'
OCAK
HEKİMİ içİN REHBERLİK DENEMELERİ(Hazırlayan : Dr. Servet ÖZGOR Hal'k Sağlığı Uzmanı
Tam Gün Yasası'nın kesinlik kazandığı ve sağlık ocaklarının
doktor ,açığının kapatılmaya b~şlandığı şu sıralarda hizmetin iyi su- .nulalbilmesi, dolayısıyla si'ste'min kökleşmesi için ocaklardak'i ekibin , 'Ve özellikle bu ekilbin şefi olan doktorun hizmete a1daptaısyonu için
eğitim açığının kapatl,lmasının şart olduğu işin içinde ,olanlarca bi- ,Iinmektedir. 5 yıldır aynı tip bir hizmette ve hem de bir eğitim ve
araştırma bölıgesinde çalışan bir (hekim olarak yeni ocak hekimi olan ya da olacak ımeslektaşlanma işi na:sıl ele alımaları gerektiğini, ocak- larda olması gereken formlara' dayanarak ve kendi dene;yimlerimle biraz ~anlılık katarak ,açıklamaya çalışacağım. Umarım ki yararim do- K'unur.
iBÖlÜM i: NÜFUS TESPiTi
Her türlü ,sağlık hizmetini planlayıp uy:gulayabil,mek için bölge,- mizin nüfusunu saptayıp, hizmete gereksinimi olan 9ıupları (yaş, cins,
mahaııe, köy, eğitim v.s.) sayısalolarak ortaya koyalbilmek g,erekli- dir. Bu saptaıma için sağlık ocaklarında T.C. SıSYIS'nin Forım 001 'i, yani Ev Halkı Tespit Fişi !vardır. Ocakların temel kaydıdır. Mutlaka
doğru doldurulmalıdır.
Yeni kurulan sağlık ocaklarında şöyle doldurulmalıdır. Sağlık
-ocağının tüm personeli (doktor, hemşire, ısağlık memuru, çevre sağ
lığı teknis:yeni, tıb'bi sekreter) tespiti e görevlidir. Ekibin Ibütün ele-
manlarına nasıl bir soruşturma ile bıu işi yapılabileceği öğretilmeli
dir. Sonrıa ekip 20-25 evin tespitini bıirlikte ~apar ve g.örülen hatalar düzeltilir. Tespit yapılırken nüfus 'kağıdı pek büyük yarar sağlamaya
bilir. Örneğin Yurttaşlık Yasası'nda aile «bir kaptan yemek yiyen ki-
\şilerin tümü» olarak ele alınmıştır. Eıv i i olmak medeni nikahın nüfU's
kağıdına işlenmesiyle g,eçerlik kaz?nır. Doğan çocuğa nüfusa kayde- dilmişse nüf,us kağıdı verilir. Ülkemizde dini nikaıh da g.eçerlidir. Do-
ğan ,Çocuğa çok sonra nüfus kağıdı çıkarılır. Bazen de ölen çocu-
ğun nüfus kağıdı, cinsiyeti tutuyorsa, ,ondan sonra doğan çocuk için
kullanılabilir. Onun için, eğer doğru bilıgi elde etmek istiyorsak, nü- fus kağıdını ısorunu çözecek bir veri olarak kabul ede1meyiz. Ikili ey- lenm'elerde resmi nikahsız kadından olan çocuklar da, re'smi nikilıhlı kadıtı üzerine kaydedilir.
TOPLUM ve HEKIM
Yukarıda açıklanan nedenlerle resmiyeti az ibi.r tespit yapılmalı,
aileye bu tespitin hizmetten yararlanma için yapıldığı, baışka bir ama-
cı olmadığı açlklanara!k doğru bilgi elde edilmeye çalışılmalıdır. Ozel- likle kadınların yaşları saptanırk'eın, örne,k -olaylar - o y,öreiçin, ör-
ne:ğin Varto depremi oldu.ğunda okula gidiyor muydun g,ibi - orta- ya konarak yaş saptamaya g.idilmelidir. Insan.ların yüzlerine bakarak
yaşlarını saptamak yanlış sonuçlar versbilir. Çocuklarının yaşları 50- rularak tahmini yaş ortaya çıkarıla'bilir.
