ÜNİTE BANKA MUHASEBESİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER KREDİ İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ II. Yrd. Doç. Dr. Mihriban COŞKUN ASLAN

(1)

İÇ İNDEK İLER

•Gayri Nakdi Krediler

•İhracat ve İthalat Kredileri

•Orta ve Uzun Vadeli Krediler

•Kredilerin Kapatılması

HEDEFLER

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Gayri nakdi kredileri sayabilecek,

• İhracat ve İhracat kredilerini açıklayabilecek,

• Orta ve uzun vadeli kredileri tanımlayabilecek ve muhasebe işlemlerini yapabilecek,

• Kredilerin kapatılmasına ilişkin işlemleri yapabileceksiniz.

ÜNİTE

8

BANKA MUHASEBESİ

Yrd. Doç. Dr.

Mihriban COŞKUN

ASLAN

(2)

GİRİŞ

Kredi, bir bankanın yapacağı istihbarat sonucunda gerçek veya tüzel kişilere;

yasa ve bankanın iç kurallarını ve kaynaklarını da göz önünde bulundurarak, teminat karşılığı ya da teminatsız olarak para, teminat veya kefalet vermek

şeklinde tanınan olanak veya limittir. Bankalar, fon fazlası olan finansal aktörlerden topladığı menkul kıymetleri, fon ihtiyacı olan finansal aktörlere kredi şeklinde transfer ederler. Krediler nitelik açısından nakdi ve gayri nakdi krediler olmak üzere ikiye ayrılır. Nakdi kredilere ait işlemler 7. ünitede incelenmiştir. Bu ünitede gayri nakdi krediler, ihracat ve ithalat kredileri ile orta ve uzun vadeli krediler ve kredilerin kapatılması konuları anlatılmıştır.

GAYRİ NAKDİ KREDİLER

Gayri nakdi krediler; bankanın bir ücret ya da komisyon karşılığında bir malın teslimi, bir işin yapılması ya da bir borcun ödenmesi gibi konularla ilgili olarak müşterisi lehine garanti vermesi biçimindeki kredilerdir.

Gayri nakdi kredilerde ödünç olarak verilen değer banka itibarıdır. Bu kredi

türünde, alınan bir borcun geri ödenmesi veya taahhüt edilen bir işin zamanında ve noksansız olarak yapılması konusunda banka garanti verir. Borç ödenmez veya iş yapılmazsa, alacaklının veya işi yaptıranın uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlü olan taraf bankadır. Teminat mektubu, sair kefalet kredisi, ithal garantisi, kabul kredisi, aval kredisi, çek taahhüt kredisi gayri nakdi kredilere örnek olarak gösterilebilir.

Bu kredilerde nakdi bir ödeme olmadığı için müşteriden faiz alınması söz konusu değildir. Müşteriden sadece komisyon ve BSMV tahsil edilir. Gayri nakdi kredilerin kullandırılması esnasında nakdi kredilerde olduğu gibi limit dâhilinde işlem yapılır.

Gayri nakdi kredilerin muhasebeleştirmeye etki eden özellikleri şöyle özetlenebilir:

 Bu kredilerin açılmasında nakdi bir ödeme söz konusu değildir. Bankaca ödeme ancak kredi müşterisinin üçüncü kişilere karşı olan bir vecibesini (yükümlülüğünü) yerine getirmemesi hâlinde ortaya çıkar. Dolayısıyla gayri nakdi krediler nedeniyle yapılan ödemeler nakdi kredi olarak doğrudan

"idari takipteki" kredi şeklinde doğar.

 Gayri nakdi krediler bilanço dışı yükümlülükler olarak Nazım Hesaplar' da izlenir.

 Gayri nakdi kredilerin açılması kararı da nakdi kredilerde olduğu gibi alınır.

Kredi bir limit dâhilinde kullandırılır ve müşterinin risk miktarına % 50 oranında eklenir.

(3)

Muhatap (Garanti

Alan): Garanti mektubunun verildiği resmî daire ve kurum veya gerçek ya da

tüzel kişidir.

Lehdar (Amir Borçlu):

Yapacağı iş bankaca garanti edilen kredi

müşterisidir.

 Gayri nakdi krediler de açık kredi olarak veya maddi teminat karşılığında açılır. Müşterinin özel durumlarda nakit karşılığı gayri nakdi kullanmak istemesi de mümkündür.

