a m p ü s merkezinden çok uzaklaştırılmış olması. T ı p Fakültesine bağlı olarak tertiplenen klinik- lerin şehir ve bölge ile münasebetinin zayıf- lığı m a h z u r l u görülen bu p r o j e ü ç ü n c ii m ü k â f a t ' a lâyık g ö r ü l m ü ş t ü r .
İ K İ N C İ M Ü K Â F A T : (3) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
K o m p o z i s y o n u n ziraî kolleksiyon saha- larını ve b u n l a r ı n batısındaki kıymetli zi- raat arazisini k u l l a n m a d a n ve d o ğ u d a ter- tiplemiş olması, T ı p Fakültesi ve b u n l a r a bağlı h a s t a n e vesair tesislerin c a m i a y a bağlı ve aynı z a m a n d a müstakil kalabilecek şekil- de tertiplenmiş olması, gerek f a k ü l t e bina- ları, gerek l o j m a n l a r ı n , gerekse m e r k e z sa- hasında yer alacak tesislerin y e r b ş m e esas- l a r ı n d a ve birbirleriyle m ü n a s e b e t l e r i n d e kabul edilmiş esasların uygunluğu, yol şe- bekesinin t a n z i m i n d e tabiata uygun açık ve gelişebilir bir sistem teklif edilmiş olması, a n a hatlariyle vasıta ve yaya trafiğinin kar- şılıklı tanziminde tatbik edilecek çözüm, bilhassa b u proje değerini veren esas u n s u r o l a r a k m ü t a l â a edilmiştir. K a r a y o l u üze- rinde iltisak n o k t a l a r ı n ı n yeri Bornova ile yaya iltisakı ve demiryolu ile tesis edilen bağ ve a n a yaya y o l u n u n E f e dağları gibi bir u n s u r l a değerlendirilmesi uygun b u l u n m u ş -
tur. Yol şebekesinin f o r m d i n a m i z m i takdir edilmiştir. Teklif edilen ve altı köşeli bir düzene tâbi bulunan yapı g r u p l a r ı n ı n t a m a - m e n yeniden tanzimi bahis konusu olursa bu projede o r t a y a konulan yol şebekesinin değişik karakteri haiz yapıların v ü c u d a ge- tirilmesine ve böylece bir Üniversite kom- pleksi için f a y d a l ı olabilecek mütenevvi bir veçhenin sağlanabileceği bir meziyet olarak m ü ş a h e d e edilmiştir.
U m u m î yerleşme düzeninde p r o f e s ö r ve personel l o j m a n l a r ı n ı n k a r a y o l u n a m a h z u r l u olacak ölçüde yaklaştırılmış b u l u n m a s ı ve talebe l o j m a n l a r ı ve diğer yapı toplulukla- rında, yapıların çok d e f a bir gelişme «pro- ess» ine s:t çekecek şekilde y e k p a r e ve çok büyük ölçüde kitleler veya kitle topluluk- ları halinde ortaya çıkışı, projenin yol şebe- kesi ile u m u m î yerleşme prensipleriyle ça- t ı ş m a y a r a t a c a k bir temel davranışa işaret etmesi önemli bir m a h z u r olarak görülmüş- tür. Bilhassa talebe y u r t l a r ı n d a beliren yük- sek yapı nizamının peysaj ölçüsünü boza- cak bir k a r a k t e r k a z a n m a s ı ve diğer loj- m a n l a r ı n sıkışıklığı ile teklif edilen bazı ya- pı f o r m l a r ı n ı n da reel bir yapı p l â n ı n a te- kabül edemiyecek k a r a k t e r d e o l m a l a r ı , ayrı- ca karayolu bağlantısının teknik f o r m ola- rak kifayetsizliği m a h z u r l u b u l u n m u ş t u r . Bununla b e r a b e r esas meseleleri ç ö z ü m ü n - deki başarısından dolayı i k i n c i m ü - k â f a t ' a lâyık g ö r ü l m ü ş t ü r . Kabili tatbik- tir.
B İ R İ N C İ M Ü K Â F A T : (15) sıra n u m a r a l ı p r o j e :
K o m p o z i s y o n d a muhtelif kısımların g r u p l a n d ı r m a ve arazi üzerinde yerleştirme esasları uygun b u l u n m u ş t u r . Bu m e y a n d a , arazinin d o ğ u s u n d a personel ve talebe loj- m a n l a r ı n ı n a r a s ı n d a spor tesisleri yer ala- cak şekilde p l â n l a n m ı ş olması ve her iki ikamet g r u b u n u n birbirleriyle ve k a m p ü s ile b a ğ l a n m a şekli, k a m p ü s ü n insan ölçüsünde ve dengeli bir m e y d a n l a r kompleksi üzerin- de geliştirilmesi, hastanenin bu yapı gru- b u n d a n ayrı t u t u l m u ş olması ve şehirle ko- lay irtibat tesis edecek d u r u m d a tertiplen- miş b u l u n m a s ı , yel şebekesinde her türlü m ü b a l â ğ a l ı ölçüde kaçınılmış olması, yaya yolu şebekesinde uygun teklifler getirmiş b u l u n m a s ı , yapı g r u p l a r ı n ı n tanziminde m ü - s a b a k a y a iştirak eden p r o j e l e r içinde ölçü düzeni ve ölçüsü b a k ı m ı n d a n en uygun ter- tibe sahip b u l u n m a s ı , fakülteler ve merkezi fonksiyonlu yapılar a r a s ı n d a uygun m ü n a s e - bet esaslarının elde edilmiş olması, ilk inşa edilecek yapı gruplarının Üniversite h a y a t ı n ı sağlıyacak şekilde tertiplenmiş olması, kara- yolu ile bağlantıların u m u m i y e t l e uygun ve
b u g ü n k ü şartlar içinde m ü b a l â ğ a s ı z bir şe- kilde tanzimi uygun b u l u n m u ş t u r .