Üzerinde durulan nokta, :muıhtarlık ve nüfus kayıtlarımh Form 001 'efe ranatlıkla kullanılamaz o"Çmasıdır. Yerinde ve ev' ev g.ezilme-
·den, kişner teker teker görülımeden ve kişilerle konuşulmadan bu
fişle.rin'·doğru doldurulması olanağı yoktur: .
Yapılan eğitimin sonunda konunun önemini ve tespitin hangi esaslara g.öre yapılacağını öğrendi'ğine inanılan personel ikişer ki-
şilik ekipler haline getirilir. ,su ekipler aşağıda esa'sları veril'en şekil
de Form 001 'leri silinmez ve ... siline!bilir kalemle doldurur. Örneğin bakar evlenir, çocu!k okur iş edinir. Bütün .bu olguların ka}lıb01ma
ması da gerekir. Kişi ölmüşse, doğmuşsa, evlenmişse, meslek değiş
tirmişse ya da' göç etmişse bu bilgiler kaybolmamalıdır. O' halde de- ğişebile'cek durumların üzeri çizilmeli - aıs i i okunabilmeli -
ve
ye-ni durum üzerine, olayırı tarihi ile ıbirlikte yazı\.malıdır.
Form 001 'in ön yüzünde (Ek 1) üstte ili, sağlık ocağının adı, muh-
tarlığı, sokağı, ev no. su silinebilir ,kalemle yazılmalıdır. Alta sırayla
önce aile reisinin, sonra eşinin, sonra da o evde oturup aynı kaptan
- i
yemek yiyen herke:sin soyadı, adı, balba: tadı, ana adı, doğum tarihi, cinsi, medeni hali, sakatıığı, öğrenim derecesi' ve işi' ya da masleği
·kendileriyle Hgili kolona silinmez kalemle yazılmalıdır' Doğum tarihi
yazılırken olanak ölçüsünde günü ve ayı da ıyazılmalıdır. Ihtiyar ki- şiler doğum tarihini, Rumi takviıme göre sôyleyebiıfrler. Bunu Form 001 'in arka yüzünde,ki (Ek 2) en sağdaki çizelgeye ~iöre düzeltebi- lirsiniz. «Medeni hali»nden an:ıaç evli mi, boşanmış mı, bekar mı, .eşi ölmüş mü }kesin olarak ayırabilmektii'. (<<Işi', Mesleği» kOI'onunda o sı
rada yapmakta olduğu işi, yaima,k en geçerlisidir. «Doğum, Ölüm, Yer De1ğiştirme» kolonunda doğumla,r için' işaret koymanın anlamı
yoktur, çün'kü ~eni doğanlar otomatik olarak en alt siraya eklenecek- tir. Ölüm olduğunda öl'enin -üzerine baştan sona bir kırmızı ç,izg.i çek- mek, 'bu kolona, olayı ve tari'hini yazmak daha 'göze çarpıcı olur. Yer
değiştiren aile fertleri iıçi'n aynı işlemi kurşun . kalemle yapmalwız,
çünkü ileride dön.ebi,lir. (~Kod» kol'onlarına . hiçbir şey yazılmama-
'ııdır. '
For.m 001',in arka yüzünde (Ek 2) karelere silinebilir kalemle bi-
rer ,çarpı işareti koymak yeterlidir. Bu yüzdeki «E» harfleri evet,.
«H» ,
52
OCAK HEKIMİ REHBERLİK DENEMELERİ
harfleri hayır anlamındadır. 4. satırdaki oda sayıısı; mutfak, banyo, tuvalet, salon ve sofayı içermemektedir. 9. satırdaki yakıt konusu ço,k
kişi tarafJndan anla.şılamamaktadır. Burada o evde en çok hangi ya-
'kıt kullanılıyorsa o işaretlenmelidir. Sağlıklı hela ve sağlıklı çöplük
ıve gübrelik; toprağı, 'yüzeyel ve yeraltı sularını kirletmemeli; vektör üremesine engelolmalı; ,insanın atıklarla temasını engellemelidir. 11.
satırdaki «Fosseptikli hela» çift çukurlu ve 2. çukurunun ucunda sız
dırma alanı bulunan hela anlamındadir. Gerek fosseptikli, gerek tek ,çukurlu helanın sağlıklı olup olmadığı belirtilmelidir. Her yıl değişe
bileceği için dolduranın adı, soyadı, imzası silinebilir kalemle yazıl
maiıdır ki, saptanacak :bir hatanın kime ait olduğunu anlayabilelim.
