T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI
TÜRKİYE-ÇİN HALK CUMHURİYETİ İLİŞKİLERİ (1976- 2012)
AZIGULI MAIHEMUTI
Yüksek Lisans Tezi
Ankara-2020
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİMDALI
TÜRKİYE-ÇİN HALK CUMHURİYETİ İLİŞKİLERİ (1976- 2012)
AZIGULI MAIHEMUTI
Yüksek Lisans Tezi
Tez Danışmanı
Dr.Öğr. Üyesi Gökhan ERDEM
Ankara-2020
i TEŞEKKÜR
Değerli hocam, Dr. Öğr. Üyesi Gökhan ERDEM’e, her türlü sıkıntımda maddi manevi yanımda olan, beni okumaya, öğrenmeye, yeni ufuklar keşfetmeye teşvik eden anne ve babama, özellikle sevgili anneme özlemlerimi ve teşekkürlerimi sunarım.
AZIGULI MAIHEMUTI Ankara-2020
ii İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR ... i
İÇİNDEKİLER ... ii
KISALTMALAR ... v
TABLOLAR LİSTESİ ... vi
GRAFİK VE ŞEKİLLER LİSTESİ ... vii
HARİTALAR LİSTESİ ... vii
GİRİŞ ... 1
BİRİNCİ BÖLÜM ÇİN HALK CUMHURİYETİ’NİN KÜRESEL GÜÇ OLMA MÜCADELELERİ VE İZLEDİĞİ STRATEJİ 1. YENİ ÇİN (1976-2012) ... 5
1.1. Deng Xiao Ping Döneminde Çin ... 5
1.1.1. Mao Ze Dong Vefatından Sonra Atılan Adımlar ... 7
1.1.2. Deng Xiao Ping’in Reformları ... 7
1.1.2.1. Sosyalist Piyasa Ekonomisine Geçiş ... 10
1.1.2.2. Özel Ekonomik Bölgelerin Oluşturulması ... 14
1.1.3. Tian An Men Öğrenciler Hareketi ... 16
1.1.4. Çin’in Yüz Senelik Modernleşme Planı ... 18
1.2. Jiang Ze Min Döneminde ÇHC ... 22
1.3. Hu Jin Tao Döneminde ÇHC ... 26
2. ÇHC’NIN KÜRESEL GÜÇ OLMA SÜRECİ ... 30
2.1. ÇHC’nin Askeri Gücü ... 30
2.2. ÇHC’nin İktisadi Kalkınması ve Gelişimi ... 35
2.2.1. Dış Ticaret ... 36
2.2.2. Enerji Potansiyeli ve İhtiyacı ... 40
3. ÇHC DIŞ POLİTİKASINDA KÜRESEL GÜÇ OLMA ÇABASI ... 43
3.1. Deng Xiao Ping Döneminde ÇHC’nin Dış Politikasına Genel Bir Bakış43 3.2. Deng Xiao Ping Döneminde ÇHC Dış Politikası ... 46
3.2.1. ÇHC’nin SSCB Politikası ... 46
3.2.2. ÇHC’nin Orta Doğu Politikası ... 51
iii
3.2.3. ÇHC’nin Orta Asya Politikası ... 54
3.2.4. ÇHC’nin Küresel Güçlere Yönelik Politikası ... 55
3.2.5. ÇHC' nin Uzak Doğu Politikası ... 59
3.3. Jiang Ze Min Döneminde Çin Dış Politikası ... 63
3.4. Hu Jin Tao Döneminde Çin Dış Politikası ... 65
İKİNCİ BÖLÜM İKİLİ İLİŞKİLER (1976- 2012) 1. DİPLOMASİ ... 67
1.1. ÇHC-Türkiye İlişkileri (1923-1971) ... 67
1.1.1. Çin- Türkiye İlişkileri (1923 -1949) ... 68
1.1.2. Çin- Türkiye İlişkileri (1949 -1971) ... 72
1.2. Deng Xiao Ping Döneminde Türkiye-ÇHC İlişkileri ... 74
1.2.1. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in ÇHC Ziyareti ... 74
1.2.2. Başbakan Turgut Özal'ın ÇHC Ziyareti ... 76
1.2.3. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in ÇHC Ziyareti ... 76
1.2.4. Türkiye-ÇHC Füze Anlaşması ... 77
1.3. Jiang Ze Min Döneminde Türkiye- ÇHC İlişkileri ... 79
1.4. Hu Jin Tao Döneminde Türkiye –ÇHC İlişkileri ... 81
1.5. Türkiye-ÇHC İlişkilerindeki Sorunlar ... 83
1.5.1. Doğu Türkistan Sorunu ... 83
1.5.2. Kürt Sorunu ... 86
1.5.3. Tayvan Sorunu ... 88
2. EKONOMİ ... 89
2.1. İktisadi İlişkiler (1976-1993) ... 90
2.2. İktisadi İlişkiler (1993-2002) ... 94
2.3. İktisadi İlişkiler(2002-2012) ... 97
2.4. İktisadi İlişkilerde Temel Sorun: Dış Ticaretteki Dengesizlik ... 98
3. DİĞER İLİŞKİLER ... 101
3.1. Turizm ... 101
3.2. Kültürel İlişkiler ... 103
3.3. Eğitim ... 104
3.4. Çin Bursu ... 107
iv
SONUÇ ... 112
KAYNAKÇA ... 116
ÖZET ... 131
ABSTRACT ... 132
EKLER ... 133
v KISALTMALAR
AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri AKP : Adalet ve Kalkınma Partisi BM : Birleşmiş Milletler
C : Cilt
Çev : Çeviren
ÇHC : Çin Halk Cumhuriyeti
ÇSK : Çin Halk Cumhuriyeti Askeri kuvvetleri ÇKP : Çin Komünist Partisi
DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü GSYH : Gayri safi Yurt İçi Hasıla ÇHKO : Çin Halk Kurtuluş Ordusu
NATO : Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü PKK : Kürdistan İşçi Partisi
SIPRI : İsveç Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü SEZ : Özel Ekonomik Bölge
SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ŞİÖ : Şanhai İş Birliği Örgütü
UHK : Çin Ulusal Halk Kongresi KMT : Çin Milliyetçi Partisi TSK : Türk Silahlı Kuvvetleri
TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik araştırma Kurumu TMMOB : Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
THY : Türk Hava Yolları
TİKA : Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı
vi TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Deng Xiao Ping Döneminde Yapılan Reformların Çin Ekonomisine
Yansıması ... 14
Tablo 2: Çin’in İthal Ettiği İlk 10 Ürün ... 37
Tablo 3: Çin İhracatındaki İlk 10 Ülke ... 38
Tablo4: Çin’in İthalatındaki İlk 10 Ülke ... 39
Tablo 5: Türkiye ve Çin arasında dış ticaret (Dolar) ... 92
Tablo 6: Türkiye’nin Çın’den En Fazla İthal Ettiği Ürünler ... 93
Tablo 7: Türkiye’nin Çin’e En Çok İhraç Ettiği Ürünler ... 94
Tablo 9: Ülkelerin Ortalama Maaş Farkı ... 100
Tablo 10: Türkiye’deki Çin Dili Yüksek Öğretim Kurumları ... 107
vii GRAFİK VE ŞEKİLLER LİSTESİ
Grafik 1: Türkiye-Çin Ticaret Hacmi (milyar dolar)... 97 Şekil 1: Çin’in Bireysel İşgücü Maliyeti ... 99 Şekil 2: En Çok Uluslararası Öğrenci Barındıran 10 Ülke ... 105
HARİTALAR LİSTESİ
Harita 1: Çin’in Doğu, Orta, Batı İktisadi Bölgesi ... 20 Harita 2: Çin’in Yedi Askeri Bölgesi ... 32
1 GİRİŞ
Küreselleşmenin ve ülkelerin kendi içlerindeki ulusal duvarlarını yıkmaya başladığı 1980’li yıllar, gerek Türkiye için gerekse Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) için dış dünyaya açılmanın önemli başlangıç noktalarından biri olmuştur. Özellikle 12 Eylül askeri darbesi sonrası Türkiye, Avrupa devletlerinden çok, ülkesinin iç işlerine yönelen eleştirilerden dolayı Asya kıtasında bulunan gelişmekte olan ülkelerle işbirliğine gitmeyi tercih etmeye başlamıştır. Türkiye, bu zaman zarfında Deng Xiao Ping liderliğindeki Çin Halk Cumhuriyeti’nin ulusal ve uluslararası başarılarını takip etmeye de özel önem vermiştir. Deng Xiao Ping’in ülkesindeki siyasi mücadeleleri hızlı bir şekilde sonlandırarak, ekonomik reformları süratle hayata geçirmesi, Çin’in dünyaya yeni yeni açılan Türkiye için büyük ve önemli fırsatlara gebe olduğunu düşündürtmüştür.