U m u m i y e t l e iki yön ve dik açılar üze- rine k o m p o z i s y o n u n ve yol şebekesinin ku- r u l m u ş b u l u n m a s ı , ilerki m i m a r î çalışma- lara tahdidi b a k ı m ı n d a n tesirli olabileceği ihtimali m a h z u r l u g ö r ü l m ü ş t ü r . K a m p ü s çev- re yolunun teklif edilen şekil dahilinde an- cak b ü t ü n m a n z u m e n i n ikmalinden sonra t a h a k k u k edebilecek bir k a r a k t e r taşıması, üzerinde düşünülecek bir husus o l a r a k ka- bul edilmiştir. P r o f e s ö r ve personel ikamet- gâh g r u p l a r ı n d a n işaret edilen n o k t a apart- m a n l a r , bu c a m i a n ı n r u h u n a aykırı bir ifade taşıdıkları ve yurt b i n a l a r ı n ı n da tabiata bağlı d a h a basık yapı kitleleri olarak ter- tiplenmesinin iklim ve p e y s a j meseleleri tlo- layısiyle d a h a uygun olacakı, B o r n o v a ve istasyon bölgesiyle irtibatın bir alt geçitle sağlanmasının faydalı olabileceği, f a k ü l t e l e r g r u b u n d a yapıların yüksekliklerinin azaltıl- masiyle daha iyi bir neticeye varabileceği- nin tavsiye m a h i y e t i n d e zikredilmesi f a y d a l ı m ü t a l â a edilen ve tatbik kabiliyeti olan bu p r o j e b i r i n c i m ü k â f a t ' a lâyık gö- r ü l m ü ş t ü r .
J ü r i m i z m ü k â f a t ve mansiyon alan pro- jelerin dışında k a l a n bir kısım projelerin de u m u m î ' seviye b a k ı m ı n d a n üstün bir ol- g u n l u k t a b u l u n d u ğ u n u bildirmeyi zikre şa- y a n g ö r m ü ş t ü r .
Jüri Başkanı E m i n Onat, Jüri Başkan ve- kili M i t h a t Y e n e n , Z a h i t Mııtlusoy, T u r g u t Cansever, Celâlettin Ü z e r , Esat T u r a k , Ay- dın G e r m e n , İlhan A r t u n e r , H a y a t i T a - banlıoğlu.
15 K a s ı m 1958 Aslı gibidir.
R a p o r t ö r A k t a n O k a n
E G E Ü N İ V E R S İ T E S İ : Ş E H İ R C İ L İ K P R O J E M Ü S A B A K A S I J Ü R İ M Ü Ş A V İ R Ü Y E R A P O R U :
H a z ı r l a y a n : C e n a n Sahir Sılan, M a k i n e Y ü k s e k Mühendisi.
T a n z i m t a r i h i : 15.11.1958
Ege Üniversitesi Şehircilik P r o j e M ü s a - bakası J ü r i çalışmaları sırasında yazılı bir m ü t a l â a m a ihtiyaç b u l u n m a m ı ş o l m a s ı n a mukabil, muhtelif vesileler ile mesleğimle ilgili m e v z u l a r d a ifade etmiş o l d u ğ u m bazı görüşleri m u h t a s a r bir h a l d e mesai netice- sinde kaydetmeyi uygun g ö r d ü m :
* Ş a r t n a m e e v r a k ı n d a b u l u n a n İ z a h N o t u ' n d a Site teshininin bir m e r k e z d e n te- min edileceği ifade edilmiş o l m a s ı n a r a ğ m e n , b u merkezin «program» k ı s m ı n d a sehven yer a l m a m ı ş olması m u v a c e h e s i n d e bu m e r - kezi göstermeyen p r o j e l e r d e bıı hususun bir eksiklik addedilmemesinin, aksine bu m e r k e - zi derpiş eden p r o j e l e r d e ise bu hususun lehte kaydedilmesinin uygun olacağı;
+ Isı enerjisinin naklinde k a y n a r s u şe- bekesi k u l l a n ı l m a s ı uygun ve m ü m k ü n ol- duğu cihetle bu merkezin m e v c u t arazi d a - hilinde yerleştirilmesi m e v z u u n d a t o p o g r a f - yanın bir âmil teşkil etmiyeceği
* L ü z u m l u şekilde teçhiz edilecek bir ısıtma m e r k e z i n i n d u m a n b a k ı m ı n d a n m u - cibi endişe olmıyacağı;
* Kitle n i z a m l a r ı n ı d a h a toplu bir hal- de derpiş eden projelerin ısıtma ve diğer te- sisat şebekeleri b a k ı m ı n d a n d a h a iktisadî olacağı;
•*• M ü s a b a k a neticesinde varılan sonuç itibariyle:
•k Birinci m ü k â f a t ı alan 15 sıra numa- ralı projedeki sureti hallin mesleğimi ilgi- lendiren hususlarla bir aykırılık teşkil etme- diği; ısıtma merkezinin, diğer bir kısım pro- jelerde olduğu gibi, tren yolu m ı n t a k a s m d a karayolu kuzeyindeki sahada yerleştirilmiş o l m a s ı n ı n tesis ve işletme b a k ı m l a r ı n d a n avantajlı bir çözüm olduğu;
•*- İkinci m ü k â f a t ı kazanan 3 sıra nu- m a r a l ı p r o j e n i n , 15 sıra n u m a r a l ı projeye n a z a r a n a n a tesisat şebekeleri b a k ı m ı n d a n nisbeten d a h a iktisadî olabileceği; ısıtma merkezi irtibatının uygun olmadığı;
+ Ü ç ü n c ü m ü k â f a t ı k a z a n a n 17 sıra nu- m a r a l ı p r o j e n i n ise ısıtma merkezinin yeri- nin m u v a f ı k olmadığı;
i f a d e edilmiştir.
Müşavir r a p o r u : 2.
