Şubat Nisan 2012 Yıl : 14 Sayı : 52. February April 2012 Volume : 14 Number : 52

February 2012 - April 2012

Volume : 14 Number : 52 ..

Akademik Araştırmalar Dergisi 2012, Sayı 52, Sayfalar 161-191

SOKAK ÇOCUKLARI/SOKAKTA

ÇOCUKLAR VE DİN İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME*

İSA ÖZEL**

Özet

Günümüz dünyasının en önemli toplumsal sorunlarından birisini sokak

çocukları/sokakta yaşayan çocuklar oluşturmaktadır. Sağlıksız kentleşme,

köyden kente göç, ailenin sarsılması, nüfus artışı, eğitiinsizlik ve buna bağlı

olarak iş imkanlarının azlığı ve ekonomik yetersizlik~gibi nedenlerle evini terk eden ya da sokağa atılan çocuklar dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizin bazı büyük şehirlerinde de etkisini hissettiren bir sorun olmaya

başlamıştır. Bu çalışma, Samsun'da (n=IO), Ordu'da (n=l 1), Ankara'da (n=80) İs4J.nbul'da (n=134), Bursa'da (n=19) ve Antalya'da (n=16) olmak üzere 2008-2009 yılında sokak çocuklarından/sokakta yaşayan çocuklardan kartopu örnekleme metodu ile seçilen toplam 270 çocuk üzerinde yapılmıştır.

Araştırmada, sokak çocuklarının/sokakta yaşayan çocukların dindarlık

düzeyleri incelenmiştir. Kişisel Bilgi Anket Mülakat Formu ve Dindarlık Ölçeği, 259 erkek ve 11 kız olmak üzere toplam 270 sokak çocuğuna 2008- 2009 yıllarında Nisan-Eylül ayları arasında uygulanmıştır. Sokak

çocuklarinın!sokakta yaşayan çocill9arın dindarlık düzeyleri; yaş, cinsiyet, sosyo-ekonomik durum, sokakta kaldıkları süre ve aile yaşam yeri . gibi

değişkenler açısından incelenmiştir. . ,

Analltar Kelimeler: Sokak, sokak Çocukları, Aile, Din, Dindarlık - J

AN INVESTIGATION ON THE RELATIONSHIP BETWEEN STREET CHILDREN/CHILDREN LWING iN THE STREET AND

-RELIGION Abstract

üne of the most important social problems of today's world is street children/children living in the street. Children left to live on the street or who

• Bu makale "Sokak Çocukları ve Din" başlıklı Doktora Tezi temel alınarak hazırlanmıştır.

Makalede elde edilen bulgular genel olarak değerlendirilmiş, tezin hazırlanışından günümüze kadar geçeiı sürede yapılan bazı çalışmalar ve kaynaklarla desteklenerek yeni bilgi ve yorumlarla

geliştirilmiştir.

"Yrd. Doç. Dr., Fatih Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Din Psikolojisi (Psychology ofReligion),

ozel_2955@hotmail.com . · · ..

161 Akademik

Araştırmalar

Dergisi

left their homes for reasons like unhealthy urbanization, migration :from rural areas to towns, family problems, population increase, lack of education and therefore scarcity of jobs, economic problems have become a serious problem with increasing influence in Turkey as in many countries of the world. This study was carried out on 270 children chosen with snowball sampling method from among street children living in Samsun (n=lO), Ordu (n=l l), Ankara (n=80), İstanbul (n=134), Bi.ırsa (n=19) and Antalya (n=16) in the year 2008- 2009. The study sought religiosity levels of street children. Personal Information Questionnaire Interview Form and Religiosity Scale was applied to 259 boys and 11 girls between the months April-September. Religiosity levels of street children were investigated taking into account variables like age, gender, SES, period spent on the street and family living area.

Key Words: Street, Street Children, Family, Religion, Religiosity

Giriş

Günümüzün en büyük sosyal problemlerinden birisini de hiç şüphesiz

sokak çocukları oluşturmaktadır. Afrika'dan Uzakdoğu'ya, Batı Avrupa'dan Rusya'ya ve Hindistan'a kadar uzanan ve pek çok ülkede rastlanan sokak

· çocukları sosyal açıdan hep bir sorun olarak algılanmıştır. ¹

Dünyanın birçok ülkesinde görüldüğü gibi ülkemizin büyük kentlerinde de günün büyük bölümünü sokakta geçiren çocukların sayısı giderek

artmaktadır. Ülkemizde 1950'li _. yıllarda sanayileşmenin hız kazanması ₁ ve beraberinde getirdiği işgücü ihtiyacına paralel olarak tarımda makineleşme ve nüfusun artmasıyla birlikte toprakların küçülmesi gibi sebeplerle ortaya çıkan işgücü fazlası kırsal kesimden şehirlere doğru bir göç dalgası oluşturdu.² Ancak altyapısı hazırlanmadan oluş.an

bu

insanların yaşam tarzlarını, örf ve adetlerini de derinden etkiledi. Kırsal

kesimdeki geniş aile dayanışması ve koruması bozuldu ve çekirdek aileye geçildi. Göç edenlerin vasıflı olmaması, ailenin şehir hayatına adapte

olamaması, geçim zorlukları vb. sebeplerle kadınlar da iş hayatına girmeye

başladı. Annenin de çalışmasıyla çocuklar günün büyük bölümünü yalnız, aile denetiminden uzak geçirmek zorunda kaldı³ ve belli bir yaşa gelince de aile bütçesine katkı sağlaması iÇin okula gitme yerine çalışmaya yönlendirildi.⁴

1 Sevil Atauz,Ankara ve Şanlıurfa'da Sokak Çocukları, Ankara 1994, s. 1-2.

2 İbrahim Balcıoğlu, Sosyal ve Psikolojik Açıdan Göç, İstanbul 2007, s. 15; Ruşen Keleş, Kentleşme Politikası, Ankara 1993, s. 47; Oğuz Işık&M. Melih Pıİıarcıoğlu, Nöbetleşe Yoksulluk, İstanbul 2005, s. 50.