1923’ten sonra “Yeni Türkiye” hakkında bilgiler edinmeye çalışan ve ÇHC’nin kurucu partisi olarak anılan Çin Kümünist Partisi, bu bilgileri hükümet olduktan sonra Türkiye-Çin arasındaki özel ilişkileri geliştirmekte de kullanmıştır. Çin devleti kurucu lideri Mao Ze Dong (1893-1976), genç Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı’nı, emperyalizme direnerek yeni bir devlet kurmasını, Çin kurtuluş savaşına örnek göstermiştir. Uzun yıllar Çin-Türkiye arasında, Çin Devleti ve dış güçlerin baskısı sebebiyle kesilmiş olan ikili ilişkiler, Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in 13 Aralık 1982’deki, Çin’e resmi ziyaretiyle yeniden başlamıştır. Çin, kendi içine kapanarak diğer ülkelerden soyutlanmanın sosyal, mali ve psikolojik kayıplarının bedelini ödedikten sonra silkinip yeni baştan yapılanmış ve Deng Xiao Ping, yeni Çin Devleti’nin kapılarını dış dünyaya açmıştır. Çin’de reformlar başladıktan kısa bir süre sonra devletin iktisadi alandaki adımları sonuç vermiş ve Çin halkının yaşam standartları gözle görülür şekilde yükselmiştir. Bu, Çin-Birleşik Krallık ve Fransa arasında yapılan II. Afyon Savaşı
2 (1856-1860) sonrası oluşan ilk istikrarın devamı niteliğinde görülmüştür. Devlet içinden de reformun desteklenmesi sonucunda özgüveni yükselen Çin, Türkiye Cumhuriyeti hakkında hala devam eden tüm şüphelerini bir kenara bırakarak, ikili ilişkileri yeniden başlatmaya karar vermiştir.
Bu dönemde Tükiye ve Çin arasındaki ilişkilerin başlamasına sebep olan uluslararası unsurlar şöyle sıralanabilir:
1. Çin ve Türkiye’nin gelişmesi konusunda barış ve ekonomik gelişim, ortak hedef olarak görülmekteydi.
2. Çin’in başarılı bir şekilde yürüttüğü ekonomik ve sosyal reformları, aynı zamanda SSCB’nin istikrarsızlığı, Çin’in uluslararası statüsünü güçlendireceğine olan inancı arttırıyordu.
3. Yeni Dünya Düzeni oluşmak üzereyken, gelişmekte olan ülkeleri kendilerine tehdit olarak gören küresel güçlere karşı, gelişmekte olan diğer ülkelerin birbirlerine dost olup birbirleri ile ittifak yaparak yekdiğerine kol-kanat germeleri ve birbirlerini destekleyerek hedeflerine birlikte yürümeleri ve büyümeleri böylelikle, ekonomik ve askeri anlamda gelişmiş ülkelerden gelecek tehditlere birlikte karşı durabileceklerine güvenmeleri elzemdi.
Çin’in ekonomik ve yapısal reformlar sonucu yükselmesiyle beraber dünyada olduğu gibi Türkiye’de de Çin hakkında bilgi edinilmeye başlanmıştır.
ÇHC’nin yükselmesi ile beraber Türkiye’de, ÇHC hakkında birçok alanda araştırmalar başlatılmış ama özellikle ikili ilişkilerin başlangıç noktası olan Deng Xiao Ping dönemi’ndeki ilişkiler hakkında hala derin bir araştırma yapılmamıştır. Bu tez çalışması birinci el Çince kaynaklardan yararlanılarak sadece bu dönemdeki ikili ilişkilerin gelişmesini değil aynı zamanda ÇHC’in küresel güç olma kapasitesi, değişen
3 dünya koşullardaki dış politikası, Türkiye’ye karşı olan tutumu, yükselme sürecinde uyguladığı politikaların Türkiye dâhil uluslararası sisteme olan etkisi ve yaşanan sorunların çözümü hakkındaki görüşleri kapsamaktadır.
Küreselleşen dünyada bölgesel güç olan Türkiye ve küresel güç adayı olan ÇHC ilişkilerinin günden güne sağlam bir şekilde gelişmesi her iki ülkenin de istediği ortak hedeftir. İkili ilişkilerin başlangıcı olan Deng Xiao Ping dönemi ve sonraki iki dönem üzerinde duran bu tez, ÇHC ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki tüm ilişkiler hakkında alınan ve gelecekte alınacak kararların doğru ve tutarlı bir şekilde alınabilmesi ve bu alanda yapılacak diğer araştırmalara güncel bir kaynak olması amacıyla, çok daha önceden yapılması gereken bir çalışmadır.
Odak noktası Türkiye-ÇHC ilişkileri olan bu tez çalışmasında, bütünlük sağlanması ve karşılaştırmalı analiz yapılması amacıyla birinci bölümde ÇHC’nin küresel güç olma mücadelesinde uyguladığı politikalar, Deng Xiao Ping döneminin ardından sırasıyla Jiang Zemin (1989-2002), Hu Jin Tao (2002-2012) dönemlerinde Çin’in iç ve dış politikaları ve ÇHC’nin, yaklaşık 20 yıllık ekonomik ve sosyal durum değişimleri ile birlikte küresel güç olma potansiyeline dair analizler yapılmıştır. Tezin ikinci bölümünde ise, Türkiye-Çin arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesi serüveni, üst düzey ekonomik görüşmelerin seyri, stratejik işbirliği hedeflerinin geliştirilmesi ve planlanan hedeflerinin gerçekleştirilmesi sürecinin olumlu ve olumsuz yönleri üzerinde durulmuştur. Türkiye-Çin arasında ikili ilişkilerin gelişmesi sürecinin gözlemlenmesi, yaşanan sorunların çözümlenmesine dair analizler ile ilişkilerin dünü, bugünü ve geleceğine dair değerlendirmelere ve tezin ana konusunu oluşturan sorulara cevaplar verilmiştir.
Bu tez çalışmasında şu sorulara cevap verilmeye çalışılacaktır:
4 1. Küresel güç olma sürecinde ÇHC hangi politikaları izlemiştir?
2. Deng Xiao Ping ve sonraki dönemlerde Türkiye-Çin arasındaki ilişkiler hangi yönde gelişmiştir?
3. Farklı dönemlerdeki sorunlara karşı Türkiye ve ÇHC’nin tutumu nasıl olmuştur?
4. Türkiye ile ÇHC arasındaki ekonomik ilişkiler hangi yönde ilerlemiştir?
Son olarak tezin tamamına yakınında, daha çok Çince kaynaklardan yararlanıldığı için, Türkiye-Çin arasındaki tüm ilişkiler Çin Halk Cumhuriyeti devleti ve vatandaşlarının bakış açısıyla değerlendirilmiştir. İlk bakışta sübjektif ve öznel görüş bildirilmesi sebebiyle dezavantaj gibi görünen bu durumun, Türkiye-Çin arasındaki ilişkilere empatik gözle bakılabilmesi ve Çin devleti ile vatandaşlarının Türkiye devleti ve vatandaşlarından beklentilerini ve birbirlerine bakış açılarını göstermesi bakımından belki de bir ilki gerçekleştireceğine gönülden inanıyorum.
5 BİRİNCİ BÖLÜM
ÇİN HALK CUMHURİYETİ’NİN KÜRESEL GÜÇ OLMA MÜCADELELERİ VE İZLEDİĞİ STRATEJİ
1. YENİ ÇİN (1976-2012)
1.1. Deng Xiao Ping Döneminde Çin
Deng Xiao Ping sadece Çin’in değil tüm dünyanın hatırlaması gereken çok önemli bir isimdir. Binlerce senedir dış dünyadan soyutlanmış ve kapalı bir şekilde yaşayan Çin’in, Deng Xiao Ping’le beraber dış dünyaya tüm hatlarıyla açılması Çin’in dönüm noktası olmuştur. Daha küçük yaşlarda Fransa’ya giden Deng Xiao Ping, bir taraftan işçi olarak yaşamını sürdürürken diğer taraftan Çinli öğrencilerinin kurdukları derneklere katılarak dönemin güçlü aktivistleri ile bir arada olma fırsatlarını da kaçırmamıştır. Sonrasında Sun Yet Sen (Moskova) Üniversitesi’ne eğitim görmek için giden Deng Xiao Ping, Çin’e yeniden döndüğünde Çin Komünist Partisi (ÇKP)’nde değişik görevlerde bulunmuştur. 1974 yılında dönemin Başbakanı Zhou En Lay’in tavsiyesiyle Başkan Yardımcılığı görevine getirilmiştir. Başkan yardımcılığı sırasında ekonominin canlanması ve ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesi konusunda önemli projeler yapmıştır. Bu hedefler ve projeler çerçevesinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) temsilcileri ile de görüşmelerde bulunmuştur. Ancak bu görüşmeler o dönemin şartlarında kapitalizm eğilimi olarak görülmüştür.1 Bu sebeple görevinden alınmış ve bir köye eğitim kampına sürülmüştür. Gönderildiği bu köyde bir çiftçi olarak hayatını sürdürmeye devam eden Deng Xiao Ping o sırada bile hala Çin’in modernleşmesi projesi üzerine çalışmıştır. Üstelik siyasi kariyerindeki iniş-çıkışlardan da ders almış ve
1 Henry Kissinger, Çin- Günden Bugüne Yeni Çin, Çev: Nalan Işık Çeper, İstanbul, Kaknüs Yayınları, 2015, s.396.
6 oldukça tecrübeli bir siyasetçi olmuştur. 1977’de eski görevine tekrar döndürülen Deng Xiao Ping, hiç vakit kaybetmeden Çin’in modernleşmesi yolundaki projelerini gerçekleştirmeye yönelik adımlarını atmıştır.
İdeolojik, toplumsal ve sınıfsal iç savaşlarla kendi kendini meşgul eden Çin toplumunu uyandırmak için--ilk defa komünistlerin sadece “kızıl” (komünizm destekçisi) olmasının yeterli olmadığını söyleyen Deng Xiao Ping, aynı zamanda alanında uzman, işbitirici ve yaptığı işi en iyi şekilde yapan kişiler olmasının gerekliliğine dikkat çekmek maksadıyla, “Fareyi yakalayabildiği sürece kedinin rengi önemli değildir”.2 ifadesini kullanmıştır.