A y r ı c a m ü s a b a k a e v r a k ı n d a « M a l û m a t » k ı s m ı n d a s o ğ u t u l m u ş suyun bir m e r k e z d e n temin edileceği h u s u s u n d a k i h ü k m ü n kat'i- yet ifade etmemesi gerektiği; klima edilecek m a h a l l e r i n kat'îleşecek m i m a r î p r o g r a m l a r dahilinde tesbiti üzerine m ü n f e r i t klima m e r k e z l e r i n i n teşkili d a h a uygun Slacağı;
m ü s a b a k a y a mevzu olan şehircilik projesi dahilinde h a z ı r l a n a c a k kat'î p l â n l a r d a tesisat ana şebekeleriyle ilgili gerekli yer üstü ve yeraltı tesislerinin de m ü t a l â a edilip işlen- mesinin gerektiği m ü t a l â a s ı ilâve edilmiştir.
C e n a n Sahir Sılan, Makine Y ü k s e k Mühendisi.
Aslı gibidir.
R a p o r t ö r : A k t a n O k a n :
U. İ. A. Ş E H İ R C İ L İ K K O M İ T E S İ B A Ş K A N I A. G U T T O N ' U N K O N U Ş M A L A R I H A K K I N D A
M i m a r : Turgut C A N S E V E R (G.S.A.)
T ü r k i y e ' d e son on senedir geliştiğini m e m n u n l u k l a m ü ş a h e d e edilen bir faaliyet
•şeklinin ilmî ve beynelmilel kongreler ter- tibi o l d u ğ u m u h a k k a k t ı r .
Değişik s a h a l a r ı n meselelerini ele alan b u beynelmilel t o p l a n t ı l a r d a m i m a r l ı k ve şehircilik sahalarını a l â k a d a r edenleri he- nüz tertiplenmemiş b u l u n u y o r .
M i m a r l ı k t a ve şehircilikte beynelmilel temasları b a ş l a t m a m ı ş o l m a m ı z , b u saha- l a r d a ileri o l m a m ı z d a n gelmiyor. Aksine çok derin bir gelişme ile asırlarca d e v a m eden bir a n a n e ile teşekkül e t m i ş O s m a n l ı şehir ve yapı telâkkisinin ve böyle bir m e - deniyet çağının en h a r i k u l a d e eserlerinin tahribine razı o l u n a n son 100 sene z a r f ı n d a bu meselelerin ö n e m i n i bile idrakten âciz bir d u r u m d a b u l u n d u ğ u m u z u ö ğ r e n m e m i z gerekiyor. «Kültür» karşılığı «Medenî» ke- limesini kullanıyoruz. Bu bile şehrin bizim için ne k a d a r b ü y ü k bir ö n e m i o l d u ğ u n u gösterirken son 100 senedir şehir ve şehri y a p a n u n s u r l a r o l a r a k yapı ve m i m a r î , kendi kendine olan, herkesin yapabileceği hiç de e h e m m i y e t verilmeyen d e ğ m e z bir şey addedilmektedir.
Bu d u r u m bir dereceye k a d a r h e r m e m l e k e t t e o l d u ğ u gibi, m i m a r l ı k ve şehir- cilikle ilgililerin ve idarî otoriteleri çevrele- yen teknik z ü m r e l e r i n mesleklerine bağlı o l m a k yerine mevkilerine ve k a z a n ç l a r ı n a bağlı o l m a l a r ı ile d a h a da vahimleşmiş iken, U . İ. A. Şehircilik Komitesinin T ü r - kiye'de bir h a f t a süren bir toplantı y a p m a - sını bu s a h a n ı n insanları p e k tabiî o l a r a k sevinçle karşıladılar.
T ü r k i y e ' d e k ü l t ü r meseleleri üzerinde ve bilhassa şehircilik ve m i m a r l ı k mesele- lerinde bilgisi ve inançları ancak «Complex»
lerle dolu teknisyenlerin ve geçmiş ve b ü t ü n eksikleri o r t a y a ç ı k m ı ş g a r p örneklerine k ö r ü k ö r ü n e h a y r a n l ı k şeklinde beliren ic- r a a t a en geniş ölçüde tesirli o l a n l a r ı n , şe- hir ve m i m a r l ı k meselelerini t a n ı m a l a r ı n a imkân vereceği ümidi Ü . İ. A . Komitesinin İ s t a n b u l ' d a t o p l a n m a s ı n ı n eşsiz bir hâdise addedilmesi için k â f i idi.
Bu nevi gelişmemiş şartlar içinde bir ziyaretin ve birkaç doğru sözün d u r u m u
değiştireceğini u m m a k elbette ki boştur. Ni- tekim Ü . İ. A . Şehircilik Komitesi toplantı- ları da a n c a k p e k u f a k bir teknisyen z ü m r e - si t a r a f ı n d a n takip edilebildi ve görüşülen en önemli k o n u l a r ilgili mesul z ü m r e l e r e bile t a m bir şekilde u l a ş a m a d ı .
Ü . İ. A . Şehircilik Komitesi üyelerin- den Prof. Skibniewski, P r o f . V o n Eesteren, P r o f . Zaslowsky ve P r o f . P i c c i n a t o ' n u n kon- f e r a n s l a r ı n ı b u b ü y ü k insanların o r t a y a koy- dukları realiteleri ve meslekî meseleleri T ü r k i y e ' n i n teknisyenlerine ve mesullerine u l a ş t ı r m a k için en kısa bir şekilde naklet- meyi vazife saymıştık. Bu y a z ı m ı z d a da Ü . İ. A. Şehircilik K o m i t e s i Başkanı A.
G u t t o n ' u n k o n u ş m a l a r ı n d a n b a h s e t m e k is- tiyoruz.
A. G u t t o n ' u n bir h a f t a l ı k m ü z a k e r e l e r sırasında, ayrıca k o n f e r a n s ç ı o l a r a k dinle- m e k fırsatı o l m a d ı . A n c a k gerek K o m i s y o n adına gerekse şahsı a d ı n a yaptığı muhtelif k o n u ş m a l a r ve ikazların bilinmesi T ü r k i y e için birinci derecede ehemmiyetli olacaktır.
