Solunum Gereksinimi

(1)

Solunum Gereksinimi

Öğretim Görevlisi

Meltem ÖZDUYAN KILIÇ

(2)

Solunum Sistemi Anatomisi – Toraks Kafesi

• Toraks kafesi, solunumun ve dolaşımın ana organlarını kuşatan osteokartilaginöz (kemik+kıkırdak) yapıda bir kafestir.

• Yukarıda dar, aşağıda geniştir.

• Önde sternum ve kaburgaların ön bölümleri, yanlarda kaburgalar, arkada 12 tane torakal vertebra ve kaburgaların arka bölümleri ile sınırlanır.

(3)

Solunum Sistemi Anatomisi - Burun

• Kemik ve hiyalin kıkırdaktan oluşmuştur.

• Dış burun (nasus externus) ve bir bölme ile ayrılmış (septum nasi) iki simetrik boşluktan oluşur (cavitas nasi).

• Burun boşluğunun dış duvarı üzerinde 3 kabartı bulunur: Conhca nasi sup., Conhca nasi media, Conhca nasi inferior. – havanın türbülans etki ile ısınması, nemlenmesi ve temizlenmesi.-

• Conhca nasi inferior un altında bulunan meatus nasi inferior adlı geçide ductus nasolacrimalis açılır.

(4)

Solunum Sistemi Anatomisi – Trakea

• 10-12 cm uzunluğunda, tüp şeklinde fibrokartilaginöz bir organdır.

• Larenksin devamı olarak C6 vertebra seviyesinin altından başlar.

• T5 vertebra seviyesinde iki ana bronkusa ayrılır / bifurcatio trachea.

• Hiyalin kıkırdak yapıda ve at nalı şeklinde 16-20 halkadan oluşur. (en genişi birinci halkadır. )

(5)

Solunum Sistemi Anatomisi – Akciğer

• Her bir akciğer, pleura denilen iki tabakalı seröz bir zar ile örtülüdür.

• Pleuranın toraks duvarının iç yüzünü ve diyafragmanın üst yüzünün büyük bölümünü örten dış yaprağa pleura parietalis, akciğerleri saran, fissürler arasına giren iç yaprağına pleura visceralis denir.

• pleura parietalis ve pleura visceralis arasındaki boşlukta yer alan 10-20 ml sıvı bulunur.

(6)

Solunum Fizyolojisi

• Solunum: Vücut hücreleri ile atmosfer arasındaki oksijen ve karbondioksit değişim süreci.

• Solunumun Aşamaları:

• Pulmoner Ventilasyon (havanın akciğere alınıp verilmesi)

• Eksternal solunum (oksijenin akciğerden dolaşıma, karbondioksidin dolaşımdan akciğere diffüzyonu)

• Gazların taşınması (oksijen ve karbondioksidin akciğer ile vücut dokuları arasında taşınması)

• İnternal solunum (vücut hücrelerine oksijen taşınıp, karbondioksidin uzaklaştırılması)

(7)

Solunum Fizyolojisi – Pulmoner Ventilasyon

• Atmosferde bütün gazlar (Nitrojen % 78, Oksijen % 21, Karbondioksit

% 0.03, Argon % 0.9, Diğer gazlar % 0.07) deniz seviyasinde 101.3 kilopaskal (kPa) atmosferik basınç uygular.

• İntrapulmoner Basınç: Alvoellerin yüzeyine yansıyan basınç.

(8)

Solunum Fizyolojisi – Pulmoner Ventilasyon

• İnspirasyon sırasında; toraks genişler (diyafram jkasılıp aşağı doğru hareket eder, interkostal kaslar kaburgaları dışa / yukarı çeker), İntrapulmoner basınç 101.3 pKa’nın altına düşer, hava yüksek basınçtan düşük basınca doğru hareket edip akciğerleri doldurur.

• Ekspirasyon sırasında; diyafram ve interkostal kaslar normal haline döner, intrapulmoner basınç 101.3 pKa’nın üstüne çıkar, hava akciğerlerden atmosfere hareket eder. Pasif bir süreçtir.

(9)

Solunum Fizyolojisi – Solunum İşi

• Akciğer kompliyansı: Akciğerin basınç karşısında genişleyebilme yeteneği.

• Sürfaktan akciğerin kompliyansını kolaylaştırır. Sıvı va gaz birbiri ile temas ettiğinde bir yüzey gerilimim oluşturur. Sürfaktan, pulmoner kan akımının oluşturduğu yüzey gerilimini azaltır. Tip II alveoler hücreler tarafından üretilir.

• Efor harcanmadan 500 ml hava akciğere alınabilir.

(10)

Hacimler ve Kapasiteler

• Tidal volüm: Bir solunum hareketi ile alınan ya da çıkarılan hava miktarıdır.

• İnspirasyon Rezerv Volüm: İnspirasyondan sonra alınabileb maksimum hava miktarı.

