GGY471 YAPILI ÇEVRE İLKELERİ

(1)

GGY471

YAPILI ÇEVRE İLKELERİ

Doç. Dr. Arzuhan Burcu GÜNTEKİN

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

Türkiye’de yapılı çevre üretiminin iki dönemde önemli bir gelişme göstermiştir.

 Bunlardan ilki 1983-1987 yılları arasındaydı. Türkiye’de devletin neo- liberal yapısal dönüşüm için ilk müdahalesi olarak tanımlanabilecek “24 Ocak 1980” kararları sonrasında yapılı çevre üretimini destekleyen, teşvik eden bir dizi müdahale gerçekleştirmeye başladı (Balaban, 2008)

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

(3)

 3194 sayılı İmar Mevzuatı, 3030 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 2985 Sayılı Toplu Konut Kanunu bunlardan sadece birkaçıdır. 1980’li yıllarda çıkartılan bu yasalarla yerel yönetimlere imar planlarını hazırlayarak yapılı çevre üretimini arttırmak yönünde önemli yetkiler verildi (Penpecioğlu 2011).

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

(4)

 2002 yılından itibaren yapılan 198 yeni yasal düzenleme ile birlikte (yeni yasa ve mevzuatlar, mevcut yasa ve mevzuatlardaki değişiklikler, kanun hükmünde kararnameler...vb) devlet kentsel yapılı çevre üretimini teşvik eden çok sayıda yasa yapıcı müdahale gerçekleştirmiştir (Penpecioğlu 2011).

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

(5)

 2004’te Endüstri Bölgeleri Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, sanayi bölgelerinde yapılı çevreyi geliştirme ve plan yapma yetkisi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na (şimdiki adı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na) verilmiştir.

 Son 10 yıllık süreçte yapılı çevre üretiminin arkasındaki teşvik edici devlet müdahalesi bir yandan kentsel planlama yetkilerinin önemli bir bölümünü merkezi yönetim kurumlarına aktarırken diğer yandan kentsel dönüşümle ilgili olarak Büyükşehir Belediyelerine ayrıcalıklı yetkiler sağlıyor (Penpecioğlu 2011).

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

(6)

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

 Yerel yönetim mekanizmaları, sivil toplum örgütleri, şehir plancıları, mimarlar, peyzaj mimarları ve daha birçok profesyonel kentsel tasarım projelerinde görev almaktayken, pratikte kentsel yapılı çevreyi şekillendiren, dönüştüren en önemli faktör olan kullanıcılar çoğu zaman tasarım sürecinin dışında bırakılmaktadırlar.

 Özellikle de katılım anlamında dezavantajlı gruplar arasında

sayabileceğimiz çocuklar kentsel tasarım süreçlerinde kendilerini

temsil edebilecekleri, talep ve ihtiyaçlarını doğrudan dile

getirebilecekleri bir platform bulamamaktadırlar (Arın ve Özsoy

2015).

(7)

Yapılı Çevre ve Yasal Çerçeve

 Kullanıcının kendi yapılı çevresi hakkında söz söyleyebilmesi haklar bağlamında da ele alınması gereken bir durumdur.

Demokratik toplumlarda, kişinin kendisini ilgilendiren her tür sürece katılım sağlayabilmesi gerekmektedir.

 Yapılı Çevre Eğitimi, kentsel planlama ve mimarlığın birçok

konusuna temas etmektedir. (Örneğin: ekonomi, ekoloji, sosyal

faktörler, kültürel miras, modernite, çağdaş formlar ve

malzemeler…). Bu anlamda olabildiğince fazla disiplini bir araya

getirecek bir eğitim sisteminin oluşturulması yapılı çevrede

yaşama bilinci ve farkındalığının oluşturulabilmesi adına önem

taşımaktadır (Arın ve Özsoy 2015).

(8)

Yapılı Çevre ve Kentsel Tasarım

 Başarılı bir kentsel tasarım ve gelişme, etkin erişebilirlik, geçirgenlik ve akışkanlık ilişkilerinin kurulması ile yaratılabilir.

Yerleşmeyi içinde yer alan çevrenin oluşturduğu izlerle birlikte

sürdürülebilir bir biçimde tasarlamak, doğa ile yapılaşmayı

bütünleştirmek, kentsel yapılı çevreyi güçlü bağlarla birbiriyle

bağlamak ve ilişkilendirmek önemlidir. Bu kapsamda, yapılı çevre

ve bağlamsal analizler, hareketin çerçevesini kurmakta, kentsel

tasarım kararlarının oluşturulmasını sağlamaktadır (Anonim

2016).

(9)

Anderson, J., 2011. Mimari Tasarım, Literatür Yayıncılık, ISBN:

9789750405976, İstanbul.

Ataöv, A. ve Tekeli, İ., 2017. Sürdürülebilir Toplum ve Yapılı Çevre, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ISBN: 9786053994893, İstanbul.

Ching, F.D.K., 2012. Mimarlık, Biçim, Mekan ve Düzen, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ISBN: 9789758599202, İstanbul.

Çelebi, G., Gültekin, A.B., Bedir, M., Tereci, A. ve Harputlugil, G., 2008. Yapı Çevre İlişkileri, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi SMGM Koruma Programı Eğitimi Ders Notları, Çizgi Basım Yayın Ltd.Şti., ISBN / ISSN: 978-9944-89-645-0, İstanbul.

Ersoy, M.2007. Kentsel Planlama Kuramları, İmge Yayınevi, ODTÜ Ankara

Forester, J. 1989 Palning in the force of power, University of California Press, Berkeley

Kaynakça

(10)

Forester, J. 2001. Planing in the Face of Conflict, Le Gates, R.T. and Stout, F. Magazine.

Freiedman, J. 1987. Planing in the Public Domain, From Knowledge to Action Princeton University, New Jersey.

Gültekin, A.B. ve Yavaşbatmaz, S., 2013. Sustainable Tall Building Design, LAP Lambert Academic Publishing, ISBN: 978-3-659-36665- 9, Saarbrücken – Germany.

 Habraken N. J. 1998. The Structure of the Ordinary Form and Control in the Built Environment.

Knox P., Ozolins P. 2007 The Built Environment, Urban Design Reader.

Kaynakça

(11)

Müller, W., 2012. Mimarlık Atlası I-II, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ISBN: 9789944757683, İstanbul.

Neufert, E., 2016. Yapı Tasarımı, Beta Yayınları, Ankara.

Penpecioğlu M. 2011 Kapitalist kentleşme dinamiklerinin Türkiye’deki son 10 yılı: Yapılı çevre üretimi, devlet ve büyük ölçekli kentsel projeler. Birikim (270) 62-73.

Yüceer, N.S., 2015. Yapıda Çevre ve Enerji, Nobel Akademik Yayıncılık, ISBN: 9786053201151, Ankara.

Arın, S. ve Özsoy, A. 2015. Kentsel Mekân Tasarımında Çocuk Katılımı, İdeal Kent Dergisi, 17(9):182-201.

Anonim. 2016. Kentsel Tasarım Rehberleri / Cilt II, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayınları, Ankara.