A. G u t t o n ' u n İ. T . Ü . de tertiplenen top- l a n t ı d a yaptığı k o n u ş m a , ismi a l t ı n d a F o - r u m Dergisinde y a y ı n l a n a n yazı, kendileri- nin muhtelif y e r l e r d e ifade ettikleri ana fikirlerden b i r ç o ğ u n u ihtiva ediyor. Z a n n ı - m ı z a g ö r e de b u yazı İ. T . Ü . d e yapılan bir t o p l a n t ı d a k i k o n u ş m a y ı değil, d a h a zi- y a d e İstanbul Belediye B a ş k a n ı n ı n , K o m i - te üyelerine verdiği y e m e k t e k i görüşmeleri aksettiriyor. A y r ı c a kendisi Ü . I. A . K o m i - tesi T ü r k i y e kolu Başkanlığına tevdi ede- ceği bir y a z ı d a d a bu k o n u l a r ı ele alaca- ğını bize i f a d e etmişti.
A n d r e G u t t o n k o n u ş m a l a r ı n d a birbi- rinden ç o k ö n e m l i sayısız ikazda b u l u n d u .
Sahip o l d u ğ u m u z kültür eserlerinin kıymeti h a k k ı n d a k i ikazı ve bu h u s u s t a yaptığı a ç ı k l a m a l a r ı en evvel ele a l a l ı m .
A. G u t t o n , İstanbul'u en h a r i k u l â d e bir şehir y a p a n k ı y m e t l e r i n T ü r k i y e ' d e mesul mevkilerde b u l u n a n kimselerce ve mesul teknisyenlerce sanıldığı ve k a b u l edildiği gibi, y a l n ı z b ü y ü k âbideler o l m a d ı ğ ı n a ıs- r a r l a işaret etti.
Büyük âbidelerle şehrin m ü n a s e b e t i hu- s u s u n d a T ü r k K ü l t ü r ü n ü n insanlığa kazan-
dırdığı en h a r i k u l â d e b a ş a r ı sayılan a h ş a p ve kârgir yapı m ü n a s e b e t i h a k k ı n d a , d ü n - ya sanat tarihi l i t e r a t ü r ü n d e sahifelerle ve ciltlerle yazı m e v c u t k e n , A . G u t t o n ' u n söz- lerinin ö n e m l i s a y ı l m a m a s ı gerekir. Bu ika- za hususî bir değer k a z a n d ı r a n h u s u s ise s a n a t eserinin çevresi ile b e r a b e r e h e m m i - yeti haiz1, olduğu realitesinin yirminci asır Türkiyesinde h e n ü z bilinmemesidir. A y r ı c a O s m a n l ı - T ü r k sivil mimarîsinin ne derin bir k ü l t ü r m a h s u l ü o l d u ğ u n u a n l a y a c a k bir seviyede yetişmemiş kimselerin, basit m a d d î k o n f o r ç ö z ü m l e r i karşısında h a y r a n k a l a n - larla ve k ü l t ü r k o n u l a r ı n a y a b a n c ı l a r ı n h e r b a k ı m d a n sakat o l d u ğ u b u g ü n açıkça bili- nen o n d o k u z u n c u asrın G a r p şehirlerine T ü r k şehirlerini de b e n z e t m e k h u s u s u n d a k i , f a n a t i k d a v r a n ı ş l a r ı n ı n y a r a t t ı ğ ı t a h r i b a t d a A. G u t t o n ' u n a ç ı k l a m a s ı n ı en f a y d a l ı bir ikaz seviyesine yükseltiyor.
T ü r k m a h a l l e l e r i n i eski p ü s k ü m e z b e - leler sayanlar, k ı r a v a t t a k ı n c a m e d e n î ol- d u ğ u n u s a n a n ve s a n a t kıymeti ile eskiliği birbirinden a y ı r a m ı y a n l a r d ı r . Bir s a n a t ese- rinin eskimesine, b a k ı m s ı z k a l m a s ı n a sebep o l a n l a r ı n mesul tutulması gerekirken, eski- liği sanat eserinin o r t a d a n kaldırılması için sebep gösteren b u zihniyet karşısında A . G u t t o n ' u n müdahalesinin önemi belirir.
A . G u t t o n ' u n bu husustaki ikazının de- rin ş u u r u n a b ü t ü n görüşmeler sırasında d e f a a t l a şahit o l d u k .
Değişik 'kültürlerin d ü n y a d a eşine rast- l a n m a z bir zenginlikle bir a r a y a geldiği İ s t a n b u l ' d a «bu medeniyet âsarını h ü s n ü m u h a f a z a imtiyazına sahip b u l u n d u ğ u m u z » h u s u s u n d a ağır bir ikaz o l a r a k A n d r e G u t - t o n ' u n cümlesinin h a t ı r l a n m a s ı , u n u t u l m a - m a s ı gerekir.
A y r ı c a neslimizin geçiciliğini n a z a r ı itibara alan ve b u g ü n yaşayan kimseler ola- rak bizlere ait mesuliyeti ve bu imtiyazın muvakkatliğini d ü ş ü n ü r s e k A. G u t t o n ' u n ikazının e h e m m i y e t ölçüsü d a h a iyi o r t a y a çıkar.
Bu ikaza m u h a t a p o l m a k bile ağır bir vaziyettir. G e ç m i ş medeniyetlere değer ver- diğini hepimizin çok iyi bildiği milletimize reva g ö r ü l m ü ş b u l u n a n i t h a m l a r ı haklı çıka-
racak d a v r a n ı ş l a r a son 50 senedir bol, bol yer verilmiş o l d u ğ u n u hatırlayıp, h a r e k e t tarzımızı değiştirmemiz gerekeceğini anla- m a k z a m a n ı çoktan gelmiştir.
A n d r e G u t t o n k o n u ş m a s ı n d a hiçbir sebep, bir eski eserin, bir sanat eserinin yok edilmesini veya yer değiştirmesini m e ş r u kılmaz diyor. Bu realitenin en kaba bir şe- kilde mesul T ü r k teknisyenlerince d e f a l a r l a nasıl inkâr edildiğini ve sayısız eski eserin y o k edildiğini h e y e t â z a l a r ı n ı n ikazları kar- şısında u t a n a r a k h a t ı r l a d ı k ve g ö r d ü k .
