3 1.

(1)

Rof. Dr. Gtilseren YAZICIO&U Mlih. Fak. Tekstil Miih. Bol. iZMhZ

B u yaztda pamwun suufhdmlmaw standardizyonunda dilckate alman husrrslar ile iini- uersal ue Tiirk pamulc standartlannda Larihsel gel&im anlatdml~tu.

Clastipcation And Standardization Of Cotton; History, Principles, Universal And Turkish Standards Of Cotton

In this article, points taken into consideration about classif~ation and standardization oJ cotton, and

tlw

lristorical development of universal and Turkish standards of cotton are exp- lained.

GiIig

Stmdardlzyon genig anlam1 Uc "hcrhangi bir ON- nCm B~elliklerlni leknlk esaslara dayah olarak ob- JekUf ijlc~ilere gdre bnceden belirlenmesini, bclli SI-

n~rlar lqindc s m ~ f l a n d ~ r ~ l m a s m ~ belli tolerans icinde derecelendirllrnesini OngBren sislenii bcllrleycn csas- lard~r.(I-larmanc~oglu M. ve Yaz~c~oglu G. 1979) Bu esaslara dayall olarak lesbit edllen standartlara gdrc arvinfi gruplam aylrnia igleminc dc " t a m @ veya "SI- n~fland~rma" dcnir. (Senel. M. 1969)

Bir tanm i~ninfiniin slandardiyonunda derece Bzelliklcrini, fizlksel iizcllildcrini, kusur toleranslam nl lesbit etmek vc bunlann n a s ~ l belirleneceginf yon- t.cmlcriyle orkya koymalc Anernllclir. Bu husus are- Ucinin belirli dzelliklerlni dnceden blldiRi iirirnleri ye- UgUrmesini Lcgvik ettlgl glbl tilkellcinln de pazardan satm alacaji~ malm niteliklcrlni dncedcn bilmclerine hlzmell eder. Bir tanmsal e n i n olan pamugun nl- lelilclerl imrine qegit, topmk, Lohumluk, bdc~m, iklim, haslal~k ve mrarl~lar ile hasal ve iglenme gek- linln cok dnemll ctkisi vardlr. Buna gdre blrbirinden qok Earldl olan pamuk parlilerinin birlikle ig- lenmeslnfn telcsW end~stlrlsinde ~egltll problemlere yo1 apcagI agikard~r. Bu hak~mdan pamugun ^sl- n ~ f l a n d ~ n l m a s ~ ve standaruarmn bellrlenmesi i m - Uci kadar tekstll endfistrlslni dc cok y&nd,m 11- gilendirir.

Pamuk Standardizyonunun Esaslan

Pamuk standardlzyonunda iki husus dikkate al~nmalctadu.

I. Derecesi 2. Karakterl

TEKSTILVE MOHENDIS YIL: 8 AY: EYL~L-ARALIK SAW: 45-46

1. Pam* Derecesi (grade = grado): Pamugun derecesi denUince: a) Rengl b) lcerdigi yabanc~

madde miktan c) I-laz~rlanma durumu anla&.

a) Pamugun Rengi: Renk, pamugun standar- diyonunda, timri hayata girdigindcn brri d;lima bagla gelen bir Bzcllik olamk gdriilmug ve o ncdenle smlflandmlmada dnemli rol oynam~ghr. (Sepal el.

all. 19851

A C I ~ ve lcoyu deve lifi rengi, a g k mavl vb. b a z ~ renkli pamuk cegillerl varsa da bunlar qok azd~r.

Pamuk esasmda beyazd~r ve donyada Orelllen pamuklar " b e y z a l t ~ n " olarak da Lavslf edllirler. 0 balumdan pamukta renk denildiglnde beyaim Lonlan anlag~lmal~d~r. (Yazmoglu. 1994) Beyaz olan pamukta renk degigimi tarlada k a l d ~ g ~ sfire icinde kbtii hava gartlan, uygun olmayan depolama kosulla- nnda milcroorganizmdar~n etklsi ile. b a z ~ hastal~k ve zararhlann etldsi ile meydana gelir. brnegin, uun srjre gfmeg ~ g ~ g m m eikisi albnda laIan pamuldar parlald~gm~ kaybeder vc krem rengc ~ a l a r . Yagmur gorm12g pamuklar griye ddner. Baz~ haslahk ve ^&^-^I rarlar pamukta sarunlrak lekelerin olugmasma sebep olur. Yag veya fazla nemli olaralc depolanan pamuklar fennantasyon sonucu grl-mavlmlrak renk d ~ r . C~rqrlama s~rasmda qigldi (tohumu) ezUen pamuklar~da sa n lekell gbnllur. Buna gdre pamuklar.

