DİL GELİŞİMİ
HALİSE KADER ZENGİN
DİL GELİŞİMİ- BİLİŞSEL GELİŞİM
Dil gelişiminde aynı yaştaki çocuklar benzer özellikler gösterirler.
Genel olarak sözcük sayısı, kurdukları cümle yapısı, ses tonlamaları, ve vurgulamaları benzeşir.
Benzerlikleri göz önüne alan gelişim psikologları, dil gelişiminin bilişsel gelişime paralel ortaya çıktığını söylerler.
DİL GELİŞİMİ
Yeni doğmuş bebek, çıkardıkları sesler, farklı tonlardaki ağlamalarla sınırlıdır.
Üç aylık bebekler keyifli olduklarında bunu belirten sesler çıkarmaya çalışırlar.
Altı aylık bebekler ise daha uzun ses çıkartırlar.
Bir yaşına geldiklerinde bebeklerin çıkardıkları seslerdeki tonlamalar ve vurgulardan anneleri anlamlı ifadeler çıkarmaya başlarlar. Bebekleriyle sözcüksüz iletişim kurmaya başlarlar.
12 aylıkken ilk anlamlı sözcüklerini söylerler.
12 ayın sonunda ortala 3, 18 ayın sonunda 20 sözcük bulunur.
2 yaşın sonunda 200 kelime, 5 yaşın sonunda 2000 kelime bulunur.
DİL NEDİR?
Dil, düşünce, duygu ve isteklerin bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan ögeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan, çok yönlü çok gelişmiş simgesel bir dizgedir.
Büyümekte olan her çocuk kendisini, başka dillerden ayrılan, hem ses nitelikleri değişik bir ses dizgesinin içinde, hem de zihinde evreni belli bir biçime sokan bir düşünce içinde bulur, bu çocuğun ana dilidir.
Piaget’e göre dil, düşünce ile yakın ilişkidedir. Dil, biliş demektir.
İnsanların, öğrenme, düşünme ve hatırlamasının yoludur.
DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Davranışçı Görüş:
Bu görüşe göre çocuklar konuşulan dili herhangi bir şeyi öğrenir gibi öğrenirler.
Bebekler, kendilerini istedikleri sonuçlara götürdüğünü fark ettikleri sesleri tekrar etmeleri sonucu konuşulan dili öğrenmeye başlarlar.
Bebekler günlük konuşma diline benzer sesler çıkardıklarında, çevrelerindeki yetişkinler tarafından genellikle ödüllendirilirler, bu ödül bir pekiştireçtir.
Bebeğin çıkardığı sesler pekiştirildikçe, bebek tarafından daha çok tekrar edilir ve pekiştirilmeyen seslerin kullanım sıklığı düşer.
Ayrıca bebekler sıklıkla duydukları sesleri taklit yoluyla tekrar ederek kazanır.
DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Biyolojik Temellere Bağlayan Görüş: (Chomsky, Lenneberg)
Bu bilim adamları çevresel etmenlerin de etkisini dikkate almaktadır.
Chomskye göre insanlar doğuştan dil öğrenebilmek için özel bir mekanizmaya sahiptirler.
Bu mekanizma sayesinde çocuk, çevresinde konuşulan dili içselleştirir, kurallarını anlar, öğrenir, sonra da uygun dil bilgisi kurallarıyla konuşmaya başlar. Bu mekanizma sayesinde çocuklar tıpkı yürümeyi öğrendikleri gibi, biyolojik olarak belli bir olgunluğa eriştikten sonra konuşmayı öğrenirler.
DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Chomskye göre linguistik mekanizmada temel ve yüzeysel olmak üzere iki yapı vardır.
Temel yapı: Kavramların düşünsel düzeyiyle, yüzeysel yapı konuşulan sözcükleri kapsar.
Çocuklar dili öğrenirken, önce düşünsel olarak seslerin anlamlarını kavrar sonra yüzeysel yapı haline dönüştürür.
Bu psikolinguistik kuramda iki farklı süreç vardır: 1.Sözcüklerin anlamlarını kavrama, 2.
Anlamlı sesler çıkarma ya da konuşma
DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Sosyal öğrenme kuramcıları:
Sosyalleşme süreci içinde çocuğun gözlem ve taklit yoluyla konuşmayı da öğrendiği kabul edilir.
Çocuğun çevresindekiler model olur ve çocuk o modelleri gözler ve taklit eder.
Konuşmasındaki şive farklılıkları da bu yolla açıklanabilir.
DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER
Farklı literatürde benzer sınıflamalar mevcuttur:
Biyolojik kuram
Öğrenme kuramı (davranışçı)
Bilişsel kuram
Etkileşim kuramı
OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DİL GELİŞİMİ
Çocuklar anadili 4-5 yaşına kadar kazanır.
Bütün zihinsel yetenekler, algılama, sonuç çıkarma, anlatma, problem çözme, bağlantılar kurma, karşılaştırma, genelleme, sınıflama, soyutlama, anlatma, problem çözme ve benzeri yetenekleri oluşturup, geliştirme anadille gerçekleşir.
Piaget’e göre dil gelişimi:
1. Agulama evresi
2. Tek sözcük evresi
3. Telgrafik konuşma
4. İlk gramer süreci
OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE DİL GELİŞİMİ AGULAMA EVRESI
Ağlama evresi (0-2 ay)
Babıldama evresi (2-5 ay)
Çağıldama –heceleme evresi (6-12 ay)
Tek sözcük evresi (12-18 ay)
Kelimelerin birleştirilmesi evresi (telgrafik konuşma, 18-24 ay)
İlk gramer süreci (24-60 ay)
YAŞAMIN ILK BEŞ YILINDA DIL GELIŞIMI
Doğumdan bir aya kadar
Ağlamanın dışında başka ses yoktur
2-5 ay Bebek « agu» sesleri çıkartır.
6-12 ay Bebek, sesleri kendi kendine tekrar eder.
12 ay İlk kelime
12-18 ay Cümle yerine kullanılan tek kelime. İki heceli/kelimeli ifadeyi ilk defa kullanır.
18-24 ay İki kelimeyi bir cümle içinde sık sık kullanır.
24-60 ay Kelime hazinesi artar, cümlelerde kullanılan kelime sayısı artar.
Fillerin zamanlarında değişiklik yapar.
DIL GELIŞIMINI ETKILEYEN FAKTÖRLER
Çevre ve ailenin sosyoekonomik durumundan etkilenmektedir.
Cinsiyet faktörü de etkilidir.
Oyun mantık ve dil gelişimini etkiler
Yetişkinlerin konuşmaları örnektir.
OKUL DÖNEMINDE DIL GELIŞIMI
Dil gelişimi ilköğretimde hız kazanır.
En basitten en karmaşığa, düşünce ve duygular, sözcükler aracılığıyla anlatılır.
Okuma yazma öğrenmiş olmaları etkilidir.
KAYNAKLAR
Ed: Binnur Yeşilyaprak, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Pegem A. Yay., Ankara 2002
Banu Yazgan İnanç vd. , Gelişim Psikolojisi, Çocuk ve Ergen Gelişimi, Pegem A. Yay., Ankara 2017.
