SERÎ d c i l t 3 5 S A Y I
2 1985
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
ORMAN FAKÜLTESİ
DERGİSİ
PG2 FOTOGRAMETRİ ALETİYLE, ORMAN SINIR NOKTALARININ KOORDİNATLARININ ÖLÇÜLEREK
HESAPLANMASI
D r. F e y z a A K Y Ü Z ı
K ı s a Ö z e t
K e rıı P G 2 f o to g r a m e tr i d e ğ e rle n d irm e a le tiy le A n k a r a K u rtb o ğ a z ı y ö re s in in d ü z e ç e ğ rili 1 /5 000 ö lçek li h a r i t a s ı y a p ılm ış tır. F o to ğ r a f ç if t
le r in d e g ö rü le n o rm a n s ın ır t a ş la r ı n ın o k u n a n m a k iııa k o o r d ü ıa tla r ın - d a n a r a z i k o o r d in a tla r ı h e s a p la n m ış tır.
1. G İR İŞ
A n k a r a K u r tb o ğ a z ı y ö re s in d e te s is ed ilm iş O rm a n s ın ır n o k ta la r ın ın m odel k o o r
d in a t la r ı o k u n m u ş tu r. O y ö re d e b u lu n a n f o t o ğ r a f t a g ö rü le b ile n v e k o n u m la rı de
ğ e rle n d ir m e iş le m in e u y g u n o la n n ir e n g i n o k ta l a r ı n ın a r a z i k o o r d in a tla r ı H a r it a G en el K o m u ta n lığ ın d a b u lu n m a k ta d ır . Sözü ed ilen b u n ir e n g i n o k ta la r ın ın d a m a k in e k o o r d in a tla r ı o k u n m u ş tu r. N ire n g i n o k ta l a r ı n ın b ö y lece h e m a r a z i k o o r d in a t
la r ı h e m de m o d el k o o r d in a tla r ı elde e d ilm iş tir. B u n la r y a r d ım ıy la y a p ıla n d ö n ü şü m le o r m a n s ı n ır n o k ta la r ın ın a r a z i k o o r d in a tla r ı K .Ü . J e o d e z i B ö lü m ü B ilg is a y a r ı n d a h e s a p la n m ış tır.
2. F O T O Ğ R A F L A R I Y Ö N E L T M E
D e ğ e rle n d irilm e s i y a p ıla c a k o la n K u rtb o ğ a z ı y ö re s in in 1 /2 5 000 lik h a r i t a l a r ı n d a n n ir e n g i n o k ta l a r ı n ın y e r le r i te s b it e d ilm iş tir. B u y ö re n in film ve f o t o ğ r a f l a rıy la , m o d e lle rin d e ğ e rle n d irilm e sin e o la n a k v e re c e k o la n n ir e n g ile rin a r a z i k o o rd i
n a t l a r ı H a r i t a G e n e l K o m u ta n lığ ın d a n elde e d ilm iş tir.
Ç izim y a p ıla c a k p a f t a y a n ir e n g ile rin a r a z i k o o r d in a tla r ı y a p ıla c a k h a r i t a öl
ç e ğ in d e k o o ı-d in a to g ra f y a rd ım ıy la y e rle ş tirilir. Ü z e rin d e s a d e c e n ir e n g i n o k t a l a n iş a re tle n m iş b o ş p a f t a a le tin çizim m a s a s ın a k o n u r. B ir m o d e lin d o ğ ru d e ğ e rle n d irilm e s in in y a p ıla b ilm e s i için m o d el ü z e rin d e X e k se n i y ö n ü n d e 2 n o k ta y a , Y e k se n i y ö n ü n d e de 2 n o k ta y a ih tiy a ç v a rd ır.