Ezra Vogel “Deng Xiaoping ve Çin’in Dönüşümü” adlı kitabında, bu süreci şöyle anlatmaktadır:3 Deng Xiao Ping, 1978-1979 yılları arasında, Çin’in modernleşme adımlarını atması gerektiğini halkına ve Çinli yetkililere göstermek ve onları teşvik etmek için kalabalık bir basın ordusunu da yanına alarak Japonya, Malezya, Singapur, ABD ve Tayland’a ziyaretlerde bulunmuştur. Ziyaret ettiği ülkelerde bulunan fabrikaları ve teknoloji merkezlerini gezerek, Çin’in modernleşmesi gerektiğini ve bunun için neler yapılması lazım geldiğini çevresindeki kalabalık gruba anlatmıştır. Deng Xiao Ping bu geziden sonra hayatı boyunca ülke dışına bir daha hiç çıkmamıştır. Daha sonra, gittiği bu ülkelere yetiştirilmek üzere öğrenciler göndererek, Çin’in modernleşmesi için yol haritaları çizmeye başlamıştır.
2陈志良,杨耕,邓小平与当代中国,第一册,辽宁人民出版社( Chén Zhì liáng, Yáng Gēng, Deng Xiaoping ve Çağdaş Çin, C.1, Liao Ning Yayınları) , Liao Ning,1992, s.149.
3Ezra Vogel, Deng Xiaoping ve Çin'in Dönüşümü, Sevengül Sönmez(ed.), Çev: Mehveş Leliç, Modus Kitap Yayınları, 2018, S.1,s.658.
7 1.1.1. Mao Ze Dong Vefatından Sonra Atılan Adımlar
Eylül 1976’da, Çin’in büyük lideri Mao Ze Dong vefat etmiştir. Deng Xiao Ping liderliğindeki Komünist Parti yöneticileri, aralarında Mao Ze Dong’nun eşinin de bulunduğu “Dörtlü Çete”yi tutuklamıştır. Ülkedeki Kültür Devrimi’nde yapılan tüm hatalar, masum insanlara yönelik katliamlar ve devrim süresince devletin yaşadığı tüm başarısızlıklardan bu dört kişi sorumlu tutulmuştur.
1976-1978’e kadar süren sıkıntılı süreçteki iktidar mücadeleleri sonrasında Deng Xiao Ping’in parti içindeki liderliği kabul edilmiştir. Deng Xiao Ping, Mao Ze Dong döneminde uygulanan katı ve devlet merkezli planlama politikası yerine ülkesini serbest piyasa ekonomisine götürecek yolda adımlar atmaya başlamıştır.
Deng Xiao Ping, sınıf mücadelelerinin bitmeye yüz tuttuğunu ve sona gelindiğini, Çin Komünist Partisi’nin sonraki süreçte kısa dönemde hedeflerinin modernleşme ve ekonomik kalkınma, uzun dönemde ise sosyalizm idealini hayata geçirmek olduğunu4 konuşmalarında sık sık vurguluyordu. Böylece Çin’de yeni bir döneme kapı açılıyordu.
1.1.2. Deng Xiao Ping’in Reformları
Çin, köklü kültürü ve binlerce yıldır devam eden devlet geleneğinden ötürü asla yeniliği hemen kabul edebilen bir devlet değildir. Bu sebeple Deng Xiao Ping’in reformlarına karşı çıkanlar olsa da Deng Xiao Ping, kendisini, Çin’i kapitalist düzene sokmakla suçlayan bu karşıt seslere, reformun da bir devrim olduğunu açıklayarak cevap vermiştir. Komünizmin eşiğindeki Çin’in, kendi fıtratına daha uygun olan
4 江泽民,高举邓小平理论伟大旗帜，把建设有中国特色社会主义事业全面推向二十一世纪，中华
人民共和国国务院公报(Jiang Ze Min, “Deng Xiao PingTeorisi Liderliğinde 21.Yüz Yılda Çince Sosyalizm Kuruluşunu Güçlendirelim”, Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi Bülteni), S.30, (1997), s.1351.
8 sosyalizm yolunda gitmeyi tercih etmesini ve bu yolun Çin Sosyalizmi olduğunu; Çin Sosyalizmi’nin hedefinin ise, halkın maddi yaşam kalitesini yükseltmek olduğunu, bundan sonra ve buna bağlı olarak manevi yaşam kalitesinde de yükselme meydana geleceğini savunmuştur.5 1978 yılından sonra yabancı yatırımların, serbest piyasanın, para ve sermaye piyasalarının gelişmesi için bazı yasal düzenlemeler başlatılmıştır.
Bunları yaparak Mao Ze Dong sonrasında kurulacak olan sistem için zemin hazırlamıştır. Bu reformlarla alakalı dikkatlerden kaçmaması gereken en önemli nokta, hayata geçirilen yapısal değişikliklerin kısa vadeli süreçlere yönelik değil uzun vadeli hedefler doğrultusunda, adım adım hayata geçirilmeye devam edilmiş olmasıdır.
Reformlar Çin’in içedönük yönünü dışarıya doğru çevirmek üzere hazırlanmıştır.6 Mao Ze Dong döneminde geçerli olan, tarımda kollektifleşme sisteminin kaldırılması planlanmıştır. Çünkü kollektifleşme düşüncesi komünizmin rüyasıdır. Herkesin her şeyini herkesle paylaşması ve bu şekilde toplumdaki sınıf sisteminin kalkarak herkesin eşit seviyede olması gerektiğini ifade eden bu sistem, Çin toplumunda, her bir bireyin emeğine göre gelirden pay alması yerine kim ne kadar emek sarf ederse etsin herkesin eşit pay alması sebebiyle tembelliğe ve umutsuzluğa sebep olmuştur. Reformlarla hayata geçirilen tarımsal düzenlemeler sonrasında Modernleşme fikri Çin halkınca da benimsenmeye başlamıştır.
Deng Xiao Ping liderliğindeki ekonomik gelişmeyi hedefleyen reform; tarım, ekonomik ilişkiler ve kamu yönetimindeki çeşitli değişikler ile başlamıştır. Bu değişiklikleri kırsal, kentsel ve makroekonomik kategoride açıklamak mümkündür:7
5 王万民,林胜强, 龙门阵, 邓小平批判性思维研究, 四川人民出社(Wáng Wàn Mín, lín Shèng Qiáng, lóng Mén Zhèn, Deng Xiao Ping kritik Düşünceleri Araştırmaları, Si Chuan Halk Yayınları, Si Chuan), 2003, s.39.
6 Ümit Çalık, “Çin Ekonomisi Mao ve Mao Sonrası Dönem”, Liberal Düşünce, C.11, S.64, (2011), s.193.
7 Sumru Öz, “Küresel Rekabette Yükselen Bir Güç: Çin”, TÜSİAD-Sabanci Üniversitesi Rekabet Forumu, (2006), s.4-5.
9 1. Kırsal reform ile tarım sektörü yönetimi serbest bırakılmaya başlanmıştır.
Çiftçilerin yetiştirmesi gereken zorunlu ürün miktarı düşürülmüştür. Tarım ürünlerine bağlı vergiler azaltılmıştır. Çiftçilerin zorunlu üretim miktarını aştıktan sonra kendi yetiştirdiği ürünleri satmasına ve başka sektörde çalışmasına izin verilmiştir. Bundan dolayı balıkçılık ve ormancılık gibi sektörler gelişmeye başlamıştır.
2. Kentsel reforumun başlatılmasıyla tüm Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KYT)’ne ürünlerini serbest pazarlama yetkisi verilmiştir. Bu kurumların özel sektöre kiralanmasına ve çalışanlarına satılmasına izin verilmiştir. 1997 yılında küçük ölçekteki KYT’ler özelleştirilmeye başlanmıştır. Bunun sonucunda Çin’in endüstriyel üretiminde canlılık meydana gelmiştir. Özelleştirilmeyen KYT’lerin de belli ölçülerde pazar rekabetine katılması teşvik edilmiştir. Ancak buradaki verimlilik ve karlılık, şimdiye kadar Çin ekonomisinde çözülmemiş büyük bir sorun olarak kalmıştır.
3. Makroekonomik Reform ile kamu mülkiyetine dayanan katı merkeziyetçi bir ekonomik sistemin, özel mülkiyete dayalı pazar ekonomisine geçişi gerçekleştirilmiştir.
Fiyatlar üzerindeki devlet kontrolü büyük derecede azaltılmıştır.
Bu reforumlar sayesinde Çin, ucuz iş gücü, yükselen tüketim talebi ve dışa açık politikası ile doğrudan yabancı yatırımları için cazip bir ülke haline dönüşmüştür.
Gerek ucuz iş gücü ile ihracata yönelik yoğun iş gücü sektörleri gerek büyük fırsatlarla dolu iç pazar, doğrudan yatırım çekebilmenin ana sebeplerini oluşturmuştur. Doğrudan yatırımların artmasıyla endüstriyel üretimde çeşitlenme sağlanmış, yeni istihdam, teknoloji, eğitim, kültür alanlarında hızlı gelişme başlamıştır.
10 1.1.2.1. Sosyalist Piyasa Ekonomisine Geçiş
Sosyalist piyasa ekonomisine geçiş süreci: 1978–1984, 1985–1991, 1992–1996 yılları8 arasında olmak üzere üç temel dönemden oluşmaktadır.
Mao’nun ölümünden kısa bir zaman sonra Çin toplumuna, kendine özgü bir piyasa reformu başlamıştı. Bu reformun başlatılmasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:9
1) Devlet tarafından uzun yıllar boyunca uygulanan tarım politikalarının ülkede yaşanan kıtlıklarla başa çıkamaması.
2) Mao’nun başlattığı ve yürüttüğü kültür devriminin zamanla halkın desteğini kaybetmesi.
3) Güney Kore, Tayvan, Hong Kong, Singapur gibi Uzakdoğu ülkelerinin uyguladıkları piyasa ekonomilerinin başarılı sonuçlar vermesi.