• Ekspirasyon Rezerv Volüm: Ekspirasyondan sonra verilebilen maksimum hava miktarı.

(11)

Hacimler ve Kapasiteler

• Dakika Volümü: Bir dakikada alınan hava miktarıdır.

• Solunum sayısı X Tidal volüm = Dakika Volümü

• Anatomik Ölü Boşluk: İletim bölgesinde gaz değişimi yapılmayan bölüm (Yaklaşık 150 ml).

• Alveoler Dakika Ventilasyonu: Dakika volümünden anatomik ölü boşluğun çıkarılması ile hesaplanır.

• (Tidal Volüm-Anatomik Ölü Boşluk) X Solunum Sayısı = Alveoler Dakika V.

(12)

Solunumun Kontrolü

• Medulla Oblangata ve Pons’taki solunum merkezi.

(13)

• Medulla Oblangata: İnspiratuvar ve ekspratuvar merkez bulunur.

Solunum hızı inspiratuvar merkez tarafından kontrol edilir. Ekspratuvar merkez, zorlu ekspiryumda etkindir.

• Medulla Oblangata’daki BOS’ta özelleşmiş olarak bulunan kemoreseptörler, vücutta CO2 arttığında diyafram ve interkostal kasları n. Phrenicus ve n. İntercostalis aracılığı ile uyarmaktadır.

(14)

• Pons’ta solunum pnömotaksik ve apneustik merkezler aracılığıyla düzenlenir.

• Pnömotaksik merkez solunumu yavaşlatmak için medulla oblangataya uyarı iletir, apneustik merkez inspirasyon merkezini uyarır ve

inspirasyonu uzatır.

(15)

Solunum Fizyolojisi – Eksternal Solunum ve Gaz Taşınması

• Gaz diffüzyonu.

• Hem O2 hem de CO2 eritrositlerde bulunan hemoglobin ile taşınır.

• Her eritrositte yaklaşık 280 milyon hemoglobin bulunur.

• CO2’nin hemoglobine bağlanma oranı O2’den daha fazladır.

(16)

Gaz Taşınması İle İlgili Terimler

• Oksijen Satürasyonu (SaO2): Arteriyal hemoglobinin taşıdığı oksijen molekülünün yüzdesidir. Normal değeri= %95-99

• Arteriyal Oksijen Parsiyel Basıncı (PaO2): Arteriyal kan plazmasında çözünmüş olarak taşınan O2 miktarının kilopaskalla ölçülmesidir.

• Karbondioksit Parsiyel Basıncı (PaCO2): Arteriyal kan plazmasında çözünmüş olarak taşınan CO2 miktarının kilopaskalla ölçülmesidir.

• Oksijen Kapasitesi: 100 ml kandaki hemoglobinin oksijen taşıma potansiyel miktarıdır.

(17)

• Hipoksi: Dokulardaki oksijen eksikliğidir.

• Hipoksemi: Arteriyal kandaki oksijen eksikliğidir.

Hipoksi Tipleri Nedeni

Durgun veya dolaşımsal Kalp yetmezliği, kardiyak output’ta azalma

Anemik Kan veya hemoglobin eksikliği

Histotoksik Zehirlenmeler (karbonmonoksit inhalasyonu…)

Gereksinime bağlı Oksijen gereksiniminin yüksek olduğu durumlarda (ateş…) Hipoksik Hipoksemiye neden olan hipoksi

(18)

Asit Baz Dengesi

• CO2’nin büyük kısmı bikarbonat iyonu olarak taşınır.

• Eritrosit içine girince su ile birleşerek karbonik asit oluşur.

• Karbonik asit hidrojen iyonuna ve bikarbonat iyonuna ayrışır. Ayrışma sonunda hidrojen hemoglobinde kalır, bikarbonat kan plazmasına çıkar.

• Hidrojen iyonu düzeyi arttığında ya da azaldığında Oksihemoglobin ayrışma eğrisi de etkilenir.

(19)

CO₂+ H₂O ↔ H₂CO₃↔ H⁺ + HCO₃^-

(20)

• Arteriyal kan pH düzeyi hidrojen iyonu düzeyinden etkilenir.

• Kan pH’ı 7,35-7,45 altında ya da üzerinde olursa asit baz dengesizliği oluşur.

• Solunum sistemi CO2’nin atılımını veya tutulumunu düzenleyerek asit baz dengesinin düzenlenmesini sağlar.

• Kan pH değeri düşerse solunum hızı artar ve daha fazla CO2 atılır (daha fazla karbonik asit oluşur.).

• Kan pH değeri artarsa solunum hızı ve derinliği azalır ve CO2 tutulumu artar.

(21)

Solunum Fizyolojisi – İnternal Solunum

• Kan ve dokular arasında gaz değişmesidir.

• Eksternal solunuma benzer şekilde oluşur.

