GGY464
MENKUL KIYMETLEŞTİRME
Dr. Hüseyin YURDAKUL
Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü
Alacak Havuzunun Oluşturulması ve Havuzun Özellikleri
Alacak havuzu, riskleri dağıtabilmek için ürün çeşidi fazlalaştırılmış ve farklı borçlanıcılarla oluşturulmalıdırlar.
Genel olarak varlıklar ödemelerde ve vade yapılarında uyumlu olmalı alacaklardan sağlanan nakit akımlarının tahsil edilme zamanları arasında büyük farklılıklar bulunmamalıdır ve alacak havuzunun oldukça likit olması gerekmektedir.
Alacak havuzunu oluşturan varlıkların iyi tanımlanmış bir ödeme planı ve tahmin edilebilen nakit akımları olması gerekmektedir. İyi bir ödeme planı üçüncü kişilerin menkul kıymete olan güvenini de arttırmaktadır.
Havuzu oluşturan varlıkların teminat yapılarının yüksek olması ve yüksek derecelendirmeye sahip olması gerekmektedir. Teminat olarak kullanılacak varlıkların nakit akımı ile menkul kıymet ödemeleri arasında büyük zaman farkı olmamalıdır.
Alacakların ve Kaynak Şirketin Seçimi:
Alacaklardan elde edilecek nakit akımlarının en azından belirli bir ölçüde tahmin edilebilir olması olması gerekir.
Kaynak şirket kayıtlarının güvenilir olması gerekir.
Alacakların tahsilatında hukuki bir sorun çıkmaması için alacaklar ve varsa bunların teminatlarına ilişkin sözleşme ve diğer dökümantasyonun tam ve hukuken geçerli olması gerekir.
Borçluların sayısı ve bunların arasında yoğunlaşma olup olmadığı hususu önem taşır.
Alacakların teminatlı olup olmadığı teminatlı ise teminatın türü önem taşır.
Alacakların vadeleri ve faiz oranları arasında uyum olması gerekir.
Alacakların menkul kıymetleştirme işlemi sırasında mevcut olup olmadığı önem taşır.
Menkul Kıymetleştirme Aşamaları
Menkul Kıymetleştirme Aşamaları
Katılımcıların Hukuki Yapısının Belirlenmesi:
Yatırım Bankası menkul kıymetleştirilecek alacakları ve dolaysıyla kaynak şirketi belirledikten sonra menkul kıymetleştirme işleminin öteki katılımcılarını belirler.
Alacakların Satış Fiyatının Belirlenmesi: Alacakların sağlamlığı yani teminat taşıyıp taşımadığı ve geri ödenme oranlarının yüksek olup olmadığına bakılarak karar verilir.
Teminatlı alacaklar daha yüksek fiyattan satılabilir.
Menkul Kıymetleştirme Aşamaları
• Özel Amaçlı Kuruluşun Kurulması: Ülkelerdeki ilgili mevzuat uyarınca İflasa tabi olmayan bir kuruluştur. Menkul kıymet dışında başka faaliyette bulunması ve borçlanması kısıtlanır.
• Alacakların Devri ve Satış Bedelinin Ödenmesi: Yatırım Bankası aracılığıyla ihraç edilecek varlığa dayalı menkul kıymetlere olan yatırımcı talebi ve söz konusu menkul kıymetlerin satış fiyatı belirlenir. Yatırımcılardan yeterli talep gelmesi ve satış fiyatının uygun olması durumunda işlemin icra aşamasına geçilir. Aksi takdirde menkul kıymet ihraç işlemi bir süreliğine ertelenir veya tamamen iptal olunur. Özel amaçlı kuruluş sadece bu ihracı gerçekleştirmek için araç olarak kurulduğundan sermayesi yok denecek kadar azdır. Bu nedenle satın aldığı alacakların bedelini kaynak şirkete ödemek için bir finans kuruluşundan kredi temin eder.
Menkul Kıymetleştirme Aşamaları
• Aracılık Yüklenim Sözleşmesi Akdedilmesi: Özel amaçlı kuruluş varlığa dayalı menkul kıymet ihraç eder, yatırım bankası ise özel amaçlı kuruluş ile akdettiği aracılık yüklenim sözleşmesi çerçevesinde yatırımcılara varlığa dayalı menkul kıymet satışını yapar.