3 Esin Küntay, "Çocuk Dostu Kentler", 21. Yüzyıl Karşısında Kent ve İnsan, İstanbul 2001, s. 316.

4 Oğuz Polat, Sokak Çocukları, İstanbul 2002, s. 17-19; Atauz, Ankara ve Şanlııırfa'da Sokak

Çocukları, s. 5.

lsaÖZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012 - Nisan 2012

Aile yapısının bozulması ve geçim zorlukları gibi nedenlerle sokağa itilen

çocµkların yanında, değişik nedenlerle evini terk eden ve sokakta yaşamaya başlayan çocuklar da ortaya çıkmış ve neticesinde de "köprü altı çocukları"

diye tabir edilen sokak çocukları toplumun bir problemi olmaya başlamıştır.⁵ 1. Sokak Çocuklarının/Sokakta Yaşayan Çocukların Tanımı ve

' Kavramsal Boyutu ·

Sokak çocukları terimi şemsiye bir kavram olarak ifade edilmektedir.⁶

"Sokak çocukları" kavramı, suçlu çocukları, evden kaçan, okulu bırakan ve aileleri tarafından terk edilen çocuklarla birlikte öksüzler ve çingene çocukları

ile özel ilgiye ve korumaya ihtiyacı olan çocukları kapsayacak şekilde

. kullanıldığı gibi^7, değişik psiko-sosyal ve ekonomik sebeplerden dolayı evden ' kaçan, okulu bırakan, aileleri tarafından reddedilen, evden atılan veya terk edilen, başıboş bırakılan, aileleri olmayan ve toplum tarafından

desteklenmeyen korunmaya muhtaç çocuklar için de kullıinılabilmektedir. ⁸ Genelde kabul edilen anlamıyla sokak çocukları, sokağın (kelimenin en

geniş anlamıyla kullanılmayan yapılar, boş araziler, vs.) kendisi için sürekli ikamet ve/veya geçim kaynağı olduğu ve kendilerinden sorumlu yetişkinler tarafından yeterince korunmayan, gözetilmeyen veya yönlendirilmeyen,

yetişkinliğe ermemiş herhangi bir kız ya da erkek çocuk olarak tanımlanmaktadır. ⁹

Ülkemizde "köprü altı çocukları"¹⁰ olarak isiınlendirilen sokak

çocukları ~rezilya'da "marjinaller", Kolombiya'da "toz böcekleri", Peru'da

"meyve kuşları", Ruanda'da "kötü çocuklar'', gibi isiınlerle anılmıştır.¹¹ UNICEF sokak çocuklarıni, aileleri ile olan ilişkileri ve sokakta bulunma nedenlerine göre üç gruba ayırmıştır. ¹² Birinci grubµ; aileleriyle sürekli ilişki içinde olup onların gözetim ve denetimi altında aile bütçesine

katkıda bulunmak için "sokakta çalışan çocuklar" oluştıırmaktadır. İkinci

grupta yer alan ve "sokaktaki çocuklar" olarak nitelenen çocukların aileleri ile

ilişkileri gevşemiş olmakla birlikte tümüyle kopmamıştır. Bunlar kendilerini hillii anne baba ve kardeşleriyle ö.zdeşleştirebilen, gününü sokakta bir şeyler

5 Sevda Uluğtekin, "1940'lı Yıllarda İstanbul'un Sokak Çocukları" Prof Dr. Sema Kut'a Armağan Yaşam Boyu Sosyal Hizmet, Ankara 1999, s. 200-204; Atauz, Ankara ve Şanlıwfa'da Sokak Çocukları, s. 7-8.

6 Sevda Uluğtekin, Sokak Çocukları, İstanbul 1997, s. 5.

7 Atauz, Ankara ve Şanlııılfa 'da Sokak Çocukları, s. 6; Sevil Atauz, Diyarbakır Sokak Çocukları

Araştırması, y.y.:Uluslararası Lions MD-118 Yönetim Çevresi, 1997, s. 8.

8 R.Erkan&M.Bağlı, "Sosyal Çevrenin Çocuk Suçluluğuna Etkisi: Diyarbakır Örneği", J. Ulusal Çocuk ve Suç: Nedenler ve Önleme Çalışmaları Sempozyumu, Ankara 200 l, s. 56.

9 Judith Ennew, Street and Working Children, Çiçek Öztek (çev.), Ankara 1998, s.15.

10 Uluğtekin, Sokak Çocukları, s. 5.

11 Polat, http://www.sokakcocuklari.net/polat/polat 01.htın (03.05.2008) .,

12 Unıcef, Report On Working Children And Street Children, 1986, s. 13.

163 Akademik

Araştırmalar

Dergisi

satarak, bir hizmet yaparak ya da sadece dolaşarak geçiren ve zaman zaman evlerine dönen çocuklardır. Üçüncü gruptaki çocuklar ise toplumun yoksul kesiminden gelen ve aileleri ile ya hiç ilişkileri olmayan ya da çok nadir ilişkisi

olan, zorla ya da çeşitli nedenlerle ailelerinden ayrılmış olup günün yirmi dört saatini sokaklarda geçiren "sokağın çocukları" olarak adlandırılan

çocuklardır.¹³

Sokak çocukları 5-18 yaşlan arasında olup formel (özel işletmeler,

kamu ve devlet işletmeleri, kayıtlı iş yerleri, mevsimlik ve gündelik işler) ve informel (genellikle bildirimi yapılmamış inşaat, taşımacılık, küçük atölyeler vb.) işlerde çalışarak hayatlarını _devam ettirmeye çalışan kız ve erkek

çocuklarından oluşmakta ve bu çocuklarının % 90'ını erkek çocuklar

oluşturmaktadır. Sokaklarda kız çocuklarına rastlanılamamasının nedeni olarak bu çocukların fuhuş sektörüne yönelmiş olmaları belirtilmektedir. ¹⁴

Hayatın olağan akışı içerisiı:ı:de boşanma, ayrılık, evi terk etme ve ölüm gibi nedenlerle aile yapısı bozulabilmektedir. Aile ile anlaşamama, aile içi huzursuzluk, çocukların öz veya üvey ebev_eynlerden gördükleri şid~et, yurt- yuva uyumsuzluğu, arkadaş etkisi vb. nedenlerle çocuklar evlerinden ayrılmak zorunda kalmakta ve sokaklara düşebilmektedirler. ¹⁵

Sokaklarda marjinal işlerde çalışan veya başıboş dolaşan çocukların

sokakta yaşayan çocuklarla tanışması, onlarla kurdukları ilişki ve bunun neticesinde zamanla bally ve tiner gibi maddeleri kullanmaya başlamaları

nedeniyle sokak yaşamı cazip hale gelebilmekte¹⁶ ve, evle ilişkilerinin zayıflaması neticesinde çocuklar evden ayrılabilmektedirler. ¹⁷ Sokağa alışan bu çocuklar potansiyel olarak sokak çocuğu olmaya aday olmaktadırlar. ¹⁸

Arkadaşlarının ve akranlarının etkisi ve merak neticesinde uyuşturucu ve uçucu maddelere bağlanan, yasal kimlikleri olmadığından ve sokakta

13 Polat, Sokak Çocukları, s. 4. - ·

14 Atauz, Diyarbakır Sokak Çocukları Araştırması, s. 9; Uluğtekin, Sokak Çocukları, s. 4-9; Atauz, Ankara ve Şanlıuıfa'da Sokak Çocukları, s. 13; Oğuz Polat, Çocuk Pornografisi, İstanbul 2007, s.

123; Hakan Acar, "Duvarların Dışındaki Yaşam "Çocukların Anlatımıyla Sokaklar'', Eğitim Bilim Toplum Dergisi, C.5, S. 20, 2007, s. 84-115.