(22)

Solunuma Etki Eden Faktörler

• Yaş

• Çevre (Sıcak, soğuk, hava kirliliği…)

• Yaşam tarzı (Egzersiz, meslek,…)

• Sağlık durumu

• İlaçlar (benzodiazepinler, ….)

• Stres

(23)

Solunum Fonksiyonu Değişimleri

• Hipoksi (hızlı nabız, hızlı, yüzeyel solunum ve dispne, burun tıkanıklığı, supsternal veya interkostal çökme, siyanoz )

• Hipoksemi

• Takipne

• Bradipne

• Apne

(24)

Solunum Fonksiyonu Değişimleri

• Hiperventilasyon (havanın akciğere giriş çıkış hareketinin artması)

• Kussmaul Solunum

• Cheyne- Stokes Solunum

• Biot Solunum

• Dispne

(25)

Solunum Sistemi Uygulamaları

(26)

Oksijen Tedavisi

(27)

Orofarengeal Havayolu Takılması

(28)

Uygulama Basamakları Gerekçe / Açıklama

Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır:

-Uygun boyutta bir orofarengeal hava yolu -Tek kullanımlık eldivenler

-Aspirasyon malzemesi -Gözlük / maske

-Işık kaynağı

Malzemeleri hazırlamak ve yatağın yanına yerleştirmek zaman ve enerji tasarrufu sağlar.

El hijyeni sağlanır, kişisel koruyucu ekipman giyilir. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım eder.

Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır.

Hasta mahremiyetini sağlar.

Hastanın aspirasyon gereksinimi tanılanır (akciğer sesleri, spO₂değeri, taşipne,…) / Hastanın tedavi planındaki aspirasyon istemi doğrulanır.

Havayolu mukozasının travmasını azaltmak için sadece sekresyon biriktiğinde ya da patolojik solunum sesleri duyulduğunda aspirasyon yapılmalıdır.

(29)

Hastaya yapılacak olan işlem açıklanır. (Hasta uyanık olmasa bile) Açıklama korkuları azaltır. Hastanın bilinci kapalı görünse bile ne yapılacağı açıklanmalıdır. Solunum yoluna yapılan bir girişim hasta için endişe verici olabilir.

Tek kullanımlık eldiven giyilir. Gözlük/maske takılır. Eldiven ve diğer kişisel koruyucu ekipmanlar kontaminasyonu ve vücut sıvılarıyla teması önler.

Doğru boyut için orofarengeal havayolu ölçülür. Havayolu hastanın yüzünün yanına tutulur.- Havayolu ağız açıklığından çenenin arka açısına kadar olmalıdır.-

Doğru boyut doğru şekilde takılmasını ve damağın eğimine uyum göstermesini sağlar

Ağız herhangi bir diş kaybı, takma diş ya da diğer yabanıc maddeler açısından kontrol edilir. Varsa bu maddeler çıkartılır.

Objelerin aspirasyonunu ya da yutulmasını önler.

Hastaya semi-fowler pozisyon verilir. Bı pozisyon havayolunun takılmasını kolaylaştırır ve dilin posterior farenkse hareketini önler.

Gerekiyorsa aspirasyon uygulanır. Havayolu açıklığının sürdürülmesini sağlar.

Baş ve işaret parmağı kullanılarak hastanın ağzı yavaşça açılır ve kavisli ucu üst damağa bakacak şekilde havayolu yerleştirilir.

Orafarengeal hava yolunun en az travma yaratacak şekilde takılmasını sağlar.

(30)

Havayolu uvulayı geçince 180 derece döndürülür. Uç aşağı doğru bakar ve kavis üst damak çizgisini takip eder. Havayolunun pozisyonu doğrulanmak için ışık kaynağı ile ağız içine bakılır.

Işık kaynağı ile kontrol etmek, takılan havayolunun doğru yerde olma durumunu değerlendirmek için önemlidir.

Solunum sesleri dinlenir ve yeterli ventilasyondan emin olunur. Havayolu doğru şekilde yerleştirilmişse akciğer sesleri tüm loblarda duyulur. (Akciğerlerde bir pataloji yoksa)

Hastaya yan pozisyon verilir. Bu pozisyon dilin posterior farenks dışında kalmasını sağlar. Bilinci kapalı hasta ise, hastanın kusması durumunda aspirasyonu önlemeye yardımcı olur.

Eldivenler ve kişisel koruyucu ekipman çıkartılır. El hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların yayılmasını önler.

Her 4 saatte bir ya da kurum politikası doğrultusundan kısa sürelerle havayolu çıkartılır. Ağız gözlemlenir, ağız bakımı uygulanır, tekrar yerleştirilir.

Havayolunun uzun süreli kullanımı doku irritasyonu ve ülserleşmeye sebep olabilir. Ağız bakımı mukoz membranların nemli kalmasını ve doku bütünlüğünün korunmasını sağlar.