Öte yandan, Çin Komünist Partisi’nin toplum nezdindeki aşırı hızlı yükselişinin nedenlerinden biri de, Çin tarihinde eskiden beri toprak ve mülk edinme hakkı bulunmayan köylü halka mülkiyeti kendilerinde olacak topraklar ve mülkler vaat etmesiydi. Zira Mao’nun başlattığı Kültür Devrimi’nin hakim olduğu süreçte ülkede kollektif yaşam sisteminin uygulanması sebebiyle yaşanan kıtlıkların da etkisiyle binlerce kişi açlıktan ölmüştü. Çin Komünist Partisi liderleri halkın kendilerine olan desteğini çekmesinden de endişe duyuyorlardı. Bu nedenle Mao devriminde aynen
8胡建华 农村民主管理制度：法理分析与法治保障 中国社会科学出版社 北京(Hu Jian Hua, Kırsal
Demokratik Yönetim Sistemi: Yasal Analiz ve Yasal Garanti, Beijing, Çin Sosyal Bilimler Yayınları), 2016, s.40-45.
9 Levent Gökdemir, Mor Gül, “Dirijistik Çin Modeli ve Türkiye Çin Ekonomik İlişkileri”, Finans Politik Ve Ekonomik Yorumları, C.43,S.504, (2006), s.54-66.
11 devam eden mülk ve toprak edinememe kuralını değiştirerek köylü halkın da desteğini almak istiyorlardı.
24 Kasım 1978’de Enhui eyaletindeki 18 çiftçi bir araya gelip sorumluluk anlaşması yapmıştır. Anlaşmayı düzenleyen köy müdürü olmuştur. Anlaşmaya göre, bu 18 çiftçi kendi aralarında devlete ait olan tarlayı bölüşecek, eğer devletin istediğinden fazla üretebilirlerse, fazla miktar kendi kazançları olacak, bu gizli anlaşmayı köy dışından kimseye anlatmayacaklardı. O sene beklemedikleri bir şekilde bir önceki senenin beş katından fazla hasat elde edilmişti ve gizlediklerini aşikâr etmek zorunda kalmışlardı.10 Haber Pekin’e ulaştığında, Deng Xiao Ping, herkesin düşündüğünün aksine, bu sistemin tüm Çin’de uygulanması gerektiğini söylemiştir. Bu olaya binaen yapılan reformun ilk adımı, Sözleşmeli Aile Sorumluk Sistemi11 uygulamaya koyulmuştur. Günümüzde Çin’de hala uygulanan bu sistem, büyük başarılar elde etmiştir ve etmeye de devam etmektedir. Deng Xiao Ping döneminde uygulanan ve gerçek sosyalist pazar sistemi olarak görülen bu sistem sayesinde Çin halkı, Deng Xiao Ping’in gösterdiği modernleşmenin gerçekleşeceğine inanmaya başlamıştır.
İkinci alt dönemde (1985–1991) ise, reformlar kamu işlemleri sisteminin modernizasyonuna odaklanmıştır.12
Bu çerçevede, Çin Ulusal Halk Kongresi (UHK) 1978’den 1985 yılına kadar uygulanacak Dört Modernizasyon Programı’nı (tarım, sanayi, bilim, teknoloji ve savunma) kabul etmiştir. Böylelikle 1985 yılına kadar ülkenin çağdaş koşullara
10 李友梅,中国社会生活的变迁,中国大百科全書出版社( Lǐ yǒu méi, Çin Sosyal Yaşamındaki Değişiklikler, Çin Ansiklopedisi Yayınevi, Bejing), 2008, s.139.
11 Çin’de tarımda 1980'li yılların başında başlatılan sorumluluk sistemi, çiftçilerin ortak kuruluşlardan arazi, makine ve diğer tesislerle sözleşme yapmalarını sağlayan bir tarımsal üretim sistemidir. ... Tarımın doğasına ve kırsal alanlarda üretici güçlerin gelişme aşamasına uygun olmasıyla. Çin'in kırsal alanlarında temel bir ekonomik sistemine dönüşmüştür.
12 Ping YaoLai, “China’s Macroeconomic Development: Stage and Nonlinear Convergence”, China And World Economy, C.14,S.1,(2006), s.15-29.
12 kavuşacağı düşünülmüştür.13 Bu süreçte eski Sovyet sisteminin dominant rol oynadığı Çin eğitim sistemi yenilenmiş ve Kültür Devrimi’nde kapanmış olan okullar yeniden açılıp, devlet tarafından üniversite sınavları tekrar yapılmaya başlanmıştır. Yurt dışından bilim insanları ülkeye davet edilmiş ve eğitim almak üzere yurtdışına öğrenciler gönderilmiştir. Yıllar boyu, bilgi sahibi olmaları ve karşıt görüşleri sebebiyle hem devlet hem de (kendilerine zararı dokunmaması için) halk tarafından dışlanan bilim adamları ve iş uzmanları, tekrar eski itibarlarına kavuşmuşlardır. Dünya üzerindeki yabancı dillerin pek çoğundan Çince’ye kitap tercümeleri yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemde İngilizce, ilk kez, Çin okullarında zorunlu yabancı dil dersi olarak okutulmaya başlanmıştır.
1992 ile 1996 yılları arası ise dış dünyaya tümüyle açılma ve doğrudan doğruya ülkeye yabancı sermaye yatırımı yapılmasının desteklendiği bir dönemdir. Bu dönemde özellikle yurtdışında yaşayan Çin vatandaşlarının proje ve uzmanlık alanlarıyla ilgili fikirlerine, ayrıca reformlara destek çıkma tekliflerine özel önem verilmiştir. Yabancı yatırımcıların daha kolay dış yatırım yapabilmesi için Halk Bankası merkezde olmak üzere yeniden birkaç banka açılmıştır. Banka kredi sistemleri geliştirilmiş ve çeşitlendirilmiştir.14 Shang Hai(上海) ve Tian Jin(天津) şehirlerinde stok mal pazarları açılmıştır. Modernleşme devrimiyle ortaya çıkan yeni düzene göre hukuk sisteminin inivasyonu için eğitimler almak ve araştırmalar yapmak üzere yurtdışına binlerce öğrenci gönderilmiştir.
13 Mehmet Ozan Saray, Levent Gökdemir, “Çin Ekonomisinin Büyüme Aşamaları ( 1978-2005)” , Juornal of Yashar University, C.2,S.7, (2007), s. 664.
141992 年以后利用外资的发展与突破阶段（从南巡讲话到加入 WTO）,商务历史, 中华人民共和 国商务部, (“1992'den Sonra YabancıSermaye Kullanma Gelşimi ve Atlm Aşaması,Güney Çin Gezisi Konumasndan DTÖ'ye ” ),Ticaret Tarihi, ÇHC Ticaret Bakanl ğ ı,http://history.mofcom.gov.cn/?specialthree=lywzdfzytpjd ,(Eriim tarihi:14.03.2019).
13 Devlete ait şirketlerin ve iştiraklerinin yönetim sistemlerinde yapılan değişiklikler, o andan itibaren artık sosyalist Çin’de çalışmadan ve üretmeden gelir elde edebilmenin sona erdiğini gösterse de, bu şirket ve iştiraklere kendi bölgelerinde tanınan bazı özel imtiyazlar, reformun tümüyle bir pazar ekonomisi uygulaması olmadığını, esas olarak devlet destekli pazar ekonomisi modelinin uygulandığını göstermiştir.
Reformlar her bölgenin kendi özelliklerine göre hassas ve süratli bir şekilde ilerlemiştir. Bu ÇKP’nin gerçekçi ideolojik dönüşümünün belirtisi olmuştur. Sloganlar ve vaatler devrini bitiren ÇKP, ülkeyi yönetme yolunda farklı görüşleri de ele alarak, Çin halkının refahı için çalışmaya başlamıştır. Çin, uzun yıllar boyunca çektiği onca acıdan ders almış ve tecrübe kazanmıştır. Reform sonucunda Çin, ideolojisini değiştirmeksizin mizacına uygun yapısal reformlarla kendine özgü büyüme ve gelişme yolunda gidebileceğini ispat etmiştir. Reformun Çin ekonomisine yansıması aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.15
15 Thomas Flores, Gil Krakowsky and Joel Simmons, “Productivity Growth in China,1961-1999”, Public Policy, 556, Macroeconomics, (2003), s.10.
14 Tablo 1: Deng Xiao Ping Döneminde Yapılan Reformların Çin Ekonomisine Yansıması
1.1.2.2. Özel Ekonomik Bölgelerin Oluşturulması
Nisan 1979’da Guang Dong Eyaleti, üç bölgeyi 【Shen Zhen（深圳）, Zhu Hai（珠海）, Shen Tou（汕头)】yurt dışındaki özel ihracat bölgelerine benzeyecek şekilde ticari bölge olarak tayin etmesi hakkında Pekin’e rapor göndermiştir. Haziran ayında, Pekin, önce Shen Zhen, Zhu Hai adlı iki bölgeyi özel ihracat bölgesi olarak belirlemiştir. Bu iki bölgenin ilerleyen süreçteki durumundan çıkarılacak sonuçlara göre sonrasında Shen Tou ve Xia Men bölgelerini de bunlara ekleme kararı almıştır. 1980’de bu yeni projeye, “resmi özel ekonomik bölge projesi” adı verilmiştir.