15 Ennew, Street ·and Working Children, s.19; Hüseyin Peker, 99 Soruda Çocuk ve Suç, İstanbul 1994, s. 45, 49; Kamil Coştu, "Sokak Çocuklarının Sosyo-Kültürel Yapısı", (yüksek lisans tezi, 2007), M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 88; Neslihan Erninağaoğlu, "Güç Koşullarda Yaşayan Sokak Çocuklarında Dayanıklılık (Sağlamlılık)", (doktora tezi, 2006), E.Ü. · Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 165; Nawal H. Aınmar, "The Relationship Between Street Children and. the Justice System in Egypt'', International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 2009, vol. 53, n. 5, ss. 555-574, lıttp://ijo.sageup.comlcfil/content/abstract/53/51556 (20.07.2010).

16 Sibel Yılmaz, "Sokak Çocukları'', {yüksek lisans tezi, 1998), iı:.ü. Sosyal Bilinıler Enstitüsü, s.

36. ·.

17 Erninağaoğlu, Güç Koşullarda Yaşayan Sokak Çocuklarında Dayanıklılık, s. 165; Yılmaz, Sokak Çocukları, s. 98.

18 C.Panter-Brick, "Street Children: Cultural Concerns", İnternational Encyclopedia of the Social Behavioral Sciences, Neil J. Smelser and Paul B. Baltes, Oxford: Elsevier Science Ltd., 2001, s.

15154-15157; Polat, Sokak Çocukları, s. 19; Yılmaz, Sokak Çocukları, s. 9.

lsa ÖZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

yaşamalarından dolayı örgütlü suç odaklarının eline düşme tehlikesi bulunan bu çocukların pek çoğu gruplar halinde yaşamak:tfldırlar. Grup bilinci ve bir gruba ait olma düşüncesi ya da grup baskısı nedeniyle bu çocuklar hırsızlık ve yaralama suçlarına yönelebilmektedirler.¹⁹

2. Din ve Dindarlık

Din insanın duygu, düşünce ve davranış gibi bütün kabiliyet ve eğilimlerine hitap eden,²⁰ bireysel ve toplumsal bir yönü olup insanlara bir yaşam tarzı sunan²¹, onun hayatını düzenleyen²², hem inanç·hem de bu inanç üzerine kurulan hayat tarzını ifade eder.²³

Din, akıl sahiplerini peygamberlerin bildirdiği şeyleri kabule çağıran

ilam bir düzenleme²⁴, onları kendi güzel arzuları ile bizzat iyilik yapmaya sevk ' eden ilahi bir nizam olarak da tanımlanmaktadır.²⁵ .~

Din Psikolojisinin kurucusu ve önde gelen ismi olarak kabul edilen William James dini bireysel (dua, zikir gibi ferdi ibadetler) ve kıirumsal (kilise içinde yapılan etkinlikler, ayin)-olarak ikiye ayırır ve dini kişisel bir olgu olarak belirtir. O'na göre din, insanların tek başlarına kutsal olarak kabul ettikleri şeylerle ilgili duyguları, fiilleri ve tecrübeleridir.²⁶

Özellikle iliihi dinler açısından bakıldığında din, ferdi ve içtimai yanı bulunan, fıkir ve tatbikat açısından sistemleşmiş olan, inananlara bir yaşam tarzı sunan ve onları belli bir dünya görüşü etrafında toplayan bir kurumdur. O bir değer koyma, değer biçme ve yaşam tarzıdır. Kutsal bir yaratıcıya isteyerek bağlanma ve O'nun iradesine tabi olmadır.²⁷ ·

Dn;_ olgusuna sahip olmamış hiçbir kültür olmadığı gibi gelecekte de

olmayacaktır. Din insanların toplumsal bir düzen içerisinde huzurlu ve mutlu bir şekilde yaşamalarını sağlayacağı ve davranışlarını ayarlayabilecekleri yön

verici düzenlemeler sunar.²⁸ '

Dinin taşıdiğı potansiyel güç fert ve toplum üzerindeki etkilerinde görülür. Din, hayatın tehlikelerine karşı insanın korkularını· dindiren ve katlanılmaz sıkıntılara karşı tahammülünü kolaylaştıran²⁹, onun acı ve

..

19 Atauz, Diyarbakır Sokak Çocukları Araştırması, s. 35.

20 Hüseyin Peker, "Suçlularda Dini Davranışlar'', O.MÜ.İ.F.D., IV, Samsun 1994, s. 93-123;

Belma Özbaydar, Din ve Tanrı inancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul 1970, s. 5.

21 Mehmet Aydın, Din Felsefesi, İzmir 2007, s. 6; Erol Güngör, İsliim'm Bugzinkıi Meseleleri, İstanbul 1986, s. 53.

22 Peter L. Berger, "Dini Kurumlar", (Çev.), A.Çiftçi, D.E.Ü.İ.F.D., S.IX, 1995, s. 431-434.

23 Ebu'l-Ala Mevdfidi, Tejlıimu 'l Kur'an, Çev.(Komisyon), C.I., İstanbul 2003, s. 202.

24 Ali b.Mubammed b.Ali el-Cürciiııi,, Et-Tarifiit, Beyrut:l405, s. 141.

25 M.Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, (Sadeleştiren), İsmail Karaçam ve diğerleri, İstanbul 1992, C.1, s. 93.

26 William James, The Varieties OfReligioııs Experience, London:l950, s. 50.

27 Aydın, Din Felsefesi, s. 5.

28 Erich Fromm, Sahip Olmr:kya dq Olmak, (Çev. A.Antan ), İstanbul 1991, s. ~91.

29 Ali Köse, Freud ve Din, Istanbul 2005, s. 125.

165 Akademik Araştırmalar Dergisi

ızdıraplannı azaltan, yaşantının getirdiği güçlükler karşısında bireye feragat, fedakarlık, sabır, çalışma ve mücadele azmi aşılayan bir umut kaynağıdır.³⁰ Dindar kimse sorunların üstesinden gelme ve onları çözmede kendisini daha kuvvetli hisseder.³¹

Din insanın aşkın olan varlıklarla ilişkilerini düzenlerken onun geleceği

ve hayatı ile ilgili bilgiler de sunar. İnsanın hayatın akışı içerisinde karşılaştığı olaylar, yaşadığı stres ve gerginlikler, maruz kaldığı hastalıklar, afetler, ölüm vb. durumlarla başa çıkmada ona kolaylıklar sağlar. İnsan felaketlere maruz

kaldığında kendisinin acizliği ve çaresizliği karşısında onu bu durumdan kurtarabilecek, her şeye hükmedebilen, dayanıp-güvenebileceği bir kişiye veya bir yere ihtiyaç hisseder. İnancı sayesinde kendisine yardım edeceğini düşündüğü her şeyi bilen, her şeye gücü yeten bir varlık olarak Allah'ı hatırlar,

O'na yönelir ve güvenir.³² .