Tarih, saat, hastanın durumu, hangi boyda havayolu kullanıldığı,hastaya verilen pozisyona dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir.

Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebiliriği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

(31)

Nazofarengeal Havayolu Takılması

(32)

Orofarenfeal / Nazofarengeal Aspirasyon

Hastanın yanındaki sehpa/masaya gerekli malzemeler hazırlanır Kullanılacak malzemeler:

-Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Uygun boyutta aspirasyon hortumu

-Steril eldiven

-Aspirasyon sondası -Steril su

-Tek kullanımlık steril kap -Havlu ya da su geçirmez örtü

-Kişisel koruyucu ekipman (Gözlük, maske, önlük) -Tek kullanımlık eldiven

-Suda eriyen yağ

Mümkünse yatak çevresindeki perde ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hasta mahremiyetini sağlar.

(33)

Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü aspire edene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir.

Yatağın uygun yükseklikte olması sırt ve kas gerilmesini önler.

Oturma pozisyonu hastanın öksürmesini ve daha rahat nefes almasını sağlar. Lateral pozisyon kataterin yerleştirilmesini ve sekresyonların drenajını kolaylaştırır.

Hastanın göğsüne havlu ya da su geçirmez örtü yerleştirilir. Yatak takımlarının temiz kalmasını sağlar.

Aspiratör uygun basınca ayarlanır: Uygun olmayan basınç travmalara, hipoksemiye, atelekteziye neden olabilir.

Duvar ünitesinde Seyyar Aspiratörde

Yetişkin için: 100-120 mm Hg Yetişkin için: 10-15 cm Hg

Adölesan için: 80-120 mmHg Adölesan için: 8-10 cmHg Çocuklar için: 80-100 mmHg Çocuklar için: 8-10 cmHg

Bebekler için: 80-100 mmHg Bebekler için: 8-10 cmHg

Yeni doğan için: 60-80 mmHg Yeni doğan için: 6-8 cmHg

(34)

Tek kullanımlık eldivenler giyilir ve aspiratörün basıncı bağlantı tüpünün ucuna dokunularak kontrol edilir.

Sistemin etkin bir şekilde çalışması değerlendirilir.

Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır.

Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir. Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur.

Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve

kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır.

Kurum politikasına ya da isteme göre oksijen miktarı arttırılır. Aspirasyon, hastanın hava yolundan havayı çeker ve hipoksemiye neden olabilir. Oksijen verme aspirasyon kaynaklı hipoksemiyi önlemeye yardımcı olur.

Maske, gözlük takılır, steril eldiven giyilir, baskın el steril kalmalıdır, baskın olmayan el temiz olarak kabul edilmektedir ve aspirasyon işlemi sırasında aspirasyon kapağını (Y portunu) kontrol eder.

Aspirasyon kataterini steril eldiven ile tutma solunum yollarına organizmanın girişini önler.

Baskın el ile katater alınır, baskın olmayan el ile de bağlantı tüpü alınır ve birbirine monte edilir.

Aspirasyon kataterinin sterilliği korunur.

(35)

Katater steril kaba batırılarak ıslatılır ve bağlantı yeri kapatılarak kontrol edilir.

Aspirasyon sırasında araç gerecin sorunsuz çalışmasını kontrol etmeye katkı sağlar.

Hasta birkaç kez derin nefes alması için teşvik edilir. Hiper ventilasyonla aspirasyon kaynaklı hipoksemi önlenmeye çalışılır.

Steril alana yerleştirilmiş olan kayganlaştırıcı kataterin ilk 4-5 cm’ine uygulanır.

Yağlama katater geçişini kolaylaştırı ve müköz membrandaki travmayı azaltır.

Sakıncası yoksa oksijen hastadan çıkarılır.

Katater yerleştirilir:

Nazofarengeal: Katater yavaşça burun deliklerinden sokulur, burun tabanına paralel trakeaya ilerletilir. İlerlerken sonda dairesel hareket ettirilir, Farenkse ulaşmak için 12-15 cm ilerlenir.

Orofarengeal: Katater ağzın içinden, yan taraftan trakeaya doğru ilerletilir. Farenkse ulaşmak için 7,5-10 cm ilerlenir.

Uygun uzunlukta katater yerleştirme aspirasyonun etkin bir şekilde yapılması için önemlidir.

Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin baş parmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10-15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz.

Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10-15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının

oksijenlenmesini önler. Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur.

(36)

Gerekli ise hastaya tekrardan oksijen cihazı bağlanır. Aspirasyon, hastanın hava yolundan havayı çeker ve hipoksemiye neden olabilir. Oksijen verme aspirasyon kaynaklı hipoksemiyi önlemeye yardımcı olur.

Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Kontraendike olmaması durumunda burun delikleri arasında rotasyon yapılmalıdır. Katater burun deliklerinden ilerletilirken zorlanmamalıdır. Nazofarenks aspire edildikten sonra orofarenks aspire edilir.

Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı.

Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar.

Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur. Burun

deliklerini dönüşümlü kullanmak travmayı azaltır. Ağızda genellikle daha fazla mikroorganizma vardır, bu yüzden kontaminantların taşınmasını önlemek için en son ağız aspirasyonu yapılır.

Aspirasyon tamamlandığında içten dışa doğru çekilerek eldivenler çıkarılır, atıklar uygun şekilde ortamdan uzaklaştırılır, hastaya uygun pozisyon verilir. Hasta yatağı eski konumuna getirilir, yatak kenarlıkları kaldırılır.

Eldivenleri içten dışa çıkartma mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır. Yatak kenarlıklarının kaldırılması hasta güvenliğini sağlar.

Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır

(37)

Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar.

Hastanın solunum hızı, eforu, spO₂ si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar.

Tarih, saat, aspirasyon öncesi hastanın durumu, hangi yoldan aspirasyon yapıldığı, sekresyonun özelliği, aspirasyon sonrası solunumun durumuna dair bilgileri içeren kayıt gözleme kaydedilir.

(38)

Endotrakeal Aspirasyon – Açık Sistem

-Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir)

-Uygun boyutta bir katater ile hazırlanmış aspirasyon kiti ya da;

-Uygun boyutta Y portlu steril aspirasyon katateri -Tek kullanımlık steril kap

-Steril eldiven

-Havlu ya da su geçirmez örtü

-Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Tek kullanımlık eldiven

-Distile Su

- Asistan (İsteğe bağlı)

(39)

(40)

Yetişkin için: 100-120 mm Hg Yetişkin için: 10-15 cm Hg Adölesan için: 80-120 mmHg Adölesan için: 8-10 cmHg Çocuklar için: 80-100 mmHg Çocuklar için: 8-10 cmHg Bebekler için: 80-100 mmHg Bebekler için: 8-10 cmHg Yeni doğan için: 60-80 mmHg Yeni doğan için: 6-8 cmHg

Tek kulanımlık eldivenler kan ve vücut sıvılarıyla teması engeller.

Basıncı kontrol etme malzemelerin doğru bir şekilde çalıştığından emin olmayı sağlar.

Aseptik teknik kullanılarak steril aspirasyon sondasının paketi açılır. Açılan paket kağıdı diğer malzemeleri korumak için steril alan olarak kullanılabilir.

Steril kabın sadece dış yüzeyine dokunarak dikkatlice kaldırılır. Çalışma alanına yerleştirilir. Steril kabın içerisi bir miktar distile su ile doldurulur.

Kataterin dışına kayganlaştırmak için distile su / distile su ve kayganlaştırıcı kullanılması işlem sırasında mukozanın

irritasyonunu azaltır. Ayrıca distile su girişimler sırasında katateri temizlemek için de kullanılır.

(41)

Kullanılan katater silikon değilse kateter steril su kabına batırılarak ıslatılır.

Aspirasyonu kontrol etmek için Y portu tıkanır.

Silikon kataterin kayganlaştırılmasına gerek yoktur.

Aspirasyonu kontrol etmek malzemelerin sorunsuz çalıştığından emin olmayı sağlar.

Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3-6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatördeki inspiryum mekanizması kullanılır.

Hiperventilasyon ve yüksek oksijen verme aspirasyon sırasında hipoksemiyi önler.

Mekanik ventilatör tüpü üzerindeki adaptör açılır ya da endotrakeal tüp ve diğer bağlantılar birbirinden ayrılır.

Endotrakeal tüpü ortaya çıkartır.

(42)

Uygulama Basamakları Gerekçe

Baskın el kullanılarak katater trakeaya nazikçe ve hızlıca ilerletilir. Katater önceden belirlenmiş uzunluğa kadar ilerletilir. Katater ilerletilirken Y portu kapatılmaz.

Katater teması ve aspirasyon trakea mukozasında hasara, silia kaybına, ödeme ve fibrozise neden olabilir, hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırabilir. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına

ulaşılmıştır. Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1-1,5 cm geri çekilmelidir. Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır.

Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin başparmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10-15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz.

Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10-15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının oksijenlenmesini önler.

Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur.

Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3-6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatöre bağlanır.

Aspirasyon sırasında hipoksemi gelişebilir. Oksijen verme gelişen hipoksemiyi önler.

Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Kontraendike olmaması durumunda burun delikleri arasında rotasyon yapılmalıdır. Katater burun deliklerinden ilerletilirken zorlanmamalıdır. Nazofarenks aspire edildikten sonra orofarenks aspire edilir.

Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı. Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar. Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur. Burun deliklerini dönüşümlü kullanmak travmayı azaltır. Ağızda genellikle daha fazla mikroorganizma vardır, bu yüzden kontaminantların taşınmasını önlemek için en son ağız aspirasyonu yapılır.