"haflf benekli", "benekli". "renkll". "san renkll", "grl".

gibi s~fatlar a l ~ r . 0 h d d e pamukta rengln degigmesi beyazm ton farkhhklan anlamma gelir. (Yaz~c~ojilu, C. 1994)

b) Pamukta Yabancr Madde: Pamuk lifleri am- slna kangan, yanl pamuk liflerlnln d~gmda fakat on-

3

(2)

larla birllkte olan bfitiin maddeler h e m h a i d yabancr madded&. (Yaz~croglu G. 1994) Ru maddeler bitkl p ~ a c ~ l d a n : daha qok yaprak pqaclklandlr.

Bunlara ilave olarak sap, ~ e n e k (koza karpelleri) par- qactklart, qigit parpc~klandu. Bunlann dwnda qe- QIU (arla otJan da vard~r. Bu yabancr maddeler or- ganlk yahanc~ maddeleridu. lnorganlk yabancr madde olarak da toz, loprak, tag p a r ~ c ~ k l a n bulunur.

Bunlann dlglnda bazr dogd veya klmyasal ilfle- rinden yapllrmg ipllk, ~ u v d p a r d a n v.b gibi mad- delere de rastlanmaktadr.

Pamuk IUlerl araslnda yukanda sdzfi edllen ya- b a n c ~ madde oranlannm fazla olugu dereceslnin dirgmeslne neden olur. Tablo l'de " finiversal pamuk standartlannda" pamuklann derecelerine gbre ihtiva edebileceklerl yabancr madde oranlan g d ~ l m e k t e - dir. [Groven. E. and Hamby. D.S. 19601

Tablo 1, ilntuersal parnuk standclrtlannda beyaz pa- m u n dereteslne gore yabann rnadde oram [a@rllga

-- -

Derece

Good Mlddllng Strict Middling Middling

Strict Low Middling Low Mlddllng strict Good Ordinary coed Ordinary

--

Yabancr Madde (%I

2.4 2.9 3.7 5.1 7.6 11.0 17.0

durumu kirtliilerin depolanmasr srrasmda ve $1- gitlerinden aylllmalan yani quqrrlanmalan aga- malanndakl kogullan ile bu iglemlen suasrndakl dikkat ve becerl dllzeyldir. Bu d-y saglaman d k - gtinltik ile luvnlrnlg Mer, nep, ve motile kopuk lifler ve qigit kabugu ppatac~klannm miktan ile belirlenlr.

V.S.E. 1984)

Pamuklann srmflandmlmasrnda prqrdanma Se- ktllerine gbre de (Rollergln veya Sawgln ile

w-

qrlanrmg olmalan) gruplara aynlulu. Yani Rollergln ve Sawgin pamuklan ayn ayn gruplandml~rlar. Her grup rengine gbre s r n l a r a , her s m f i iqerdigi yabancr madde, renk nuansr, hazrrlanma d u ~ m u n a gbre derecelerine aynlu. Yanl renk, yabanc~ madde ve hmlrlanma durumuna gdre standartlar " derece

2. Pamugun mnkteri: pamugun lcarakteri de- nilince onun Dzlksel iizelllklen anlaglhr. Pamukta kaliteyl belirleyen esas unsur uzunluk oldugundan pamugun karaktcn denllince uzunluk akla geUr. 0 nedenle pamugun standardlzyonunda uzunluk dikkate almmaktadu. 0 bakundan lif uzunluguna @re Oniversal standaruar mevcut k e n diger flziksel dzcl- likler &in iiniversal standartlar yoktur. Bunlar ge- rekUglnde bzel olarak tesbft edilir. Uzunluktan sonra dilclcate alman flzUcsel BzeUikler InceIUc ve muha- vemcttir. lncellk micronaire/index olarak muhave- met ise pressley-muhavemetJ o l d trade edillr.