Her din kendi inanç ve ibadet yapısına göre farklı dindarlık biçimleri

oluştunnaktadır. Dindarlık belli tarihsel, ekonomik, siyasal ve dinsel

eğilimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmakta ve farklı sosyal şartlar ve kültürlerde farklılaştığı gibi aynı toplum içinde de 'çeşitlilik gösterebilmektedir.³³ Din Psikolojisi literatüründe de tanımlardan daha çok

dindarlığın tezahür. ettiği inanç, ibadet, bilgi ve duygu gibi alanlardaki·

yansımalarına bakılarak anlama yoluna gidilmektedir.³⁴

Dindarlık, bireyin dini tutum ve davranışlarının gündelik yaşam dünyasına yansımalandır. İslam bir hayat tarzı olup³⁵ sadece bireysel

davranışları değil toplumsal davranışları da kapsayan geniş bir alanda kapsamlı

ve ayrıntılı kurallara işlevlik kazandırmıştır. ·. İsliim insanın yemesinden içmesine,³⁶ evlenmesinden boşanmasına,³⁷ ticaretten ¹miras taksirnine^38, hatta evlere girme adabına kadar3⁹ fert, aile ve toplumun hayat akışında etkili

olmaktadır. Dindarlık bu haliyle insanı kötü alışkanlıklardan · koruyan,

3

°

31 Sezen, Din Sosyolojisi, s. 114-115.

32Naci Kula, "Deprem ve Dini Başa Çıkma'', G.Ü.Ç.İ.F.D., s.l, Çorum 2002, s. 234-255.

33 Mustafa Arslan, Türk Popüler Dindarlığı, İstanbul 2004, s. 23; Necdet Subaşı, "Türkiye Dindarlığı; Yeni Tipolojiler'', İslamiyat, C.V, S.4, 2002, s. 25; HOLM, Nils G. Din Psikolojisine Giriş, (Çev.), Abdülkerim Bahadır, İstanbul 2007, ss. 11-12; M. Emin Köktaş, Tiirkiye'de Dini Hayat, İstanbul 1993, s. 53.

34 Murat Yıldız, "Dindarlığın Tanımı ve Boyutları Üzerine Psikolojik Bir Çalışma", Tabula Rasa, S.I, 2001, s. 19-42.

35 Şerif Mardin, Din ve İdeoloji, İstanbul 2007, s. 85.

36 Kur'an, 7: 3 ı.

37 Kur'an, 2: 221, 229-234; 4: 23-25.

38 Kur'an, 2: 275; 4: 7, 11, 12, 176.

39 Kur'an, 24: 27.

lsaôZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

çevresiyle uyumlu ilişkiler kurmasını sağlayan güvenilir ve inanılır olma nitelikleri kazandıran bir referans kaynağı olmaktadır.⁴⁰

Çocukluk ve ergenlik dönemi insan hayatının en dikkat çekici dönemlerinden birisidir. Yeni bir kişiliğin ve değer yargılarının oluşturulduğu

bu dönemde çocuklar ideal ve beklentilerden uzak, tehlikeli bir durumda yaşam 'savaşı vermeye çalışmaktadırlar.⁴¹ Çocuklar sokağın tehlikeleriyle baş etmek • zorunda kalmaları yanında, geleceğe yönelik istek ve arzularını gerçekleştirme ve ümitlerine kavuşmada da pek çok güçlükle karşılaşmakta ve ümitsizliğe düşebilmektedirler.⁴² Yüce bir yaratıcıya· inanç, sıkıntılarla boğuşan ve yaşam savaşı veren çocuklar için bir teselli ve ümit kaynağı

olabilir. Bu anlamda sokagın tehlikeleri içerisinde yaşayan çocuk/ergen maddi ve manevi pek çok isteği ve ihtiyacı için yaratıcıya yönelmekte, istek ve

arzularının karşılanmasını ondan beklemektedir.

3. Araştırmanın Problemi

Aileleri ile ya hiç ilişkisi olmayan ya da çok nadir ilişkisi olan, zorla ya da çeşitli. nedenlerle ailelerinden ayrılmış olup, ailenin koruması ve gözetiminden uzak olarak günün yirmi dört saatini kent sokaklarında geçiren ve sokağın çocukları olarak adlandırılan, uçucu ve uyuşturucu madde kullanmaya ve suç işlemeye meyilli, sayıları ve sorunları giderek artmakta olan sokak çocuklarının dindarlık profilini ortaya çıkarmak ve bunların aileden

ayrılma yaşı, yetiştikleri çevre ve benzeri birtakım değişkenlere göre

farklılaşıp farklılaşmadığı hususu araştırmamızın temel problemidir.

4. Araştırmanın Hipotezleri

Araştırmamızda şu hipotezlerin test edilmesi amaçlanmıştır.

• Yaşları küçük olan çocukların dindarlık düzeyi, yaşları büyük olan

çocukların dindarlık düzeyine göre daha yüksektir.

• Erkek çocukların dindarlık . düzeyi, kız çocukların dindarlık

düzeyine göre daha yüksektir. ·

• Eğitim düzeyi yüksek olan çocukların dindarlık düzeyi, eğitim düzeyi düşük olan çocukların dindarlık düzeyine göre daha yüksektir.

• Sosyo-ekonomik seviyesi düşük olan ailelerin çocuklarının dindarlık düzeyi, yüksek gelirli aile çocuklarının dindarlık düzeyine göre daha

yüksektir. ·

4-0 Halil Ekşi, "Din Eğitimi, Gençlik ve Kimlilc", Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi, Hayati Hökelekli (ed.), Ankara 2002, ss. 153-182.

41 Havva Sula, Toplum Yetimleri: Sokak Çocukları, Ankara 2009, s. 20.

42 Atauz, Ankara ve Şanlıwfa 'da Sokak Çocukları, s. 23, 26; Sula, Toplum Yetimleri: Sokak

Çocukları, ss. 26-29. · ..

167 Akademik Araştınnalar Dergisi

• Ailesi köyde yaşayan çocukların dindarlık düzeyi, ailesi şehir veya büyük şehirlerde yaşayan çocuklara göre daha yüksektir.

• Evden ayrıldıktan sonra sokakta uzun süre kalım çocukların dindarlık düzeyi, sokakta daha az kalanların dindarlık düzeyine göre daha

düşüktür.

• Barınma, ısınma ve temizlik açısından iyi olan mekanlarda kalan sokak çocuklarının dindarlık düzeyleri, bunların olmadığı açık ve yan açık

mekanlarda kalan çocukların dindarlık düzeyinden daha yüksektir.

• Uçucu ve uyuşturucu herhangi bir madde kullanmayan çocukların dindarlık düzeyi, uçucu ve uyuşturucu herhangi bir madde kullanan çocukların dindarlık düzeyine göre daha yüksektir.

• Bir arkadaş grubuna sahip olmayan çocukların dindarlık düzeyi, bir

arkadaş grubuna sahip olan çocuklapn dindarlık düzeyine göre daha yüksektir.

