DERS DENETİMİ. Ünite 11. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN

(1)

Ünite 11

DERS DENETİMİ

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN

Bu ünitede Ders denetimi kavramı ve ders denetimi uygulama süreci üzerinde durulacaktır.

DERS DENETİMİ

Öğretme-öğrenme sürecinde hedeflere ulaşılması, planlanan çalışmalar ile gerçekleştirilen faaliyetlerin birbirleriyle uyumluluğunu ve sapmalarını tespit ederek, giderilmesine ışık tutulması, öğretmenlerin karşılaştıkları meslekî problemlerde yardım ve rehberlikte bulunulması amacıyla yönetime görüş sunmak denetimin asıl görevi olup, bu görevin yerine getirilmesinde en önemli sorumluluk da denetçilere düşmektedir.

DERS DENETİMİ

İçinde çalıştığı eğitim ortamının denetimi yanında, öğretmenin bireysel denetiminin de ayrı ve son derece önemli bir yeri vardır.

Eğitim faaliyetlerinin temel öğesi olan öğretmenin her gün hızlı bir şekilde gelişmekte olan teknoloji, çoğalan sosyo-ekonomik sorunlar, çağın getirdiği yenilikler karşısında başarısını sürdürülebilmesi için sürekli olarak geliştirilmesi ve eğitim etkinliklerinin desteklenmesi gerekmektedir.

(2)

DERS DENETİMİ

Bu desteğin sağlanmasında asıl görevlilerin başında ise denetçiler gelmektedir.

Bundan dolayıdır ki öğretmenlere denetim sırasına gerekli ve yeterli rehberliğin yapılması da aynı derecede önem arz etmektedir.

Rehberlik sonucu yapılan değerlendirme en az rehberlik kadar önemlidir.

DERS DENETİMİ

Denetçi değerlendirmesinin güvenilir, nesnel ve geçerli olabilmesi için izleme ve değerlendirmeye ayrı bir önem vermesi gerekmektedir.

Eğitimde başarı göstergeleri; kazanım ve başarı, okulun katma değeri, beceri, tutum ve yeterlikler ile memnuniyettir.

Öğretme-öğrenme işleminde;

müfredat, strateji, değerlendirme, kaynak gelişimi, farklılıkların ortaya çıkarılması, verimlilik, pedagojik iklim ve sınıf yönetimi oldukça önemlidir.

DERS DENETİMİ

Öğretmen denetimi ise eğitimin amaç ve ilkelerinin gerçekleştirilmesi, öğrencilere iyi insan, iyi vatandaş ve meslek adamı olarak geleceğin ülke ve

toplumunda yerini alabilmesi bağlamında son derece özgün ve özellikli bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eğitim sisteminde denetimin amacı, okulun etkililiğini sağlamaktır.

DERS DENETİMİ

Gelişen ve değişen dünyada, emsalleriyle rekabet edebilecek insan gücünün yetiştirilmesinde baş mimar olarak kabul edilen öğretmenlerin, bu görevlerini tam olarak yerine getirebilmeleri, genel kültür, özel alan ve pedagojik formasyon bilgilerinin hizmet süresince geliştirilmesi ve yenilenmesi ile mümkündür.

(3)

DERS DENETİMİ

1739 sayılı Kanun’un 43. maddesinde öğretmenlik;

“Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan bir ihtisas mesleğidir.

Öğretmenler bu görevlerini Türk Millî Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler.

DERS DENETİMİ

Öğretmenlik mesleğine hazırlık, genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon (biçimlenme) ile sağlanır” şeklinde tanımlanmaktadır.

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan genel amaçlar ve temel ilkeleri doğrultusunda;

Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve

sorumluluklarını bilen, rekabet gücü yüksek, bilgi çağı insanını yetiştirmek eğitim-öğretimin asıl hedefi olup bu hedefin gerçekleştirilmesindeki en önemli unsur yine öğretmendir.

DERS DENETİMİ

Öğretmenlerin kendilerine yüklenen bu misyonu gerçekleştirip gerçekleştiremediklerini, süreç içerisinde varsa hedeflerden sapmaları ve zorlukları belirleyerek, bunların giderilmesini sağlamak ancak bilimsel ölçme yöntemleri ve denetimi ile

mümkündür.

Denetçiler tarafından yürütülecek öğretmen denetimlerinin belirli bir disiplin altında

gerçekleştirebilmesi için uygulanacak ortak anlayış, tutum ve davranışlar yanında denetim yöntem ve şekilleri ile raporlama iş ve işlemlerini belirli bir düzene koymak, hizmetin daha hızlı etkin ve verimli olması açısından oldukça önemlidir.