L@ uzunluguna gore universal pamuk standarlan ve W r k pamuk standartlan daha Ueride apkla- nacaktu.

18. yniqda gellnceye kadar Batr Avrupa'da pamuklann alrm satunl toplu olarak geltgl gGzel bir muayeneden sonra yapllmakta idl. H a m veya 41- vallarda pazara getiHlen pamuk tekstll fabrlkatbrletl tarafindan, iiretmek istediklerl mamule gbn: pa- muga flat takdk etmekte idiler. Al~cllar pamugun de- gerini derece ve lif karakterine giire degil, irretl- dilderl iUke ve mengelerine gdre tayln ediliyorlardr.

Pamugun kalltesinln degigken olabilecegini kabul eden bu usul pamuk tasnif ve standardlzyonu iqin ilk a d ~ m olmugtur. buna gbre, pamuklam ka- liteslnln farkh oldu@nun kabulu ve a h m - s a w 15- lerlnin tesblti ancak 1775- 1785 y~llan arasrnda Li- venpool'lu bir pamuk simsan tarafindan baglahlmrs oldu. (Yazrcroglu, 19941 Pamuklann derecc irze- rinden allm satmu ise ilk olarak 1800 ylrnda, Li- venpoll'da "iyi=good, "orta=Mlddling", "srra=ord~- nary", "lekeU= stained terimlerl kullanllarak bas- l a t h u g oldu. 0 tarlhten sonra pamuk aynl usulle tasntf edilmeye b ~ l a n m t ~ h r . Fakat muhtellf filkeler hatta aynl irlkede muhtellf gehlrler ayn ayn standartlar kullanm~glardrr. Aynl olan derece isirnleri de- glglk pazar ve borsalarda lcullan~lmrg ise de bunlar her yerde aynl kalltedekl pamugu ilcmsll ede- memiglerdir. 1874 ylllnda Amerlka BirleSk Devlet- lerinde, New York borsasrnda kullanllan pamuk standaNannm batan iilke ybrelerlnde aynen in- tlbak etllrilmesi karan a l r n r m ~ k . Bu k a m iczerlne Amerllta Birlegik DevleUerinde bircok borsa numune iizerlnden a h s a h m terketmlgtir. 1909 yllrnda yine Amerlka Blrle~ik Devletlerinde Tanm Bakanhgr, pamuk eksperleri, tirccarlar ve irnalatqllar, 30 kadar borsanm ve bzel firmarun s l a n d d a n iizerinde in- celeme yaparak Upland grubu beyaz pamuklar lCln derece olarak 9 standart Up tekllf etmiglerdir. 1914 ydmdan itlbaren de yasal olarak b i r t h pamuklann

(3)

devlet eksperleri tarafindan b u standartlam gdre tasnif edllmest mecburlyetl konulmugtur. Bu tarlhte kabul ve Uan edllen, Amerikan Upland, yani orta uzunlukdakl beyaz pamuklar lcin bellrlenen standart dereceler gunlar idl. (naramc~oglu ve Yaz~c~oglu.

1979)

Numara I veya Middling Falre Numara 2 veya Strict Good Middling Numara 3 veya Good Middllng Numara 4 veya Strict Middling Numara 5 veya Mlddllng

Numara 6 veya Strict Low Middling Numara 7 veya Low Mlddllng Numara 8 veya Strict Good Ordinary Numara 9 veya Good Ordlnay

1916 y h d a da orta uzunlukta fakat beyaz pamuklann dtgmdakiler lqln de benzer standartlar kabul edllmlgtlr. 1918 y~linda da Amerlkan-MISU ce- gltlen ve Sea Island yani uzun lfll pamuklar iqln de sln~fland~rma yap~lm~gtu.