 Gayri nakdi kredilerde nakit ödeme olmadığına göre faiz alınmasının da söz konusu olmadığı açıktır. Gayri nakdi kredilerde müşteriden komisyon alınır.

Faiz, ancak gayri nakdi kredi karşılığında ödeme yapılması durumunda ödeme tarihi ile bu tutarın müşteriden tahsil edildiği tarih arasındaki günler için söz konusu olur.

 Gayri nakdi kredi karşılığında yapılmak zorunda kalınan ödeme, müşterinin şube nezdindeki mevduat hesabından karşılanır. Mevduat hesabından alınmayan tutar nakdi krediye dönüşür ve "158‐159 Tazmin Edilen Gayri Nakdi Kredi Bedelleri" hesabına alınarak tahsili bu hesapta izlenir. Bu hesaba alınan tutar 90 gün içinde tahsil edilmezse "170 Tasfiye Olunacak Alacaklar/Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler Ve Diğer Alacaklar" hesabına aktarılarak bu hesapta izlenir.

 Tazmin dolayısıyla nakdi krediye dönüşen gayri nakdi kredilerden alınan faizler ise "548‐549 Tasfiye Olunacak Alacaklar İle Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Alacaklardan Alınan Faizler" hesabına kaydedilir.

Gayri Nakdi Kredilerin Muhasebeleştirilmesi

Gayri nakdi kredilerin en yaygın olanı teminat mektubu uygulamasıdır.

Üçüncü bir kişiye karşı; bir işin yapılmasını, bir malın teslim edilmesini veya bir hizmetin görülmesini ya da bir paranın ödenmesini taahhüt eden bir kimsenin bu yükümlülüklerini yerine getirmemesi hâlinde belli bir miktarla sınırlı bir paranın yükümlü yerine ilgiliye ödeneceği vaadini bildiren belgeye "teminat mektubu"

denilmektedir. Teminat mektubu verilerek kredi kullandırılması çeşitli konularla ilgili olarak istenebilirse de özellikle ve yaygın olarak ihale işlemlerinde

kullanılmaktadır. Bu bağlamda, teminat mektuplarının yatırımların

gerçekleşmesinde özel bir önemi vardır. Teminat mektubunda üç taraf mevcuttur.

Bunlar: Banka, Muhatap ve Lehdar'dır.

Bir kişi lehine teminat mektubu veren banka, lehine teminat mektubu verdiği müşterisinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi hâlinde mektupta yazılı tutarı ödemek zorunda olduğundan teminat mektubu verilmesi işlemi gayri nakdi kredi olarak değerlendirilir. Teminat mektubunda nakdi bir kredi söz konusu değildir. Banka teminat mektubunu vererek müşterisine garantör olmuş olur.

Banka teminat mektubu verdiğinde, kendi itibar ve güvenilirliğini müşterisinin kullanmasına izin vermiş olur.

Teminat mektubu, mektup metninde belirtilen veya garanti edilen işin yapılmaması hâlinde nakde çevrilir. Diğer bir ifadeyle, garanti edilen tutar,

(4)

Kontragaranti; müşteri

ile istediği teminat mektubunun türüne

göre yapılan sözleşmedir.

muhatap tarafından talep edildiğinde teminat mektubunu veren bankaca ödenir.

Ödenen söz konusu tutar da lehine mektup düzenlenen ilgili firmadan tahsil edilir.

Teminat mektubu karşılığında banka müşteriden komisyon alır. Komisyon oranları banka tarafından serbestçe belirlenebilir. Bu komisyon üzerinden Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) müşteriden tahsil edilecektir. Teminat mektupları Damga Vergisi'ne tabidir. Bankalarca, müşteriden tahsil edilen Damga Vergisi karşılığı da Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi'ne (BSMV) tabi olup, bu tutar da damga vergisi karşılığı ile birlikte müşteriden tahsil edilir.

Lehine teminat mektubu verilmesini isteyen müşteri, şubeye mektubunun konusunu, muhatabını, süresi ile tutarını bildiren bir talep mektubu verir veya bunları sözlü olarak bildirir. Müşteri ile istediği teminat mektubunun türüne göre

"kontragaranti" denen bir sözleşme yapılır. Bu sözleşme; kredi limiti, talep üzerine teminat mektubu tutarının lehdara ödeneceği, bankanın müşteriye ihbar etmesi üzerine ödenen tutarın müşteri tarafından bankaya ödeneceği ve eğer teminat karşılığında verilmişse, bu kıymetlerin bankaya rehin edilmesi gibi konuları içerir.