(43)

Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır

Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar.

(44)

Endotrakeal Aspirasyon – Kapalı Sistem

(45)

-Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Hasta için uygun boyutta kapalı aspirasyon seti -Steril eldiven

-Enjektör

- Serum fizyolojik

- Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük)

(46)

(47)

Aseptik teknikler kullanılarak kapalı aspirasyon setinin paketi açılır. Hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için kapalı sistem aspirasyon seti steril olmalıdır.

Steril eldiven giyilir. Mikroorganizmaların yayılımını engeller.

Baskın olmayan el kullanılarak endotrakeal tüp ventilatörden ayrılır.

Ventilatör bağlantısı baskın olmayan elle tutmaya devam edilir ya da uygun bir konuma yerleştirilir ve böylece ventilatör bağlantısının sterilliği korunur.

Hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için ventilatör tüpünün içi steril kalmalıdır.

Baskın el kullanılarak ve cihazın sterilliği korunarak kapalı aspirasyon cihazının bağlantısı kurulur. Aspirasyon katateri endotrakeal tüpün içinde kalır.

Kapalı sistem aspiratör kitinin steril olması hastane kaynaklı enfeksiyonları önler.

Ventilatör bağlantısının içi steril tutularak endotrakeal tüpün dikey bağlantı noktasına takılır. Aspirasyon katateri aspirasyon cihazına takılır.

Ventilatör tüpünün içi hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için steril kalmalıdır. Bağlantı noktasına ventilatör tüpünün bağlanmasıyla aspirasyon için hastanın ventilatörden ayrılması gerekmez.

(48)

Enjektöre serum fizyolojik çekilerek ya da hazır enjektörler kullanılarak kapalı sistem aspiratör setinin bağlantı noktasına takılır.

Serum fizyolojik aspirasyon sırasında katateri temizlemeyi sağlar.

Aspirasyondan önce ventilatör ile hasta havalandırılır. Kataterin aspirasyon düğmesinin emniyet kapağı açılır.

Aspirasyon öncesinde oksijenlendirme ve havalandırma,

aspirasyondan süresince oksijenden ayrılmanın etkilerini azaltmaya yardımcı olur.

Koruyucu kılıf içindeki aspirasyon kateterinin endotrakeal tüpten itibaren yaklaşık 15 cm’lik kısmı sıkıca kavranır. Katater endotrakeal tüpün içine nazikçe itilir. Koruyucu kılıf üzerinden tutarken katater serbest bırakılır. Kataterin üzerinde el ileri geri hareket ettirilir. Katater ilerletilirken Y bağlantısı tıkanmaz.

Kılıf aspirasyon kataterini steril tutar. Katater teması ve aspirasyon trakeal mukozalarda hasara, siliaların kaybına, ödem ve fibrozise sebep olur ve hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırır. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına ulaşılmıştır.

Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1-1,5 cm geri çekilmelidir.

Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır.

Baskın olmayan elin başparmağı ile aspirasyon düğmesine basılarak aralıklı aspirasyon uygulanır. Katater geri çekilirken baskın elin baş ve işaret parmağı ile nazikçe döndürülür. Aynı anda 10-15 saniyeden uzun süre aspire edilmez.

Geri çekerken döndürme trakeal mukoza hasarını önler. 10-15 saniyeden uzun süre aspire etme oksijenlenmeyi zorlaştırır. Hızlı aspirasyon ise tüm sekresyonları etkin temizlemede etkili olmayabilir.

(49)

Katater kılıf içinde geri çekilir çekilmez serum fizyolojikli enjektör hafifçe basılarak katater temizlenene kadar aspiratörün düğmesine basılır. Ek bir aspirasyon gerekiyorsa en az 30 saniye- 1 dakika ara verilir. Her bir aspirasyon periyodunda 3’ten fazla aspişrasyon uygulanmaz.

Yıkama katateri temizler ve bir sonraki girişim için hazırlar. Zaman aralığı tanınması aspirasyon sırasında azalan oksijeni kompanse etmeye yardımcı olur. Aşırı aspirasyon komplikasyona neden olur.

Aspirasyon işlemi tamamlandığında katater kılıf içinde geri çekilir ve güvenlik düğmesi kapatılır. Serum fizyolojikli enjektör çıkartılır ve bağlantı noktası kapatılır.

Güvenlik düğmesinin kapatılması ile aspiratör devre dışı bırakılır.

Böylece en dotrakeal tüp rahatça havalanır.

Ayrı bir katater ile ağız boşluğu aspire edilir ve ağız hijyeni sağlanır.

Eldivenler çıkartılır ve el hijyeni sağlanır.

Ağız boşluğunun aspirasyonu ağız ve farenks içindeki sekresyonları temizler, enfeksiyon riskini azaltır. Ağız hijyeni hastanın konforunu sağlar.