• Alacakların Tahsili ve VDMK’ların Geri Ödenmesi:
Alacakların tahsilatı kaynak şirket veya başka bir kuruluş
tarafından yerine getirilir. Tahsilatlar anapara ve faiz
ödemelerinde kullanılır.
Menkul Kıymetleştirme Süreci
• Zaman içinde birçok kredi anlaşması yapmış olan kredi kurumu bilançosunda bulunan, aynı veya benzer koşullar taşıyan kredilerden bir alacak havuzu oluşturur.
• Kredi veren kurum, oluşturduğu alacak portföyünü ihraç amaçlı özel kuruma güvenilir kişi gözetiminde devreder.
• Menkul kıymetleştirme uygulamalarını teşvik etmek amacıyla kurulmuş olan özel amaçlı kurum, genellikle kendi portföyünde tutmak üzere satın aldığı alacaklara bağlı olarak aracı kuruluşlar vasıtasıyla, menkul kıymet ihraç eder.
• İhraç edilen menkul kıymetleri satın alan yatırımcılara
yapılacak ödemeler için, menkul kıymetin bağlı olduğu
alacak havuzundan düzenli olarak gelen faiz ve ana para
ödemeleri kaynak olarak gösterilir.
Menkul Kıymetleştirme Süreci
• İhraç edilen menkul kıymetler, özel amaçlı kurumun portföyüne aldığı alacak havuzu teminat gösterilerek yatırım bankaları vasıtasıyla, kurumsal yatırımcılara ve tasarruf sahiplerine satılır.
Menkul kıymet ihracını organize eden özel amaçlı kurum, menkul kıymetlerin güvenilirliğini ve pazarlanabilirliğini artırmak için, ödemelerin düzenli yapılacağına dair yatırımcılara çeşitli güvenceler sunar. Bu hizmet sigortalama yoluyla verilir.
• Alacak havuzundaki sözleşmelerin borçluları anapara ve faiz ödemelerini krediyi aldıkları kuruma yaparlar, ödemeleri toplama, bunları kredi kurumuna iletme, zamanında ödenmeyen alacakları izleme hizmeti bazen kredi veren kurumun içinde oluşturulan hizmet kuruluş tarafından yerine getirilir.
• Önce kredi veren kuruma gelen nakit akımları, sonra güvenilir kişinin nezdindeki bir hesaba aktarılır. Daha sonra güvenilir kişi, bunları yatırımcılara aktarır.
Menkul Kıymetleştirmeye Konu Olan Alacak Türleri
İpotekli Konut Kredileri Otomobil Kredileri
Kredi Kartı Alacakları
Finansal Kiralama Alacakları İhracat Kredileri
Gelecekte Oluşacak Nakit Akımları
Diğer
Menkul Kıymetleştirme Yöntemleri
• Ödeme Aktarmalı Menkul Kıymetler: Bu tip bir menkul
kıymetleştirmede, alacaklar kredi veren kurumun bilançosundan
çıkartılarak özel amaçlı kuruma satılmaktadır. Dolayısıyla bu
kıymetler, kredi veren kuruma borç yükümlülüğü doğurmazlar. Kredi
veren kurumun veya özel amaçlı kurumun bu yapı içerisindeki temel
işlevi, kredi borçlularından topladıkları bütün fonları alacak havuzu ile
teminatlandırılmış menkul kıymetlerin sahipleri olan yatırımcılara
kendi komisyon ücretlerini düştükten sonra aynen aktarmalarıdır.
Menkul Kıymetleştirme Yöntemleri
• Varlığa Dayalı Tahviller: Varlığa dayalı tahvillerin dayanağını oluşturan alacakların mülkiyeti ödeme aktarmalı menkul kıymetlerden farklı olarak kredi veren kuruma aittir ve bilançosunda görülmeye devam eder. Burada, alacak havuzunun herhangi bir kuruma satılması da söz konusu olmamaktadır.
• Nakit Akımlı Tahviller: Nakit akımlı tahviller varlığa dayalı tahvillere benzer olarak kredi veren kurumun borcu şeklinde yapılandırılmış menkul kıymetlerdir. Bu yöntemde, ödeme aktarmalı yöntemden farklı olarak, alacak havuzundaki varlıkların vadelerinin benzer olmasına gerek yoktur. Böylece kredi veren kurum alacaklarından elde ettiği nakit akımlarını istediği gibi yapılandırarak farklı vadelerde, farklı getirilere sahip değişik menkul kıymet tipleri yaratabilmekte ve bunların pazarlanabilirliğini arttırmaktadır.