Örnek:

Vakıfbank Erzurum Şubesi, XYZ Ltd. Şti. lehine, Atatürk Üniversitesi Rektörlüğüne hitaben Bilgi İşlem alt yapısının yenilenmesi işi ile ilgili 50.000 TL tutarında geçici teminat mektubu vermiştir ve 60.000 tutarındaki devlet tahvilini teminat olarak almıştır. Müşteriden % 0,8 komisyon, teminat mektubu üzerinden

% 0,75 damga vergisi ile bunların BSMV' sini tahsil ettikten sonra teminat mektubunu XYZ Ltd. Şti'ne vermiştir.

Çözüm:

İlk olarak tahvillerin teminat alınması ile ilgili kayıtlar nazım hesaplarda gösterilir.

…./…../…….

982 EMANET VE REHİNLİ KIYMETLER ‐Rehinli Kıymetler

984 EMANET VE REHİNLİ KIYMET VERENLER ‐XYZ Ltd Şti

Devler tahvillerin rehin alınması nedeniyle

60.000 60.000

Daha sonra komisyon, damga vergisi ve BSMV hesaplanır ve kayıt altına alınır.

Komisyon = 50.000 x % 0,008 = 400 TL Damga Vergisi = 750 TL

(5)

Kontragaranti = 50.000 x % 0,0075 = 375 TL Teminat Mektubu = 50.000 x % 0,0075 = 375 TL

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) = 38,75 TL Komisyon Üzerinden = 400 x 0,05 = 20 TL

Damga Vergisi Karşılığı Tahsilatı Üzerinden = 375 x 0,05 = 18,75 TL

…../…../……..

010 KASA

‐Diğer Müşteriler – Özel ‐ Aydın Ltd Şti

380 ÖDENECEK VERGİ, RESİM, HARÇ VE PRİMLER ‐Ödenecek BSMV 38,75 TL

‐ Ödenecek Damga Vergisi 375 TL

748 NAKDİ OLMAYAN KREDİLERDEN ALINAN ÜCRET VE KOMİSYONLAR

‐Teminat Mektubu Komisyonu 400 TL 790 DİĞER FAİZ DIŞI FAALİYET GELİRLERİ

‐Damga Vergisi Karşılığı 375

Komisyon, damga vergisi ve BSMV'nin tahsili nedeniyle

1.188,75

413,75 400 375

Teminat mektubu imzalanıp müşteriye verildiğinde ise aşağıdaki muhasebe kaydı yapılır.

…./…../…….

910 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN ALACAKLAR ‐Diğer Teminat Karşılığı – XYZ Ltd. Şti.

912 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN BORÇLAR ‐Geçici Teminat Mektupları ‐ Atatürk Üniversitesi

Rektörlüğü

Teminat mektubunun müşteriye teslim edilmesi nedeniyle

50.000 50.000

(6)

Örnek:

XYZ Ltd. Şti. lehine verilen 50.000 TL tutarındaki geçici teminat mektubu müşteri tarafından Vakıfbank’a iade edilmiştir ve Vakıfbank da teminat olarak aldığı 60.000 TL tutarındaki devlet tahvilini müşterisine iade etmiştir.

Çözüm:

Teminat mektubu müşteri tarafından bankaya iade edildiğinde, teminat mektubunun banka tarafından ödenme riski ortadan kalkacaktır. Bu durumda teminat mektubunun verilmesi ile ilgili yapılan nazım hesap kaydının tam tersi yapılmalıdır.

…./…../…….

912 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN BORÇLAR ‐Geçici Teminat Mektupları ‐ Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü

910 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN ALACAKLAR

‐Diğer Teminat Karşılığı – XYZ Ltd. Şti.

Teminat mektubunun müşteri tarafından tarafımıza teslim edilerek iade alınması nedeniyle

60.000 60.000

…./…../…….

Teminat olarak alınan devlet tahvillerinin müşteriye iade edilmesi nedeniyle

60.000 60.000

Örnek:

Atatürk Üniversitesi Rektörlüğünün isteği üzerine 50.000 TL tutarındaki geçici teminat mektubu tutarı, Vakıfbank tarafından kendisine ödenmiştir. XYZ Ltd.