Büyük âbideleri çevreleyen iki katlı ahşap mahalleleri, d a r s o k a k l a r ı n Süleyma- niyeye kıymetini veren en esaslı u n s u r ol- d u ğ u hakikatini bilmeyenlere d u y u r m a k f ı r - satını verdiği için A. G u t t o n ' a m ü t e ş e k k i r o l m a k gerekir.
B u r a d a b u eski m a h a l l e l e r i n yalnızca b ü y ü k âbidelere k ı y m e t k a z a n d ı r a n b i r u n s u r olarak değil de, aynı z a m a n d a kendi b a ş l a r ı n a da son derecede b ü y ü k bir sa- n a t ve şehircilik kıymeti taşıdıklarını da ilâ- ve edelim. A. G u t t o n , İ s t a n b u l gezisi bo- y u n c a bu y a p ı l a r ı n iklime intibak, t o p o g r a f - y a y a u y u ş ve «echelle» ölçü m ü k e m m e l i - yeti h u s u s u n d a k a n a a t i n i d e f a l a r c a i f a d e etti. V e bilhassa yapı ölçüsü ((echelle) m e - selesinde İ s t a n b u l ' u n en geniş bir itinaya ve h e r f e d a k â r l ı ğ a lâyık o l d u ğ u n u ısrarla gösterdi.
«Echelle» i (mikyası = ölçüyü) b o z a n y a p ı l a r o l a r a k Belediye Sarayı ve İ s t a n b u l Üniversitesi y a p ı l a r ı n ı , T a r a b y a Otelini, Beylerbeyi Sarayı civarındaki yeni A s k e r î tesisleri ve Boğaz s ı r t l a r ı n d a Cihangir'de, Beyoğlundaki yapıları gösterdi.
Bu ikazlar karşısında bir t a r a f t a n N e - b a t a t Enstitüsünün f a z l a k a t l a r ı n ı y ı k a r k e n diğer t a r a f t a n U n k a p a n ı n d a 6 - 7 katlı b ü r o b i n a l a r ı n a , F a t i h t e C e r r a h p a ş a ' d a altı katlı a p a r t m a n b l o k l a r ı n a , F ı n d ı k l ı ' d a ve Boğaz s ı r t l a r ı n d a 1 0 - 1 5 katlı b l o k l a r a m ü s a a d e edilmesini de içinde b u l u n d u ğ u m u z tezat- ları gösteren bir ö r n e k olarak h a t ı r l a d ı k .
A. G u t t o n ' u n b u k o n u ş m a l a r ı n ı t e k r a r e d e r e k eski h a t a l a r ı samimiyetle tashih et- m e k isteyenlere, samimiyetle, b e n z e r yeni h a t a l a r y a p m a m a l a r ı için ikazda b u l u n m a y ı vazife saydık.
A. G u t t o n ' u n tarihî s a h a ve Şehir Z o n - ning meseleleri ile ilgili o l a r a k o r t a y a koy- duğu en m ü h i m k o n u da İstanbul y a r ı m a d a - sının kullanış esası idi.
A. G u t t o n tarihî şehrin turizme ve k ü l t ü r f o n k s i y o n l a r ı n a tahsisini z a r u r î gö- ren b e y a n ı n ı b u s a h a d a değil, sanayi tica- ret f o n k s i y o n l a r ı n ı n gelişmesinin bile son derecede z a r a r l ı olacağı h u s u s u n d a k i rea- liteyi açıklamakla t a m a m l a d ı .
A . G u t t o n ' u n İstanbul Y a r ı m a d a s ı n ı n müzelere, k ü t ü p h a n e l e r e , pittoresk tarihî Ç a r ş ı e t r a f ı n d a k u y u m c u l u k gibi ve benzeri el sanatlarını icra edenlerin ve b u kıymetli eşya ticaretini y a p a n l a r ı n faaliyetine ve is- k â n ı n a tahsis edilmesi gerekli h u s u s u n d a k i kanaatini n a z a r ı itibara a l m a k gerektiğini ifade edelim.
İstanbul'u her gün biraz d a h a fazla sa- nayi sahası, ticaret sahası, kesif iskân böl- gesi ve t r a f i k arterlerinin geçitleri telâkki ederek y ü r ü t ü l e n p l â n l a m a zihniyetinin ve son 100 senedir, şehre bu k a d a r z a r a r ikâ etmiş telâkkinin değiştirilmesi gerektiği de artık bilinmelidir.
İstanbul Üniversitesinin 5 asırlık tarihi ve son o l a r a k da T ı p Fakültesinin tarihî şehre asır başında t e k r a r nakli göz ö n ü n d e t u t u l u r s a A . G u t t o n ' u n apaçık bir realiteyi tekabbül eden b u teklifinin bir a n a prensip o l a r a k kabul edilmesi için yalnızca başla- m ı ş birkaç hatalı işi geri a l m a k cesaret ve samimiyetinden b a ş k a hiçbir şeye de ihtiyaç o l m ı y a c a k t ı r .
A m s t e r d a m şehrinin p a r k için aldığı sa- h a y a m u a d i l bir s a h a n ı n İ s t a n b u l ' d a Ü n i v e r - site ve t u r i z m e tahsisinin çok b ü y ü k bir f e - ragat gerektirmediği de aşikârdır.
A n d r e G u t t o n ' u n üzerinde d u r d u ğ u di- ğer bir önemli husus da p l â n l a m a çalışma- l a r ı n ı n m e t o d l a ve o r g a n i z a s y o n meseleleri ve p l â n l a m a ve t a t b i k a t için z a r u r î h u k u k î mesnetler ile ilgiliydi.
Bu k o n u üzerinde b ü t ü n Ü . İ. A . tem- silcilerinin de u z u n u z u n d u r d u k l a r ı n ı zik- retmiş ve bu düşüncelerin a n a h a t l a r ı n ı ev- velki y a z ı m ı z d a vermiştik.
A . G u t t o n ' u n d a şehir h a y a t ı n ı n sos- yal, kültürel ve e k o n o m i k temellerini d ü - zenlemeyi hedef t u t m a y a veya bu y ö n d e alınması gerekli tedbirleri n a z a r ı itibara al- m a y a n ve yol çizmekle iktifa eden 19 u n c u asır şehir ıslah ameliyelerinin kifayetsizliğine ve f e n a tesirlerine işaret ettiğini zikredelim.