5. Araştırmanın Sınırlılıkları

• Araştırma UNICEF'in tanımlarında üçüncü grupta geçen, aileleri ile ya hiç ilişkileri olmayan ya da çok nadir ilişkisi olan çocuklar grubuna giren, gürıün yirmi dört saatini sokakta geçiren ve sokağın çocukları olarak

tanımlanan 7-18 yaş gruplarını kapsamaktadır.

• Bu araştırma Samsun, Ordu, Ankara, Antalya, Bursa ve İstanbul' da

yaşayan Sokak Çocuklan'nı kapsamaktadır.

• Araştırmanın bağımsız değişkeni olan sokak çocukları ile dindarlık ilişkisi bu araştırmada kullandığımız "Dindarlık Ölçeği"nin ölçtüğü tutum

örnekleri ile sınırlıdır. ·

• Araştırmanın sonuçlan sokak çocuklarının doğru cevap verdikleri

varsayımıyla sınırlıdır. ·

6. Araştırma Metodu ve Verilerin Analizi

Araştırmamızda anket metodu kullanılmıştır. Bununla birlikte anketleri yüz yüze yaptığımızdan dolayı "mülakat ve gözlem" tekniklerinden d~ istifade edilmeye . çalışılmıştır. Sokak çocuklarının dindarlık yönelimlerini ölçmek üzere Naci Kula'nın geçerlilik ve güvenirliliğini yaptığı 30 soruluk bir

"Dindarlık Ölçeği" kullanılmıştır.⁴³

:Kişisel Bilgi Toplama Anket Mülakat Formu ve Dindarlık Ölçeğini içeren anketler Samsun, Ordu, Ankara, Antalya, Bursa ve İstanbul' da yaşayan sokak çocuklarına Kartopu örnekleme yöntemi ile tarafımızdan uygulanmıştır;

31 O adet uygulanan anket formları tarafımızdan· tek tek incelenmiş eksik cevaplanan 40 anket değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. Neticede 270 anket değerlendirilmek üzere geçerli kabul edilmiştir. Sokak çocuklarının dindarlık

43 Bkz. Naci Kula, "Kimlik ve Din", (doktora tezi, 1993), U.Ü. Sosyal Bilimle~ Enstitüsü, ss. 11- 12.

lsa ÖZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

ölçeğinden aldıkları puanlar toplanmış ve uygulanan her bir anketten elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Kişisel Bilgi Toplama Mülakat Fofınu ve Dindarlık Ölçeği'nden elde edilen verilerin analizi SPSS 10.0 istatistik (Statistical Package For Social Sciences) paket programı ile

yapılriııştır.

' Bilgilerin analizinde ve hipotezlerin test edilmesinde tek yönlü varyans analizi (ONE-W AY- ANOV A) kullanılmıştır. Bağımsız değişken (cinsiyet gibi) iki grup ise bu iki grubun ortalamaları arasındaki farkın tespiti için ise t- testi uygulanmıştır. Test sonuçlarındaki anlamlılık düzeyi (en çok hata payı)

0.05 olarak alınmıştır. Anket uyguladığımız çocukların bir kısmı bazı sorulan boş bıraktığı için Ömeklem grubu ve Örnekleme katılan çocukların dindarlık düzeyi ile ilgili toplam sayılar değişkenlik arz etmektedir.

7. Örneklem Grubu İle İlgili Genel Bilgiler 7. 1. Yaş Durumu

Tablo-1.Yaşa Göre Dağılım

Yaş N %

1. 8 4 1.5

2.9 ^' 4 1.5

.3. 10 4 1.5

4. 11 6 2.2

5.12 10 3.7

6.13 13 4.8

7.14 22 8.1

8.15 30 11.1

9.16 60 22.2

10.17 60 22.2

11. 18 57 21.1

TOPLAM 270 100.0

Tablol 'de görüldüğü gibi araştırmaya katılan sokak çocuklarının çoğunluğunu % 22.2'lik oranlarla (60 kişi) 16 ve 17 yaş grupları oluşturmaktadır. Bu gruptaki deneklerden sonra en kalabalık yaş grubu ise, 57 kişiyle deneklerin% 21.1 'ini oluştıır~ 18 yaş grubudur.% 8.1 (22 kişi) ile 14

yaş grubu üçüncü sırada,% 4.8 (13 kişi) ile 13 yaş grubu ise dördüncü sırada bulunmaktadır. Bunu% 3.7 (10 kişi) ile 12 yaş grubu,% 2.2 ~kişi) ile 11 yaş

169 Akademik Araştırmalar Dergisi

grubu, % 1.5'lik oranlarla da 8 (4 kişi), 9 (4 kişi) ve 10 (4 kişi) yaş grubu takip etmektedir.

7. 2. Cinsiyet Durumu

Tablo 2. Cinsiyete Göre Dağılım

Cinsiyet N %

1.Kız 11 4.1

2. Erkek 259 95.9

TOPLAM 270 100.0

Tablo 2'de görülüğü üzere· cinsiyetlerine göre ankete katılan sokak

çocuklarının % 95.9'unu (259 kişi) erkekler, % 4.1 'ini (11 kişi) ise kızlar

oluşturmaktadır. · · ,

7. 3. Eğitim Durumu

Tablo 3. Eğitim Durumuna Göre Daihlıın

Eğitim Durumu N %

1. Okula {!itmemiş, okuryazar deiill 42 15.6

2. Okula {!itmemiş, okuryazar 30 11.1

3. İlköl!retim 1.kademeden (1-5 sınıflardan) terk \ 60 22.2 4. İlköğretim 2.kademeden (6-8 sınıflardan) terk 29 10.7

5. İlkokul mezunu 57 21.1

6. İlköğretim mezunu _'· 5 1.9

7. Orta öl!retim mezunu

-

8. Lise terk 14 5.2

9. Lise devam 3 1.1

TOPLAM 270 100.0

Tablo 3 'e göre sokak çocuklarının eğitim durumuna . bakıldığında, araştırmaya katılan sokak çocuklarının % 22.2 ile (60 kişi) büyük çogunluğunun ilköğretim 1. kademeden ayrıldığı görülmektedir. İkinci sırayı ise % 21.1 'lik (57 kişi) bir orfil:lla ilkokul mezunları oluşturmaktadır. Bunu%

15.6'1ık (42 kişi) bir oranla okuryazar durumunda olmayanlar, % 11.1 'lik (30

kişi) oranlarla okula gitmemiş ama okuryazar olanlarla orta öğretim mezunları

(30 kişi) oluşturmaktadır. İlköğretim 2. kademeden okulu terk edenlerin oranı

% 10.7'dir (29 kişi). Liseyi terk edenlerin oranı% 5.2 (14 kişi) iken bunu%

lsaôZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

l.9'luk (5 kişi) bir oranla ilköğretim mezunları takip etmektedir. Deneklerin%

1.1 'ini (3 kişi) ise liseye devam edenler oluşturmaktadrr.