Çözüm:

Şti'den alınan 60.000 TL’lik devlet tahvili 55.000 TL'ye nakde çevrilmiştir.

Kalan 5.000 TL’lik tutar müşterinin ticari mevduat hesabına aktarılmıştır.

(7)

Tazmin, sözlükte zarar

ve ziyanı ödeme şeklinde tanımlanmaktadır.

Teminat mektubunun tazmininde, muhatabın

yazılı talebi üzerine teminat mektubu geri

alınarak, mektup tutarının tamamı veya

bir kısmı muhataba ödenir.

Teminat mektubu muhatabının, mektubun nakde çevrilmesini yazılı olarak talep etmesi halinde teminat mektubuna karşılık ödeme yapılır. Muhatap, teminat mektubunun tamamen tazminini isteyebileceği gibi kısmen de tazminini talep edebilir. Tazmin edilen tutar “158 Tazmin Edilen Gayri Nakdi Kredi Bedelleri”

hesabının borcunda izlenir.

…./…../…….

158 TAZMİN EDİLEN GAYRİNAKDİ KREDİ BEDELLERİ ‐Türk Parası Teminat Bedelleri

010 KASA

Atatürk Üniversitesi Rektörlüğüne geçici teminat mektubu tutarının ödenmesi nedeniyle

50.000 50.000

…./…../…….

912 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN BORÇLAR ‐Geçici Teminat Mektupları ‐ Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü

910 TÜRK PARASI TEMİNAT MEKTUPLARINDAN ALACAKLAR

‐Diğer Teminat Karşılığı – XYZ Ltd. Şti.

Teminat mektubunun geri alınması nedeniyle

50.000 50.000

…./…../…….

010 KASA

158 TAZMİN EDİLEN GAYRİNAKDİ KREDİ BEDELLERİ ‐Türk Parası Teminat Bedelleri

304 RESMİ, TİCARİ VE DİĞER KURULUŞLAR MEVDUATI – VADESİZ

Teminat olarak alınan devlet tahvillerinin paraya çevrilmesi nedeniyle

55.000 50.000 5.000

(8)

Akreditif, sevk evrakının teslimi karşılığında belirli bir

vadeyle belirli bir tutarın ihracatçıya ödenmesi veya emrine

hazır tutulması için bankaya verilen

talimattır.

…./…../…….

Teminat olarak alınan devlet tahvillerinin paraya çevrilmesi nedeniyle

60.000 60.000

İHRACAT VE İHRACAT KREDİLERİ

İhraç edilecek malın satın alınmasında, imal edilecek ise; ham ve yardımcı maddelerin yurt içinden veya yurt dışından satın alınmasından ihraç bedeli dövizlerin gelişine kadar geçen sürede bankalar ve Merkez Bankası tarafından ihracatı finanse etmek için kullandırılan krediler ile döviz olarak nakletmeyi taahhüt eden nakliyecilere verilen kredilerdir.

Yurt dışından satın alınan malların finansesi için açılan kredi türüdür. Bilindiği gibi dış ticarette çeşitli ödeme şekilleri vardır. Ancak birbirini pek fazla tanımayan alıcılar ve satıcılar için en ideal ödeme şekli akreditifle ödemedir. Akreditif, sevk evrakının teslimi karşılığında belirli bir vadeyle belirli bir tutarın ihracatçıya ödenmesi veya emrine hazır tutulması için bankaya verilen talimat şeklinde tanımlanabilir. Akreditifin tamamı ithalatçı tarafından karşılanıyorsa bu durumda banka tarafından yapılacak iş sadece hizmettir. Bu durumda banka sadece komisyon alır. Ancak akreditifin bir kısmı veya tamamının banka tarafından karşılanması kredi konusunu oluşturur.

İthalat işlemlerine ilişkin işlemler daha çok dış ticaret işlemlerini ilgilendirdiğinden ihracat kredilerine ait örneklere yer verilmiştir.

Örnek:

ABC A.Ş. Yurt dışına ihraç edeceği malın satın alınması için Z Bankasından 20.000 TL teminatsız ihracat kredisi almıştır.

Çözüm:

Banka tarafından verilen ihracat kredileri teminatlı olarak verildiğinde “112 Kısa Vadeli Teminatlı İhracat Kredileri”, teminatsız olarak verildiğinde ise; “102 Kısa Vadeli Açık İhracat Kredileri” hesabının borcuna muhasebeleştirilir. Soruda verilen kredi teminatsız olduğu için 102 no’lu hesap kullanılır.