Son 50 senedir İ s t a n b u l ' d a yapılan şe- hir p l â n l a m a ç a l ı ş m a l a r ı n ı d a y a l n ı z c a b u çerçeve içinde kaldığı m a l û m b u l u n d u ğ u n a göre A. G u t t o n ' u n b u ikazında d a istifade etmemizin m ü m k ü n olduğu g ö r ü l ü y o r . T ü r - kiye'de şehir p l â n l a m a s ı n d a kullanılan esas- l a r d a n birisinin de şehirlerin m ü s t a k b e l n ü - f u s l a r ı n ı tâyin e t m e k için kullanılan iptidaî bazı ç a r p m a ve b ö l m e gibi hesap ameliye- lerine inhisar eden bir t a h m i n şekli olduğu m a l û m d u r .
Bu usulle m ü s t a k b e l n ü f u s u h a k k ı n d a t a h m i n l e r d e b u l u n u l a n şehirlerde hiç birisi- nin b u t a h m i n l e r e göre gelişmediğini d e biliyoruz. Y a p ı l a n p l â n l a r ı n böylece h e r bir- k a ç senede bir değişmeğe m a r u z k a l m a l a r ı
şehir gelişmesini sevk ve tanzimde plânları tesirsiz hale getirmiş b u l u n u y o r . İ m a r plân- larının bizzat h a y a t ı n gelişmesine u y a m a - ması ve gelişmeyi tanzimden uzak kalması y a n ı n d a b u p l â n l a n keyfe göre değiştirmek de â d e t a âdet haline getirmiş bulunuyor.
A n d r e G u t t o n ' u n üzerinde durduğu bir k o n u d a p l â n l a r ı n gelişmeyi kontrol edecek bir ölçüde ve ciddiyetle hazırlanması ile p l â n l a r ı n b u g ü n k ü kolaylıkla tadil edil- memesi hususlarını teşkil ediyordu.
Bu iki d ü ş ü n c e y i sayın A. G u t t o n a) Şehir p l â n l a m a s ı en az bir bölge plânına d a y a n a r a k yapılabileceğine göre, İstanbul şehir p l â n l a m a s ı n d a n evvel bölgeye şâmil bir plân ç a l ı ş m a s ı n ı n yapılması gerekir.
b) Bölge ve şehir p l â n ı bir k a n u n l a k a b u l edilip kimse t a r a f ı n d a n değiştirilmemelidir.
Şeklinde i f a d e ettiler.
Bu iki n o k t a d a pek tabiî hususlar ol- m a k l a b e r a b e r bizim için b ü y ü k bir ö n e m taşıyorlar.
Şehir p l â n l a r ı n ı n elde revizyonlu ve h a l i h a z ı r d u r u m u gösterir h a r i t a l a r bulun- m a d a n şehrin muhtelif sosyal, kültürel, ik- tisadî meseleleri ele a l ı n m a d a n h a z ı r l a n - m a k t a o l d u ğ u ve a n c a k son iki senedir P r o f . Piccinato'nun m ü d a h a l e l e r i ile bu s a h a d a u f a k b i r ' a d ı m atıldığı m a l û m d u r .
Sosyal ve k ü l t ü r e l tesislerin, çalışma yerlerinin iskân s a h a l a r ı n ı n , organizasyo- n u n d a n başka bir iş o l m ı y a n şehir plânlan- m a s ı n ! sanat eserlerini y ı k m a k t a b i a t kıy- metlerini yok e t m e k ve iskân s a h a l a r ı n ı taciz e t m e k p a h a s ı n a yol geçirmek şeklinde a n l a y a n ve bu anlayışından senelerdir en u f a k bir değişme y a p m a y a n teknisyenlere son on senedir a n l a t ı l a m ı y a n b u hususların b u g ü n de a n l a t ı l a m a m ı ş b u l u n d u ğ u n u T ü r k mesul m a k a m l a r ı n ı n Ü . İ. A . Şehircilik K o - mitesi üyelerinden ve Başkan A n d r e G u t - t o n ' u n ağzından d u y m a l a r ı geç bile olsa m e m n u n l u k l a k a r ş ı l a n a c a k b i r neticedir.
Bu a r a d a , p l â n l a m a sahasının genişle- tilmesi y a n ı n d a p l â n l a m a n ı n m e t o d bakı- m ı n d a n t a m a m l ı ğ m ı f e d a e t m e m e k gereke- ceğini ve bölgeye şâmil meselelerle ilgili o r g a n l a r ı n ayrı, ayrı plân ç a l ı ş m a l a r ı yü- rütmelerinin de neticeye u l a ş m a y ı zorlaş- tıracağı A . G u t t o n t a r a f ı n d a n belirtildi.
K a r a y o l l a r ı , l i m a n l a r , denizyolları ve sair ö n e m l i tesislerin birbirinden ve bil- hassa şehri a l â k a d a r eden meselelerden ha- bersiz o l a r a k tesis iedilmesi şeklinde de- v a m eden bir asırlık tatbikatın z a r a r l a r ı n a ve h a t a l a r ı n a da böylece işaret edilmiş oldu.
T . C A N S E V E R
M İ M A R Î N A Z A R İ Y A T
« O T E L » O D A L A R I N I N S T A N D A R D İ Z E Ö L Ç Ü L E R İ
M e m l e k e t i m i z d e son senelerde birçok oteller inşa edilmektedir. Bunların bir çok- ları turistik mahiyette dinlenme otelleri ol- duğu gibi yolcu otelleri de y a p ı l m a k t a d ı r . D ü n y a d a otel inşacılığı bir endüstri haline geldiğinden, her m e m l e k e t p l â n l a m a d a en rasyonel ve en iktisadî ölçüleri t a n z i m et- miş olup neticede b u n l a r milletlerarası bir s t a n d a r ' a gitmektedir. B u n u n l a beraber, otel o d a l a r ı n a verilen ebat her m e m l e k e t i n m a l î ve m a d d î i m k â n l a r ı n a göre değişmektedir.