7. 4. Sosyo-Ekonomik Seviye

' Tablo 4. Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Dağılım

Sosyo-Ekonomik Düzey N %

1. Zen!tin 2 0.8

2. Orta üstü 21 7.9

3. Orta 97 36.5

4. Ortanın altı 82 30.8

5.Fakir 30 11.3

6. Bilmiyorum 34 12.8

TOPLAM 266 100.0

Tablo 4'e göre araştırmaya kahlan deneklerin % 36.5 ile (97 kişi)

büyük çoğunluğu sosyo-ekonomik açıdan orta düzeyde bulunmaktadır.

Kendilerini sosyo-ekonomik açıdan ortanın alhnda görenler % 30.8 ile (82

kişi) ikinci sırada, sosyo-ekonomik duruınlarını bilmeyenler ise, % 12.8 ile (34 kişi) üçüncü sıradadır. Sosyo-ekonomik açıdan kendilerini fakir düzeyde görenler,% 11.3 ile (30 kişi) dördüncü sırada bulunmaktadır. Sosyo-ekonomik

açıdan kendilerini ortanın üstü olıµ-ak belirtenler % 7.9'dur (21 kişi). Sosyo- ekonomik açıdan kendilerini zengin sınıfında görenler ise % 0.8 ile küçük bir

kesimi oluşturmaktadır. ..

7. 5. Sokakta Kaldıkları Süre

Tablo 5. Sokakta Kalınan Süreve Göre Dafılım

Sokakta Kalınan Süre . N %

1. 6 aydan az 28 10.4

2.1-2 yıl 110 40.7

3. 3-4 yıl 63 23.3

4. 5-6 yıl 48 17.8

5.Diğer 21 7.8

TOPLAM 270 100.0

Tablo5'e göre araştırmamıza katılan sokak çocuklarının % 40.7'sinin (110 kişi) 1-2 yıldır sokakta yaşamaya başladıkları görülmektedir. Sokakta

kaldıkları süreyi 3-4 yıl olarak ifade edenler% 23.3 ile (63 kişi) ikinci sırada,

5-6 yıldır sokakta olduğunu belirtenler ise % 17 .8 ile ( 48 kişi) üçüncü 171 Akademik Araştırmalar Dergisi

sıradadır. Araştırmada çocukların% 10.4'ünün (28 kişi) 6 aydan daha az bir süre sokakta yaşamaya başladıkları görülmektedir. Sokakta yaşadıkları süreyi

% 7.8 ile (21 kişi) diğer kategorisinde işaretleyen çocuklara baktığımızda, çocukların 3 'ü 8 yıl, 3 'ü 9 yıl, 5 'i 10 yıl, 2 si 11 yıl, 1 'i beş yaşından beri, 7 tanesi ise kendilerini bildi bileli sokakta yaşadıklarını belirtikleri görülmektedir.

7. 6. Sokakta Kaldıkları Yerler

T ablo 6. Sokakta Kaldıkları Yerlere Göre Dailılun

Sokakta Kaldıkları Yer ^.. N %

1. Eski evlerde 20 7.4

2. Bankamatiklerde 7 2.6

3. Tren 2arlannda 3 1.1

4. Boş binalarda 90 33.5

5. Parklarda 85 31.6

6. Alt-üst 2eçitlerde 25 9.3

7. Dfü:er 8 3.0

8. Köprü altlarında 10 3.7

9. Cami avlusunda 2 0.7

10. İnşaatlarda 13 4.8

11. Otobüs duraklarında ^- 3 1.1

12. Boş depolarda "3 1.1

TOPLAM 269 100.0

Tablo 6'da görüldüğü gibi çocukların sokakta kaldıkları yerlere

bakıldığında,% 33.5 ile (90 kişi) büyük çoğunluğunun boş binalarda kaldıkları

görülmektedir. İkinci sırayı ise % 31.6 (85 kişi) ile parklarda kalanlar

oluşturmaktadır. Bunu% 9.3'lük (25 kişi) bir oranla alt-üst geçitlerde kalanlar,

% 7.4'lük (20 kişi) oranla terkedilmiş eski evlerde kalanlar, % 4.8 ile (13 kişi) inşaatlarda kalanlar,% 3.7 (10 kişi) ile köprü altlarında kalanlar,% 3 (8 kişi)

ile de diğer yerlerde kalanlar takip etmektedir. Bankamatiklerde }<aldıklarını

belirtenlerin oranı % 2.6 iken (7 kişi) bunu % 1.1 'erlik oranlarla da tren

garlarında (3 kişi), otobüs duraklarında (3 kişi) ve boş depolarda (3 kişi)

kalanlar takip etmektedir. Cami avlusunda kaldıklarını belirtenler ise % 0.7 (2

kişi) dir. Sokakta kaldıkları yeri diğer olarak· belirten çocukların bunu merdiven altları, bekar odaları, kamyon kasaları ve apartman kapıları olarak belirtikleri görülmektedir.

lsa ÖZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

7. Ailenin Yaşadığı Yer

Tablo 7. Ailenin Yasadıi!ı Yere Göre Dai!ılım

Aile Yaşam Yeri N %

1.Köy 19 7.2

2. Kasaba 19 7.2

3. Şehir 49 18.6

4. Büyükşehir 171 .64.8

5. Bilmivorum 6 2.3

TOPLAM 264 100.0

Tablo 7'de sokak çocuklarının ailelerinin yaşadıkları yere bakıldığında,

% 64.8 ile (171 kişi) çocukların ailelerinin büyük·· çoğunluğunun büyük şehirlerde (Ankara, İstanbul, İzmir vb.) yaşadığı görülmektedir. İkinci sırada ise % 18.6 ile (49 kişi) ailesinin yaşadığı yeri şehir olarak belirtenler gelmektedir. Deneklerin % 7.2'si (19 kişi) ailelerinin kaııabada, % 7.2'si (19

kişi) ise köyde yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ailesinin yaşadığı yeri bilmedikleiini belirtenler ise % 2.3 'tür ( 6 ki~i).

7. 8. Madde Kullanma Durumu

Tablo 8. Madde Kullanma Durumuna Göre Daihhm

Madde Kullanma Durumu N %

hEvet 243 90.3

2.Havır 26 9.7

TOPLAM 269 100.0

Tablo 8'de sokak çocuklarının uçucu ve uyuşturucu herhangi bir madde

kullanıp kullanmama durumuna bakıldığında, ankete katılan çocukların % 90.3 'ünün (243 kişi) uçucu ve uyuşturucu herhangi bir madde kullandığı, % 9.7'sinin (26 kişi) ise uçucu ve uyuşturucu herhangi bir madde kullanmadığı

görülmektedir.

7. 9. Sokakta Arkadaş Grubu

1. Evet 253

2. Ha 17

TOPLAM 270

93.7 6.3 100.0

173 Akademik

Araştırmalar

Dergisi

Tablo 9'da sokakta bir arkadaş grubuna sahip olup olmadığına bakıldığında, çocukların % 93.?'sinin (253 kişi) bir arkadaş grubuna sahip

olduğu görülmektedir. Çocukların % 6.3 'ü (17 kişi) ise bir arkadaş grubunun

olmadığını belirtmiştir.

