GGY471 YAPILI ÇEVRE İLKELERİ

(1)

GGY471

YAPILI ÇEVRE İLKELERİ

Doç. Dr. Arzuhan Burcu GÜNTEKİN

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Yapılı çevreler planlama ve tasarım süreci ile yaratılmakta, uygulama süreci ile inşa edilerek şekillenmekte kullanım süreci ile yaşatılmaktadır [Tekel ve Aras, 2008].

Yapılı çevrenin rollerinden en önemlisi meşrulaştırmadır. Siyaset bilimci Harold Lasswell (1979) yapılı çevreyi gücün işareti olarak tanımlamaktadır.

Lasswell yapılı çevrenin oluşturduğu gücü aşağıdaki şekilde ifade etmektedir:

• Çekinme-Korku stratejisi; Tasarımın içsel gücü ile toplumu etkileme.

• Hayranlık stratejisi; Görülmeye değer tasarım etkileri ile toplumu eğlendirmek.

(3)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Yapılı çevrenin en belirgin rollerinden bir diğeri belirli piyasa dilimlerini hedefleyen ürün ayrımı ile ekonomik tüketimi harekete geçirmeye yardımcı olmasıdır.

Tasarımcının yenilikleri ve kültürel değişimleri görme yeteneği, sermaye dolaşımını teşvik etmeye yardımcı olmaktadır.

Yapılı çevreler günlük olaylar, sosyal yapı ve toplumsal ilişkilerin mekâna yansıması olarak da karşımıza çıkmaktadır [Knox ve Ozolins, 2007].

(4)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Yapılı çevre, kent bütünü ölçeğinde bileşenlere sahip olduğu gibi, parsel ve yapı ölçeğinde de bileşenlere sahiptir.

Kentsel mekânın biçimlendirilmesinde yapılı çevrenin bileşenleri, yapıların dış görünüşünü, yapıların birbirleriyle ilişkilerini, konumlanmalarını, yoğunluklarını, mekân hissini, açık alanları, peyzaj düzenlemeleri, yaya ve araç dolaşımlarını içermektedir.

(5)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Kentsel yapılı çevrenin mekânsal özellikleri ‘yerleşim örüntüsü’,

‘kamusal açık alan sistemi’ ve ‘alansal sınırlar’ gibi kentin bütününü ve/veya geniş bir bölümünü etkileyen özelliklerdir.

Bu özelliklerin değişmesi, plan revizyonları, mevzi imar planları, ıslah imar planları ve geniş alanları kapsayan plan değişiklikleriyle yapılan birinci düzeyde müdahalelerle mümkün olmaktadır.

(6)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Habraken’e göre (1988) yapılı çevre uzun bir zaman diliminde pek çok seviyede ve birçok aktörle oynanan karmaşık bir oyundur.

Amacı bir tarafın kazanıp diğer herkesi kontrol etmesi olmayıp, halkın ve diğer aktörlerin barış ve karşılıklı refah içinde var olmasına izin vermektir.

Oyun hakkında bilgi sahibi olmak için kimin (hangi aktörün) hangi eylemde bulunduğunun bilinmesi, oynamak için ise aktörlerin özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir

(7)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Aktörlerden herhangi birisinin becerisinin yüksek olması eylemin kendisinin istediği gibi şekillenmesine sebep olabilmektedir.

Kontrolü elinde tutan aktör, iletişim kurmalı, müzakere ve pazarlık etmeli ve iş birliği yapmalıdır.

Bu tür direkt etkileşim yapılı çevrenin dengede kalması için gereklidir.

Aktörler yapılı çevrenin parçaları üzerinde rekabet etseler de ortak bir bütün olarak var olmaya devam etmektedirler.

(8)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Knox ve Ozolins (2007) yapılı çevrenin üretim sürecindeki aktörlerini;

 Arsa Sahipleri

Spekülatörler

Geliştiriciler

Müteahhitler

Tüketiciler

Gayrimenkul Şirketleri, Finansörler ve Profesyoneller

Yönetim ve Düzenleyici Kuruluşlar

olmak üzere yedi sınıfa ayırmakta ve bunların dışında tüketici talepleri sonucu ortaya çıkan piyasa eğilimlerini de yapılı çevrenin oluşumunda önemli rol oynadığını belirtmektedir.

(9)

Yapılı Çevrenin Tasarımı

Büyüme Mekanizması (Growth Machine) teorisyenlerine göre yapılı çevreyi biçimlendiren aktörler, belirleyici aktörler ve

destekleyici aktörler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Belirleyici aktörler: Arazi Sahipleri, Girişimciler, Müteahhitler, Mimar ve Kent Plancıları, Politikacılar ve Yatırımcılar.

Destekleyici aktörler: Üniversiteler, Sendikalar, Sivil Toplum Örgütleri.

(10)

Anderson, J., 2011. Mimari Tasarım, Literatür Yayıncılık, ISBN:

9789750405976, İstanbul.

Ataöv, A. ve Tekeli, İ., 2017. Sürdürülebilir Toplum ve Yapılı Çevre, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ISBN: 9786053994893, İstanbul.

Ching, F.D.K., 2012. Mimarlık, Biçim, Mekan ve Düzen, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ISBN: 9789758599202, İstanbul.

Çelebi, G., Gültekin, A.B., Bedir, M., Tereci, A. ve Harputlugil, G., 2008. Yapı Çevre İlişkileri, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi SMGM Koruma Programı Eğitimi Ders Notları, Çizgi Basım Yayın Ltd.Şti., ISBN / ISSN: 978-9944-89-645-0, İstanbul.

Ersoy, M.2007. Kentsel Planlama Kuramları, İmge Yayınevi, ODTÜ Ankara

Forester, J. 1989 Palning in the force of power, University of California Press, Berkeley

Kaynakça

(11)

Forester, J. 2001. Planing in the Face of Conflict, Le Gates, R.T. and Stout, F. Magazine.

Freiedman, J. 1987. Planing in the Public Domain, From Knowledge to Action Princeton University, New Jersey.

Gültekin, A.B. ve Yavaşbatmaz, S., 2013. Sustainable Tall Building Design, LAP Lambert Academic Publishing, ISBN: 978-3-659-36665- 9, Saarbrücken – Germany.

 Habraken N. J. 1998. The Structure of the Ordinary Form and Control in the Built Environment.

Knox P., Ozolins P. 2007 The Built Environment, Urban Design Reader.

Kaynakça

(12)

Müller, W., 2012. Mimarlık Atlası I-II, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, ISBN: 9789944757683, İstanbul.

Neufert, E., 2016. Yapı Tasarımı, Beta Yayınları, Ankara.

Yüceer, N.S., 2015. Yapıda Çevre ve Enerji, Nobel Akademik Yayıncılık, ISBN: 9786053201151, Ankara.