Otel o d a l a r ı n ı n ölçüleri ve tertipleri iktisadî ve lüks d u ş l a r ı n a göre ayrılıklar göster- mektedir.
Büyük şehirlerde, yolcular için yapılan otellerde o d a e b a d l a r ı ve kat i r t i f a l a r ı n d a â z a m î e k o n o m i y e riayet için asgarî ölçüler kabul edilmesine mukabil, turistik dinlenme (vacancs) otellerinde e b a t b ü y ü m e k t e d i r .
Bu sahifelerde verilen misaller A m e - rika ve bazı A v r u p a memleketleri otelleri için kabul edilmiş rasyonel sayılan oda tip- lerini gösteriyor.
İşletmecilik b a k ı m ı n d a n bir otelin ya- tak adedinin çokluğu veya o d a l a r ı n otelin u m u m î inşaat sahasına olan o r a n t ı s ı n ı n nis- beti artık tâyin edilmiş bir vaziyettedir.
«Bouw» 1959 E k i m sayısından
Ç i f t yataklı
A m e r i k a n s t a n d a r d ı o d a l a r
F r a n s ı z s t a n d a r d ı n a göre yapılmış tek ve çift karyolalı 2 kişilik o d a tipi
D i n l e n m e otelleri o d a tipi
Belçika Kongosu İsviçre s t a n d a r d ı n a göre 2 yataklı
o d a tipi
Plândaki işaretler : A — Servis B — Balkon K — M u t f a k . 1 — Y a t a k 2 — D i v a n - yatak 3 — Şezlong 4 — D o l a p 5 — K o m o d i n 6 — Elbise dolabı 7 — Masa 8 — T u a l e t masası 9 — Yazı masası
10 — G e c e masası 12 — Bar
13 — R a d i o - T v . 14 — T e l e f o n 15 — B a n y o 16 — D u ş
17 18 19 20 21 22
W. CL.
Bide L a v a b o Buzdolabı Ocak Eviye
ııııııııımıııııımııııııı
A m e r i k a n tipi dinlenme otel odası E L S A L V A D O R
Beverly H i l t o n Oteli o d a tipleri.
W a s h i n g t o n Baltimor oteli
N e w - Y o r k
G . S A N A T L A R A K A D E M İ S İ N İ N 78 İ N C İ D E R S Y I L I M Ü N A S E B E T İ Y L E
S A N A T L A R ' I N E Ş İ T L İ Ğ İ
K o n u ş a n : P r o f . Ressam N u r u l l a h B E R K
1 9 5 9 - 1 9 6 0 ders yılımızı açan bu top- lantıda, A k a d e m i olarak, s a n a t k â r olarak he- pimizi ilgilendiren bir k o n u y u p e k kısaca ele a l m a k istiyorum.
Bu k o n u , s a n a t l a r ı n beraberliği, sanat- ların eşitliğidir.
D e ğ e r ölçüleri b a k ı m ı n d a n b u k o n u üs- tüne hayli aykırı fikirler y ü r ü t ü l d ü . L e o n a r - d o da Vinci: «En asîl sanat resimdir» derdi.
Bunun y a n ı n d a kimi müziğin, kimi edebi- yatın, kimi heykeltraşlığın ü s t ü n l ü ğ ü n ü övdü. M i m a r l ı ğ ı n başlıca sanat olduğu, o n a hiçbir sanat k o l u n u n yetişemiyeceği söylendi.
Bu ç a b a n ı n l ü z u m s u z l u ğ u n a bir örnek, T a n r ı vergisi h a s s a l a r ı m ı z a r a s ı n d a bir üs- tünlük kurabilir miyiz? G ö r m e k t e n , duy- m a k t a n , koku a l m a k t a n , lezzet a l m a k t a n , t u t m a k t a n hangisi önemli? G e r ç e k t e , b u hassaların h e r h a n g i birini b e d e n d e n çekse- niz o b e d e n kısır k a l ı r . Sanat ağacının ber deni de öyle: o bedenin b ü t ü n sanat dalla- rına ihtiyacı vardır, hiçbirini kesemez, öteki- lerden üstün göremezsiniz.
S a n a t kollarını; karakterleri, f o n k s i y o n - ları, çapları üstüne değerlendirmeyi düşü- nenler oldu. Meselâ m i m a r l ı k en ağır, en b ü y ü k işler y a r a t t ı ğ ı n d a n öteki s a n a t l a r d a n üstün tutuldu. Meselâ resim, türlü k o n u l a r ı ele alabildiğinden, biçimi de, rengi de kulla- nabildiğinden en canlı s a n a t t ı r denildi. M e - selâ heykel, boşluk içinde y e r aldığından, üç b u u t ü s t ü n e çalıştığından, gölgesi yere düştüğünden, en yüksek sanat bilindi. Kimi estetikçiler de W a g n e r i e n o p e r a n ı n , o y u n u n b ü t ü n s a n a t l a r ı n ı içine aldığı, sesi, sazı, raksı, d e k o r u birleştirdiği için en m ü k e m m e l sanat şekli o l d u ğ u n u söylediler.
N e boş ç a b a l a r . S a n a t l a r a şöyle bir göz gezdirirsek h e r birinin bir şeyden yoksul ol- d u ğ u n u g ö r ü r ü z : Heykel, boşluk içinde y e r kaplıyan canlı biçimlerine karşı r e n k t e n yoksul. Resim, derinlemesine gidemez. Mi- m a r l ı k t a m e k â n u n s u r u v a r a m a , insanı dile getiremiyor. Söz, yani edebiyat anlatır, tasvir k u r a m a z , şekillendiremez. M ü z i k ses- lerle bir nevi m e t a f o r l a r ve semboller ku-
r a r , a m a , onu dinlerken, ötoki s a n a t l a r ı n y a r d ı m ı n a b a ş v u r u r s u n u z .
Bütün s a n a t l a r d a bir şeyler eksik ol- d u ğ u n d a n d a h a , d o ğ r u s u h e r biri belli m a l - zemelerle belli h a s s a l a r ı m ı z ı n birine hitap ettiğinden birbirlerini t a m a m l a r l a r . Biri öte- kisiz y a ş a y a m a z .