1922 y h d a Amerka pamuklannm tekrar gdz- den ge~trilmesi ile pamuk standartlanna ait yasa (US. cotton Act) 4 Mayts 1923 de kabul edllmlg ve aynl yllm 1 Agustosunda uygulamaya baglan~lm~g ve

1q pazarda pamuklann bu yasa hafimlerine gtire tasnlf edilerek s a h l m a s ~ zorunlulugu getlrilmlgtlr.

1924 y h d a da baglca Amerika pamugu al~clst iiL kelerin temsilcilerinden olugan komlsyon bu standartlan, b a z ~ kOr$~k degl$ikllklerle 'Wniversal pamuk standartlm" olarak benlmsemlglerdlr. Daha sonra 1936 y~lmda yeni blr komlsyon yardlm~ Ue o gilne kadar uygulamada rastlanan b a z ~ alwdchklar or- tadan kaldlnlmg ve 30 Agustos 1936 dan itlbaren bunlann uygulamas~na geqllmlgtlr. (Tablo 21 h - versal pamuk standarlan yenlden gozden gecirllerek

1952 ylllnda tablo 3'de gdnllen standart dereceler olugturulmugtur. Bu suretle beyaz ve renkli orla uzunluktakl Amerllcan pamuklan 24 standart de- recede toplannughr. Daha dnce bu standartlar tablo 2'de gdrOldug13 glbi 32 derece Idl. (1-Iarmanc~oglu ve Yaz~c~oglu. 1979) Tablo 3'de gdnllen qlzglnln Os- tilnde bulunan dereceler vadeli olarak sahlabil- mekte, alhndakller vadell satllamamalcta ldi.

Daha sonralan yenlden tlniversal pamuk standartlannda b a z ~ degiglklllder yapllmrg, 6zezelllkle renkli pamuklarda smfflar arthnlm~g, derecelerin cogu deslctriptlv yapllrnlgtu. (Tablo 4, Segal et all. 1985)

Onlversal pamuk standartlanndald tablolarda e6sterllen harller sembolik olarak asaP~dalrl ke-

- ^. -

llmelerin bag haflerldlr.

Tablo 2. 1936 Ydtnda Kabul Edilen Chuersal Parnuk Standnrtlan

Derece No Ekstra Bevaz Beyaz Lekeli Beneldi SanRenkli Gri

1 GMEW M F GMsp GMT GMYS GMG

2 S M E W SGM S M s p SMT SMYS SMG

3 MEW GM MsP MT MYS MG

4 SLMEW SM SLMsp SLMT

5 LMEW M LMsp LMT

6 S G O E W SLM

7 GOEW LM

S G O G O

Derece No Beyaz LekeU Benekll San Renkli Gri

1 GM

2 SM

3 M

4 SLM S M s p SLMT SLMT

LM

1 LMG

^LMT

S G O

(4)

T a b l o g . Amedcm Upland Parnuklmnrn Dereceye gdre Universal S t a n d a r L h . Sembolleri ue Kodlan

Hafif

Benekli Benekli

Renkll

veya San

Lekell Lekeli Hafif Gri Gri

*SM (21) M (30) *M (31) SLM (40) *SLM (41)

LM 1501 'LM (51) S G O i60) *SGO 161)

GO 170) *GO (71) BG (80) B G (81)

GM (12) GM (13) SM (22) *SM (231

M (32) "M (33) SLM (42) *SLM (43)

LM

(52) *LM (531

.

-

*GM (16) GM (17)

S M (241 S M (25) S M (26) SM (27) M (34) M (35) M (36) M 137)

*SLM (44) - SLM 146) SLM 147)

*LM (54) -

BG (84) B G (85) BG (86) BG 1871

Not: (*) 19aretU standart kutulanla gdsterilen standnrtlardu. Di@Aerl ezgal lizerinden (nurnune ile) elem gdren s t a n d a r t l a d r . Rakamlar her slqndardrn kcodunu g d s l e m l c t ~ d l r . Ara slnf @lusJ beyaz n n q Wnde ild d e r m a m s m d a kalan der~cedlr. Om@in Middling rengindefdcai SWct Lou MldcUlng k& yabanci madde iqeren slandart gibf

E= Extra, W= White, M = Middling. ^{S p =}Spotted, T= Tinged, Y= Yellow, S= Strict, G= Good (ba$La ise) G= Gray( sonda isel, ^O=Ordinaly, L= Low,

Yukanda belirtllen Upland grubu pamuklara ait standartlar yaninda, 1918 y~lmdan beri uzun lifli pamuklar iqin de standarlar belirlenmlgtlr. Ancalr bunlar iiniversal standartlar deglldir. Tablo 5'de Pi- ma pamuklan iqin belirlenen son standart dereceler gdnilmektedir.