Çin devletinin oluşturduğu bu özel ekonomik bölgeler, nazire oldukları yurtdışındaki bölgelerden çok farklılık göstermektedir. Çünkü buralarda devlet merkezli iktisadi planlamanın, özel pazar planlamasından önce gelmesine önem verilmiştir. Bu süreçte ÇKP’nin özel pazar ekonomisine yaklaşımları karmaşık olmuştur. Ancak kısa süre sonra bu dört özel bölgedeki hızlı ve başarılı iktisadi gelişme, ÇKP içindeki bazı
15 liderleri endişeye sevketmiştir. Hatta parti içinde, özel bölgelerin iktisat ve yaşam kalitesi yönünden diğer bölgelerden daha hızlı gelişmesi sebebiyle, partinin halk nezdindeki liderlik statüsüne zarar vereceği konuşulmaya başlanmıştı.16 1979-1984 yılları arasında bu dört özel bölgenin iktisadi büyüme ve refah oranı Çin devletinin toplam büyüme oranından fazla olmuştur. Diğer bölgeler de arka arkaya kendi özel bölge açma haklarını kazanmak için söylemlere başlamışlardır. Bu durumda, kamuoyunda “Devlet Destekli Ekonomi mi yoksa Pazar Ekonomisi mi?” tartışması başlamıştır.
Deng Xiao Ping, 1984 yılındaki özel ekonomik bölgeler ziyaretinde, özel ekonomik bölgelerin devlet ekonomisine, kalkınmaya ve yaşam standartlarının yükseltilmesine yaptığı katkılardan dolayı bölge halklarına teşekkür ettiği konuşmasında; Doğu Çin’in kıyı bölgelerinin çeşitli yerlerinde de özel ekonomik bölgeler oluşturulması ve halen özel ekonomik bölge olan yerlerin de daha fazla özerklik ve genişletilmiş haklar kazanması gerektiğini söylemiştir.17
Deng Xiao Ping, 1992’de, Shen Zhen özel ekonomik bölgesinin başarılarını övdüğü konuşmasında, “özel ekonomik bölgelerin açılmasına karar verildiğinde, bazı parti üyeleri ve yöneticilerinin, bu yeni özel ekonomik bölgelerin, Çin’e kapitalizmi getireceğinden şüphelendiklerini söylemiştir. Ancak gelişen süreçte, “Herkes bu ve benzeri şüphelerin boş ve malayani olduğuna inanıyor” demiştir.18 1992 yılı, Çin’in katı devlet planlı ekonomi yönetiminden, sosyalist pazar ekonomisine geçmesinde dönüm noktası olmuştur.
18 沈传宝, 20 世纪 80 年代经济特区创办的艰难历程,中国共产党新闻网,(Chén Chuán Bǎo,
“1980'lerde Özel Ekonomik Bölgelerin Kurulmasının Zorlu Yolculuğu”, Çin Komünist Partisi Haber Ağı), http://theory.people.com.cn/n/2014/1023/c40531--2.html ,(Erişim tarihi:14.03.2019).
17 1984 年首次深圳特区行,中国共产党新闻(“1984Yılında Şen Zhen Özel Iktisadi Bölgesine İlk Ziyaret”, ÇHC Haber Ağı).2017.6.25, http://cpc.people.com.cn/n1/2017/0621/c69113-29354057.html.
(Erişim tarihi:14.03.2019).
18 邓小平视察深圳回顾,人民网, (“Deng Xiao Ping Shen Zhen’de Hizmetleri Inceliyor”,Halk Ağı), 255http://finance.people.com.cn/GB/.html.(Erişim tarihi:14.03.2019).
16 1995 yılında Çin, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeliğine başvurmaya hazırlanırken, hükümet ve halk, devletin uluslararası pazar kıstaslarına uygunluk şartlarına ulaşabilmesi için büyük bir özveriyle çalışmışlardır. Çin, ancak 2001’de DTÖ’ne üye olmayı başarabilmiştir. 2001-2013 yılları arasında, Çin’in Gayri safi Yutiçi Hasıla (GSYH)’sı, ortalama her yıl %10,9 artmıştır. Kişi başı artış ise, %9,49 civarında olmuştur. Bu dönemde GSYH, 1042 dolardan 6807 dolara ulaşmıştır. Dünyada kişi başı gelir sıralamasında 129. sıradan 93. sıraya yükselmiştir. Öyle ki, orta gelir ve az gelişmişlik düzeyindeki devletler grubundan çıkıp, gelişmiş devletler kategorisine doğru yol almıştır ve gelişmiş devletler düzeyine erişmek için çalışmalar başlatmıştır.19 Şu anda bile Çin’in en ücra köşelerinde, devlet destekli özel ekonomik bölgeler, sanayi yatırımları, özel teknoloji ve teknokentler, ulusal ve uluslararası ticaret merkezleri, devlet ve özel sektör destekli yatırım bölgeleri, devlet destekli ve vergiden muaf fabrika ve imalathaneler Çin sokaklarında inşaa edilmeye devam etmektedir.
1.1.3. Tian An Men Öğrenciler Hareketi
1980’lerdeki modernleşme sürecinde meydana gelen Tian An Men öğrenciler hareketi, ÇKP yönetimine ve yeni ideolojisine yönelik bir deneyim olmuştur. Harekette sadece öğrencilerin değil, partinin eski sekreteri Hu Yao Bang20 (1915-1989) yanlıları ve Zhao Zi Yang21’ın (1919-2005) çabaları da tankların paletlerinin altında silinip gitmiştir.22 Bu hareketten çıkarılan derse göre, modernleşmenin merkezi ve kilit noktasının iktisadi büyüme ve gelişme olduğu ve siyasetin sadece siyasetçiler tarafından yapılıp, siyasetçilerin de sadece siyaset yapması gerektiği öğrenilmiştir.
19经济特区到自由贸易区, 东南研究, “Özel Ekonomi Bölgeden Ticari Özerk Bölgesine Kadar”, Güney Doğu Araştırmaları), (2015), C.1, s.20- 23.
20 Hu Yao Bang (1915-1989): ÇKP Genel Sekreteri (1980–1987) ve Başkanı (1981–1982).
21 Zhao Ze Yang: Başbakan (1980–1987) ve ÇKP genel sekreteri (1987-89) görevlerini üstelenen Zhao Ze Yang, Tian An men öğrenciler hareketindeki hükümetin sert tepkesini eleştirdiği nedeni ile genel sekreterlik görevi elinden alınıp hayatının sonuna kadar ev hapsine mahkûm edilmiştir.
22 Yi Jiang, Ding: Chinese Democracy after Tiananmen, Torunto, UBC Press, 2001, s.30.
17 Nisan 1989’da, eski ÇKP liderli Hu Yao Bang vefat etmiştir. 1986 yılındaki öğrenci hareketi nedeniyle işinden kovulan Hu Yao Bang’ın yasını tutmak üzere meydanlarda toplanan öğrenciler ve her yaştan insanlar “Yedi Teklif” adı altında Çin hükümetine bir mektup sunarak, 10 saatten fazla meydanlarda oturup cevap beklemiştir.
Yedi teklif mektubunda şu maddeler yer almaktadır:23
1. Hu Yao Bang’a atılan iftira ortaya çıksın.
2. Özel yayınevleri ve gazetelere basım ve yayım hakkı verilsin.
3. Parti üyeleri ve devlet liderlerinin aileleriyle beraber gelirleri halka açıklansın.
4. Düşünce ve fikirleri serbestçe ifade etme özgürlüğü tanınsın.
5. Entelektüellere ve aydınlara önem verilsin.
6. Rüşvetçiler cezalandırılsın.
7. Anayasada yazılan protesto hakları korunsun.
Modernleşmeye yeni yeni başlayan Çin halkı arasındaki gelir dağılımının eşit olmaması, Mao Ze Dong dönemindeki komünist düzende, çalışan ve çalışmayan her kişinin eşit ücret almasına alışan Çin halkı tarafından çok zor kabulleniliyordu. Diğer taraftan ise, bürokrasi sınıfındaki mevki ve makam sahiplerinin aileleriyle beraber rüşvet batağında olmaları da halk nezdinde büyük huzursuzluklara sebep olmuştu.
1984’te başlatılan ideolojiyi saflaştırma hareketi, yeni yetişen genç neslin, devletten daha fazla özgürlük ve daha fazla demokrasi taleninde bulunması ile neticelendi.
23六四事件 20 周年白皮书，天安门母亲网站（“Tian An Men Öğrencileri Hareketinin 20. Yılı Beyaz Kitabı”, Tian An Men Ana Web Sitesi, http://www.tiananmenmother.org/forum/forum090503005a.htmç ,(Erişim tarihi:07.02.2017).
18 Tian An Men Öğrenciler Hareketi 4 Haziran 1989’da sona ermiştir. Hareket sürecinde “anne benim hatam yok” sloganlarıyla sokakları dolduran öğrenciler, günlerce açlık grevleri yaparak, Halk Kongresi tarafından tekliflerinin kabul edilmesini beklemişlerdir. Öğrenciler ve aileleri bunun bir vatanseverlik hareketi olduğunu savunsalar da, hareketin öncülerinin, Hu Yao Bang’ın vefatında, cenazeye “gidecek olanın yerine, gitmeyecek olan gitti” yazılı çiçek göndermeleri ve hareketin eski SSCB Başkanı Gorbaçov’un Pekin ziyaretiyle aynı zamanda başlamış olması,24 uluslararası arenada 1989 yılında meydana gelen benzer bazı olaylar, merkezi hükümetin, hareketin masum bir öğrenci hareketi olduğuna inanmasına engel olmuştur.
Tian An Men hareketi sonrasında, Çin entellektüelleri adalet, sorumluluk, özgürlük, barış ve benzeri insani ve ruhi ihtiyaçlardan bahsetmek yerine sessizce kendi kabuklarına çekilip, çalışmalarını yapmaya devam etmişlerdir. Bürokrasi sınıfındaki rüşvetçi bürokratlar ise, dikkat etmeleri gereken en mühim noktanın Guan Xi (ilişki) olduğunu acı bir tecrübeyle anlamışlardır.