(9)

…./…../…….

102 KISA VADELİ AÇIK İHRACAT KREDİLERİ ‐Diğer Müşteri‐ Özel

010 KASA

…. No’lu kasa tediye fişi ile

20.000 20.000

Örnek:

ABC A.Ş.’ye verilen ihracat kredisi için 100 TL komisyon, 300 TL tutarındaki faiz ve faiz üzerinden hesaplanan 20 TL tutarındaki BSMV ile 9 TL tutarındaki KKDF hesaplanmıştır.

Çözüm:

Hesaplanmış olan faiz, vergi ve komisyonların muhasebeleştirilmesinde aşağıdaki hesaplar kullanılır.

…../…../……..

380 ÖDENECEK VERGİ, RESİM, HARÇ VE PRİMLER ‐Ödenecek BSMV

390 MUHTELİF BORÇLAR

‐KKDF'ye Devredilecek Kesintiler

510 KISA VADELİ İHRACAT KREDİLERDEN ALINAN FAİZLER

710 K.V. İHR.KRED.ALINAN ÜCRET VE KOMİSYONLAR

Faiz tahakkuku nedeniyle

429

9 20 300 100

Örnek:

ABC A.Ş. İhracat kredileri ile ilgili ödemeyi Z Bankası’na yapmıştır.

(10)

Reeskont; bir bankanın

iskonto işlemiyle portföyüne aldığı ticari

senetleri, diğer bir bankaya iskonto ettirmesi işlemidir.

Çözüm:

İhracat kredisine ait ödeme yapıldığında anapara ve faiz tutarının tamamı ödenmelidir.

…./…../…….

010 KASA

İhracat kredisinin ödenmesi nedeniyle

20.429 20.429

ORTA VE UZUN VADELİ KREDİLER

Bir yıldan daha uzun vadeli krediler olup genellikle teşvik kararlarında belirtilen sektörlere kullandırılan ve T.C. Merkez Bankası'ndan reeskont sağla‐

nabilen kredilerdir.

Bir bankanın iskonto işlemiyle portföyüne aldığı ticari senetleri, diğer bir bankaya iskonto ettirmesi işlemine reeskont denir. Bankalar ellerindeki senetleri T.C. Merkez Bankası’nın reeskont faiz oranı düşük olduğu için T.C. Merkez Bankasına reeskont ettirerek kaynak sağlarlar. Reeskont kredileri T.C. Merkez Bankası’nın bankacılık sistemine kredi vererek rezerv sağlamasıdır.

Bankalar eğer kredinin tamamını kendi kaynaklarından karşılıyorlarsa faiz tahakkukları üçer aylık devreler (Mart, Haziran, Eylül ve Aralık) sonunda yapılır. T.C.

Merkez Bankası Reeskont kredisi imkânlarından yararlanılarak karşılanan orta ve uzun vadeli kredilerde ise yılda iki defa (Haziran ve Aralık sonu) faiz tahakkuk ettirilir.

T.C. Merkez Bankası'ndan reeskont uygunluğu sağlandığında, bankanın serbest hesabına devir dekontu gelmesine dayanılarak şu yevmiye kaydı yapılır.

…./…../…….

020 T.C. MERKEZ BANKASI

340 T.C. MERKEZ BANKASI KREDİLERİ

Reeskont uygunluğunun sağlanması

XXX

İlgili bankaca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından kabulü ve reeskont uygunluğu sağlandığından dolayı, banka krediyi müşteriye verecek ve aşağıdaki yevmiye kaydı yapılacaktır.

(11)

…./…../…….

140 ORTA VE UZUN VADELİ TEMİNATLI İŞLETME KREDİLERİ ‐Diğer müşteriler ‐ Özel

010 KASA

Reeskont uygunluğunun sağlanması ile kredinin verilmesi nedeniyle

XXX

Teminat alındığında ise aşağıdaki yevmiye kaydı yapılır;

…./…../…….

