SAKRAMENTLER
Doç. Dr. Cengiz BATUK
Sakrament (Sacramentum)
•
Sakrament «SIR» gizem anlamına gelmektedir. Bu yüzden Hıristiyan gizemleri denir.•
Sacramentum Latince kutsal anlamında «sacer» teriminden türetilmiş ve «Kutsalın İşareti» anlamına gelmektedir.•
Sacramentum (GİZEM) Tanrı’nın insanlara lütfunu sunduğu görünür ve duyulur bir olay olarak kabul edilir.•
Sakrament Hıristiyan inananların kutsallaşması için İsa- Mesih tarafından tesis edilen alametleri ifade eder.•
«İnsanı takdis eden kutsal şeyin işareti.» Thomas Aquinas© prof. dr. cengiz batuk
Sakrament (Sacramentum)
• Hıristiyanlığa göre sakrament tanrının kutsamasını, merhametini, lütfunu iştirak eden inananlara ulaştıran veya görünmeyen gerçekliği temsil eden görünen bir semboldür.
• Gizem/ Sakrament Tanrı’nın görünmez etkinliğinin görünür bir işaretidir.
• Bir Hıristiyan gizemsel/sakramental bir etkinliğe
katıldığı zaman, kendisine Tanrı’nın kurtarıcı lütfunu
© prof. dr. cengiz batuk
Sakrament Nedir?
• Kutsal bir işaret
• İsa Mesih tarafından tesis edilmiş
• Lütfun verilmesi
7 Sakrament
1. Vaftiz,
2. Komünyon (Mass, evharist), 3. Konfirmasyon
4. Tevbe, 5. Evlilik,
6. Rahip Takdisi/ataması, 7. Hasta Takdisi/Yağlaması
• Protestanlar Vaftiz ve Evharist dışındakileri kabul etmezler.
© prof. dr. cengiz batuk
7 Sakrament
Vaftiz Ruhbanlık Konfirmasyon
Barışma/Tevbe Evharist Evlilik Yağlanma
Sakramentler
•
Sakramentlerin sayısı kiliseden kiliseye farklılık gösterir.•
Katoliklere göre 7’dir.•
Ortodokslar 7 ile sınırlandırmayı doğru kabul etmemekle birlikte 7 sakramenti büyük/ana sakramentler olarak aynen kabul ederler.•
Protestanlar 2 Sakramenti (Vaftiz ve Evharisti) kabul ederler.•
Doğu kiliseleri bazı sakramentleri temel sakramentlerden saymaz. Örneğin Ermeni Kilisesi Yağlanmayı temelsakramentler arasında kabul etmez.
© prof. dr. cengiz batuk
VAFTİZ (Baptism)
•
Vaftizde biri fiziki diğer manevi iki unsur vardır. Fiziki unsur olan su, manevi temizliği ve İsa-Mesih ile özdeşleşmek suretiyle yeni bir yaşama başlangıcı sembolize etmek için kullanılır.•
Bizzat kendisi de Vaftizci Yahya tarafından vaftiz olan İsa’nın döneminden beri uygulanan vaftiz sakramenti ilk dönemlerde genel olarak ırmak veya göllerde ifa edilmekteydi.•
Daha sonra Kilise içlerinde yapılan vaftiz havuzlarında bu sakrament yerine getirilmeye başlandı.•
Vaftiz adayı önce üç defa suya batırılır sonra da Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adına takdis edilerek© prof. dr. cengiz batuk
vaftiz
• Vaftiz sakramentini yerine getiren kişi İsa-Mesih’i takip edeceği ve Kiliseye katılacağı konusunda açık bir taahhütte bulunur.
• Vaftiz aynı zamanda İsa-Mesih’e iman etmenin bir göstergesidir.
• Vaftiz esnasında aynı zamanda Kilise de vaftiz olan kişiyi iman yolculuğunda yalnız bırakmayıp devamlı destekleyeceği
konusunda gizli bir yükümlülük altına girer.
• Vaftiz’de suya girmek ölümü sudan çıkmak dirilmeyi ifade
eder.
© prof. dr. cengiz batuk
Vaftiz
• Bebek vaftizi mi? Yetişkin vaftizi mi?
• Anabaptistler bebek vaftizine karşı çıkar ve ergenlikte yapılması gerektiğini söylerler.
• Vaftiz olmak asli günah ve diğer tüm günahlardan arınmayı ifade eder.
• Vaftiz Yahudilikteki Brit-mila’(sünnet)nın karşılığıdır.
• «Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim
olarak yetiştirin; onları Baba, Oğul ve Kutsal
Ruh’un adıyla vaftiz edin; size buyurduğum her
şeye uymayı onlara öğretin. İşte ben, dünyanın
sonuna dek her an sizinle birlikteyim.”» (Matta
28:19-20)
© prof. dr. cengiz batukEvharist / Komünyon (Mass)
© prof. dr. cengiz batuk
Evharist • Tüm Hıristiyanlar
tarafından kabul edilen ikinci sakramenttir.