1.1.4. Çin’in Yüz Senelik Modernleşme Planı
1992’de, Deng Xiao Ping, özel ekonomik bölgeleri ziyaretinde, yanındaki parti üyelerine “Tian An Men Öğrenci Hareketinden sonra Çin, istikrarını nasıl koruyabildi?”
şeklinde bir soru yöneltti ve kendi sorusuna cevap olarak, “Çünkü bizim Çin’e özgü Sosyalist Pazar Ekonomisi modelimizi halkımız benimsedi. Devletimiz iktisadi açıdan çok güçlendi. Ordu ve diğer devlet kurumları da bizi gizli gizli, içten içe destekledi.
Modernleşme süreci yüz sene sürse de bu yolda yürümeye devam edeceğiz ve asla hedeflerimizden vazgeçmeyeceğiz.” Söyleminde bulunmuştur. Reformun Çin’i
24六四 30 周年特辑之一：八九之春 学潮乍起 ,(“Tian An Men Öğrenciler Hareketi 30. Yıl Dönemi:1989 Baharı”),BBC News, https://www.bbc.com/zhongwen/simp/science-47786128.(Erişim Tarihi:18.12.2019 ).
19 kapitalizme sürükleyeceğini düşünerek buna karşı çıkanlara da, değişimin “Üç Şeye Faydalı Olması” kıstasından söz etmiştir. Deng Xiao Ping bu kuralları koyarak, bu üç şeye faydalı olan her yenilik ve devirimin, yapılmasının ve hayata geçirilmesinin elzem ve faydalı olduğunu ifade etmiştir.25
İktisat bilimine göre ortada bir kazanç, mülkiyet hakkı ve mal dağılımı varsa, fakirler ve zenginler arasında kutuplaşmanın olması kesindir. Ama Deng Xiao Ping’e göre bunun Çin toplumunda yaşanmasının mümkünatı yoktur. Ona göre, her ne kadar daha önce açılan özel ekonomik bölgeler ve çevresinde yaşayanlar öncelikli olarak zenginliğe kavuşmuş iseler de, bu, o bölgenin halklarının başka bölgelerin halklarına örnek olması ve onları desteklemesi için devlet tarafından kendilerine bahşedilen özel bir imkândır. Fakat Çin’deki mülkiyet paylaşımında devletin mülkiyet hakkı korunduğu müddetçe anılan iktisat teorisindeki olayın yaşanması imkânsızdır. Deng Xiao Ping, Çin’e özgü sosyalizmin en önemli farkının, refahın tek tek kişilerden ve tabandan başlayarak ülke sathına yayılması ve toplum olarak refaha ulaşılması olduğunu savunumuştur.
Toplum olarak fakirlikten kurtulduktan sonra, sınıfsal farklılıkların kendiliğinden ortadan kalkacağını düşünmüştür. Üstelik bu hedefe, Mao Ze Dong dönemindeki gibi toplumun tamamının fakirleşerek sınıf farklılıklarının ortadan kaldırılması yerine, 100 yıllık ekonomik planı hayata geçirip, ekonomik hedeflere sadık kalarak ve toplumca zenginleşerek ve güçlenerek ulaşılacağına inanmıştır.
Bu nedenle, 1986 yılında yapılan 7. Beş Yıllık Devlet Planlaması’nda26 ülke, üç iktisadi bölgeye ayrılmıştır. Doğu, Orta, Batı olarak sınırları belirlenen bu üç iktisadi
25张 建 映,张跃滨，马克思主义哲学读本(Zhang Jian Ying, Zhang Yue Bing, Çin’in Makiszm Okumaları, Beijing,Tsing Hua Üniversitesi Yayınları), 2005, s.45- 156.
26 Beş Yıllık Plan: Çin'in ulusal ekonomik planının önemli bir parçasıdır ve uzun vadeli bir plandır.
Temel olarak büyük ulusal inşaat projeleri, üretici güçlerin dağılımı ve ulusal ekonominin önemli
20 bölge, önce Doğu iktisadi bölgesinin desteklenerek büyümesini, sonrasında ise Doğu bölgesinin diğer iktisadi bölgelerin gelişmesinde bilgi ve tecrübe paylaşımıyla öncülük etmesini, bölgelerin birbirlerinin avantajlarından en yüksek seviyede faydalanarak ülke halkının tamamının sosyal kalkınmadan adil bir şekilde pay almasının sağlanmasını hedeflemektedir27.
Harita 1: Çin’in Doğu, Orta, Batı İktisadi Bölgesi
Batı İktisadi Bölgesi: 10 şehir; Shan Xi（陕西）, Gan Su（甘肃）, Qing Hai
（青海）, Xin Jiang（新疆维吾尔自治区）, Si Chuan（四川）, Chong Qing（重 庆）, Yun Nan（云南）, Gui Zhou（贵州）, Tibet（西藏),Ning Xia（宁夏回族自治 区. 5.400.000 km²’lik sınırıyla Çin topraklarının %57’sini kapsamaktadır. Bölgenin nüfusu, ülkenin nüfusunun %23’üne tekabül etmektedir. Enerji bölgelerinin bolluğu,
oranlarını planlamak ve ulusal ekonomik kalkınma için hedefler ve talimatlar koymaktır. Şu an tüm Çinde fakirliği yok etme hedefini taşıyan beş yıllık plan uygulanmaktadır. 2020.yılında son olacaktır.
Çin 1953 yılında ilk "beş yıllık plan" ına başlamıştır. (Çin’in Ekim 1949’dan 1952’nin sonuna kadar ülke ekonomisindeki toparlanma dönemi ve 1963’ten 1965’e kadar ülke ekonomisine uyum dönemi hariç).
27 袁 杰, 中国经济区划研究及在划分, 中国论文网 (Yuan Jie, “Çin'in Ekonomik Bölgeselleşme Araştırması ve Bölünüşü”, ÇHC Tez Web Sitesi), https://www.xzbu.com/2/view-348372.htm. ( Erişim tarihi:08.07.2017).
21 çeşitli azınlıkları barındırması sebebiyle gelişen zengin kültürel özellikleri ve coğrafi güzellikleri ile Çin’in hazinesi olarak adlandırılmaktadır. 28
Orta İktisadi Bölge: Shan Xi（山西）, İç Moğul（内蒙古自治区）, Jie lin,
（吉林）， Hei long Jiang（黑龙江）, En Hui（安徽）, He Nan（河南）, Hu Bei
（湖北）, Hu Nan（湖南). Ülke topraklarının %29.50’sine karşılık gelen bu bölge, ülke nüfusunun yaklaşık %35’ini barındırmaktadır. Çin’in en önemli insan gücü yoğunluğu ve hammadde kaynaklarının bulunduğu bölgedir. Çin GSYH’sına %30 katkı sağlayan bölge, topraklarının %46’sını kapsamaktadır. Çin’in ürettiği gıda, sebze, meyve, et, süt ve tatlı su ürünlerinin %40’ını Orta İktisadi Bölge sağlamaktadır.29
Doğu İktisadi Bölgesi： Çin’in en gelişmiş şehirlerini kapsamaktadır. Liao Ning（辽宁）, Pekin（北京）, Tian Jin（天津）, He Bei（河北） , Jiang Su（江 苏） , Shang Hai（上海）, Zhe Jinag（浙江）, Fu Jian（福建）, Guang Dong（广 东）, Hai Nan（海南)， Shan Dong（山东）. 12 eyaletten, merkezden yönetilen bir şehirden oluşmaktadır. Sahip olduğu alan ülke coğrafyasının %13.5’ini işgal etmesine rağmen ülkenin GSYH’nın %60.7’sini (1991 yılı) bu bölge sağlamaktadır.30
Deng Xiao Ping döneminde başlanan ve üç aşamalı şekilde 70 yıla yayılan
“Milli Kalkınma Stratejisi” planı, Çin’in 100 yıllık hedefi olarak kabul edilmiştir.
28 “中国西部地区的人口状况与自然条件”，地图云集 (“Batı Çin'de Nüfus ve Doğal Koşullar Haritası”，Di Tu Yun Ji), http://www.maphub.cn/post/ba925.( Erişim tarihi:04.08.2017).
29吴瑞君, 朱宝树, 中国人口的非均衡分布与<胡焕庸线>的稳定性, 中国社会科学网(Wu Rui Jun, Zhu Bao Shu, “Çin Nüfusunun Dengesiz Dağılımı ve "Hu Huanyong Hattı" ında Çin Nüfus Dengesinin İstikrarı”, Çin Sosyal Bilimler Ağı),
http://soci.cssn.cn/shx/shx_rkx/201609/t20160919_3204999_4.shtml. (Erişim tarihi:04.08.2017).
30赵玉琳,中国市场经济学槪论, 清华大学出版社( Zhao Yu lin, Çin Piyasa Ekonomisi, Beijing, Tsing Hua Üniversitesi Yayınları), 2007, s.347- 351.
22 İktisadi ve toplumsal kalkınmayı ve Çin toplumunun refah seviyesinin yükseltilmesini hedefleyen bu strateji üç aşamadan oluşmaktadır: 31
I. aşama: 1980-1990 arasında GSMH’nın iki kat arttırılarak, 250 milyar dolardan 500 milyar dolar seviyesine çıkması sağlanacaktır.
II. aşama: 1990-2000 yılları arasında kişi başına düşen gelir bir kat daha arttırılarak 800-1000 dolara, GSMH da 1 trilyon dolara çıkarılacaktır.