996 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN ALACAKLAR ‐Alınan Teminat Mektupları

998 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN BORÇLAR ‐Alınan Teminat Mektupları

Başka bankadan getirilen teminat mektubu

XXX

Vade sonlarında faiz tahakkuku yapılır. Faiz tahakkuku için öncelikle ücret ve komisyon alınıyorsa bunun da hesaplanması gerekir. Daha sonra tahakkuk

ettirilecek faiz ve komisyon üzerinden BSMV hesaplanır. Ayrıca faiz üzerinden KKDF kesintisi yapılacaktır. Bu işlemlere ait yevmiye kaydı da aşağıdaki gibi yapılacaktır.

…../…../……..

140 ORTA VE UZUN VADELİ TEMİNATLI İŞLETME KREDİLERİ ‐Diğer müşteriler ‐ Özel

534 ORTA VE UZUN VADELİ İŞLETME KREDİLERİNDEN ALINAN FAİZLER

‐Müşterilerden Alınan Faizler

734 ORTA VE UZUN VADELİ İŞLETME KREDİLERİNDEN ALINAN ÜCRET VE KOMİSYONLAR

XX

X X X X

(12)

T.C. Merkez Bankası'na reeskonta verilecek senetler için ise aşağıdaki yevmiye kaydı yapılmalıdır.

…./…../…….

996 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN ALACAKLAR ‐Reeskont Senet Borçluları

998 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN BORÇLAR ‐Reeskont Senet Alacaklıları

Reeskonta verilen senetler

XXX

Senet ciro edilip T.C. Merkez Bankası'na verildiğinde yapılacak yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olmalıdır.

…./…../…….

940 CİRANTALARIMIZ

996 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN ALACAKLAR ‐Reeskont Senet Borçluları

Senetlerin ciro için TCMB’ye verilmesi

XXX

…./…../…….

998 DİĞER NAZIM HESAPLARDAN BORÇLAR ‐Reeskont Senet Alacaklıları

942 CİROLARIMIZ

Senetlerin ciro için TCMB’ye verilmesi

XXX

Kredi müşteriden tahsil edildiğinde aşağıdaki kayıt yapıldıktan sonra Nazım Hesaplar kapatılır. Ödemeye ait yevmiye kaydı aşağıdaki gibi yapılmalıdır. Nazım Hesaplar’ın kapatılması ise açıldıklarının tersine kayıt yapılması ile mümkündür.

(13)

…./…../…….

010 KASA

140 ORTA VE UZUN VADELİ TEMİNATLI İŞLETME KREDİLERİ

‐Diğer müşteriler – Özel

Reeskont uygunluğunun sağlanması ile kredinin verilmesi nedeniyle

XXX

KREDİLERİN KAPATILMASI

Kullandırılan krediye ilişkin anapara, faiz, komisyon, vergi şeklindeki kesintilerin tamamının tahsil edilmesi ile o kredinin riski sıfırlanmış olur. Kredi ilişkisinin tasfiyesi ise riski sıfırlanmış olan kredi hesabına ilişkin limitin tekrar kullanılmamak üzere iptal edilmesi ile olur. Kredi ilişkisi, haciz, iflas, konkordato, ödemeyi tatil, hacir altına alınma, devamlı protesto, ticari terk, ölüm, mahkûmiyet, şirketlerde infisah (bozulma, yürürlükten çıkma, dağılma) ve tasfiye, aşırı

borçlanma vb. nedenlerle gerçek ve tüzel kişilerin durumlarında meydana gelen olumsuz değişiklikler;

 Kredinin işleyiş biçimi açısından banka kredi politikalarına uymaması

 Banka likiditesindeki olumsuz gelişmeler gibi nedenlerle imzalanan sözleşme veya taahhütname hükümleri doğrultusunda banka tarafından tasfiye edilebilir.

Kanuni takibe geçilebilmesi; kredinin, müşteriden geri talep edilebilir hâle gelebilmesi için öncelikle kredinin kat edilerek, kat ihtarnamesi ile borçludan istenmesi, bir başka anlatımla müşterinin temerrüde (ek faiz ödeme durumu) düşürülmesi gerekir. Borcun geri ödenmesini talep eden ihtarnameler genellikle noter aracılığı ile gönderilir. Sözleşmenin sona erdirilmesi üzerine kredi tutarı ile faiz, komisyon ve vergi tahsil edilerek hesap kapatılır.

Örnek:

YILMAZ Ltd. Şti. emtia rehini karşılığı daha önceden kullanmış olduğu 20.000 TL tutarındaki krediyi ve krediye ilişkin 400 TL tutarındaki faiz ve faiz üzerinden hesaplanan 20 TL tutarındaki BSMV ile 12 TL tutarındaki KKDF'yi nakit olarak X Bankası’na ödemiştir.