Yalnız kartın ilk çıkarılış tarihi sUinmez kalemle yazılmalıdır .
. Tespitler devamlıdır. Yıl içindeki değişiklikler: ölüm, doğum, yer
değrştirme, yeni gelme, evlenme, meslek değiştirme, çocukluktan okul dönemine geçm'e v.S. tüm perısonel - özellikle kend( böl;gesini
çalışma programı içinde düzenli bir şekilde gezen ve söz edilen du- rumian ve gebeleri Form OOTye, yani T.C. SSY\B Ebenin Çalışma Notları (Ek 3) na kaydeden ebe - tarafından ayhk olarak saptanıp
Form 001 'e ,geçmelidir. Bu formlar ,her yıl Mayıs ve' Haziran aylarında
yerinde, genel bir denetimden ,geçiriJ.meli; işlenmeyen ya da atlanan bilgiler işlenmeli ve FOfim 001 'ler Haziran sonunda sayıma hazır du- ruma ,getirilmelidir. Çünkü Haziran sonu, yılın ortasıdır ve ha~ati ve- riler için kullanılacak nüfus budur.
Form 001'Ierle yapılan bu saptamalar, Ha.ziran sou itiıbariyle, yıı ortası nüfusun ,yaş gruplarına, cinslere, lokalitelere dağıtıldığı Form 002'ye (Ek 4) çeteleme yoluyla geçirilir. Yalnız bu fOH~1a ra'kamları
geçmeden ıÖnce 1-4 ve 5-6 yaş gruplarını teker teker yaşla.ra göre da-
ğıtmakta yarar ",andır. Çünkü O, 1, 2, 3, 4, 5, 6 yaş grupları ana-çocuk
sağ\.ığı .hizmetlerinde ayrı ayrı önem arzetmekte ve bu yaş nüfus-
larını brlmek gerekme'ktedir.
Ror,m 001 'deki diğer bilgiler de, çeteleme yol'uyla, toplumun ya-
pısını tanıyabHmek için sayısal değerlere dönüştürülmelidir. Çünkü
tıp (bir pozitif bilim olduğu kadar bir sosyal bili·mdir. Ayrıca sağirk eği
timi yapmak; sakatlıkları önlemek, sa'katlara kendi' kendilerine bir
yaşam ve üretime katkı olanağı sağlamak; meslek hastalıklarını ön-
~emek, varsa tedavi etmek ... gibi eylemler sağlık ocaklarını olağan
'işleri arasındadır. «Sakatlık ve hastalık sonucu işsizlik; işsizlik so ..
nucu 'yo~suııu'k; yoksulluk 'Sonucu sa'katlık ve hastalık» kısır' döngü- lSünü kırmadan başarılı olamayacağımızı hekim olarak düşünmek zo ..
rundayız. Bu formun ön ve arka yüzlerindeki bilgilerden çaprazlama tablolar yapab!lme1k çevre sorunlarının hangi alanlarda, hangr loka- liteleride, hangi eğitim ve meslekten aile reisierinin ailelerini etkile-
TOPL UM ve HEKİM diğini sapt:ayarak; ç6züm için nelere ağırlık vermem,i,z 9,erektiğini 'gör- ,memizi sağı,ar.
Form 003'de, Form 002'nin özeti vardır ('Ek 5).
Nüfus tespitinin doğru yapıldığından emin olabilmek için , 1. POlikliniğe g,elen krşilerden, o yörede 3 aydan daha uzun süre oturduğunu söyleyen kişiler içinden Form 001'i olmayan kişi çık
mamalıdır.
2. Nüfu's ,tespitini ~ontroııe ,görevli doktor, sağlık memuru ve
hemşirenin ev ziyarell~rinde sc:m1adıkları nü'fusların Fqrm 001 'lerde
k·ayıtları bulunmalıdır.
B. Do,ğu~, ölüm, ~Ienme gibi resmi belgeli işler Form 001 'Iere d8j -geçer. Bu işle·m- sır.asrnda yapılan katrollarda kişilerin ·kaydı 0'1"
malıdır.