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI Ders denetimi, öğretmenlerin kendi aralarındaki yeterliğini, çalışmasını, uyguladıkları yöntemleri, bunları uygulamadaki yeterliğini ve öğrencilerin yetişme düzeylerini inceleyip değerlendirmeyi amaçlayan, kurum denetimine göre daha kapsamı dar olan bir denetim türüdür.

Ders denetimi yalnızca var olan durumun tespit edilmesini değil, varsa eksiklerin giderilmesinde veya mevcut durumun geliştirilmesinde öğretmenlere rehberlik edilmesini de kapsar.

(4)

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI Öğretmenin değerlendirilmesi yalnızca girilen dersteki performansına göre değil aynı zamanda yıllık programla günlük planların örtüşüp örtüşmediği, bu programları ne kadar uygulamış olduğu, sorduğu soruların düzeyi, verdiği ödevler, yanlışları düzeltmede dikkati ve buna benzer birçok ders içi ve ders dışı faaliyetlere göre de yapılır (Taymaz, 2013).

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI Ders denetimi;

• öğretmenlerin kendi alanında yetkinliği ve işine bağlılığı,

• çalışması,

• öğretim yöntemlerini kullanma başarısı,

• öğrenci yetiştirme biçimi ve bu sonuçların okul ile bir karşılaştırılması yapılır.

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI

• Planları uygulama,

• yapılan sınavlar,

• ödev çalışmaları,

• laboratuar çalışması,

• öğrenciyi bireysel çalışmalara yöneltme başarısı,

• ders dışı faaliyetler incelenir.

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI Ders denetimi bir öğretim kurumunda;

• öğretmenin öğrenciyle karşı karşıya bulunduğu ve öğretim yaptığı sırada davranışların izlenmesi,

• ders öncesi ve sonrası etkinliklerin

incelenmesi ve değerlendirilmesi için yapılan denetimdir.

(5)

DERS DENETİMİNİN TANIMI VE KAPSAMI Teknik denetim olarak da nitelendirilen ders denetimi, öğretmenin öğretim yapma ve ders vermedeki başarısını değerlendirenin yansıra,

• yeteneklerinin geliştirilmesi,

• mesleğe ve çevreye uyumunun sağlanması,

• yenilik ve gelişmelerin tanıtılması,

• mesleki yardımda bulunulması,

• eksiklik ve hataların giderilmesi ve geliştirilmesi için yapılır.

DERS DENETİMİ NİÇİN YAPILIR ?

Öğretmenin öğretim yapma ve dersi işlemedeki başarısını değerlendirmenin yanı sıra öğretmenlerin eksikliklerini giderme, yeteneklerini geliştirme, mesleğe ve çevreye uyumunu sağlama, yenilik ve değişmeleri tanıtma, mesleki yardımda bulunma etkinliklerini kapsar.

Bir başka deyişle öğretmeni geliştirme amacına yöneliktir. Böylece dersin ve eğitim-öğretim etkinliklerinin daha verimli olmasının yolu açılır.

Ders denetiminin yapılması, göreve yeni başlayan öğretmenler için daha çok gereklidir. Bu

öğretmenlerin daha çok gözlenmeye ve yardıma ihtiyaçları vardır.

DERS DENETİMİNİN AMAÇLARI

Ders denetimin amaçları denetimin genel amaçları içinde yer alır ve şu şekilde sıralanabilir;

• Öğretmenin öğretimdeki başarı derecesini belirleme

• Öğretmenin ümit verici özelliklerini belirleme

• Öğretimdeki eksik yönlerini belirleyip, gidermek için önerilerde bulunma

• Öğretmenleri görevlerini en etkili olarak yapmalarını özendirme ve teşvik etme

• Öğretimde birliktelik sağlamaya çalışma

• Öğretmenlerin yapılan denetime olan güvenlerini artırma

Ders denetimin amaçları denetimin genel amaçları içinde yer alır ve şu şekilde sıralanabilir;

• Okulda öğretmenlerin uygulamakta oldukları öğretim tekniklerini geliştirme

• Öğretim araçlarının sağlanması ve kullanılmasına yardımcı olma

• Öğrenci başarısının ölçülmesinde öğretmene yardımcı olma

• Öğretmene sorunlarını çözmede yardımcı olma

(6)

Ders denetimi öğretmenin öğretim başarısını ölçmeye yöneliktir. Öğretmenin farklı olarak neler yaptığı, işine olan tutumları gözlemlenir.

Öğretmenin yapmış olduğu görevi severek yapması bir başka deyişle “özendirme” öğretmene

yapılabilecek en büyük yardımdır.

Öğretimde birlik ve beraberliğin sağlanmasında da ders denetiminden yararlanılır.

Öğretmenlerin denetime karşı olumlu tutum takınmaları sağlanır.

Denetmen ders denetiminde yeni bir yöntem etkili bir metodun nasıl uygulanacağını gösterebilir. Araç ve gereçlerin etkili kullanımı konusunda da öğretmene yardımda bulunulabilir.