• Komünyon, Rabbin Son Akşam Yemeği (Supper), Aşayı Rabbani, Evharist ve Ekmek-Şarap ayini de denir.
• Bu sakrementin fiziki
unsurları ekmek ve
şaraptır.
• «Yemek sırasında İsa eline ekmek aldı,
şükredip ekmeği böldü ve öğrencilerine verdi.
“Alın, yiyin” dedi, “Bu benim bedenimdir.”
Sonra bir kâse alıp şükretti ve bunu
öğrencilerine vererek,
“Hepiniz bundan için”
dedi. “Çünkü bu benim kanımdır, günahların bağışlanması için
birçokları uğruna akıtılan antlaşma kanıdır.»
(Matta 26: 26-28)
© prof. dr. cengiz batuk
Konfirmasyon / Güçlendirme Ayini
• Vaftiz olan kişinin yağla takdis edilerek kendisine Kutsal Ruhun bahşedilmesi uygulaması olan konfirmasyon
sakramenti Doğu Ortodoksları tarafından vaftizden hemen
© prof. dr. cengiz batuk
Tevbe / Günah İtirafı
• İşlenen günahların rahibe itirafı ve rahibin de kendisine itiraf
edilen günahları Kilisenin kendine verdiği yetkiyle Baba, Oğul
• «İsa yine onlara, “Size esenlik olsun!” dedi. “Baba beni gönderdiği gibi, ben de sizi gönderiyorum.”
Bunu söyledikten sonra onların üzerine üfleyerek,
“Kutsal Ruh’u alın!” dedi. “Kimin günahlarını bağışlarsanız, bağışlanmış olur; kimin
günahlarını bağışlamazsanız, bağışlanmamış kalır.”» (Yuhanna 20:21-23)
© prof. dr. cengiz batuk
•
Papaza günah itirafı esnasında İsa’nın hazır© prof. dr. cengiz batuk
•
Katolik Kilisesine göre Tevbe/Günah İtirafında 3 unsur bulunur:•
1. Pişmanlık•
2. Günah İtirafı•
3. Kefaret: Kişi işlediği günahın cezasını bu dünyada ya da Araf ’ta ödeyecektir. Bu yüzden Mücrim kişi rahibinverdiği cezayı yerine getirmelidir.
•
Endüljans belgesi ise dünyevi cezayı ödemesinin karşılığıEvlilik Sakramenti
• Dünyaya yeni bir Hıristiyan gelmesine imkân verecek bir müessese olmasından dolayı evlilik kilise tarafından sakrament seviyesine çıkarılmıştır. Böyle bir
evlilikten doğan çocuk yeni bir
Hıristiyan ailenin oluşmasını temin ederek Îsâ Mesîh’in yeryüzündeki varlığının devamına katkıda
bulunacaktır.
© prof. dr. cengiz batuk
•
Evlilik ritüeli mahalli geleneklerden dolayı kiliseden kiliseye farklılıkgöstermekle birlikte bu ritüelin temel amacı evlenecek çiftleri kutsamaktır.
•
Rahip gözetiminde kilisede icra edilen evlilik töreni kutsal kitaptan okunan parçalar, tarafların birbirlerini eşolarak kabulü ve rahibin de bu evliliği kabul ettiğine dair beyanı ile sona erer.
•
Hıristiyanlık’ta evliliğin hayat boyu süren bir taahhüt olduğu kabul edilir.•
Bu sebeple Katolik ve Ermeni kiliseleri boşanmaya kesinlikle izin«İsa şu karşılığı verdi: “Kutsal Yazılar’ı okumadınız mı? Yaradan başlangıçtan
‘İnsanları erkek ve dişi olarak yarattı’ ve şöyle dedi: ‘Bu nedenle adam annesini
babasını bırakıp karısına bağlanacak, ikisi tek beden olacak.’ 6 Şöyle ki, onlar artık iki değil, tek bedendir.
O halde Tanrı’nın birleştirdiğini, insan
ayırmasın
.” (Matta 19:4-6)•
«Ey kocalar, Mesih kiliseyi nasıl sevip onun uğruna kendini feda ettiyse, siz de karılarınızı öyle sevin.Mesih kiliseyi suyla yıkayıp tanrısal sözle temizleyerek kutsal kılmak için kendini feda etti. Öyle ki, kiliseyi üzerinde leke, buruşukluk ya da buna benzer bir şey olmadan, görkemli biçimde kendine sunabilsin. Amacı kilisenin kutsal ve kusursuz olmasıdır. Aynı biçimde kocalar da karılarını kendi bedenleri gibi sevmelidir.
Karısını seven kendini sever.»