Tabloda 10. numara deskriptivdir. Yanl esgal iizerinden alrn~p salh-.

Amerlka Upland panluldar iyin y a p ~ l a n derece standartlan Sawgin (destereli q r p r makinasi) tle prgrlanan pamuklar iyindir. Pima pamuldar~ ise sadecc Rollergln (merdaneli q r q r makinasr) ile q r - qirlan~rlar. 0 bakundan pima sLandartlan Rol- lergtn'de g r q r l a n a n pamuklar iqindir. Dlger yandan

G r a d e n o

G r a d e n o Tablo 6. Arneflcm G r a d e no : ^PlmaPamulclm G r a d e n o : 6

Grade n o : 7 Grade n o : 8 G r a d e n o : 9 : 10

plma renk o l d upland pamuklanndan daha sanmsl renkiedir. Rollergln'den elde edildiklerinden daha fazla y a b a n e ~ madde iqerebilir.

Daha Oncede belirtildigi gibi pamulc sadece de- recesine gdre degll uzunluk (slapel), incelik ( m i d index] ve muhavemeti (Pressley) gibi lif karaklcr- lerine gdre sm~flara aynlmaktad~r. Anc'ak lif uzunluguna ail iiniversal slandarUar varken degerleri iqin yolclur.

MeMk sisteml kabul eclen iilkeler de dahll biitiin diinya borsalarmda sLapel u u n l u g u In? olarak ifade edilmektedir. SLapel standartmda uzun- lugu beurleyen basamaklar ,arasmda 1 /32 inq (0.8 mm] Ilk bir fark vardir. Tablo 6'da lif wunlu@ma gore iiniversal pamuk standartJan g a ~ l m e k l c d i r (Aydemlr, 1982 ve Robinowitz, 1985).

'Nirk Pamuk Standartlan

Mrkiye'de pamuk ekim alanmm geniglemesi. fa- nmsal teknigln geli~mesl dolaywyla iiretimin art- mas1 1950 y~lindan sonra olmugtur. 0 balurndan pamugun Tiirkiye'de s~nlnandinlma ve slandardlz- yonunun bilimsel a n l a n d a gerqekle~tirilmesi ko- nusundakl ~allgrnalar b u tarihten sonraya aitUr. 0 ylla kadar Adana ve Izmir Borsas~nda b a a SI- nlnand~nnalar yap~hyordu. Ancdc bunlar hiqbir bi- llmsel esasa dayanmad@ iqln talmin edict de de- glldl. Ciinkii IzmIr Borsasmda esas a h a n hususlarla Adana Borsasmda esas alman hususiar farkh idi. Adana Borsasmda pamuklar yerli ve Ame- rikan tipi olarak Urtye aynhyor, yerll pamuklar: k a p ~

(5)

Tablo 6.

Ilf

Uzunkjuna Gdre ~niversal Pamuk StandartLan

&sa Lifli Pamuklar

inch mm Kod. No.

13/16 d a n 20.6 mm (241 . .

diigiik d e n diigiik

13/16 20.6 (26)

718 22.2 (281

Orta Uzunluktaki Pamukla~

inch mm Kod. No.

U z u n Lifli Pamuklar

inch mrn Kod. No.

Not. 1 9/32

-

1 1/12 arcm sadece Amerilcan Rma p a d c l a n igndir. X earetler deskripliudlr.

mah, kozac~ mall, yiiksek maklna par lag^. maklna parla&, piyasa kmtzi olarak 5'e: Izmir Borsasmda pamuklar ise yerll I ve 11 o l d ikl smlra aynhyordu.

Amerikan orJlnll pamuklar ise, sadece Akala fire- Wdiginden lzmlr ve Adana Borsasmda Akala I ve Akala 11 o l d < s ~ m f a ayniryordu. Ancalt Ege'nin Akala I ve I1 si ile Cukurova'nm A l d a I ve 11 si am-

smda hiqbir lllgkl yoktu.

Daha sonralan en Bnemll pamuk a l ~ c ~ s ~ olan Sii- merbank kendi fabriltalannda uygulanmak iizere, Akala pamugu iqtn. 1945 y h d a bir norm cedvel ha- nrlam~ghr. Resml bir hilviyetl olmamakla beraber bu qal~gmalar Tiirklye'de slandardlzyon fllrrinin ge- llgmesine yararh olmugtur. (I-lamamc~oglu ve Yazm- oglu, 19791 Ancak Tiirk pamuklannm sm~flandmhp derecelenmesi iizerlndeki esaslar 5.08.1953 tarihll Bakanlar Kurulu karan ile belirlenen "pamuklann kontmluna datr nizamname" lle miimkiin olmuglur.

Ancak bu nlzamname qok qegitli nedenlerle uzun yl- lar pek uygulanamanugtx. Bunun kerlne 19.08.

1961 tarlhinde "pamuklann kontroluna dalr t M k "

olarak 1953 nfzamnameslnde yap~lan b a z ~ de- gigildUderlc yeni blr tiizok hazulanarak Bakanlar Kurulu karan ile uygulamaya konulmugtur. Ilalen uygulanmakta olan bu tiiziigiin 7. maddesi ile Tilr- klye'de iiretllmelcte olan pamuklann derece ba- lummdan sinfflandvllmas~ ve kontrol edUmesl zorunlu lulmmaktadu. Ancak bu madde llf uzunluguna gore yap~lacak bir smlnandumamn zorunlu ol- duguna dalr bir hiiklim getlrmemekle bullktc Ti- caret Bakanl~g~ l k u m gorchigilnde boyle bir Barar~

uygulamaya yetklli lulmrmghr. Bu tiziik ha- kilmlerine gore Tiirklye.de iiretllen pamuklar:

1

-

K~sa Lffli 2 - Orta Llfll 3

-

Uzun Lffll

o l d c 3 gruba aynlmlgbr.

Ayn~ t&ugiin 8. maddeslnde Ege ve Cukumva iiretlm bdlgelerl lqln ayn ayn veya biitiin illlteyi kap- layacak standart pamuk Up numunelerinln sap- tanacag~ hiikmii konulmugtur. Ancak 1984 y h n a kadar iilkeyl kapsayacak s t a n d a d a r saptanma- m g k . 'Kziigiin 12. maddeslnde tse pamuklann de- recelerlnin renk, yabanc~ madde ve hazulanma durumuna gore saptanacagl belirtllmigtlr. Bu husus ii- nlversal pamuk standarUarmdakl uygundur. Yanl illkemlz pamuldannm standartlannm sapknmas~n- da renk, yabanc~ madde ve hazulanma gekli dUdcate almmaktadu.

Tiiziigun 9. maddeslnde de Tiirklye'de ilretllen pamuklann ququlanma geklllerlne gbre:

1 - Rollergin (merdanell veya toplu ququ ma- klnalan) ile ququlananlar.

2 - Sawgin (destereli q q u makindan) Ue CU- qulanan olmak &ere ayn ayn sinlnand~nlmasi on- gBriilrniigtiir.

Yukar~da bellrtllen esaslar qerqeveslnde TYull- ye'de iiretllen lusa ve uzun lifli pamuklar 4'er s m f a aynlm~gtu. Biitiin diinya'da oldugu glbl iilkemtzde de iiretilen pamuklann biiyiik ~ogunlugu (% 99'11)

7

(6)

TEKSTlL ve MmENDlS

orta uzunlukhki pamuklar oldu@mdan esas sr- - dartlar mevcuttur.

nlflandmna bunlar berinde yapllm~gtir. Buna gore TUrk Standartlar EnstitusCince ocak 1984 de ya- y~nlanan 'pamuk-orta elyafh" standartlar Rollergin ve Sawgin ile ~ t r p r l a n a n olmak uzere ayn ayn be- Ilrlcnmlgtlr. Tablo 7 ve Tablo 8'de b u pamuklann sl-

nlflara gore dereceleri (tlplerl) belirtllmlgtlr. Bu tablolarda dereceyi tayin eden yabancr madde, renk ve hazrrlanma durumu ile llgil hususlar aerklanmrghr.