» Ş e k il l a d a g ö rü le n m o d eld e d e ğ e rle n d irm e y a p ıla b ilm e s i için y ö n e tm e n in y a p ılm a s ı g e re k ir. B u n u n için de film le r m o d e l o lu ş a c a k b iç im d e a le tin s a ğ ve sol ta ş ıy ıc ı c a m ın a b ü y ü te ç y a rd ım ıy la d u y a rlı b ir şe k ild e y e r le ş tir ilir . Ç izim ölçeği
ı 1.0. O r m a n F a k ü lt e s i, G e o d e z i v e F o to g ra m e t ri B ilim D a lı, B ü y ü k d e r e - İs t a n b u l.
Y a y ın K o m is y o n u n a S u n u l d u ğ u T a rih : 2.3 .1986
O R M A N S IN IR N O K T A T,ART 109
a m a c a u y g u n şe k ild e ö n ced en se ç ilm iş o ld u ğ u n d a n u y g u n b ir m o d el ölçeğ i s a p t a n ır . V e çizim için g e re k li d is k s e ç ile re k y e rin e y e rle ş tirilir.
Ş e k i l 1.
' a — O r y a n t a s y o n (y ö n e lt m e ) n o k t a la r ın ın m o d e ld e k i y e rle ri b — N ire n g i n o k t a la r ın ın m o d e ld e o lm a s ı g e r e k e n k o n u m la r ı
K a r ş ılık lı Y ö n e ltm e :
Ş e k il l a d a k i e s a s n o k ta la r l a C j^ r, } b^> , cpy2 , w y ı , wy2 . d ö n ü k lü k le ri ile ik i a ş a m a d a y a p ılır. Y e r k ü re s e lliğ i için d ü z e ltm e , m o d el ö lçeğ i ile (B ) a le t b a z ı
n ın fo n k s iy o n u o la r a k (e) d e ğ e ri u y g u n o la n d iy a g r a m la r d a n a lı n a r a k b e lirle n ir v e a le te u y g u la n ır.
M u tla k Y ö n e ltm e : a — Ö lçek D ü z e ltm e s i.
Ş e k il l b de g ö rü le n A ve B n o k ta l a r ı n ın k o o r d in a tla r ı ö n ced en b ilin d iğ in d e n k o o r d i n a to g r a f ta p a f t a y a is te n ile n çizim ö lç eğ in d e iş a r e tle n m iş tir . M odel ö lçeğ i ile ç iz im ölçeğ i a r a s ın d a u y u m s a ğ la m n c a y a k a d a r b a z a d ü z e ltm e g e tirilir.
A n o k ta s ı s a b i t k a lm a k ü z e re B n o k ta s ın a g ö re ç izim k a le m in in B ' n o k ta s ın a g itm e s iy le o lu ş a n y ö n f a r k ı p a f ta n ın d ö n d ü rü lm e siy le g id e rilir. Al ile l c e tv e lle ö l
ç ü lü r. B is e b a z ta ş ıy ıc ıs ın d a n o k u n u r. B u d e ğ e rle r ile B h e s a p la n ır . B a z a d ü z e lt
m e g e tir ild ik te n s o n r a k a le m in u cu B n o k ta s ın a g e lin c e y e k a d a r işlem e d e v a m edilir.
b — Y ü k s e k l i k A y a r ı.
M u tla k y ö n e ltm e n in ik in c i a ş a m a s ı o la r a k y ü k s e k lik a y a r ı y a p ılır. B u n u n için r e f e r a n s o la r a k X d o ğ r u ltu s u n d a (j>, Y d o ğ r u ltu s u n d a Q o la n ik i e ğ im d e n y a r a r l a n ılır . M odel y ü k s e k lik a y a r ın ı y a p a b ilm e k iç in e n a z 3 n o k ta n ı n y ü k s e k liğ in in b i
lin m e s i g e re k lid ir. Ş e k il l b d e g ö rü ld ü ğ ü g ib i g e n e l o la r a k b ir is i ( j y i b e lirle m e k
1 1 0 F E Y Z A A K Y Ü Z
iç in X e k s e n i d o ğ r u ltu s u n d a b ir d o ğ ru , d iğ e r i Q y ı b e lirle m e k iç in Y e k se n i d o ğ r u l tu s u n d a b a ş k a b ir d o ğ ru o lm a k ü z e re y ü k s e k lik a y a r ı p ro b lem i, ik i d o ğ ru n u n y ü k s e k lik a y a r ı n a d ö n ü ş tü rü lü r .