(Efeslilere 5:25-28)
© prof. dr. cengiz batuk
Rahip Ataması / Takdisi (Ruhbanlık)
• Bu sakrament Hıristiyan din
adamlarının özel bir
törenle resmi olarak din adamı olarak atanması ve bu şekilde
kutsanması ritüelidir.
Ruhbanlık / Rahip Takdisi
• Din adamlarının tayini, görevlendirilmesi ve
fonksiyonlarının belirlenmesine yönelik olan kutsal
ruhbanlık sakramenti, Hıristiyan misyonunun İsa tarafından havârilere devredilmesi geleneğine kadar götürülür.
• Ruhbanlık sırrının Yeni Ahid’deki zeminine delil olarak Mesîh’in insan ve Tanrı arasında ara bulucu pozisyonu gösterilir.
• Kilisenin başı olan Mesîh yetkilerini havârilere, havâriler de
din adamlarına aktarır.
© prof. dr. cengiz batuk• « Bu nedenle, kardeşler, aranızdan Ruh’la ve bilgelikle dolu, yedi saygın kişi seçin.
Onları bu iş için görevlendirelim. Biz ise kendimizi duaya ve Tanrı sözünü
yaymaya adayalım .» (Elçilerin İşleri 6:3-4)
© prof. dr. cengiz batuk
•
Mesîh’in temsilcisi olarak seçilen din görevlileri üç rütbe altında toplanabilir.•
1. Piskopos (Bishop). Üç temel rütbeden en büyüğüdür.Antakyalı Ignatius’un ifadesine göre piskopos “babanın canlı sûreti gibidir”. Piskoposlar görev bölgesinin en önemli yetkilileri olup buralarda dini öğreten, âyinleri yöneten ve dinî hizmetler veren yüksek rütbeli din adamlarıdır.
•
2. Rahip veya Papaz (Priest). Piskoposların altında bir statüye sahip olan rahipler, piskoposların yetkilerini devrettiği konularda dinî görevleri yerine getirirler.•
3. Diyakos (Deacon, Diacre = papaz yardımcısı). Tanrı kelamını okuyup yayma faaliyetinde bulunur.•
(Papa, Patrik, Başpiskopos, Arşimandrit, Monsenyör, Kardinal vb. tüm diğer ünvanlar Kilise hiyerarşisi içinde özel görevlereSon/Hasta Yağlama (Takdisi)
• Yedinci ve son sakrament olan hasta takdisi ritüeli Roma Katolik ve Doğu Ortodoksları tarafından farklı olarak uygulanmaktadır.
• Roma Katolikleri ölümü artık kaçınılmaz olan hastaları önce iman ikrarına ve tevbe etmeye davet eder ardından da özel bir yağla kutsar.
• Doğu Ortodoksları ise sadece ölmek üzere olan hastaları
değil tüm hastaları rahatlatmak ve iyileşmelerini sağlamak
için dua ve yağla onları kutsamak suretiyle bu sakramenti
yerine getirir.
© prof. dr. cengiz batuk• "İçinizden biri hasta mı, kilisenin ihtiyarlarını
çağırtsın; Rab’bin adıyla üzerine yağ sürüp onun için dua etsinler. İmanla edilen dua hastayı
iyileştirecek ve Rab onu ayağa kaldıracaktır. Eğer
hasta günah işlemişse, günahları bağışlanacaktır. Bu
nedenle, şifa bulmak için günahlarınızı birbirinize
itiraf edin ve birbiriniz için dua edin. Doğru kişinin
yalvarışı çok güçlü ve etkilidir." (Yakup 5:14-16).
© prof. dr. cengiz batuk
ibadetler
© prof. dr. cengiz batuk
Günlük ve Yıllık İbadetler
• İbadetler genellikle TOPLU olarak Kilise’de yapılır.
• Toplu ibadette Rahip yönetiminde dua ve ilahiler okunur ve vaaz dinlenir.
• İbadetlerde DUA ve İLAHİler önemli bir yer tutar.
• Bireysel dua ve ibadette söz konusudur.
• Her Kilisenin kendine özgü LİTURJİK (dua)
metinleri ve belirli liturji takvimi sözkonusudur.
• Süryani Kilisesi hariç secdeli ibadet yoktur.
• Oruç geleneği vardır.
• Günahlardan uzak durmak oruç olarak kabul edilir.
• Yılın belli zamanlarında yemeden içmeden uzak durularak tutulan oruç vardır.
• Fakat daha çok hayvansal gıdalar gibi bazı gıdalardan uzak durma şeklinde uygulanır.