Hasta rahat edebileceği pozisyona getirilir. Yatak kenarlıkları kaldırılır ve yatak yüksekliği en düşük pozisyona getirilir.

Hastaya pozisyon verme hastanın rahat etmesini sağlar. Uygun şekilde yükselmiş yatak kenarlıkları ve uygun yükseklikteki yatak hastanın rahatını ve güvenini sağlar.

(50)

(51)

Trakeostomi Aspirasyonu – Açık Sistem

-Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir)

-Uygun boyutta bir katater ile hazırlanmış aspirasyon kiti ya da;

-Uygun boyutta Y portlu steril aspirasyon katateri -Tek kullanımlık steril kap

-Steril eldiven

-Havlu ya da su geçirmez örtü

-Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Tek kullanımlık eldiven

-Distile Su

- %100 oksijene bağlı ambu

(52)

(53)

Tek kulanımlık eldivenler kan ve vücut sıvılarıyla teması engeller.

Basıncı kontrol etme malzemelerin doğru bir şekilde çalıştığından emin olmayı sağlar.

Katater steril kaptaki steril serum fizyolojik ile nemlendirilir.

Aspirasyon kontrolü için Y tüpü kapatılır.

Kataterin içini serum fizyolojik ile nemlendirmek salgıları kataterde ilerletmeye yardım eder. Kontrol donanımın sorunsuz çalışmasını değerlendirir.

(54)

Baskın olmayan el ve manuel ambu kullanılarak hasta havalandırılır.

Hastaya 3-6 nefes verilir veya mekanik ventilatör akciğerlerin havalandırılması için kullanılır.

Oksijenlendirme ve hiperventilasyon aspirasyon sırasında hipoksemi gelişimini önlemeye yardımcı olur.

Hasta mekanik ventilatördeyse mekanik ventilatörden, oksijen alıyorsa oksijenden ayrılır.

Steril eldivenli el kirletilmeden trakeostomi girişi açığa çıkarılır.

Baskın el kullanılarak nazikçe ve hızlı bir şekilde trakea içine katater ilerletilir. Katater önceden belirlenen derinliğe kadar ilerletilir. Katater yerleştirilirken Y portu kapatılmaz.

Katater teması ve aspirasyon trakea mukozasında hasara, silia kaybına, ödeme ve fibrozise neden olabilir, hastada kanama ve enfeksiyon riskini arttırabilir. Endotrakeal tüpün uzunluğunu 1 cm’den fazla geçmeyen katater, trakea mukozası hasarını azaltarak, trakea ve karina ile teması önler. Katater ilerlerken bir direnç ile karşılaşılırsa karina ya da trakea mukozasına ulaşılmıştır. Aspirasyon uygulanmadan önce katater 1-1,5 cm geri çekilmelidir. Katateri yerleştirirken Y portunu kapatmak havayolu mukozasının travma riskini ve hipoksemi riskini arttırır.

Sonda döndürülerek geri çekilirken baskın olmayan elin başparmağı ile bağlantı bölgesindeki port aralıklı olarak kapatılarak aspirasyon yapılır. Bir seferde 10-15 saniyeden fazla aspirasyon yapılmaz

Geri çekerken katateri döndürmek mukoza travmasını azltır. 10-15 sn’den daha uzun aspirasyon uygulamak solunum yollarının

oksijenlenmesini önler. Çok hızlı aspirasyon yapmak ise solunum yollarının etkili bir şekilde temizlenmesine neden olur.

Hastaya baskın olmayan el ile ambu/resüsitasyon kiti kullanılarak 3-6 kez hızlı ve derin nefes aldırılır ya da mekanik ventilatöre bağlanır.

Aspirasyon sırasında hipoksemi gelişebilir. Oksijen verme gelişen hipoksemiyi önler.

(55)

Distile su ile sonda yıkanır. Aspirasyon gerekli ise hastanın toleransına göre tekrarlanır. Girişimler sırasında aspirasyon katateri baskın elin etrafına sarılır. İki aspirasyon arasında hastaya dinlenmesi için 30 saniye-1 dakika zaman verilir. Her bir aspirasyonda 3’ten fazla aspirasyon yapılmamalıdır. Aspirasyon aralarında hastaya derin nefes alması ve öksürmesi için cesaret verilir.

Yıkamak katateri temizler ve bir sonraki aspirasyon için kayganlaştırı.

Ara vermek hava yollarının havalanbmasını ve oksijenlenmeyi sağlar.

Aşırı aspirasyon girişleri komplikasyonlara sebep olur.

Aspiratör kapatılır, maske ve gözlük çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır Aspirasyon sonrası ağız hijyeni sağlanır. İşlem sonrası hastanın konforunu sağlar.