4. Bazen Ç~cuk Izleme Kartı (Form 006) çıkan, fakat Eıv Hallkı
ifespit Fişi'nde (Form 001) kaydı olmayanı kişiler bulunabilir. Aynı şekilde Gebe Izleme Fişi (Form 005) 'çıkan kadınlar da kontrol edi- . lelbilir.
5. Nüfus .sayımında O yaş, 1-4 yaş gibi grupların genel nüfus içinde·ki YÜ,zdesi hesaplanır. Ocağın da aynı şekilde yüzdesi bulunur 'Ve yüzde·ler ka.rşıl,aştırılır. Fark varsa nedenleri araştırılır.
6. Yaş grubu bandlarında, herhangi ' bir yaş grubu nüfus alı
nır. Bir alt ve bir üst bant toplanıp ikiye Ibölün1ür ve aldığımız bant' - daki nüfu:sa göre yüzdeleriir. Elde edilen yüzde, % 905-105 a'rasında
ise yapılan tespit doğrudur. Aksi halde hatahdır.
7. Temmuz ~yı çalışma cetvellerinden :
a - Ocak Çalış~a Cetvelinde (Form 023), gelecek aya devre- den bebek sayısı, Form 0t)2'ldeki O yaşa den'k olm~lıdır.
Ay,nı e'şHlik mahalle ve köyler ,için. Eıbe Aylık Çalışma Bil- diri'ierindeıki gele'cek ay,a devreden bebek sayıları ile de
sağlanımalıdır. .
'b - Ocak Ana-Çocuk Sağlığı Cetveli'ndeki 1-6 yaş grubu ço- cu'k sayıısı da Form 002 ve 003'deki sayılara eşit olmalıdır.
c - Ocak evlilik oranını biliyorsa, 15-44 fertil çağdaki izleme
fişi sayıısına g,öre, genel nüfusta kadın, .sayısı bulunmalı ve Form 002'deki kadın sayısı ile karşılaştmlmalıdır.
8. Oca'k hekimi her gün polikliniğe gelen bif ya da, ik·i kişiden
aite fertlerinin. kayıtlarını almalı ve iş sonunda o ailenin Form 001'- indeki kaydı ile karşılaştırmalıdır. -
9. Aynı işi sağlık memuru ya,da çevre sağlığı tekn iSo/en i iş için gelen halktan. bazıları için yapmalıdır. Bu iş rutin Jıale de .getirile- bilir.
54
\ ,
ET HAUI'NIN MESKEN, SU, AYDI:-';LA:-;~ıA. ISI:"lMA VE HEL'. DURUMU
1 Ev halkı oturduQu ev için kira veriyor mu? E ~ ri O V., iyo sa ayrla kcıç liradır? _ ... -
i
2 Oturulan konutun lini: Ev
n
Çadır rı· r.L·>~'i1n
GirJr,rn
! I'- -1- -- - -- - - - - - ~- - , i
3 Konutun yapısı: Taş O Kerpç O TU:j~a O h \, f) O Beton
D
DiğerD i
i
4 E, halkm m obdo ' .. , e"j" oda"y'" , . ... p"",,,,,
om"y'" , ... . .... .
5 Oturulan evde:
r';~ :"'"!1<; r.ıııtlak :
Var O ' YokO - Yıkanma
yeri: Yok O GusulhaneO BanyoD Di~;er
O6 Ev halkının oturdl.."·U evde su var mıdır? E' , H i i
Kullanılan ve içııen suyun çeşidı:
I
7 Içme, (Şebc"e Kullenma - , ,u,u) _ , . I,aynak - " _ Kuyu - " _ Sarnıç -,-, _ Dere, Çay, ırmak - , _ , Deniz Gbl - i _ , Su Rezervuar -t,avIJZU , _ ., 8 I'idınlanma için kuııa~ılan yakıt: Çıra, Mum, Ya.ı' , Gaz' , Elektrik' ,r----~---I
::;ınrna için kuııan;'"n yaı<11 :
i
9 Odun ve odun köm(]rüD
TezekD
Maden kömü'üD
GazD
KaloriferD
[Ie~ı,ikD
~
O Çöp ve gübrelik: Sıiıni , ., Gayri sıhhi' , ii
11 Kullanılan hel~ i ı'ına,iwsyona baÇ;11n
Fossepliklin
Tek çul(urlun .