© prof. dr. cengiz batuk
İBADET
•
İbadetler genelde toplu olarak Kilise’de yapılır. Bireysel ibadetlerde vardır.•
İbadetlerde dua ve ilahiler önemli bir yere sahiptir.•
Her kilisenin kendi belirlediği liturji kitapları vardır.•
Kilisede toplu olarak dua ve ilahi okunur, rahibin vaazı dinlenir.•
Bireysel ibadetler dua okuma şeklindedir.•
Ortodoks kilisesinde bireysel ibadetler ikonolara tazim gösterilerek yapılır. Bu yüzden evlerde de ikonaların bulunduğu bir köşe inşa edilir.•
Bazı Protestan kiliselerde hareketli ve çoşkulu toplu ibadetler de yapılır.İBADET
•
Erkekler ve kadınlar ibadet esnasında karışıktır. Bazı doğu kiliselerinde erkekler önde kadınlar arkada durur.•
İbadet/dua sabah ve akşam vakitlerinde yapılır. Süryanilerde öğle de (3 vakit) eklenmiştir.•
Oruç genel günahlardan uzak durmak olarak kabul edilir.•
Ortaçağda yiyip içmekten uzak durma şeklinde de uygulanmıştır.Günümüzde daha çok hayvansal gıdalardan uzak durmak ya da komünyon öncesi olduğu gibi birkaç saat bir şey yemeden durmak gibi uygulanmaktadır.
•
Cenaze merasimi evde, kilisede ve mezarlıkta olmak üzere 3 aşamalı olarak düzenlenir.•
Cenaze defnedilir. İstisnai olarak yakılma da görülmektedir.•
Ceset önce tabutta sergilenir, kilisede evharist ayini düzenlenir ve sonrasında defnedilir.© prof. dr. cengiz batuk
Kutsal Gün ve Festivaller
•
Epifani/Teofani: 6 Ocak’ta kutlanır.• İsa'nın doğumundan 12 gün sonra kutlanmasına atfen
Onikinci gün bayramı olarak da anılır. Kutlamaların nedenine dair Hristiyan mezhepleri arasında farklılıklar vardır. Katoliklik ve Protestanlıkta doğudan gelen üç müneccimin bebek İsa'yı ziyaret etmesini anarlar. Ortodokslukta Ürdün Nehri'nde İsa'nın vaftiz olması anılır. Ortodokslukta üç müneccimin ziyareti ise 6 Ocak'ta kutlanır.
•
Easter/Paskalya: İsa’nın dirilişi anısına 22 Mart – 25Kutsal Gün ve Festivaller
• Noel / Kristmas: Doğu Kiliselerinde 6/7 Ocak’ta Katoliklerde 25 Aralık’ta kutlanır.
• İsa'nın doğumu anılır.
• Advent: Kasım Aralığın ilk Haftası
• İsa’nın Göğe Yükselişi: 30 Nisan – 3 Haziran
• Pentakost / Beyaz Pazar: Kutsal Ruh’un inişi anısına 10 Mayıs – 13 Haziran
© prof. dr. cengiz batuk
Kilise
• Kilise
• Kurum olarak
• Mabed Olarak
• Ruhban Hayatı ve Manastır
• Kiliseler de doğuya dönük olarak yapılır.
Mesih’in bedeni olarak kilise, Mesihle bir olmanın ifadesidir.
Bir açıdan mesih kilisenin başıdır. Diğer bir açıdan ise kilise Mesih’in eşidir (gelin-güvey/damat).
Kutsal Ruh kiliseyi kutsar.
Hıristiyan Sembolleri
• Haç : İsa’nın üzerinde idam edildiği artı (+) şeklindeki iki ağaç parçası. Hıristiyan sanatında İsa’nın çarmıha gerilerek öldürülmesi anımsatan çok çeşitli haç şekilleri yapılmıştır. Bunların bazısında haçın kolları eşitken bazısında ise eşit değildir.
• Chi-Rho: Yunanca büyük harf CH sesini veren X ve R sesini veren P’den oluşan bir monogram. Bu monogram ilk Hıristiyan imparatoru ve ilk emperyal Kilise ile ilintilendirilmektedir. X ve P harfleri Yunanca Mesih anlamında kullanılan ilk iki Yunanca harftir.
• IHS: İsa’nın Yunanca isminin ilk üç büyük harfinden oluşan kısaltılmış şekli.
• IHC: İsa’nın Latince adının ilk üç harfinden oluşan kısaltılmış şekli.
• INRI: İsa çarmıha gerildiğinde çarmıhın üzerine yazılan
“Yahudilerin Kralı Nasıralı İsa” ifadesinin Latincesinin kısaltılmış şekli.
• Güvercin: Hıristiyan ikonografyasında Kutsal Ruhu temsil etmektedir.
• Balık: Sıklıkla evharistle ilintili olarak İsa için kullanılan erken dönem Hıristiyan sembolü.
• Kuzu: Hıristiyanlar İsa’yı insanlığın günah için kendini kurban eden fısıh kuzusu olarak görmektedir.© prof. dr. cengiz batuk