Öğretmenin öğretimsel problemlerinin çözümünde ders denetiminden yararlanılır.

SINIF ZİYARETLERİ VE GÖZLENECEK HUSUSULAR Ders denetimine fiziksel mekânın kullanımı ve bakımı ile başlanmalıdır. Ancak fiziksel durum abartılmamalıdır. Başka deyişle, denetmen fiziksel mekâna takılıp kalmamalıdır.

Bundan başka, sınıfın örgütlenişi ve oturma biçimleri ele alınmalı, bunun etkili kullanılıp kullanılmadığı denetlenmelidir.

Öğretmenin yapmış olduğu planların programlara

SINIF ZİYARETLERİ VE GÖZLENECEK HUSUSULAR Öğretmenin derste yapmış olduğu uygulamalar izlenebilir. Bu izleme sırasında öğretmenin araç kullanımı, derse hakimiyeti, sınıfta motivasyon, iletişim becerilerini kullanma gibi durumlar gözlemlenir.

Sınıfta disiplinin nasıl sağlandığı önemli konulardan birisidir. Çoğu zaman öğretmenleri en çok meşgul eden durumlardan birisidir. Disiplini sağlama yöntemlerinin izlenmesi önemli bir gözlemdir.

(7)

SINIF ZİYARETLERİ VE GÖZLENECEK HUSUSULAR

• Öğretmen bireysel farklılıkları dikkate alıyor mu?

• Zekâ kuramlarından nasıl bir şekilde çocukların dikkatini çekerken ne tür bir yöntemler kullanıyor ve bunu uzun süre devam ettirebiliyor mu?

Bunların hepsi gözlemlenmeye çalışılır. Öğretmenin dersin gerekli yerlerinde değerlendirme yapması da önemlidir. Bunun hangi yollarla yapıldığı denetimde gözlenmesi gereken durumlar arasında yer alır.

SINIF ZİYARETLERİ VE GÖZLENECEK HUSUSULAR Özet olarak sınıf ziyaretlerinde denetmenler şu hususları göz önünde bulundurmalıdır;

• Fiziksel durum,

• Organizasyon,

• Planlama,

• Uygulama,

• Ders araçları,

• Disiplin

• Bireysel farklılıklar,

• İlgi çekme,

• Etkileme,

• Değerlendirme.

Denetçi, okuldaki eğitim öğretimi aksatmadan ders denetimi yapabilmek amacıyla, derse girmeden önce, okul idaresinden ya da okulun denetim grubundan aldığı el programlarına göre, alan öğretmenleri ile görüşeceği yeri, zamanı ve isteyeceği bilgi ve belgeleri yönetime bildirir.

Denetçi;

Derslere girmeden önce belirlenen yer ve zamanda alan (dal) öğretmeni/öğretmenleri ile bir araya gelir.

Ders Denetiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Öğretmenlerden isteyeceği bilgi ve belgeleri duyurur. İzleyeceği dersin gün ve saatini öğretmenin talebini de gözeterek kendileri ile birlikte planlar.

Öğretmenin birden fazla dersini denetlemesi gerektiğinde, farklı sınıf, şube, alan ve bölümlerdeki dersleri izleyecek şekilde planlama yapar.

(8)

Özet olarak ders denetiminde dikkat edilecek hususlar şöyle sıralanabilir:

• Ders denetimi önceden planlanmalıdır.

• Gözlem sonuçlarını değerlendirmek için ölçütler geliştirilmelidir.

• Okul müdürünü ziyaret etmeden denetime başlanmamalıdır.

• Ders denetiminden önce denetmen öğretmen ile görüşmelidir.

• Ders denetiminden önce öğretmen hakkında bilgi alınmalıdır.

• Derslere ne zaman girileceği önceden duyurulmalıdır

• Denetmen dershaneye öğretmenle birlikte girmelidir.

• Öğretmen denetmeni sınıfa tanıtmalı, daha sonra denetmen sınıfta kendine uygun bir seçmelidir.

• Olumlu bir hava yaratılır.

• Dersin amaç ve özelliğine göre gerekli formlar kullanılmalıdır.

• Denetmen denetim esnasında sınıfın bir üyesi gibi davranmalıdır.

• Yapılan öğretim izlenmeli.

• Planlı gözlem yapılmalı.

• Öğretim etkinliğine katılınır.

• Ders araçlarının kullanılması gözlemlenmeli.

• Ders veya uygulama sonucu beklenmelidir.

• Öğretmenin birden fazla dersi var ise en az ikisindeki öğretimi gözlenmelidir.

• Çevre koşulları ve olanakları dikkate alınmalıdır.

• Ders içi ve dışı etkinlikler birlikte gözlenmelidir.