I-ler grup ve siniftan renk, yabanc~ madde ve ha- zrrlanrna durumlan dlldratc al~naralc aynlan de- recelere alt standart pamulc Up numune kutulan ha- z~rlanmaktadrr. Ancak Rollergin pamuklan &in hala Ege ve Cukurova pamuklannda, resml olmamalda birlikle, beyaz ve hafli' benek smlf icin ayn stan-

Tfirkiye'de uretilen pamuklann buylik cogunlugu Rollergin'den elde edilmektedir. Cfinkii bu makina- lar Tfirluyeye'de uretildlginden ucuc vc teknik cleman s ~ l u n t ~ s ~ yoklur. Sawgin ise tthal edilmekte ve klcnik eleman yetcrsizllgl nedeniyle verimleri yiiksck ol- masrna ragmen yaygmlagmamrgk. Oysa Dnlversal standartlar Sawgln pamuklanna @re duzenlen- mlgtir. Diger yandan CmiversaJ standartlanla smflar fazla, blzde ise azdrr. 0 balumdan Turk pamukla- nnm universal standarUara tam uygunlugu s& ko- nusu dcglldir.

Lif uzunluguna go= ise Tfuk Pamuk Standarl- larinda da univcrjal slandartlannda oldugu glbi 0.8 TABLO 7 . RoUergin Glubu Pamuklann SinlJlara Gdre Dereceleri WpkHj

Renk Beyaz Beyaz Beyw

Beyaz, 2.dereceden daha donuk Beyw. 3.dereceden daha donuk Beyaz, 4.dereceden daha donuk Beyaz, 5.dereceden daha donukvc ycr yer san lekeli

Beyaz s m f 1.dereccden daha koyu h d i f benckll

Beyaz srn~f 2.derece ve 1.derecc IH.B.'den daba koyu ve daha fazla hdlf benekll

Beyaz s r n ~ f 3.derece ve 1.derece I-I.B.'den daha lrow ve daha razla hafif benekli

Beyaz s r ~ f 4 . d e r c c c ve 3.dcrece 1-l.B.'den daha koyu ve daha fazla haflf benekli

4.derece H.B:den daha du$ik H.B. 1.derecedcn daha yaygln ko- yululcta

I-1.8. 2.dereceden daha yaygln ko- yulukta

H.B. 3.dereceden daha yaygm ko- ydukta

H.B. 4.dereceden daha yaygln ko- yululcta

H.B. 5.dereceden daha yaygm ko- yulukta

Be az slmf 3.dereceden daha grl.

5.Yerece kadar donuk degU Beyaz srmf 4.dereceden daha grl.

6.derece kadar donulc degil maddelerl lhtiva eden velveya dlger pamulc smrf derecelerlne (tiplerine] girmesini engelleyicl 6zzilrleri olan pamuklardrr.

Kugbwi: Pamuk &lrdeklerlnden ay~klanan qlgitli pamuklann ~lrcu~anmasmdan elde edilen pamuklardrr

Hamrlama

~ u n u n u Cok iyl

~ Y I Normal Normal Normal Normal Normal

Normal Normal Nomml Normal Normal Normal Normal Normal Normal Normal

Normal Normal

bulunmayan Derece

(Tip) Ekstra

1 2 3 4 5 6 1 2 3

4 5 1 2 3 4 5

1 2

o&lii:

Yabancr Madde

YO

0-4 4-5.2 4.6-6.6 5.5-7.7 6.6-9.0 7.5-10.5 8.8-12.8

4-5.6 5.5-7.7 6.6-9.0

7.5-10.5 8.8-12.8 3.6-5.6 4.5-6.7 5.4-7.8 6.3-9.3 7-11 4.6-6.6 5.5-7.7

Pamuk tip numunelerlnde

(7)

HdU S a r ~ Renkl (R.S.H.)

