TEKST~LDE MATERYAL, FORM VE TASARIM ~ L @ K ~ L E R ~
Yrd. Doq. $wife Sezgin D.E.U. Gtizel Sanatlar Fak. Tekstil BOltimti
-
T
ekstil UrtinOntin kullan~m amacl ve Ortine ytiklanen anlamlar zamanla farkl~l~k gosterseler de, tom tekstil OrOnlerinin glintin kofjullar~na ve tnplumlarm ktilttirel yapllarlna gore gekillendirildikleri gOrtiltir.Bu tirtinlar aynl zamanda materiyal form ve tasarlmlarl aqlslndan toplumlerm pek cok tizelliklerini yanslbrlar ve gtinOmtize ta~lrlar.
MATERIAL, FORM and DESIGN RELATION TO TEXTILE
Even the usage of the textile product and the meaning imposed to the product can show differences in the course of the time, it is seen that every textile product is formed by today's conditions and culturel struc- ture of societies. At the same time these products refleck and carry many charecteristics of the societies.
Depending on materials, form and desingns.
Tekstil tarihine bakbglmlzda, tiretilen Wm tekstil- lerin, gerek materyal, gerekse form ac~smdan toplum lar~n dinsel ktilttirel, ekonomik, sosyal birikimlerinden yola qlkllarak tiretildikleri saptanmlgbr. Bu saptama sonucunda bir tekstil OrOnO incelendiginde, bu tekstil tiruntino tireten hakk~nda pek qok bilgiye sahip olu- nabilir. Tekstil tirtinti, tnplumun dinsel inenqlarl, sos- yal ve ktilttirel yaplsl, mimari ve sanetsal yaklaymlar~
ve daha bir qok azellik iqin bir balirleyicidir.
Ilk tekstil tirtinlerinden, gOntimtiz tekstil tirtinlerine kadar y a r a t h $ Wm eserlerde, bir tasarlm sentezi soz konusudur.
Tekstil Ortintintin kullan~m amacl ve UrOne yUkle- nilen anlamlar zamanla farkllhk gosterseler de tom tekstil tirunlerinin gtintin kosullar~na ve tnplumlarln ktilttirel yap~larlna gore gekillendirildikleri gortiltir. Bu nedenle tekstil Ortintine sadeca bir kullenm objesi olarak bakmak dogru degildir. CtinkO onlar materyal.
form ve tasarmlarl aclslndan aynl zamanda toplum l a m pek p k Ozelliklerini yanshlrlar ve gtintimtize taslrlar. Endtistrilesme ve tekstil tiretim tekniklerinin
gelismesi, yeni yorumlara ve farkl~ malzeme ara- y~slarma gidilmesini saglam~st~r. Geligimle birlikte fark- Illasan tekstil taserlml ve tiretimi, teknik, malzeme.
tema ve etki de yeni donemin dagi~im alfabesi iqeri- sinde yer almls, estetik bir obje olarak kabul edil- mistir. Bir tasarlm felsefesine sahip olan tekstil tirtin-
leri, ektktik olgu ile qekillendirilmi5, dopru malzeme seqimi ve tiretim teknikleriyle sanat objeleri arasmda yerlerini alml$lard~r. Fonksiyon, materyal, form ve es- tetigin bir btittin olusturdugu tekstil tirtinleri, qok yOnlti kullamm alanlar~ ile tinemli bir yere sahiptirler.
Psikolojik ve sosyolojik ac~dan insan ve e$ya iliskileri incelendiginde tekstil tirtinlerinin formlarln~n, mal- zemelerinin ve estetik olugumlar~nm, insanlarm bek- lentilerine gore sekillendigi gortiltir. Tasar~mc~n~n bek- lentisi, yarahcl gticti doprultusunda, estetik, sanatsal bir obje yayatrnak, tasarlamak ve yans~tmak isted~pi dtigtince veya dtisilnceleri bu objeye yijkleyebilmekte- dir.
Gtintimtizda begenilerin farkl~lasmas~, tekstil ta- sarmnda yeni malzemelerin h~zla devreye girmesi ve bilinen malzemelerin farkl~ teknik, farkh yorumlarla degerlendirilmesi, tekstil tasarmna yeni bir boyut getirmistir.
lnsanoglunun ktilttir varl~g~, kusku duyan, soru soran beyinler ve cagdag dilstincelerle olusmaktad~r.
Kendine gtivenli ve sagl~kl mekanlar, vticudunu O r t e - cek gerekli giysilerle birlikte, dtinyanm yap~smda bulu- nan duzen ve estetik olgular~n~ kendi ~evresinde de kullanmaya b a ~ l a m ~ g ve bunu girdigi yerde, hayat.
derinlik ve renk veben tekstil tirtinlerini kullanarak gercekle$tirmi$tir.