P G 2 de v e fi e ğ ik lik le ri t a n j a n t l a r o la r a k if a d e ed ilir. E ğ ik lik a ç ıs ın ın t a n ja n t ı Ab/Z y e e ş ittir . A h ik i n o k ta n ın y ü k s e k lik le r i a r a s ın d a k i f a r k v e l ise b u iki n o k ta a r a s ın d a k i u z a k lık tır. H e s a p la n a n d e ğ e rle r, ilg ili k o lla r y a r d ım ıy la a le te d o ğ ru d a n d o ğ r u y a u y g u la n ır.
Y ü k s e k lik a y a r ı y a p m a n ın e n u y g u n y o lu b u n u İlci a d ım d a y a p m a k tır . X ve Y y ö n ü n d e y ü k s e k lik a y a n y a p ım ın d a k u lla n ıla c a k , k o o r d in a tla r ı v e y ü k s e k lik le ri b ilin e n u y g u n n ir e n g i n o k ta l a r ı a r a s ın d a n se ç im y a p ılır. B u n o k t a l a n n seçim i, b u n l a r ı b ir le ş tir e n d o ğ r u p a r ç a la r ın ın X ve Y d o ğ r u ltu s u n a p a ra le lliğ i e s a s ile y a p ı
lır. B u ç if t n o k ta l a r y a r d ım ıy la b irin c i a d ım d a $ v e y a Q b e lirle n ir. Ö rn e ğ in , b ir in ci a d ım d a Q b e lirle n m iş o ls u n ilg ili k o l y a r d ım ıy la h e s a p la n a n d iğ e r a le te u y g u l a n d ık ta n s o n r a söz k o n u s u d o ğ ru ü z e rin d e h e r n o k ta n ın y ü k s e k liğ i b e lirle n m iş o lu r. B u d e m e k tir k i y ü k s e k liğ i b ilin e n ü ç ü n c ü n o k ta d a n b u d o ğ ru y a in ile n d ik a y a ğ ı n o k ta s ı ü ç ü n c ü n o k ta ile b ir lik te d iğ e r e ğ ik liğ i b e lirle m e k iç in Ş e k il l b de g ö rü ld ü ğ ü g ib i k u lla n ıla b ilir. İk in c i a d ım d a d iğ e r e ğ ik lik c£>, k o tu v e k o o rd in a tı b ilin e n ik in c i n o k ta ç iftin d e n v e y a d ik a y a ğ ı n o k ta s ın d a n y a r a r l a n ı l a r a k h e s a p la n ır. Ö lç ü le rd e n y a r a r l a n ı l a r a k h e s a p la n a n <j> d ü z e ltm e d e ğ e r i a le te u y g u la n ır. 1te - r a t i f h e s a p la m a la r la a le te u y g u la n a n d ü z e ltm e d e ğ e rle ri o k u n a n d e ğ e rle v e rile n d e ğ e r a r a s ın d a k i f a r k g ittik ç e k ü ç ü lü r. B u f a r k ö lçü in c e liğ in in a lt ın d a k a lın c a y a k a d a r iş le m e d e v a m e d ilir. K o tla r ı b ilin e n 3 n o k ta n ın y ü k s e k lik le r i k o n tr o l edilir.
B u a r a d a e ğ e r g e r e k li ise y e n i d ü z e ltm e le r (<j>, o , ) v e rilir.
M u tla k y ö n e ltm e ta m a m la n d ık ta n s o n r a p a f t a y a ö n ce d e n k o o r d in a to g r a f la iş a r e tle n m iş n o k t a l a r l a m o d e ld e k i k a r ş ı t l a r ı a r a s ın d a h e m k o n u m o la r a k h e m d e y ü k
s e k lik o la r a k u y u m s a ğ la n m ış olur.