Gli IG)

TABLO 8. Sawgin Grubu Parnulclann S~nlflara GBre Derecelerl (7lplertJ Derece

1

g b a n a Maddm

M PI

Ekstra

0.1-1.8 1.2-2.4 1.8-3.2

4 2.4-4.0

Hanrlama Durumu c o k iyi IY 1 Normal Nomxd Normal Normal Normal

Normal Normal

Normal

Normal Normal Nom~al Nom~al Nom~al Normal

Normal Normal

Renk

Beyaz Beyaz Beyaz

Beyaz. 2.dereceden daha donuk Beyaz, 3.dereceden daha donuk Beyaz, 4.dereceden daha donult Beyaz. 5.dereceden daha donuli ve yer yer k u ~ l i l c san lekeli

Beyaz smlr I .dereceden daha koyu hafif beneldl

Beyaz smd2.derece ve 1.derece N.B.'den daha kovu ve daha fcazla hafif beneldl ^~~-~

Beyaz smlr3.derece ve 2.derecc vc I-I.B.'den daha koyu ve daha fazla hafif benekli

Beyaz smlf 4.derece ve 3.derece I-I.B.'dcn daha koyu ve daha kzla hafif benekli

Hafir B.4.dereceden daha d@Uk Bevazdan haflf sanva calar

H.S.

renkli s m f m i.dekcesinden daha fazla sanmsl

1i.S.renkU sln~fin 2.dereceslnden daha san

H.S.renkl1 s~nlrin 3.derecesinden daha sari

MSrenkll s m ~ f ~ n 4.derecesinden daha san

Beyaz s1n113.dereceslnden gri. beyaz S.5.derece icadar donuk degil Beyaz S.4.dcreccsinden gri.

Beyaz S.6.derece lcadar donuk degil.

~ziirlii: Pamuk Up numunelcrinde bulunmayan maddelerl LhUva eden ve/vcya diger pamuk sm11 derecelerine (Uplerine) gimleslni engellcyici6z~rleri olan pamultlard~r.

Avaryali: Yang~ndan hasar gdrmfig vcya ~ s l a n m ~ ~ pamuklard~r.

mm m h k l a r vard~r. Fakat 24.6 mm den daha lusa olan pamuklar 0niversal stvldarllannda lusa Ufll pamuklar grubuna girdigi halde TCwk pamuk stan- darllannda orta uzunluktlki grupta gdsterilmigtlr.

KAYNAKLAR

AYDEMIR. M. 1982 Pamuk ~ s l a h ~ , yetlgtlrme teknlgi ve lif dzellikleri. Nazilll BBlge Pamuk A- raglrma Enstitus0 yaylnlan no:33.

Hur Efe Matbaas~, lzmlr

GROVE, B.E. a n d IHAMBY D.S., 1966 Handbook of Textile testing and guality c o n h l . In- terscience pubhshers, Inc. New York.

London. Sidney

I-IARMANCIOGLU, M. ve YAZICIOGLU G., 1979 Bit- kisel Lffler. E.0. TeksW Fakultesi yaylnlan no:3 E.0. Matbaas~, lzmlr

ROBINOWITZ, H., 1980. HOW U.S. colton is sold for export United States Department of Agriculture, Forelgn Agriculture Ser- vice. P A S , M. 198 WashfngLon.

SEGAL, L. and WAKELYN J.P. 1985 Coton fibers.

Fiber Science and Technology, Val. N.

Edited by M. k w h and Pearce. P.809- 908. New York, Basel.

SENEL, M. 1969 Tohumdan Balyaya Kadar Pamuk, Tanm Bakanhg~, Bdlge Pamuk Arag-

tuma Enstltusn, Yaym No: 16 Adana Ticaret Balcanhg~, standardizasyon mudwlfigfi.

1961. Pamultlann konlroluna dair tfi- z*. Karadeniz Matbaasl, Ankara Tirrk StandartJan Enstltirsli, 1984. Pamuk: orta el-

yatl. T k k standartlan T.S. 4102, An- kara

3 1.

tlw

w-

- . -

1 LMG

LM

-

Ilf

-

-

-

1

M PI

H.S.

- ^. -