Farkl~ koltorlerin yap~s~nda bulunan bar~nma ahskanl~klar~, gelenek farkl~llklar~, giyinma zevki, tekstil malzerneleriyle olu$turulmug objelerin qesitliligine.
farkl~ kullanm alanler~nm ortaya q~kmasma neden ol- mug ve buna paralal olarak insanm tasarlama yetenegini On plena q~karm~gt~r. Teknoloji devleriyle b i r likte benzer tekstil UrOnlarinin, aralarmda OsMln10k saglamak iqin iglevselligin yen~nda estetigin de kul- lan~lmas~n~ gerektirmigtir. GOnOmOzde iglevi amec- lanarak Uretilmis tekstil OrOnlerinin, estetik ile olan bag~nt~lar~, o toplumun klllMlrel gecmisini ve sanatla teknolojii nas~l kulland~glnl giisterir.
Son geligmeler pek cok ygulamah sanat dallar~n~n (tekstil, grafik, seremik v.b.1 estetik ligeleri en iyi gekilde kulland~klar~n~ gOstermektedir. ConkO, insan- cewe iligkisi, insan al~cller~nm (duyu organIan1 d ~ s donyanm verici ve kanellarma gore iglev kazanmas~ va insan bayninde estetik boyutlarm gelismesi Onem kazanmlsbr.
Tasarlama yetisi insan1 diger canlllardan ayiran iinamli Ozelliklerden biridir. Tasarlama: gOnlOk ha- yatlmlz i ~ i n d e verdigimiz kararlerdlr. George Nelson'a gdre tasarlm bir iletigimdir. Tasarm sadece nesne lerin glirOnOglerini biqimlendirmak degildir. Ayn~
zamanda kendi yagamlmm, dOnyanln galecegini ve cevrernizde degigiklikler yapmay planlamak, dogon- mek, seqenekler sunmak siireci bir tasar~mdlr.
Genel bir tan~mlamayla tesarlm, insan bilincinin ilk insandan gOnOmOz qagdas insanma dogru geliserak uzanan tom insanlara 6zgO bir eylemidir. lnsanm ilk kullan~rn nesnesinden, nedenini, niqinini zaman iqinde belli bir sOrec sonunda qlizOmledigi en uzaktaki e n e r ji ve gOqlere dek dunyam~z~, uzay~, dOnya Ozarindaki varl~klar~ va insan toplumlar~n~ degigimleri iqinda, her qag ve dlinemin kosullart felsefi ortaml, dlinyaya, varhga, nesnelere yaklagm ile ayrlca insanl~gln yagaml surdorecegi ortam], uzamt, nesneleri. Oron-
leri sonsuz ilgi alanlarl ve iligkileri iqinde dostinerek, bir resim, bir grafik, bir tekstil orUn0, bir yap1 ya da sradan herhangi bir nasne yapmak va yaratmak amaclyla sanatsal, sosyal, psikolojik, taknolojik yaklag~mlar va bilimsel ylintemlerle gerpklegtirilen bir sOreq bir qahgmad~r diyebiliriz.
Bu tan~mlamadan yola q~karsak, maddi ve ruhsal dtinyanm itilimleri ve gereksinimleri tasarlml yon- lendirmektedir. Tasarlm binlerce y ~ l d ~ r insan~n oretimi ve dO$Oncesinin geligimi ile bu QOce ulagml$t~r.
1. AKSOY. E. 'Tasar~m Cevre lnsan Iliskileri", Tasar~m ve lnsan Bilimleri. Keradeniz Teknik ilniversitesi yaylnl.
Trabzon. 1979.
2. BEYEZIT N. Tasanm Teori ve Metodlar'' I.T.O.
Mimarhk Fakoltesi. 1982, Istanbul.
3. GORGULER. M. "Sanat olarak Tekstil'. Cag~n Tektil Dergisi, Say:57 Istanbul. 1997
4. W A S , 0. TOmCevre Anlayst ve Tasanm', Akademi Mimarllk. Say1:9. Istanbul. 1974.
5. SnLOIRAY. S. '@gda$ Tasanm Olgusu ve Tekstil"
Akademi Mimarl~k. Sayl: 9, Istanbul. 1974.
6. TURANI. A. "@gda$ Sanat Felsefesi". Varl~k Yaynevi,
\
Istanbul, 1974.U&JRLU. A. "Dokumac~l~laa &amall Tasar~mlar", Ca@n Tekstil, Say: 4. Istanbul. 1987.
YURDAKUL, I. "Genel Qzgileriyle Tasanm", Hacettepe Universitesi Gozel Sanatlar Fakoltesi Yaydar~: 9 BeytepeAnkara