Yaş

L8 2.9 3. 10 4.11 5.12 6.13 7.14 8.15

8. Örnekleme Katılan Sokak Çocuklarının Dindarlık Düzeyleri 8.1. Yaşa Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık Düzeyleri

Tablo 10. Yaşa Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık Puanlarının

İstatistiksel Analizi

N x

s

4 89.50 30.42 - - -

-

4 100.75 16.45 -

-

-

-

4 105.50 4.12 -

- -

-

-

6 90,50 25,82

-

-

-

10 111,10 . 8,15 - - - - ^--

-

- -

\

13 106,84 7,58 -

-

- -

22 107,90 10,72 -

-

- -

- -

30 98,56 23,84 -

-

- -

11

-

-

-

-

-

-

-

-

9.16 60 103,55 20,12 -

- -

-

10.17 60 93,68 26,01 - - -

-

-

-

*

11.18 57 108,91 17,74

-

-

*

Sd=l0/259 F=2.56 P<0.001 Önemli

Tablo-10' da da görüleceği ·gibi yaşlara göre çocukların dindarlık

düzeyine bakıldığında, X=ll l.10 ortalama ile 12 yaş grubunun en yüksek

lsaôZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

puan ortalamasına sahip olduğu görülmektedir. X=108.91 puan ortalaması ile 18 yaş grubu ikinci sırada, X = 107 .90 ile 14 yaş grubu üçüncü sırada bulunmaktadır. Bunları X=106.84 ile 13 yaş grubu, X=105.50 ile 10 yaş grubu, X=103.55 ile 16 yaş grubu, X=l00.75 ile 9 yaş grubu, X=98.56 ile 15 yaş

grubu, X=93.68 ile 17 yaş grubu ve X=90.50 ile de 11 yaş grubu takip etmektedir. Yaş değişkenine göre en az dindar olan grubu X=89.50 ile 8 yaş grubu dluşturmaktadır .

. Yaş dindarlık düzeyi ilişkisinin anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans anali2i (F testi) sonucunda (p<0.001) düzeyinde anlamlı bir farklılaşmanın olduğu belirlenmiştir. Verilere uygulanan Tukey-HSD testine göre bu anlamlı ayrışmanın, 17 ve 18 yaş grubu çocuklar arasında olduğu görülmüştür.

8.2. Cinsiyete Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık Düzeyleri Tablo 11. Cinsiyete Göre Sokak

Puanlarının İstatistiksel Analizi /

Cinsiyet N

x s

/

1.Erkek 259 101.96 21.40 0.973

2.Kız 11 108.27 8.67

'

Çocuklarının /

sd p

Dindarlık

Sonuç 268 p>0.05 Önemsiz

Tabloll 'de görüldüğü üzere cinsiyete göre kız çocukların dindarlık

puan ortalamasının (X=108.27) erkek çocukların dindarlık puan.ortalamalarına

(X=lOl.96) göre daha yüksek olduğu, aralarındaki farkın ise istatistiksel olarak (p>0.05) anlamlı bulunmadığı görülmektedir. Sayılan az olsa da kız çocukların

erkek Çocuklara göre daha dindar oldukları söylenebilir.

175 Akademik

Araştırmalar

Dergisi

8.3. Eğitim Durumuna Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık

Düzeyleri

Tablo 12. Eğitim Durumuna Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık

Puanlarının İstatistiksel Analizi

Eğitim Durumu N.

x s

l.Okula gitmemiş, okur 42 107.76 17.73 -

* - -

-

1Yazar değil

2. Okula gitmemiş, okur 30 101.23 19.38

-

-

-

yazar

3. İlköğretim 60 93.83 25.99

*

-

* -

l.kademeden terk

4. İlköğretim 29 106.62 18.65 - -

-

-

-

2.kademeden

terk ',

5. İlkokul mezunu 57 100.24 21.20 -

- -

-

6. İlköğretim mezunu 5 117.20 12.45 -

-

- -

7. Ortaöğretim mezunu 30 109.40 l 1.12

-

*

8. Lise terk 14 100.57 23.51

-

-

\

9. Lise devam 3 08.00 10.14

-

-

-

Sd= 8/261 F=2.70 p<0.001 Önemli

-·

Tablo12'de eğitim durumuna göre çocukların dindarlık düzeyine

bakıldığında; en yüksek grubun X = 117 .20 ile ilköğretim mezunları olduğu

görülmektedir. İlköğretim mezunlarından· sonra eğitim düzeylerine göre deneklerin dindarlık düzeyleri şöyle sıralanmaktadır: Ortaöğretim mezunları:

X=109.40; Liseye. devam edenler:X=108.00; Okula gitmemiş,· okuryazar

değil:X=107.76; İlköğretim 2.kademeden terk:X=106.62; Lise terk:X=l00.57;

İlkokul mezunu:X=l00.24. Dindarlık düzeyi açısından en düşük olan denek . grubunu okula gitmemiş okuryazarlar X = 1O1.23 ile İlköğretim ! .kademeden

ayrılanlar X= 93.83 oluşturmaktadır.

Eğitim duruınlarına göre çocukların dindarlık düzeylerinin anlamlı bir

şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans analizi (F testi) sonucunda p<0.001 düzeyinde anlaınlı bir

9

- -

-

-

-

- -

-

lsaôZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

farklılaşmanın olduğu belirlenmiştir. Çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey- HSD testi analizi sonucunda da bu anlamlı farklılaşmanın, okuryazar olmayan çocuklar ile ilköğretim birinci kademeden terk ve ortaöğretim mezunu çocuklar arasında olduğu görülmüştür.

s:4.

Tablo 13. Sosyo-Ekonomik Seviyeye Göre Sokak Çocuklarının

Dindarlık Puanlarının İstatistiksel Analizi

Sosyo-Ekonomik Durum N

x s

ı. Zengin 2 106.50 4.94

.-

- - -

2. Ortanın üstü 21 110.61 10.18 _{- - - -}

-

3. Orta 97 103.54 19.63

-

4. Ortanın altı 82 98.29 24.35

-

-

5. Fakir 30 97.36 23.10 _-

- -

6. Bilmiyorum 34 106.26 19.24

-

-

Sd=5/260 F= 1.90 p>0.05 Önemsiz

Tablo-13'de görüldüğü gibi sosyo-ekonomik seviyeye göre deneklerin

dindarlık düzeyine bakıldığında, X=l 10.61 ortalama ile sosyo-ekonomik

açıdan kendilerini ortanın üstü olarak belirtenlerin en dindar grup oldukları

görülmektedir. Onları X=106.50 ile sosyo-ekonomik açıdan kendilerini zengin

sınıfında görenler, X=l06.26 ilt: sosyo-ekonomik durumlarını bilmeyenler, X = 103 .54 ile sosyo-ekonomik açıdan kendilerini orta düzeyde görenler ve X=98.29 ile de sosyo-ekonomik açıdan kendilerini ortanın altında görenler takip etmektedir. Sosyo-ekonomik seviyeye göre en az dindar olan grubu X=97.36 ile fakir olanlar oluşturmaktadır.