3. D E Ğ E R L E N D İR M E
A m a c a g ö re y a p ıla c a k iş ö n ced en p la n la n d ığ ın d a n , m u t la k y ö n e ltm e s i y a p ılm ış b ir m o d e l ü z e rin d e ç a h ş m a y a b a ş la n ıla b ilir. B u ç a lış m a d a k o t l a r ı v e k o o rd in a tla rı ö n c e d e n b ilin e n n ir e n g i n o k t a l a n y a rd ım ıy la m o d e lin k a p la d ığ ı a la n ın d ü zeç e ğ rili h a r i t a s ı y a p ılm ış tır ( E k 1 ).
1 /1 6 000 ö lç e k li film le rd e n 1 /5 000 ö lç e ğ in d e k i h a r i t a ç iz ilm iş tir. D ü zeç e ğ rile ri 10 m . d e b ir g e ç ir ilm iş tir ( E k 1 ). K o o rd in a tla r ı b ilin e n n ir e n g i n o k ta l a n n d a n b a ş l a n a r a k o r m a n s ın ır ı o la n p o lig o n ta ş la r ı n ın m a k in a k o o r d in a tla r ı o k u n a r a k çiz e lg e y e g e ç ir ilm iş tir (Ç izelg e 1 ). B u ş e k ild e a r a z i k o o r d in a tla r ı b ilin e n n ir e n g i n o k ta la r ın ın m a k in a k o o r d in a tla r ı elde e d ilm iştir.
P G 2 a le tin d e m a k i n a k o o r d in a tla r ı k u tu p s a l k o o r d in a t o la r a k o k u n a b ilm e k te - İ d ir. İ l k ö nce k u tu p s a l k o o r d in a tla r d a n a ş a ğ ıd a v e rile n b a ğ ın t ıl a r l a d ik k o o r d in a t
l a r a g e ç ilm iş tir (Ç iz e lg e 2 ).
x —R ( s i n a + s i n fj) y = R ( c o s a —eos (3) R = 2 0 0 m m . o la r a k a lın ır.
112 F E Y Z A A K Y Ü Z
Ç iz e lg e 1. M o d e l Ü z e rin d e k i Ö lç ü le n D e ğ e rle r in G ö s t e rilm e s i.
M odelde Ö lç ü le n le r V e rile n le r
N o k . N o. Y ü k s e k lik a (g ) (3 (g ) X (m ) Y (m ) K o t (m )
61 55.63 m m 53.64 474 918.19 4 457 971.44 927.16
65 56.40 65.57 29.22 475 223.43 4 457 493.34 925.02
58 55.29 37.37 47.73 475 253.45 4 458 937.09 •962.13
54 60.74 13.31 64.64 474 890.43 4 460 045.12 1012.34
59 60.80 63.05 66.58 476 594.83 4 458 565.31 1013.90
53 61.50 33.83 78.61 476 081.86 4 460 101.94 1048.45
1018 48.80 21.15 51.73
1019 49.10 24.26 61.25
1995 55.91 29.23 59.47
1994 55.02 32.65 66.75
1020 • 53.02 31.10 67.68
1021 48.30 36.30 70.46
1022 52.30 40.00 74.55
1023 54.75 40.83 77.47
1999 46.75 17.88 49.72
A r a z i k o o r d in a tla r ı b ilin e n n ire n g ile rin m a k in a k o o r d in a tla r ı o k u n m u ş, o k u n a n k u tu p s a l k o o r d in a tla r d ik k o o r d in a tla r a d ö n ü ş tü r ü lm ü ş tü r . B u k o o r d in a t ç if t
le rin d e n y a r a r l a n ı l a r a k s a d e c e m a k in a k o o r d in a tla r ı b ilin e n p o lig o n n o k ta la r ın ın a r a z i k o o r d in a tla r ı K a ra d e n iz Ü n iv e rs ite s i Je o d e z i B ö lü m ü n d e k i d e ğ e rle n d irm e a le tin e b a ğ lı b ilg is a y a r d a d ö n ü şü m y a p ıl a r a k h e s a p la n m ış tır (Ç izelg e 3 ).