• Denetlenen öğretmenin tepkileri normal karşılanmalı, eksiklikleri varsa nedenleriyle birlikte işbirliği içinde öneriler getirilmelidir.

(9)

• Ders denetimi sonunda hemen gözlem formu doldurulmalıdır.

• Denetim sonunda zümre toplantıları

düzenlenmelidir. Bu toplantılara okul müdürü de katılabilir. Konuyla ilgili tartışmalar yapılabilir.

Ders denetiminin nasıl yapılacağı ve nelere dikkat edileceği, MEB Öğretmen denetimi ve İlköğretim Müfettişleri Teftiş Yönergesinde aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

Kurumlarda görevli öğretmenlerin başarı durumları, teftiş yapılarak belirlenir. Öğretmenlerin teftişinde kurumun özelliğine göre "Öğretmen Teftiş Formu"

kullanılır.

a) Öğrencilerin, Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda yetiştirilmeleri değerlendirilir.

b) Ana sınıfı öğretmenleri, sınıf öğretmenleri ve özel eğitim sınıfı öğretmenlerinin çalışmaları sınıfın genel durumuna bakılarak bütün derslerde öğrencilere kazandırdığı bilgi, beceri ve davranışlara göre değerlendirilir.

c) Branş öğretmenlerinin rehberlik ve teftişinde, okuttukları derslerde öğrencilerine

kazandırdığı bilgi, beceri ve davranışları değerlendirilir. Birden fazla ders okutan branş öğretmenlerinin ana branşları esas alınmak üzere okuttukları en az iki dersin rehberlik ve teftişleri yapılarak

değerlendirilir.

(10)

d) Rehber öğretmenlerinin rehberlik ve teftişleri

"Rehber Öğretmen Teftiş Formu"ndaki davranışlar değerlendirilerek yapılır.

Rehberlik Araştırma Merkezlerinde görev yapan rehber öğretmenlerin çalışmaları ise kurum teftişi ile birlikte değerlendirilir.

e) Rehberlik ve teftiş, grupça yapılan plânlamaya uygun olarak yürütülür.

f) Rehberlik ve teftişten önce ve sonra öğretmenle görüşülür. Öğretmenin rehberlik ve teftişinde gerekli görülürse yöneticiden bilgi alınır.

g) Müfettiş veya yetkili kılınmış müfettiş yardımcısı sınıfa öğretmenle birlikte girer ve birlikte çıkar.

h) Müfettiş teftiş sırasında sınıfın bir üyesi gibi davranır.

i) Rehberlik ve teftişte çevre koşulları ve olanakları dikkate alınır.

j) Teftiş sonunda yapılan değerlendirmeler kesin olarak belirlenir.

k) Rehberlik ve teftiş sonunda zümre ve şube öğretmenleri ile ayrı ayrı görüşülür gerekirse birlikte toplantılar düzenlenir.

l) Gözlenen davranışlarla ilgili olarak gerektiğinde öğretmen ve öğrencilere soru sorulabilir, açıklama yapılabilir, bilgi ve belge istenebilir.

m) Öğretmenler ile aday öğretmenlerin teftişi en az iki ders saati içinde yapılır.

(11)

Ders denetimi sırasında bazı sorunlarla karşılaşılabilir. Bu sorunlar da denetimin genel sorunlarından soyutlanamaz.

Bu sorunlar;

• Öğretmen ders denetiminin hangi ölçütlere göre yapıldığını ve değerlendirme

formlarında ne gibi sorunlar olduğunu açıkça bilmemektedir.

• Değerlendirilmelerde açıklık ilkesine uyulmadığından öğretmen ders denetim sonuçlarının olumlu ve olumsuz bulunan yönlerini öğrenememektedir

Ders Denetiminde Karşılaşılan Sorunlar

• Ders denetimi, öğretmenlerin geliştirilip yetiştirilmesinde fazla etkili değildir.

• Öğretmen başarısını objektif olarak ölçmekten uzaktır.

• Denetim için ayrılan süre öğretmenlerin bütün yönleri ile tanınıp değerlendirilmesi için yeterli değildir.

• Ders denetimini yapan denetmenler öğretmenleri yeteri kadar

güdüleyememektedir.

• Öğretmenler, denetmenlerin

davranışlarından pek hoşnut değildirler.

• Denetmenlerin, öğretmenleri

değerlendirirken okul müdürünün etkisi altında kaldıklarına ait genel bir kanı olduğu.

• Öğretmenler, siyasi görüşlerinin

denetmenlerce bilinmesinin değerlendirmede olumsuz olacağını savunmaktadırlar.

• Dengeli dağılımın olmaması ve denetmen yetersizliği nedenleriyle yıllarca denetim görmeyen öğretmenlerin çoğunlukta olduğu.

Ünite 11 Teşekkürler

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN