GGY464
MENKUL KIYMETLEŞTİRME
Dr. Hüseyin YURDAKUL
Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• Ekonomik anlamda 1980’lerden sonra başlatılan ekonominin yeniden yapılanma süreciyle birlikte, diğer bir finansal uygulamada olduğu gibi menkul kıymetleştirmede de adımlar atılmıştır.
• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından çıkarılan ve, 31.07.1992 tarihli T.C. Resmi Gazete’de yayımlanan, Sermaye Piyasası Kurulunun Seri III., No.14 “Varlığa Dayalı Menkul Kıymetlerin Kurul Kaydına Alınmasına ve Genel Finans Ortaklarının Kuruluş ve Faaliyet İlkelerine Dair Esaslar Tebliği” ile uygulamaya girmiştir.
• 6362 Sayılı Kanun’da yer alan düzenlemelere uyum sağlanması ve benzer niteliğe sahip sermaye piyasası araçlarına ilişkin düzenlemelerin tek bir tebliğde birleştirilerek mevzuatın sadeleştirilmesi amacıyla;
• Seri:III,No:58.1 sayılı “Varlığa veya İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler Tebliği”,
• Seri: III, No: 59.1 sayılı “Teminatlı Menkul Kıymetler Tebliği” SPK tarafından yayımlanmıştır.
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• Varlığa veya ipoteğe dayalı menkul kıymetlerin (VİDMK) teminatı olan varlıklar, fonlar tarafından devralınarak fon portföylerine dahil edilmekte ve bu varlıklara dayalı olarak menkul kıymet ihracı yapılmaktadır. Varlık ve konut finansmanı fonlarının tanımları Sermaye Piyasası Kanunu’nun 58. maddesinde;
• “Konut finansmanı fonu, ipoteğe dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına;
varlık finansmanı fonu, varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği olmayan mal varlığıdır.”
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• 6362 Sayılı Kanun’da varlığa veya ipoteğe dayalı menkul kıymetler (VİDMK):
• “ilgili fonların veya ipotek finansmanı kuruluşlarının portföyündeki varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen sermaye piyasası araçlarıdır”
biçiminde tanımlanmıştır (6362-Md.58/1). Buna göre, varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK) ihraçları Varlık Finansmanı Fonları (VFF) ve ipoteğe dayalı menkul kıymet (İDMK) ihraçları ise Konut Finansmanı Fonları (KFF) tarafından gerçekleştirilecektir. İpotek finansmanı kuruluşları tarafından yapılacak VDMK veya İDMK ihraçları için ise herhangi bir fon kurulması zorunluluğu bulunmamaktadır
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
Fonlara ilişkin bazı esaslar;
• i. Türkiye’de kurulması zorunludur,
• ii. Süreli veya süresiz kurulabilir,
• iii. Yatırımcılar nezdinde ayrıştırılabilecek şekilde isimlendirilmek koşuluyla, aynı kurucu tarafından birden fazla fon kurulabilir,
• iv. VDMK veya İDMK ihracı dışında kurulamaz ve kullanılamazlar biçiminde ifade edilmiştir (Tebliğ-Md.4/2).
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• Tebliğ’in 3. maddesine göre varlık veya konut finansmanı fonu kurucuları;
• i. Finansal kiralama şirketleri,
• ii. Finansman şirketleri,
• iii. Bankalar,
• iv. Geniş yetkili aracı kurumlar,
• v. İpotek finansmanı kuruluşları
• olarak belirlenmiştir. Kurucunun finansal kiralama şirketi, finansman şirketi veya banka olması halinde BDDK’nın uygun görüşü
alınmaktadır (Tebliğ-Md.8/2).
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
Varlığa veya ipoteğe dayalı menkul kıymetler,
• Halka arz edilerek veya
• Nitelikli yatırımcılara satılmak üzere veya
• Birim nominal değeri asgari 100.000 TL tutarında olmak kaydıyla tahsisli olarak
• ihraç edilebilir (Tebliğ-Md.7/7).
Halka arz edilerek yapılacak VİDMK ihraçları için;
• İhracın tek seferde yapması gerekmektedir,
• VİDMK’nin borsada işlem görmesi zorunludur,
• Her bir tertip ve varsa VİDMK dilimleri için derecelendirme kuruluşları tarafından kredi derecelendirilmesinin yapılması ve derecelendirme notunun SPK’nın düzenlemeleri çerçevesinde güncellenmesini gerektiren durumlarda düzenli olarak gözden geçirilmesi zorunludur (Tebliğ-Md.7 ve Md.9).
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
Fonun malvarlığının
• Başka bir amaçla tasarruf edilemeyeceği,
• Kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemeyeceği,
• Üzerinde ihtiyati tedbir konulamayacağı,
• İflas masasına dahil edilemeyeceği,
• 6362 Sayılı Kanun’da ve Tebliğ’de açıkça ifade edilmiştir (Tebliğ- Md.6).
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• Mayıs 2005’te Garanti Bankası A.Ş. tarafından Standad & Poor’s tarafından AAA dereceli 300 milyon USD tutarında, değişken faizli, 2005-A seri numaralı, 2013 vadeli hisse senetleri yaratılmıştır. Hisse senetlerinin satışı için Turkey’s Garanti Diversified Payments Rights Finance Co. adlı özel amaçlı kurum oluşturulmuş, Garanti Bankası A.Ş.
tarafından güvence altına alınan varlıklar MBIA Insurance Corp.
tarafından da sigortalanarak tam bir finansal güvenceye kavuşmuştur.
Türkiye’de Menkul Kıymetleştirme
• Bu oluşum Türkiye’deki ilk derece notu almış yurtiçi alacakların uluslar arası sermaye piyasalarında menkul kıymetleştirme işlemidir. Ödeme aktarmalı yapı şeklinde kurulmuştur. Yapının temelini Garanti Finansal Kiralama A.Ş. (GL)’nin Türkiye Cumhuriyeti’nde yerleşik kiracılarından oluşturduğu finansal kiralama alacakları havuzunu, kesin ve geri dönülemez biçimde International Finance Corporation (IFC)’ye devretmesi işlemidir.
• 2005 yılında Akbank T.A.Ş. tarafından Turkey’s Akbank Remittances Trust Securitization (A.R.T.S) Ltd. Adlı özel amaçlı kurum kurularak 1,433 milyar USD tutarında hisse senetleri yaratılmıştır. Bu gelişmekte olan ülkelerde, aynı varlık sınıfına dayalı olarak oluşturulmuş olan en büyük menkul kıymetleştirme uygulaması olmuştur.