Cu<ursuzn
Heıasızn
, :: :::,,~::~::~O::ııa:'ı:e:ı:: h:'~~I~1 ın.
....Ye:,
yaph"'"he",
. { / 1 9 ..~ 14 Ocak hekimliğince açtırılan pencere sayısı: __ .... ___ Tarihi _ ... _ . ./. .. __ .. ./ 19 .. __
Dolduranın Adıı Soyadı - - - -.- - - - - __ . _ _ _ ... _ Imzası _ .. _ ... _ -Tarih - -1 __ /19_
DOGUM TA'l1HııIt
I Rumr l~
1341 1925 i
1335 1919 1330 1914 1325 1900
1320
~
1315
~
1310
~
1305 1889 1300 1884 1290 1874 1285 1800 1280 1864
1275 1859
~~
v:ı ~ ...
:> ~
a:
~ ~ ~~.g -.... ~... a; 9 ... ~ .9
v ~gU)!j-,U)
~~ ff1. ~ x"' ~
~F ::ı:: t::ô ~ t::ô
F~~~9U) ., x"' {)Qe ~ $i:>
... .... ı::-' ~ ()Qe
~.n&x"'~~
CO ~ $I:>::ı::ı:::.
' ~ ı-.:: o. ... N ~ ::ı:: _ ...
u ) t:ı' S O'Q t'ola
~ ~ ~ ...
(JQe ~(JQ ~ i-f ı:!.:=:
a
...
o,sc u~
g .
.?;-.~.< 'Z S' ~ S.
() O iilS
>-t.' u ) a
cq) ... ~ $i:> u )
C1t,<: u O
~~ ~Z~
ce:>~ ~ ::::
d§c t;j ::ro c.:ı ~
u ~ ~ ~ ı:r.
~ ~ 8:'u ::!:.
... u {)Qe:> o....
~ ... t:ı O'Q;
I-OCOt::ôX"' .... •
~~g:.~td
. . ~J' g:.
::ı:: , 5"' ... i-f co (JQ CD
C o..o:ı~
, CD -.l. i-f
ı-.::
~ Ei iil ~
z
O• cı..
::ı:: CD
~.
~ S'
ı-.::
>f:
~
E...$i:>
t;j
$i:>
t:ı
"
,. -<
»
z" ~
:2'
="~
- . O:
a(t) Q> OJ c;;: o. C:
3 <ö~
c:
mCD:J
"""l "'""
0.:::T0"
(1) _. C (cl O::;:) -~
.w·
"'"" CD ep (1) =::'3 O CD _ CD ::::!. CD
ce!
N _. 3 ::::!.o N _. tu '<
0."0
-
-
C: - N ="
CD - :J _ : J tu
~CJ)
--o
O"o :J
"'""
C tu
'< -
CC CJ)
C tu si) (oc
'< -tu tu
0'3
"""l o"
~. ::;0
-
0(1) :J 3
C ~
o. tu
tu ~
en cEc
:J O -3
"'""
-
tp ~
( j o :>
~ ::ı::
t%j
~ ~
>-t.
!:D t%j ::ı::
t::ô t%j
!:D t""'
~.
O tr:!
Z tr:!
s:::
t%j
~ !:D
-
i
i
T.C.
Sağlık ve Sosyal Yardım BııJca.ıılığı Form No. ı 007
- _.-. -
Tarih Bezilen Muhtarlık
-
.,
.
L
._ - - -
- - - -- r
,
i
i
TOPLUM ve HEKIM
Sayfa i 1
110
Ilg' Noııar
.· 1
Ebenin Çalışmalaı:ı ve Tesbitieri
.~ - ~ ... ~
. i
i
. .
.
i·1 i
·1
'.
i
,
,
i i
i
i
,
OCAK HEKİMİ REHBERLİK DENEMELERİ
-<
%:
;:2 j
~
....:; i
Q..
;",.)