Sosyo-ekonomik seviyeye göre sokak çocuklarının dindarlık

düzeylerinin farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans analizi (F testi) sonucunda puan ortalamaları arasındaki farkın

(p>0.05) istatiksel düzeyde önemli olmadığı görülmüştür. Çocukların puan

değerlerine bakıldığında, düzenli bir artış olmamakla beraber ailenin maddi durumunun fakirlikten zenginliğe doğru dindarlık düzeyinde olumlu bir artışın

..

177 Akademik

Araştırmalar

Dergisi

olduğu görülse de istatistiksel açıdan bu değerler arasındaki fark önemsiz

bulunmuştur.

8.5. _Ailenin Yaşadığı Yere Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık

Düzeyleri

Tablo 14. Ailenin Yaşadığı Yere Göre Sokak Çocuklarının

Dindarlık Puanlarının İstatistiksel Analizi

Aile Yaşam Yeri N

x s

1. Köy 19 114.10 6.64 - -

* -

2. Kasaba 19 110.57 9.96 _{- - -}

-

3. Şehir 49 108.48 12.74

_{- -} * _-

4. Büyükşehir 171 98.69 23.56

*

* ' -

5. Bilmiyorum 12 94.75 22.95

- -

Sd=4/265 F=5.23 p<0.001 Önemli

Tablol4'de g6riıldüğü üzere aıle yaşam·. yerme göre . deneklerın dindarlık düzeyine bakıldığında, X=l 14.10 ortalama ile ailesi köyde

yaşayanların en dindar grup oldukları görülmektedir. Onları X=ll0.57 ile ailesi kasabada yaşayanlar, X=108.48 ile ailesi şehirde yaşayanlar ve X=98.69 ile de ailesi büyükşehirde yaşayanlar takip etmektedir. Aile yaşam yerine göre en az dindar olan grubu X=94.75 ile ailesinin yaşadığı yeri bilmeyenler

oluşturmaktadır.

Aile yaşam yerinin çocukların dindarlık düzeyi açısından anlamlı bir

şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans analizi (F testi) sonucunda (p<0.001) düzeyinde anlamli. bir

farklılaşmanın olduğu belirlenmiştir. Çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey- HSD testi analizi sonucunda da bu anlamlı farklılaşmanın, ailesi köyde

yaşayan çocuklar ile ailesi şehir ve büyük şehirde yaşayan çocuklar arasında olduğu görülmüştür.

lsa ÖZEL Yıl: 14, Sayı: 52 Şubat 2012- Nisan 2012

8.6. Sokakta Kaldıkları Süreye Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık

Düzeyleri

Tablo 15. Sokakta Kaldıkları Süreye Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık Puanlarının İstatistiksel Analizi

Sokakta Kalınan N

x s

Süre

.

1. 6 aydan az 28 99.89 22.03 _-

- -

2.1-2 yıl 110 95.57 23.02

_- * *

3. 3-4 yıl 63 105.98 18.27

_- *

.-

4. 5-6 yıl 48 112.12 12.10

_- *

5. Diğer 21 106.19 22.24

-

Sd= 4/265 F= 6.69 p<0.001 ' Önemli

Tablo-15 'deki verilerden de anlaşıldığı gibi sokakta kaldıkları süreye göre deneklerin dindarlık düzeyine bakıldığında, X=l12.12 ortalama ile sokakta kaldıkları .'süreyi 5-6 yıl olarak belirtenlerin en dindar grup · oldukları görülmektedir. Onları X=l06.19 ile sokakta kaldıkları süreyi diğer olarak belirtenler, X= 105.98 ile sokakta kaldıkları süreyi 3-4 yıl olarak ifade edenler ve X~99.89 ile sokakta kaldıkları süreyi 6 aydan daha az olarak belirtenler takip etmektedir. Sokakta kaldıkları süreye göre dindarlık düzeyi en zayıf olan grubu X=95.57 ile sokakta kaldıkları süreyi 1-2 yıl olarak belirtenler oluşturmaktadır.

Sokakta kaldıkları sürenin çoctıkların dindarlık düzeyi açısından anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşmadığıİıı saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans analizi (F testi) sonucunda (p<0.001) düzeyinde anlamlı bir

farklılaşmanın olduğu belirlenmiştir. Çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey- HSD testi analizi sonucunda da bu anlamlı farklılaşmanın, sokakta geçirdikleri süre 5-6 yıl olan çocuklar ile 1-2 ve 3-4 yıl olan çocuklar arasında olduğu görülmüştür.

179 Akademik Araştırmalar Dergisi

8.7. Sokakta Kaldıkları Yerlere Göre Sokak Çocuklarının Dindarlık Düzeyleri

Tablo16. Sokakta Kaldıkları Yerlere Göre Sokak Çocuklarının

Dindarlık Puanlarının İstatistiksel Analizi

Sokakta Kalınan Mekan N

x s

1. Terkedilmiş binalar 126 102.40 20.73 _-

-

2.Diğer 8 117.37 11.69 _-

-

3. Açık alanlar 124 100.79 21.68 _-

- -

4. Yan açık mekanlar 12 104.83 20.41 _-

- -

Sd=3/266 F=l.64 p>0.05 Önemsiz _'-

Tablol6'da görüldüğü üzere çocukların sokakta kaldıkları yerlere göre

dindarlık düzeyine bakıldığında, X = 1 17.3 7 ortalama ile kaldıkları yerleri diğer

olarak belirten çocuklaiın en dindar grup oldukları görülmektedir. Onları

X=l04.83 ile yan açık mekanlarda kalanlar ve X=l02.40 ile de terkedilıniş

binalarda kalanlar takip etmektedir. Sokakta kaldıkları yerlere göre en az dindar olan grubun X=l00.79 ile açık alanlarda kalan çocuklar olduğu

görülmektedir.⁴⁴

Çocukların sokakta kaldıkları mekanın dindarlık düzeyi açısından anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşıııadığı,nı saptamaya yönelik yapılan tek yönlü varyans analizi (F testi) ·sonucunda puan ortalamaları arasındaki farkın

(p>0.05) istatiksel düzeyde önemli olmadığı anlaşılmıştır. Kaldıkları mekanın

sokak çocuklarının dindarlık düzeyleri üzerinde önemli bir etkisi

görülmemiştir.

44 Not: Eski evler, boş binalar, inşaatlar ve boş depolar, terkedilmiş binalar içinde; parklar, köprü altlan, alt ve üst geçitler ve otobüs duraldan, açık alanlar içerisinde; bankamatikler, tren garları ve cami avluları, yan açık mekıin!ar içerisinde; merdiven altlan, kamyon kasaliın ve apartman

kapılan, vb. ise diğer başlığı altında değerlendirilmiştir.