(56)

Trakeostomi Bakımı

-Steril eldiven

-Tek kullanımlık eldiven

-Gözlük, maske, kişisel koruyucu ekipman (önlük) -Steril serum fizyolojik

- Tek kullanımlık steril kap -Steril pamuk uçlu aplikatör -Steril gazlı bez

-Hasta için uygun boyutta trakeostomi kanülü -Steril aspirasyon katateri

-Kullanıma hazır trakeostomi pedi / steril gazlı bez -Trakeostomi bağı /flaster

- Aspirasyon ünitesi (sabit ya da seyyar olabilir) -Atık kovası

- Asistan (İsteğe bağlı)

Hastanın kimliği doğrulanır. Doğru hastaya girişim yapılmasını sağlar ve hataları önlemeye yardım

eder.

Mümkünse yatak çevresindeki perde kapatılır ve hasta odasının kapısı kapatılır. Hasta mahremiyetini sağlar.

(57)

Yatak rahat çalışılabilecek yüksekliğe getirilir, genellikle bakım vericinin dirsek yüksekliğine ayarlanır. Hemşire tarafındaki yatak kenarlıkları indirilir. Hasta uyanıksa yarı oturur pozisyona getirilir, bilinci kapalı ise yüzü bakım verene dönük olacak şekilde lateral pozisyon verilir. Çalışma alanının yakınına kolaylıkla erişilecek bir yere atık kovası yerleştirilir.

Kişisel koruyucu ekipmanlar giyillir. Gerekli olması halinde trakeostomi aspire edilir. Eğer trakeostomi yeni aspire edilmişse eldivenler yenilenmeden önce kirli pansumanlar kaldırılır. Temiz eldiven giyilir.

Kişisel koruyucu ekipman kontaminasyona maruz kalmayı önler.

Hasta oksijen kaynağına bağlı ise ve gerekli ise oksijen hastadan ayrılır. Pamuk uçlu aplikatör ya da gazlı bez steril kabın içindeki steril serum fizyolojik ile ıslatılır ve trakeostomi çevresinin altındaki stoma temizlenir. Her aplikatör ya da gazlı bez bir kez kullşanılır.

Serum fizyolojik dokular için irritan değildir. Her aplikatörü/gazlı bezi bir kez kullanmak aseptik tekniği destekler.

(58)

Cilt gazlı bezle kullanılır. Gazlı bez kuruluk sağlar.

Kullanıma hazır trakeostomi pedi ya da üçgen olarak katlanmış 2 gazlı bez trakeostomi çerçevesinin altına yerleştirilir.

Gazlı bezi kesmek, bezin liflerinin içine kaçabilir, solunum zorluğuna neden olabilir ya da stoma içine girerek enfeksiyona neden olabilir. Bu sebple gazl bezin kesilmesi uygun değildir.

Kullanıma hazır trakeostomi bağının pakaeti açılır / Flaster boyun çevresi uzunluğunun 2 katı artı 10 cm uzunluğunda bir parça flaster kesilir, köşe uçları üçgen kesilir. Eski trakeostomi bağının bir tarafı açılır ve yeni bağ yerleştirilir. İkinci uç diğer taraftan geçirildikten sonra bağın uzunluğu ayarlanır. Bu sırada ikinci bir kişiden trakeostomi tüpünü tutması için yardım alınır.

Trakeostomi tüpünü yerinde tutmak hastanın öksürmesi sırasında trakeostominin hareket etmesini önler. Trakeostominin tutulması kazaran ekstübasyonu önler.

Trakeostomi bağının uygunluğu değerlendirilir. Bir parmak hastanın boyun ve bağ arasına yerleştirilerek, bağın hastanın boynunu rahatça esnetebileceğinden emin olunur.

Bağın altında bir parmak genişliğe izin vermek boyun esnekliğini, rahatını ve bağ altındfa dolaşımın rahat olmasını sağlar.

Gerekli olması durumunda hastaya oksijen tekrar uygulanır. Hastanın oksijen desteği sürdürülür.

Eldivenler çıkarılır. Hastanın rahat bir pozisyona gelmesi sağlanır.

Yatak kenarlıkları yükseltilir ve yatak yüksekliği en düşük konuma getirilir.

Eldivenkeri çıkartmak enfeksiyon bulaşını engeller. Hastaya pozisyon vermek hastanın rahatlamasını sağlar. Yatak kenarlıklarını yükseltmek ve yüksekliği en düşük seviyeye getirmek hasta güvenliğini sürdürür.

(59)

Kişisel koruyucu ekipman çıkarılır, el hijyeni sağlanır. Mikroorganizmaların taşınma riskini azaltır Hastanın solunum hızı, eforu, spO₂ si değerlendirilir. Aspirasyonun etkinliğini değerlendirmeyi sağlar.

Uygun kayıt hasta bakımının sürdürülebilirliği ve hemşirelik uygulamalarının görünürlüğü için önemlidir.

(60)

Nebulizatör ile İlaç Uygulama