~ ,
~ ,
, ~
! i ı- I i i ı i ; 1--, i
" 1 i ·1 i , i i
2
i i i i i i i i i i i i i i i i i i
~,
, ;:: I ,
J i i i i i ;~
i:: i i i i i ii :
i ii
i i i ' i i i i ! i '~ i ~
i :
i i i i i i ı i i i i i i i ii
! i~ i ,'1
i'!
i 'ı ' I ' , !I '
i i ' i ii'.. " i 'I,
i -i ' : ı
'-!
~i
i i : i·1
i, I ' . ,
i 1 - -1 ~: 1---, ---!--ii, ~ I İ i
iI
i 'I~I
i i _ ' +---'--+-:1I ~_Iı
i: ~ i '
i I : : i 'J==ıJJlL l~J. 'ı
i '~ :; l ı l~lLil , I,i!ıı
'~"~'r~-~'-ı-ı ıcı
: I I
il--,- ,
i ii: i
lJ ı l ', rl ' [, 'I;
i~I~I:TI i
I '!
I i i l i " I i ! i i i!
iıH ~','
"~ ~";'j~1
'_'ı--i-
i i "-t -++ '
i: i n-ı-:
i i ,ıı rı' ı
' o f ' I.' i: :~I_ .. J~_~I:, ' :
i i i ii
iı-ı---ı:
. ll
_i , iı
...J~ i
" i -i --,-
I' \' I , ' ; ,' i -;ıl I i i i i" " i , , : i i
~' i
-I , I'
i , I : : 'ı i i i :I f ' i : i I ' - i · i -i i
' ç , ' " i i ı ı i i ı : : ı i
- i i
i !
!L~LJJ
i i1 1
! - iım ; i
i! i·i
- I
i i i '
ii ' i
i_ w!.(r-_I!Lr-IUj :..:::11-1
i
"-: / :..: ..t
~ , ~ c
- .. ;;
"
,--,_~~-_..!..1_'_' ..!--~ -.!..i--.-. ~--'-o' .l.1 __ " -.!..1_"-!--=---o.!..I_~-..!...1 _" ...:....-2...l--==--:l
T.C.
Sa~lık re Sosyal Yardım BakaDII~1
,Z ci
Form No. : 003
. 'EV HALKı SAYıSı VE NÜFUSUN YAŞ
GRUPLARıNA DA~ILlMI
• • • • • <0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Sağlık Ocağı
. TOPLUM ve HEKIM
... J ... /19
oc.oaJev halk, ~ -- - - , i
Muhtarlık u':~I'k sax,sı O ~_i_~· 6 7 - 14 15·19 20 -24 25·44 45·64 65 1- loplam ı
.~(r-- :-ı--- ı---I= _ '=~~ '~ '- ' __ 8~,~9-=" "_~2 "I
~ 4
~ , ===~=~ - -, ~-~ - -- ~'
lc-1_7_---
...
-~·-~-li.:----.. --- ~i~ _ _______ I=-___ ~ __ ~_~I~_~,~I---I--=====--=--= . -====~.
~ - - - -- _ · _ - - - 1
-
r,;-ı----ı------ ---
L1---ı---- - - - -- - - -- - - - --
~I---;--I---
-- - - -! ~ 15
!-1-6·1- - - -1. - - - -- - ---!:...-- - - .- - -- - - -
:17 . ,--- - - . - - - - L-i ____________________ --- - - 1 - -
118 ' i
~ -_.- --==~-=:~-~:~~~[-i= ----= ==1 -
f:2- .----'
--.- - - - ----=.--- - - . - - - . - ---1 - -
122
L--_ _ _ _ _ _ _ ___ ____ _ __ ___ ___ _ _ _____ _ _ _ _ _____ .. ___ _ :23
f--- - - , -- - - - -- - - -- -- - -.. - ... - - - -- -- - - - · - - 1
:24 _.i=.~ :
~ =-~ =--= == = =~- --=- =--= =- =--==--= --~-=-:
IJ26
~-------I~- :..-f----'---~--- ~--~-·--i
i~-22_87.1-_ _ · - --1- - -- - - -- - - - -- - - -~-.----;
. ' !
:_'29_1- - - -11- .-
===~-====--~ _~~-= ~== =~=i
130.
- - - -1 - · - 1 --1 - - - .1
TOPLAM
Ocak Hekiminin Adı, Soyadı ...... . ... Imzası
58