K o o rd in a tı b ilin e n 3 n o k ta d a n y a r a r l a n ı la r a k a ra z iy e a i t s a y ıs a l d e ğ e rle r d o ğ r u b ir b içim d e eld e e d ilm e k te d ir. B u ç a lış m a d a k i m o d eld e 6 n ire n g i n o k ta n ın k o t v e k o o r d i n a tla r ı a lı n a r a k iş le m le r y a p ılm ış tır. D o la y ıs ıy le k o tl a r d a v e k o o r d in a t
la r d a k o n tr o l im k â n ı a r t m ı ş tı r . -f
B u ç a lış m a d a f o t o ğ r a f t a g ö rü le b ile n k ir e ç li o rm a n s ın ır la r ın ın f o to g r a m e tr ik y ö n te m le k o tl a r ı v e k o o r d in a tla r ı h e s a p la n m ış tır. F o to ğ r a f ç if tle rin d e n y a r a r la n ı la r a k d ü zeç e ğ rili h a r i t a s ı ç iz ile b ilm iştir. O rm a n k a d a s tr o s u n d a , a m a c a u y g u n o ld u ğ u ta k t i r d e f o t o g r a m e tr ik y ö n te m r a h a t lık la k u lla n ıla b ilir.
Ç iz e lg e 2. K u t u p s a l K o o r d in a t la rd a n D i k K o o r d in a t la ra D ö n ü ş ü m .
O R M A N S I N I R N O K T A L A R I 113
Ö lçü len M odel K oor. H e s a p la n a n M odel K oor.
N o k . No. a (g ) P (g ) x (m m ) y (m m )
1018 21.15 51.73 1 210.441
1
51.537
1019 24.26 61.25 238.464 71.295
1995 29.23 59.47 249.455 60.386
1994 32.65 66.75 271.471 74.495
1020 31.10 67.68 268.638 7-9.375
1021 36.30 70.46 286.813 78.851
1022 40.00 74.55 301.738 S3.847
1023 40.83 7-7.47 307.262 90.945
1999 17.88 49.72 196.234 50.122
61 53.64 28.12 234.769 - 47.696
65 65.57 29.22 260.065 — 76.332
58 37.37 47.73 247.064 20.147
54 13.31 64.64 211.445 90.182
59 63.05 66.58 340.316 9.438
53 33.83 78.61 290.165 106.478
114 F E Y Z A A K Y Ü Z
Ç iz e lg e 3. B i lg i s a y a r d a H e s a p la n a n A r a z i K o o r d in a t la rı.
H e s a p la n a n M odel K oor. B ilg is a y a r d a H esp . A ra z i K oor.
N o k . No. x (m m ) y (m m ) X (m ) Y (m )
1018 210.441 51.537 474 788.395 4 459 480(301
1019 238.464 71.295 475 244.152 4 459 705.652
1995 249.455 60.386 475 380.217 4 459 520.682
1994 271.471 74.496 475 735.044 4 459 677.016
1020 268.638 79.375 475 704.704 4 459 754.992
1021 286.813 78.851 475 969.779 4 459 705.732
1022 301.238 83.847 476 199.868 4 459 744.779
1023 307.262 90.945 476 297.038 4 459 836.131
1999 196.234 50.122 474 577.017 4 459 492.075
K A Y N A K L A R
T O K M A N O G L U , T ., 1982. F o to g r a m e tr i. İ.Ü . O rm a n F a k . Y a y ın N o . 298, PG 2 a le tin e a it b ro şü rler.
K e m P G 2, S te r e o P lo ttin g I n s tr u m e n t I n s tr u c tio n M a n u a l.
S e m i - a n a ly tic a l a e ro tr ia n g u la tio n w it h tlıe k e m PG2.
T h e e le c tro n ic m o d e l coordvnate r e a d o u t S y s t e m fo r tlıe K e m PG 2.
T a b le s fo r d e te r m in a tio n o f m o d e l sca le h e ig h t c o u n te r s e t ti n g p a n to g r a p h ra tio s.