(14)

Çözüm:

Kredilere ait yapılacak kapatma işlemlerinde borçlu cari hesap kapatılır. Faiz, vergi ve komisyon gibi tutarlar da ödenmiş tutar olarak banka hesabına aktarılır.

…../…../……..

010 KASA

118 KISA VADELİ TEMİNATLI DİĞER KREDİLER ‐Diğer Müşteriler – Özel

‐ YILMAZ Ltd Şti

514 KISA VADELİ DİĞER KREDİLERDEN ALINAN FAİZLER ‐Müşterilerden Alınan Faizler

Verilen kredinin tahsili nedeniyle

20.432

20.000 20 12 400

(15)

Örnek

•Bankalar kredi taleplerini değerlendirirken incelemelerini bir kısmı müşteri tarafından verilen bir kısmı da banka tarafından toplanan belgeler yardımıyla yaparlar.

•Eximbank (Türk İhracat Kredi Bankası) ihracatçıları, imalatçı ihracatçıları ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmaları desteklemek amacıyla ihracat kredileri veren bir kamu bankasıdır. Eximbank kısa vadeli ve orta/uzun vadeli ihracat kredileri kullandırmaktadır.

•Gelişmekte olan ülkelerin ihraç ettikleri mallar, kısa vadeli kredilere uygundur. Bir ülkenin üretim yapısı değiştikçe, ihraç ettikleri mallar farklılaştığından, orta ve uzun vadeli finansman da önem kazanmaktadır.

Bireysel Etkinlik

•Teminat mektubu tazmini ve tazmine ait işlemlerin nasıl yapıldığını örneklerle yeniden gözden geçirebilirsiniz.

Tartışma •Özellikle kısa vadeli ihracat kredileri, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısından büyük bir önem taşımakta mıdır? Tartışınız.

(16)

Öz et

•Bankalar müşterilerine nakdi veya gayri nakdi kredi kullandırırlar.

Teminat mektupları ise gayri nakdi kredilere örnektir. Gayri nakdi kredilerde, banka müşterisine kefil olduğundan ve nakdi bir ödeme söz konusu olmadığından faiz değil, komisyon tahsili söz konusu olmaktadır.

Gayri nakdi kredilerde, bankanın verdiği kefaletler ile bu kefaletlere karşılık aldığı teminatlar Nazım Hesaplar'da izlenecektir.

•Firmalara verilen nakdi kredilere bakıldığında geniş bir yelpaze oluşturduğu görülmektedir. Bu kredilerin bir kısmı firmaların işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kısa vadeli krediler iken, bir kısmı firmaların yatırımlarını finanse etmeye yönelik orta ve uzun vadeli kredilerdir.

•İhracat kredileri, ihracatı desteklemek amacıyla verilen rotatif bir kredi türüdür. İhracat kredisi, ihracata yönelik olarak çalışan firmaların finansmanı amacıyla, ihraç konusu olan malların yurt dışına gönderilmek üzere yüklemesi yapılmadan önce (ihracat hazırlık kredisi olarak) veya yüklemeden sonra kullandırılmaktadır. Bu kredi türü kısa vadelidir.

•Krediler dolayısıyla müşteriden faiz, komisyon, gider karşılığı gibi gelirler ile buna bağlı olarak çeşitli vergi ve fonların banka tarafından alınması söz konusudur. Bankalarca, reeskont kaynaklı krediler dışındaki kredilere uygulanacak azami faiz oranları ile faiz dışındaki diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak olan masrafların nitelikleri ve azami sınırları serbestçe belirlenir. Kredi kapatılacağı zaman tüm faiz, vergi ve komisyon masrafları da anaparaya eklenerek müşteriden tahsil edilir.