Sanat kolları a r a s ı n d a ne çap, ne de kullanılan m a l z e m e n i n ağırlığı b a k ı m ı n d a n değer ölçüleri k u r u l a m a z . Sanat eseri, hangi kcla bağlı olursa olsun, zihinde ve r u h t a u y a n d ı r d ı ğ ı haz, etki, estetik duygu zengin- liğiyle kıymetlidir. N e iriliği, ne ufaklığı, ne d s malzemesi için önemlidir.
Y a r ı m m e t r e k a r e l i k G i o k o n d a n ı n p o r - tresi Sen - Piyer kilisesinin k o c a kütlesi ka- dar ağır, m u h t e v a c a d o l u d u r . B e h z a d ı n bir küçücük m i n y a t ü r ü I s f a h a n ı n camileri k a d a r estetik duyguyu dile getirir. V e bizim eski bir y a z ı m ı z d a Süleymaniyenin m o n ü m a n - talitesini, ritmini görürüz.
Şu v a r ki, b ü t ü n b u gerçekler y a n ı n d a , estetikçi şöyle diyebilir : M i m a r l ı k b ü t ü n s a n a t l a r ı n anasıdır.
Ve böyle d e m e k t e de haklı olur.
İlkin insan b a r ı n m a k istedi. T a ş devri m a ğ a r a l a r ı d u v a r l a r ı n ı n m u n t a z a m yuvarlak- l ı k l a r ı n d a belki de sileks b a l t a l a r ı n ı n izi v a r . Bunlar m i m a r l ı k eserleridir. İlk insan böy- lece m e k â n ı ıkurunca o m e k â n ı süslemek is- tedi. M a ğ a r a d u v a r l a r ı n a renkli resimler çizdi. Sonra putlar, t a n r ı l a r yaptı. B u n l a r da heykeldi. Son a r a ş t ı r m a l a r ı n ışığında taş devri i n s a n l a r ı n ı n dinî âyinler yaptıkları, şarkıyı ve raksı bildiklerini anladık. D e m e k d a h a ilk ç a ğ l a r ı n d a insan, s a n a t l a r ı n çem- berini t a m a m l a m ı ş t ı : M i m a r l ı k , resim, hey- kel, ses, raks.
T a r i h i n s o n r a d a n g ö r d ü ğ ü ileri m e d e - niyetlerde de aynen b u var. B ü t ü n sanat- ların eşitliği, beraberliği. Bu eşitlik, bu be- r a b e r l i k ki o n a «kültür» diyoruz.
A k a d e m i l e r i n rolü bu k ü l t ü r ü geliştir-
•mektir.
Şimdi, ü s t ü n k ö r ü ele aldığımız bu ko- n u y a hafif bir yol değişimi y a p t ı r a r a k sözü, kendi d â v a m ı z a getirebiliriz.
İslâm medeniyeti ve sanatı içinde T ü r k sanatı, sanat kollarını Batı a n l a m ı n d a bir- leştiremedi. Gerçi m e k â n , bina, bir birleş- t i r m e r o l ü o y n a m a d ı değil. A m a b u r a d a heykel taşın oyulmasında,, resim _ çinide, k a l e m k â r d a idi. İnsan resmi, tasvir, y a z m a kitapların küçük ç a p l a n içine sıkışarak yaşadı ve gelişti.
Batılılaşma hareketi, hsle A t a t ü r k dev- rimi, plâstik sanatların birleşmesi ve Batı a n l a m ı n d a gelişmesi p r o b l e m i n i o r t a y a ko- y u y o r d u .
T ü r k s a n a t l a r ı n ı n toplu olarak gelişmesi için gereken sentezi k u r m a k güç oldu. Bu güçlük bugün de olan kuvvetiyle a y a k t a d ı r . G e n e l o l a r a k k ü l t ü r ü m ü z ü n Batı anla- m ı n d a kökleşmesi için ü m a n i z m a r u h u n u n k u r u l m a s ı nasıl gerekse, plâstik sanatları- mızın gelişmesi de s a n a t l a r ı n eşitliği, bera- berliğiyle sağlanacaktır. Esasen, bu eşitlik ve beraberlik anlayışı ü m a n i z m a r u h u n u n bir tecellisi değil midir?
Bunu, Güzel S a n a t l a r A k a d e m i s i sağ- l a m a y a çalışacaktır.
A k a d e m i m i z tedris üyeleri heyeti ara- sında şimdiden k u r u l a n beraberlik, b u g ü n e k a d a r tatbik edilen sistemde radikal b i r değişmeyle s o n u ç l a n a c a k t ı r . A z z a m a n için- de b u beraberlik öğrencilere de intikal ede- cek ve s a n ı r ı m , hasretini çektiğimiz senteze d o ğ r u ilk b ü y ü k a d ı m atılmış olacaktır.
M i m a r ı n m e k â n ı h a z ı r l a r k e n rengi, rölyefi, süslemeyi düşünmesi; r e s s a m ı n renklerini b u m e k â n a göre h a z ı r l a m a s ı , hey- keltraşın spasyal kıymetlerini m e k â n a göre a y a r l a m a s ı , h e r şeyin, en k ü ç ü k koltuğa, is- kemleye k a d a r h e r şeyin, kendini, a n c a k bir b ü t ü n ü n cüz'ü bilmesi: İşte p r o b l e m b u d u r . Bu p r o b l e m b ü t ü n bir k ü l t ü r ü içine alır ve b ü t ü n bir t o p l u m u n s a n a t hüviyetini, sevi- yesini ayarlar.
Pek y a k ı n bir tarihte b u n a u l a ş m a m ı z ı , ç a b a l a r ı m ı z ı b u u ğ u r d a birleştirmemizi te- m e n n i ederken, yeni ders yılı eşiğinde h e m öğretim üyeleri a r k a d a ş l a r ı m ı z a , h e m de ça- lışkan, ülkücü öğrencilerimize güzel başarı- lar dileriz.
