Gezegenlerin Günefl’in çevresinde doland›kla-r› yörüngeler hemen hemen ayn› düzlemdedir. Bu nedenle gezegenler gökyüzünde “ekliptik” ya da “tutulum çemberi” denen bir yol izlerler. Ay ve Günefl’i de bu çember üzerinde görürüz. Gezegen-ler ve Ay, Günefl’e uzakl›klar›na ba¤l› olarak, yö-rüngelerinde farkl› aç›sal h›zlarla hareket ederler. Bu nedenle, zaman zaman birbirlerine yak›n ko-numlara gelirler. E¤er yörünge düzlemleri tam an-lam›yla ayn› olsayd›, s›k s›k birbirlerinin önün-den geçerlerdi. Günefl ve Ay tutulmalar›, ya da gezegen geçiflleri ve örtülmeleri bu flekilde gerçeklefliyor. Ay ya da iki ge-zegenin bir araya gelifline s›kl›kla tan›k oluruz. Ancak, üç parlak ge-zegen daha ender olarak bir ara-ya gelirler. Haziran ay›n›n son-lar›nda üç parlak gezegenin birbirine çok yak›n konuma gelifline tan›k olaca¤›z.
Venüs, Satürn ve Mer-kür, bat›-kuzeybat› ufku üze-rinde buluflacaklar. Bu ya-k›nlaflmay› gözleyebilmek için, akflam alacakaranl›¤›n bitimine yak›n gözlem yap-mak gerekiyor. Gezegenler Günefl’ten yaklafl›k 1.5 saat sonra batt›klar› için, gözlem sü-resi çok k›s›tl›. Ayr›ca, gezegenler ufka yak›n olacaklar› için ufkun aç›k oldu¤u bir yerde gözlem yapmak gere-kiyor.
Venüs, bu üç gezegen aras›nda belirgin biçimde parlak. Gezegen, Ay›n bafl›ndan bu ya-na bat›-kuzeybat› ufku üzerinde yükselmeyi sürdü-rüyor. Satürn, Venüs’ün tersine her geçen gün bi-raz daha alçal›yor. Venüs’ün yükselifli, Satürn’ün alçal›fl›, ilerleyen günlerde gezegenlerin
yak›nlafl-için bat›-kuzeybat› ufku üzerinde gözlenebilecek. 24 Haziran’da Venüs, Merkür ve Satürn bir-birlerine iyice yak›nlaflm›fl olacaklar. Yükselimi Venüs ve Merkür’den biraz daha fazla olan Sa-türn, bir gün sonra ikiliden daha alçakta olacak. 26 Haziran’da, üç gezegen de ayn› anda küçük bir teleskopun görüfl alan›na girecek kadar yak›n-laflacaklar. 27 Haziran’da, Satürn biraz uzaklafl-makla birlikte, Venüs ve Merkür neredeyse birbir-lerine neredeyse “de¤ecek” kadar yak›n ola-caklar. Aralar›ndaki aç›sal uzakl›k
yakla-fl›k 0.1° olacak.
Ay›n geri kalan bölümüne bakacak olursak: Venüs, ay boyunca ku-zey-kuzeybat› ufku üzerinde yer al›yor. Gezegen, yükselimini biraz art›rsa da Günefl batt›k-tan yaklafl›k bir saat sonras›-na kadar gözlenebiliyor. Gezegen, ekim ay›na kadar bundan daha fazla yüksel-meyecek.
Merkür, ay›n ilk haftas›n-dan sonra akflam gökyüzü-ne geçecek ve ay›n ortala-r›nda akflam gökyüzünde gözlenebilecek kadar yüksel-mifl olacak.
Jüpiter, akflam saatlerinde gü-neybat› ufku üzerinde iyice yük-sekte yer al›yor ve gece yar›s›ndan hemen sonra bat›yor.
Mars, gece yar›s›ndan yaklafl›k bir saat sonra, Jüpiter batarken do¤uyor. Güneydo-¤u ufkundan yükselen gezegenin parlakl›¤› ay›n sonunda 0 kadire ulafl›yor.
Ay, 6 Haziran’da yeniay, 15 Haziran’da ilk-dördün, 22 Haziran’da dolunay, 28 Haziran’da sondördün hallerinde olacak.
1 Haziran saat 23:00, 15 Haziran saat 22:00, 30 Haziran saat 21:00’de gökyüzünün genel görünümü.
Üç Gezegen Bat› Ufkunda Bulufluyor
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u
109
Haziran 2005 B‹L‹MveTEKN‹K mas›na neden olacak. Merkür, Satürn’le hemen
hemen ayn› parlakl›kta ve Venüs gibi, ancak on-dan biraz daha h›zl› yükseliyor. Merkür, ay›n bafl-lar›nda Günefl’e çok yak›n görünür konumda oldu-¤undan gözlenemiyor. Ay›n ortalar›ndan sonra ge-zegen, Günefl batt›ktan bir süre sonra k›sa süre
BKB BKB Satürn Merkür Venüs Satürn Merkür Venüs
24 Haziran akflam› bat›-kuzeybat› ufku 27 Haziran akflam› bat›-kuzeybat› ufku
Amatör Astronomi
Sempozyumu
(25-26 Haziran 2005)
‹stanbul Kültür Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü, Janet Akyüz Mattei an›s›na bir Amatör Astronomi Sempozyumu düzenliyor. Sempozyuma çok say›da amatör ve profesyonel gökbilimci kat›lacak. Ünlü amatör gökbilimci David Levy de sempozyuma kat›la-caklar aras›nda. Sempozyumla ilgili ayr›nt›l› bilgi: http://fen-edebiyat.iku.edu.tr/aas2005/ Kraliçe Kral Büyük Ay› Çoban Berenices’in Saç› Kuzeytac› Y›lan Y›lanc› Yay Kalkan Kartal Yunus Herkül Ku¤u Lir Akrep Erbo¤a Terazi Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Zürafa Vaflak ‹kizler Aslan Baflak Suy›lan› Kupa Karga Kutupy›ld›z› Regulus Spika Arkturus Antares Altair Deneb Vega Jüpiter Satürn gok 5/18/05 2:40 PM Page 106