(17)

Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”

bölümünde etkileşimli olarak

cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Bankaların bir ücret ya da komisyon karşılığında bir malın teslimi, bir işin yapılması ya da bir borcun ödenmesi gibi konularla ilgili olarak müşterisi lehine garanti vermesi biçimindeki kredilere ne ad verilmektedir?

a) Gayri nakdi krediler b) Nakdi krediler c) Tüketici kredisi d) Konut kredisi e) Taşıt kredisi

2. Aşağıdakilerden hangisi gayri nakdi kredilere örnek olarak gösterilemez?

a) Çek taahhüt kredisi b) Aval kredisi

c) Kabul kredisi d) Sair kefalet kredisi e) Konut kredisi

3. Gayri nakdi krediler hangi hesaplarda izlenir?

a) Gelir b) Gider c) Aktif d) Pasif e) Nazım

4. Yapacağı iş bankaca garanti edilen kredi müşterisine verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

a) Muhatab b) Borçlu c) Alacaklı d) Lehdar e) Kreditör

5. “Sevk evrakının teslimi karşılığında belirli bir vadeyle belirli bir tutarın ihracatçıya ödenmesi veya emrine hazır tutulması için bankaya verilen talimattır.” şeklinde tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

a) Lehdar b) Akreditif c) Talimat d) Ödeme emri

(18)

e) Muhataba alma

…./…../…….

010 KASA

…. No’lu kasa tediye fişi ile

15.000 15.000

6. Yukarıdaki kayıt hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

a) Banka tarafından verilen teminatlı ihracat kredisi b) Banka tarafından kredi borcu ödemesi

c) Banka tarafından verilen teminatsız ihracat kredisi

d) Müşteri tarafından teminatlı ihracat kredisinin borcunun ödenmesi e) Müşteri tarafından teminatsız ihracat kredisinin borcunun

ödenmesi

ABC A.Ş.’ye verilen ihracat kredisi için 100 TL komisyon, 300 TL tutarındaki faiz ve faiz üzerinden hesaplanan 20 TL tutarındaki BSMV ile 9 TL

tutarındaki KKDF’ nin kaydı aşağıdaki gibidir. Bu bilgiler ışığında 7. ve 8.

soruları cevaplandırınız.

…../…../……..

510 KISA VADELİ İHRACAT KREDİLERDEN ALINAN FAİZLER

710 K.V. İHR.KRED.ALINAN ÜCRET VE KOMİSYONLAR

429

? 20

? 100

7. 380 kodlu hesabın ? ile gösterilen tutarı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

(19)

a) 9 b) 20 c) 100 d) 300 e) 429

8. 510 kodlu hesabın ? ile gösterilen tutarı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a) 9 b) 20 c) 100 d) 300 e) 429

9. “Bir bankanın iskonto işlemiyle portföyüne aldığı ticari senetleri, diğer bir bankaya iskonto ettirmesi işlemine ... denir”. Cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki kavramlardan hangisi getirilmelidir?

a) Güvence b) Faiz c) Garanti d) Reeskont e) Resesyon

10. XYZ Ltd. Şti. emtia rehini karşılığı daha önceden kullanmış olduğu 20.000 TL tutarındaki krediyi ve krediye ilişkin 400 TL tutarındaki faiz ve faiz üzerinden hesaplanan 20 TL tutarındaki BSMV ile 12 TL tutarındaki KKDF'yi nakit olarak X Bankası’na ödemiştir. Krediye ait yapılacak olan kapatma işlemi kaydında 010 kasa hesabının borçlu kısmına hangi tutar yazılacaktır?

a) 20000 b) 20020 c) 20032 d) 20420 e) 20432

Cevap Anahtarı 1.A, 2.E, 3.E, 4.D, 5.B, 6.C, 7.A, 8.D, 9.D, 10.E

(20)

YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR

Akgüç, Ö. (1984) Kredi Taleplerinin Değerlendirilmesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlan, Ankara.

Benligiray, Y. ‐ Banar, K. (2011). Banka ve Sigorta Muhasebesi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 1203, Eskişehir.

Coşkun, M. (2009). Bankacılık Uygulamaları. (Editör: Nurhan Aydın) T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: 1711, Eskişehir.

Dinç Y. Vd. (2013), Banka ve Sigorta Muhasebesi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No:

2745, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1703, Eskişehir.

Erdem E. Vd.(2013), Bankalarda Kredi Yönetimi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2531, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1502, Eskişehir.

Eriş, H. (2013), Bankacılık Hizmet Ürünleri, .C. Anadolu Üniversitesi Yayını No:

2953, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1908, Eskişehir

Kaya, F., vd. (2012), Bankacılığa Giriş ve İlkeler, (Ed. F. Kaya), Beta Yayıncılık.

MEGEP (2011), Hizmet İşlemleri, Ankara.

Uçar, M., (1999), Banka Muhasebesi, İstanbul: Beta Yayınları