4 Haziran 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
Memelilerin Minik
Atas›
Erken Jurasik dönemde dev dino-zorlar koca a¤açlar›n tepelerin-deki yapraklar› yemekle mefl-gulken, memelilerin atalar› ne yap›yordu acaba? Görünüfle bak›l›rsa yaflamlar›n›n bü-yük k›sm›n› dev t›rnakla-r›n alt›nda kal›p pestil olmamaya çal›flarak ge-çiriyorlard›. Çünkü, 195 milyon y›l önce otlar aras›nda böcek avlayan, zeytin tanesi büyüklü¤ünde, yal-n›zca iki gram a¤›rl›-¤›ndaki bir hayvan›n, yaflayan memelilerin en yak›n akrabas› ol-du¤u anlafl›ld›. 1985 y›-l›nda Çin’in Lufeng
böl-gesinde bulunan 12 milimetre uzunlu-¤unda minyatür kafatas› fosili üzerinde yap›-lan araflt›rma-lar, Hadroco-dium (dolu
kafa) ad› ve-rilen hayva-n›n memeli-lere ait özelliklere, daha önce bilinen ör-neklerden 40 milyon y›l daha önce sahip
oldu¤unu ortaya koymufl bulunuyor. Sürüngenlerde alt çene çok parçadan olufluyor ve orta kulak kemikleri hem alt çeneye, hem de kafatas›na ba¤l› oluyor. Memelilerdeyse alt çene tek kemikten olufluyor ve eskiden alt çenede bulunan kemiklerden baz›lar› ayr›larak üç orta kulak kemi¤i haline gelmifl bulunuyor. Çinli ve Amerikal› araflt›rmac›lar, fosil üzerinde yapt›k-lar› incelemede, memelilere ait bu be-lirgin özelliklerin varl›¤›n› belirledi-ler. Bunlar, sürüngenlerin memelilere evrimi süreci içinde önemli basamak-lar obasamak-larak biliniyor. Araflt›rmac›basamak-lara göre Hadrocodium’un kafatas›, me-melilerin iskelet yap›s›n›n ad›m ad›m olufltu¤unu ve günümüzde yaflayan memeli türlerinin ortaya ç›kmas›ndan çok önce bu özelliklerin yerleflmifl ol-du¤unu gösteriyor. ‹ncelenen kafata-s›ndaki beyin kab›, yaflayan
memeli-lerdekine oranla daha büyük (do-lu kafa ad› bu nedenle konmufl). Yeni do¤an memelilerde orta kulak kemik-leri geliflimkemik-lerini, beynin geliflmesin-den çok önce tamaml›yorlar. Yani be-yin büyümeye devam ediyor. Araflt›r-mac›lar, Hadrocodium’un kuflaklar boyunca büyüyen beyin hacminin za-manla kulak kemiklerini d›flar›ya do¤-ru itti¤ini ve sonunda alt çeneden ay-r›lmalar›na yol açt›¤›n› düflünüyorlar. Hayvan›n beynindeki geliflmenin, yal-n›zca hacmiyle ilgili olmad›¤›n› kay-deden araflt›rmac›lar, büyümenin baz› bölgelerde, özellikle koku alg›lamak-la ilgili lobalg›lamak-lar›nda özellikle belirgin oldu¤unu vurguluyorlar.
Science, 25 May›s 2001
B ‹ L ‹ M V E T E K N
L O J ‹ H A B E R L E R ‹
R a fl i t G ü r d i l e k