III. aşama: Çinli yetkililer üçüncü ve son aşamaya 2003 yılında geçildiğini açıklamışlardır. Üçüncü aşamanın da üç bölümde gerçekleşmesinin planlandığını ve bu aşamanın 2000 ila 2050 yılları arasını kapsayacağını ifade etmektedirler. Bu son aşamada GSMH’nın her bölümde birer kat artırılarak 4000 dolara ulaşmasını hedeflemektedirler.
1.2. Jiang Ze Min Döneminde ÇHC
Jiang Ze Min32 1993'den 2003'e kadar Cumhurbaşkanı olarak ÇHC siyasetinin ön saflarında yer almıştır. Jiang Ze Min iktidara geldiğinde, hala uluslararası toplum tarafından dışlanmakta olan ÇHC, sonraki Cumhurbaşkanı Hu Jintao'nun yönetiminde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi haline gelmiştir.
Jiang Ze Min'in iktidara gelmesi 1989'da Tiananmen Meydanı'ndaki demokrasi yanlısı gösterilerin acımasızca bastırılmasından sonra liberal liderlerin politik bürodan arındırılmasından kaynaklanmıştır.
31 Erkin Ekrem, Çin’in Orta Asya Politikası, Ankara, AhmetYesevi Yayınları, 2011, s.8.
32 Jiang Ze Min (1926-…): Çin Devlet Başkanı (1993- 2003), ÇKP Genel Sekreteri (1989 -2002), merkezi askeri komisyonu başkanı (1989- 2004).
23 Jiang Ze Min, 1926 yılında Jiang Su eyaleti, Yang Zhou şehrinde entelektüel bir ailede doğmuş ve elektrik mühendisi olarak üniversiteden mezun olmuştu. Daha önce bir Sovyet araba fabrikasında çalışan Jiang Ze min, 1985 yılında Shang Hai şehrinin belediye başkanı olduktan sonra siyasi hayatında hızlı değişiklikler söz konusu olmuştur. 1982 yılında Komünist Parti Merkez Komitesi'ne, 1987 yılında da Politbüro'ya seçilmiştir. 1989 yılında Komünist Partisi Genel Sekreterliği, 1993 yılında da devlet başkanlığı görevlerine getirilmiştir.33
Boston Üniversitesi'nden Merle Goldman "Jiang Zemin, Mao Zedong ve Deng Xiaoping'den çok farklı" diye anlatıyor ''Mao, devrimi gerçekleştirdi; o, devrimi yapmak için bir ordu inşa etmeye hazırdı. Deng, 20. yüzyılın sonunda Çin'i dünyada büyük bir modernleşme gücü haline getiren reformları gerçekleştirmek için Çin'i yönlendiren bir adamdı. Jiang Ze Min ise bu tür bir insan değildir. Eylemlerini tedrici bir biçimde gerçekleştiriyor, yıkıcı bir şey istemiyordu. Ancak aynı zamanda Çin'in bu noktada ihtiyaç duyduğu siyasi reforma doğru hiçbir şekilde ilerlemeye istekli değil”34 demiştir.
Goldman’a göre Deng Xiao Ping’in, Şubat 1997’de vefatı sonrası, Jiang Ze Min sadece Deng Xiao Ping’in değil, aynı zamanda Mao Ze Dong’un gölgesi dışına da çıkmıştır.35
Japonlar ve Milliyetçilerle savaşan Deng Xiao Ping ve başka cumhuriyet kurucularının aksine Jiang Ze Min liderliğindeki bir sonraki nesil, oluşum yıllarını
33 江泽民简历, “Jiang Ze Min’nin Hayatı”,
http://www.peopledaily.com.cn/GB/channel1/10/20000630/124234.html, (Erişim Tarihi:18.12.2019 ).
34 Rob Gifford, “World: Asia-Pacific Jiang Zemin: A New Generation Leader”,
BBC World News, http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/479256.stm, (Erişim tarihi:01.09.2017).
35 Ibid.
24 komünist devlet aygıtıyla emek harcayarak işletme yöneticileri, merkez plancıları ya da parti bürokratları olarak geçirmişti.
Deng Xiao Ping’in vefatından sonra en üst düzey lidere dönüşmüş olan Jiang Ze Min, Şubat 1997'de Deng Xiao Ping'in ölümünden sonra, Politibüro rakibi Qiao Shi'yi de içeren bir dizi sivil, askeri ve güvenlik yetkilisini görevden alarak yerlerine birçoğu Shang Hay Gang36'ından olan sadık kişileri getirmiştir.
1990'ların sonlarında Jiang Ze Min, ülkenin ABD ile olan huzursuz ilişkisini iyileştirmeye çalışmıştır. 1997'de neredeyse on yılda ilk defa ABD-Çin zirvesine katılmıştır ve 1998'de yaptığı bir toplantıda Batı tarafından eleştirilen insan hakları kaydını açık bir şekilde tartışmıştır.
Deng Xiao Ping’in getirdiği “Tek Ülke İki Sistemi”: 1997’deki Hong Kong’un Çin’e geri dönmesi ve 1999’daki Makao’in geri alınmasının Jiang Ze Min tarafından gerçekleştirilmesi itibariyle, Jiang Ze Min’in on senelik liderlik hayatında elde ettiği en büyük başarıdır. “Tek Ülke İki Sistem” modeline göre, Hong Kong 2047 yılına kadar idari ve hukuksal yapısını kendi belirleyen kent olarak kalacaktı.37 Sonradan Makao’ya da uygulanmış olan bu politikanın Tayvan üzerine de uygulanacağı şüphesizdir.
Jiang Ze Min, Çin'i DTÖ'ne yönlendirmiştir ve ilk kez girişimcilerin partiye katılmalarına izin vermiştir.
Çin, DTÖ’ye girerek yabancı yatırımcılar için güvenilir bir yatırım ortamı oluşturmayı ve böylelikle Çin ekonomisinin rahat bir şekilde güçlenmesini
36 Shànghǎi Gang(上海帮/上海港), 1990'larda ve 2000'lerin başında en belirgin olan bir grup üst düzey ÇKP politikacısına verilen bir takma addır. Bu politikacılar genellikle Şangay’da belediye başkanı ve parti şefi olarak iktidara gelen cumhurbaşkanı Jiang Zemin ile güçlü bağlara sahipti. Jiang, Politbüro'yu eski yakınları ile doldurmuştur, ancak 2003'teki görevinden bu yana Shanghai Gang’ın etkisi tartışmalı bir şekilde azalmıştır.
37閰小駿，香港治與亂：2047 的政治想像: 2047 的政治想像（Ju Xiao Jun, Hong Kong’da Yönetişim ve Kaos:2047 Siyasi Görüşü, Hong Kong, Joint Publishing, 2015,s.29.
25 amaçlamıştır. Ayrıca, DTÖ’ye katılarak ekonomisini güçlendirmeyi ve askeri gücünü arttırmayı planlamıştır.38
2002'de Jiang, ÇKP genel sekreteri olarak istifa etmiştir ve ertesi yıl ikinci beş yıllık dönemin ardından başkan olarak görevine son vermiştir. Jiang ze Min, Eylül 2004'te Hu'nun lehine ilerleyinceye kadar Merkez Askeri Komisyonun’un sorumlusu olarak kalmıştır.
Jiang Ze Min’in iki beş yıllık dönemden sonra Çin siyasetinden çekilmesi sadece ÇHC tarihi için değil, tüm Çin tarihi için de görülmemiş bir olay olarak bilinmektedir.
Çin’in İlk Cumhurbaşkanı Mao Ze Dong, vefat edene denk cumhurbaşkanlığını yürütmüştür. Deng Xiao Ping de 1976’dan 1993’e kadar uzun bir dönem hükümette kalmış, istifasından sonra da perde arkasından Çin’i yönetmeyi başarmıştır.
Yüksek gelirli ülkelerde ekonomik büyümenin bilimsel ve teknolojik ilerlemeye ve beşeri sermayedeki gelişmeye bağlı olduğu düşüncesiyle eğitim ve beceriye daha fazla yatırım yapılmıştır.
Ayrıca, 1977’den itibaren başlayan nüfus planlamasını39, 1989’da devletin temel politikası haline getirerek, önceden bazı azınlıklar ve köylere uygulanmayan bu politikanın tüm ülke nüfusuna uygulanmasını gerçekleştirmişti. Bu politika büyük olasılıkla Çin'in kişi başı gelirinin artması ve çevresel yararlar sağlamasında faydalı görülmüştür.
38 Kaan Akçıl, Çin Ekonomisi ve Türkiye İle Çin’in Ekonomik İlişkilerinin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Konya, 2008, s.50.
39 Aile planlaması: Çin' nin nüfus kontrol politikasıdır ve temel bir ulusal politikadır. Aile planlaması politikası, Çin nüfusunu kontrol etmeyi, geç evliliğin ve geç doğurganlığın savunuculuğunu hedeflemiştir ve insan sayısını sınırlayan bir doğum politikası uygulamıştır. Aile planlaması 1970'lerden bu yana tam olarak uygulanmış, 1982 yılında temel bir ulusal politika olarak belirlenmiştir, 2001'de ulusal yasa olmuştur.2018’den itibaren uygulamayı durdurmuştur.
26 Bununla birlikte 1989’da, Çin’deki ekonomik büyümenin bir sonucu olarak, hava kirliliği ve çevre sorunları ortaya çıkmıştır, hatta bu sorunların kapitalist ülkelerin Sanayi Devrimi sırasında oluşan sorunlardan daha kötü olduğu gözlemlenmiştir. Jiag Ze Min, bu konuda çevre korunmasına önem verileceğini belirtir. Bu başka bir anlamda 1978’den beri sürdürülen ekonomik üretim seviyesinin genişletilmesinin, Çin’in kalkınma politikasını değerlendirmedeki tek hakem olmayacağını belirtmiştir.
