4 Ocak 2004
B‹L‹MveTEKN‹K
B ‹ L ‹ M V E T E K N
L O J ‹ H A B E R L E R ‹
R a fl i t G ü r d i l e k
Mezon Molekülü mü?
Japon araflt›rmac›lar, ilk kez bir molekül-deki atomlara benzer flekilde birbirine ba¤-lanan yeni bir tür atomalt› parçac›k keflfet-mifl olabilirler. Atomalt› parçac›klar genel-likle alt› çeflnisi (yukar›, afla¤›, alt, üst, ga-rip, t›ls›m) olan kuark adl› temel parçac›k-lardan olufluyor. Kuarklar, üçlü bileflimler halinde bir araya gelerek baryon denen proton ve nötronlar›; ya da bir kuark ve bir karfl›kuark›n bir araya geldi¤i mezon adl› parçac›klar› oluflturuyorlar.
Tsukuba kentindeki KEK parçac›k h›zlan-d›r›c›s›yla çal›flan araflt›rmac›lar, elektron
ve pozitronlar› çarp›flt›rarak bir garip ku-ark ile bir karfl› garip kuku-arktan yap›l› bir mezon oluflturmaya çal›fl›rken, ortaya ç›-kan parçac›¤›n beklenenden çok daha a¤›r, neredeyse bir helyum atomu kütlesin-de oldu¤unu görmüfller. X parçac›¤› ad› verilen parçac›k, herhangi olas› bir baryon ya da mezon kütlesine uymuyor. Buna karfl›l›k iki D-mezon parçac›¤›n›n sahip ol-mas› gereken kütleyle t›pat›p ayn›. Deneyin bir aç›klamas›, kuarklar› bir arada tutan fliddetli çekirdek kuvvetiyle ilgili kuramlar›n yanl›fl olabilece¤i. Ancak fizik-çiler, X parçac›¤›n›n iki yerine dört kuark içeren bir "moleküler" mezonun ilk örne¤i olabilece¤i üzerinde de duruyorlar.
New Scientist, 22 Kas›m 2003
--Dünyan›n en sayg›n bilim dergilerinden Sci-ence, geçti¤imiz y›l kaydedilen bilimsel ilerle-meler aras›nda birinci s›raya evrenin enerji içeri¤inin çok büyük oranda “karanl›k ener-ji” denen ve kütleçekiminin tersi bir etkiyle evrenin genifllemesini giderek h›zland›ran bir gizemli enerji türüyle, geri kalan›n›n neredey-se tamam›n›n da yine tan›mad›¤›m›z bir “ka-ranl›k madde” den olufltu¤unun do¤rulanma-s›na verdi. Büyük Patlama’dan k›sa bir süre sonra tüm evrene yay›lan ›fl›n›m›n fosil kal›n-t›s› olan kozmik mikrodalga fon ›fl›n›m› üze-rinde ayr›nt›l› ölçümler yapan WMAP uy-dusunun belirlemelerine göre, herbiri milyarlarca y›ld›z içeren en az iki milyar gökaday› meydana getiren tan›d›¤›m›z türden madde, evrenin toplam enerji içeri¤inin ancak 25’te birini oluflturuyor. WMAP ayr›ca evrenimizin 13.7 milyar yafl›nda oldu¤unu da kesin bir biçim-de belirlemifl bulunuyor.
-- Science editörleri, ikinci s›raya
insanla-r›n flizofreni, dep-resyon ve çift ku-tuplu ruhsal düzen-sizlik gibi kal›tsal has-tal›klara yakalanma risklerini art›ran genlerin ortaya ç›kar›lmas›n› koydu-lar. Araflt›rmac›lar flimdi bu genlerin insan beyninin bilgileri iflleme sürecini nas›l de¤ifl-tirdi¤ini ve ruhsal hastal›klara sürükledi¤ini inceliyorlar. Science, gelene¤i oldu¤u üzere öteki önemli bulufllar aras›nda bir s›ralama yapmaktan kaç›nd›. Derginin en kayda de¤er buldu¤u öteki bilimsel ilerlemeler flunlar: -- Global ›s›nman›n yol açt›¤› iklim de¤iflimi-nin soyut bir kavram olmaktan ç›kar›l›p
so-mut örneklerle belgelenmeye bafllanmas›. Ör-ne¤in, kutup buzlar›n›n erimesinin, kurakl›k-lar›n ve bunkurakl›k-lar›n bitki verimlili¤i ya da bitki ve hayvan davran›fllflar›nda yol açt›¤› de¤iflik-liklerin belirlenmesi
-- Bir nükleik asit olan ve kal›t›m üzerindeki öneminin boyutlar› 2002 y›l›nda anlafl›lan RNA molekülünün ifllevleri konusunda artan bilgiler ve bunlar›n t›p ve genetik alan›nda açt›¤› ufuklar.
-- Biyologlar ve fizikçiler aras›nda-ki iflbirli¤i sayesinde hücreler için-deki farkl› moleküllerin faaliyetle-rinin belirlenmesi, özellikle mole-küler motorlar, hücre almaçlar›na na-nokristal iflaretleyiciler konulmas› ve
tek bir enzimi yok eden özelleflmifl DNA’lar üzerinde yap›lan çal›flmalar. -- Evrendeki en fliddetli olaylar olan gama ›fl›n patlamalar› konusunda elde edilen bilgi-ler ve bu patlamalar›n süpernopva patlamala-r› ile olan iliflkilerinin ortaya konmas›. -- Fare embriyon kök hücrelerinin kültür için-de hem yumurta, hem için-de sperm hücrelerine dönüfltürülmesi, bu cinsiyet hücrelerinin na-s›l geliflti¤i ve baz› k›s›rl›k türleri hakk›nda bilgilerimizin artmas›n› sa¤layacak. Ancak, embriyon kök hücrelerinin, insanlar için “bi-yolojik ana-babalar” haline gelmesi olas›l›¤› baz› etik sorunlar› da beraberinde getiriyor. -- “Solak” malzemeler. Araflt›rmac›lar, ileri teknoloji ürünü baz› malzemelerle ›fl›¤› ve öteki elektromanyetik ›fl›n›m› ters yönde bük-meyi baflararak ters bir Doppler etkisi olufl-turdular. Ayn› teknikle daha iyi mercekler oluflturulmas›na çal›fl›l›yor.
-- Bir partneri olma-yan bu erkeklik kro-mozomunun, hata dü-zeltmek için ve mü-tasyonlara direnmek için gelifltirdi¤i yön-temlerin ortaya ç›ka-r›lmas›.
-- Kanser tedavisi alan›nda sa¤lanan geliflme-ler, özellikle de bilinen kemoterapi ilaçlar›yla kullan›lan ve damar oluflmas›n› bask›layan bir ilac›n, kolon kanseri olan hastalar›n öm-rünü belirgin biçimde uzatmas›.
Kuarklar Kuarklar Nükleon Çekirdek 1910 Zaman 2000 Atom Metre Gelecek? Karfl› Kuarklar Yukar› Yukar› T›ls›m T›ls›m Üst Üst Afla¤› Afla¤› Garip Garip Alt Alt