1.3. Hu Jin Tao Döneminde ÇHC
Hu Jin Tao, Aralık 1942'de Shang Hay'da An Hui'lu bir tüccar ailesinde doğmuş ve Jiang Su eyaletindeki küçük bir şehir olan Tai Zhou'da büyümüştür. 1965 yılında Tsinghua Üniversitesi'nden hidroelektrik mühendisliği derecesiyle mezun olmuştur.
Öğrenci iken ÇKP'ye katılmıştır. Mezuniyetinin ardından Hu Jin Tao, kendi üniversitesinde bir süre asistantlık yaptıktan sonra Gen Su eyaletine inşaat işçisi olarak gönderilmiştir. Daha sonra eyalette çeşitli teknik ve politik görevlerde bulunmuştur.
Gansu’da yaşlı bir parti üyesi ve Tsinghua mezunu olan Song Ping ile tanışmıştır.
1982'ye kadar Song Ping onu birbirinden zor bir dizi göreve atamış ve sonra da ÇKP genel sekreteri olan, Hu Yao Bang’a tanıtmıştır. İki yıl içinde Hu Jin Tao Pekin’e taşınmış ve Çin Gençlik Birliği genel sekreterliğine yükselmiştir.40
Hu Jintao, 2002 yılında Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri seçilmiştir ve dünyanın en büyük siyasi partisi ve iktidar partisinin lideri olarak, on yıl boyunca Çin'i yönetmiştir. Çin Devlet Başkanı Hu Jintao'nun göreve başlamasından sonra 10 yıl boyunca, Çin ekonomik ve askeri ilişkilerini de içeren çeşitli konularda büyük ilerleme kaydetmiştir.
40 何中石,胡锦涛:中国跨世紀领导人,远方出版社(He Zhong Shi, Hu Jin Tao: Çin'in Yüzyıllık Lideri, Beijing, Yuan Fang Yayınevi, 1998, s.11.
27 Bu süreçte, Çin'in yıllık ortalama büyüme oranı % 10.7'ye kadar çıkmış ve 2010 yılında ise dünyanın ikinci büyük ekonomisi olmuştur. Hala zengin ve yoksul bölgeleri arasında uçurum olmasına rağmen, Çin'in doğu kıyı bölgelerinde kişi başına düşen GSYİH 10.000 ABD dolarının üzerine çıkmıştır.41
Çin, 2003 yılında ilk insanlı uzay aracını başarıyla tamamladıktan sonra, 2011’de, bir uzay istasyonu için gerekli olan insanlı uzay aracı yerleştirme teknolojisine hakim olarak bilim ve teknoloji düzeyini göstermiştir.42
ÇHC'nin kuruluşundan bu yana ilk kez düzenlenen “2008 Pekin Olimpiyat Oyunları”, Çin halkının son 100 yıldır küçük düşürülmesinin aksine, kendisini yücelterek kendisine duyduğu saygıyı yeniden kazandığı, büyük çaplı bir etkinlik haline gelmiştir.
Çin-Tayvan ilişkilerinin gelişmesi Hu Jintao’nun en büyük başarısıdır. 2000’lere kadar, Çin- Tayvan ilişkileri çok soğuktu. Nitekim 1995'te, Çin birlikleri Tayvan yakınlarındaki sularda ardı ardına birkaç füze ateşledikten sonra, Washington uçak gemilerini ve nükleer denizaltılarını göndermişti ve Tayvan Boğazı krizi patlak vermişti.
Görevi kabul ettikten sonra, Hu Jintao şahsen Tayvan İşleri Merkez Komitesi’nin liderliğini üstlenmiştir ve iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek için hem yumuşak hem de sert bir strateji benimsemiştir. Ekonomik işbirliği konusunda büyük tavizler verirken, Tayvan'ın bağımsızlığı ile ilgili olarak, güçlü bir yanıt vermeye devam etmiştir. 2008 yılında, iki taraf posta hizmetleri, ticaret ve navigasyon için “üç bağlantı”
41 林兆木,中国经济发展的现状,前景和 对世界经济的影响（Lin Tao Mu, “Çin'in Ekonomik Kalkınmasının Durumu, Istikbalı ve Dünya Ekonomisi Üzerindeki Etkileri,” ） s.35 file:///C:/Users/Acer/Downloads/final%EC%9E%90%EB%A3%8C.pdf .(Erişim tarihi:13.09.2017).
42徐冬梅，辉煌与挫折交织 震撼世界航天的十大瞬间, 人民网（Xu Dong Mei, Şan ve Hayal kırıklığı İç İçe Geçmiş Bir Durum ve Dünyayı Şok Eden On An”, Halk Ağı, http://www.people.com.cn/gb/news/9719/9720/2280722.,html, (Erişim tarihi:13.09.2017).
28 anlaşması imzamış ve 2010 yılında da Serbest Ticaret Anlaşması’na (FPA) eşdeğer olan Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması'nı (ECFA) imzalamıştır.43
Hu Jintao, “kalkınma hakkındaki bilimsel bakış”ı destekleyerek bölgesel ve kentsel-kırsal dengesizlikleri ortadan kaldırmak için çok çalışmıştır. 2005'ten 2009'a kadar Hu Jintao sadece tarımsal vergilerin kaldırılması değil aynı zamanda kırsal alanlarda da tıbbi ve emeklilik sigortası uygulamasını gerçekleştirmiştir. Görev süresi boyunca Hu Jin Tao, “Orta Çin'in Yükselişi” ve geri kalmış batı bölgelerinin gelişimi için formüle edilen “Batı Bölgesi'nin Geliştirilmesi” politikalarını kapsamlı bir şekilde desteklemiştir:44
1. Halka yakınlaşma politikası
2003 yılında Merkezi Hükümet, yaklaşık 50 yıl boyunca devam eden, yaz aylarında Bei Dai He45’de çalışma geleneğine son verdiğini ilan etmiştir. On yıl içinde, Bahar bayramında her sene, Hu Jintao başta olmak üzere tüm ÇKP liderleri bayramı halk arasında geçirmiştir. Okul, istihdam, yaşlıların bakımı, konut sorunlarının çözülmesi, devlet işletmelerinin emeklilik standartlarının artırılması için çaba sarf etmiştir.
2. Yolsuzluklarla Mücadele Politikası
ÇKP'nin üye sayısı şu an 80 milyonu aşmıştır ve partiyi idare etme görevinin ağırlığı nedeniyle, 2005'ten bu yana, Hu Jintao liderliğindeki Parti Merkez Komitesi,
43两岸关系：共同利益与和谐发展, 全国台湾研究会(Boğazlar Arası İlişkiler: Ortak Çıkarlar ve Uyumlu Gelişme,Ulusal Tayvan Araştırma Derneği(der.)), Beijing, Jiu Zhou yayınları, 2010, s.205.
44胡锦涛在西部大开发工作会议上讲话, 中央政府(“Hu Jintao’ın Batı Bölge Kalkınması Konulu Toplantadaki Konuşması”, ÇHC Merkezi Hükümeti), http://www.gov.cn/jrzg/2010-
07/06/content_1646761.htm, (Erişim tarihi:17.09.2017).
45 Beidaihe: Eskiden Çin hanedan mensuplarının padişah bahçesi olarak kullanılmıştır. ÇKP Merkez Komitesi, 1954 yazından itibaren, yaz aylarında Beidaihe'de yarı-restore ve yarı-çalışma şeklinde Bei Dai He merkezi ofisini kurmuştu. Beidaihe'de Çinli liderleri, yabancı konukları karşılamak, toplantılar düzenlemek ve önemli kararların alınması için bir komite kurmuştur. Yaz aylarından başka vakitte hükümet işleri Zhong Nan Hai’ da devam edinmiştir.
29 parti üyelerinin sorumluluğunu unutmaması için bir buçuk yıllık bir kampanya yürütmüştür. 1 Temmuz 2011'de Hu Jintao, partinin kuruluşunun 90. yıldönümünde, yolsuzlukla ve rüşvetle mücadelenin, ÇKP’nin güçlenmesi için acilen uygulanması gereken önemli tedbir olduğunu belirtmiştir.
3. Zengin Toplum Yetiştirme Politikası
2005’ten beri ÇKP, “Zengin toplum yetiştirme”yi Çin tarzı sosyalizmin inşası sürecindeki hedef olarak kaydetmiştir. Zengin toplum kavramı, demokrasi ve hukukun üstünlüğü, adalet, dürüstlük, kardeşlik, istikrar, düzen, insan ile doğanın uyumu özelliklerine haizdir.
2006 yılında Hu Jintao, "Sekiz Şeref Sekiz Namus" düşüncesini Çin’e Özgü Sosyalist Toplum Değerlerinin tek ölçütü olarak ilan etmiştir. “Sekiz şeref sekiz namus”
şunları içermektedir:46
1.Vatanı sevmek şeref, vatanı zarara uğratmak namus
2.Halka hizmet etmek şeref, halktan sapmak namus
3.Bilimi sevmek şeref, cehalette kalmak namus
4.Çalışkan olmak şeref, tembellik namus
5.Birbirine yardım etmek şeref, başkanın menfaatini zarara sokmak namus
6.Dürüstlük, samimilik şeref, menfaat önünde adaleti unutmak namus
7.Yasaya uyumak şeref, yasayı çiğnemek namus
46 魏晓文，当代中国参政党建设研究，中共中央党校出版社( Wei Xiao Wen, Modern Çin’in Katılımcı Partiler İnşası Üzerinde Araştırma, Beijing, ÇKP merkezi Parti Okulu Yayınları), 2003,s.1.
