Sivil halkın h a v a t e h l i k e s i n e karşı kollektif k o r u n m a s ı
Çeviren: Adnan Suner (l'Epoque) den (Baş Urafı 10-11 İnci sayılarda)
Tünellerin alt kısımlarında gazlara karşı gayri kabili nü- fuz ve şehri, anî kimyevî bir hava taarruzu esnasında yaya olarak boşaltmağa yarayan galeriler vardır. Bu galeriler Pa- ris şehrinin 15 noktasında nihayet bulur. Bu suretle halkın dağıdılması bir teşkilât plânına göre tren ve kamyonlarla yapılır. Bu tünellerin güzergâhı metropolitenler tarafından kullanılmıyacak hatların altında yapılması düşünülmektedir.
Birbirinden takriben bir kilometre mesafede bulunan ha- va verme santralları, hazer zamanında (autostrade) lara te- miz hava verdiği gibi ayni makineler, harp zamanında, bir kapalı devre teşkil etmek suretile sığınak - galerilerin pis ha- vasını arzu edildiği gibi dışarıya atar. Halka tahsis edilecek gaz maskeleri meselesi de bu suretle halledilmiş olur.
Havaî müdafaa meselesini bu suretle halleden ve muh- telif gayeleri bir araya toplayan bu tarz, münferid yol, köprü, yeni metro tünelleri ve binlerce kollektif sığınak inşasından daha iktisadidir.
Hazer ve harp zamanlarının ihtiyaçlarına tekabül eden bu büyük şehircilik projeleri şüphesizdir ki en iyi olanlardır.
Yalnız icra tarzları farklı diğer bazı projelerde ayni fik- ri müdafaa etmektedirler.
Bunlara göre Parisi baştan ihata eden iki veya üç yol ve- ya (autostrade) bulunması ve bunlardan bazıları şehrin etra- fında hakikî bir manevra sahası teşkil etmelidir. Pahalıya malolan ve bazan da pek müşkül addedilen istimlâk vaziyetle- rini bertaraf edebilmek için bu (autostrade) 1ar Paris şehri et- rafında bulunan demiryollarının üstünde yapılmaları şayanı tercihtir. (Autostrade) 1ar çok geniş olmalı ve direkler (po- teaux) üzerinde inşa edilmelidir: bundan başka (croisement) lan serbest ve tehlikesiz kılacak rampalarla mücehhez olma- lıdır ki üzerine çıkmak kolay olsun.
Hava müdafaasına ait müstakbel hâdisatın ehemmiyeti karşısında, bazı mütehassıslar, aksine olarak, Paris şehircili- ğini büyük projelerle değiştirmenin çok müşkül olacağını na- zarı itibare almaktadırlar. Bununla beraber, fabrikaların ve garların işgal ettikleri yer bakımından, ademi merkeziyet (döcentralisation) bir zaruret olduğundan, bu mütehassıslar halkın şehri çobuk tahliye etmelerini temin edecek büyük münakale yollarının tesisini düşünmektedirler. Bunlar, şehir- den takriben 7 kilometre uzunlukta serbest, mürtefi ve biraz da ormanlık sahalarda, şimendifer ve bunların yakınında kâ- in mıntakalardan teşekkül eden (dispersim) plânını nazarı iti- bare almaktadırlar. Bu mmtakalarda birbirinden müstakil vaziyette bulunan bir çok kamplar tesis edilir, ki bu kamplara şimendifer veya diğer vesaitle Paris halkı asgarî bir müddet zarfında yerleştirilebilir. Bunun için de tahmil ve tahliye sa- halarının daha evvel hazırlanması lâzımdır. Çünkü bu dağıl-
ma (dispersim) yalnız hava hücumu vukuunda nazarı iti- bare alınacaktır. Bu plân, şehirden bir kaç kilometre mesafe- de ve büyük boşaltma yollarının yanında kâin menzil ve im- dadı sıhhî mıntakalarile ikmal edilir. Müteharrik imdad pos- talarını seyyar hastaneler vasıtasile seri bir irtibat temin et- melidir.
Parisln altında ve çok miktarda bulunan taşocaklarının kollektif birer sığınak haline getirilmesi de düşünülmekte- dir. Galerileri örten toprak tabakası 20 metreyi - bazı yerler- de de daha fazla - tecavüz ettiğinden, tam bir emniyet elde etmek için bunların tahkimi kolayca icra edilir.
Bu sığınaklar takriben bin kişi ihtiva edebilirler ve giriş ve çıkış yerlerinden ayrı merdivenlerle girip çıkma işi temin edi- lebilir. Her sığınağın en aşağı üç mahreci olur ve içinde uzun müddet ikamet etmek için lâzım olan her türlü tesisatı hâvi olabilir.
Bütün bu projelerin tahakkuku zor ve pahalıdır. Bunlara hazar zamanında umumî servislerin ikametine tahsis edile- bilecek bazı orijinal tip sığmaklar da ilâve etmek lâzımdır.
Belçika:
Belçika, mesahai sathiyesine nisbetle, dünyada en yük- sek nüfus kesafetine malik olan memlekettir [»]. Bu memle- kette demiryolu şebekesi de pek fazla inkişaf etmiştir. Bel- çika gibi bu kadar dar bir saha dahilinde fazla miktarda muh- telif sanayii bir araya toplamış hiç bir memleket yoktur.
Coğrafî vaziyetinden ve yukarıda söylenen hususiyetle- rinden dolayı, bu küçük memleket hava hücumlarına karşı eşsiz bir hedef teşkil eder.
Belçikalılar umumiyetle gösterdikleri nikbiniye rağmen, yarının kimyevî bir hava harbinin tevlid edeceği korkunç ne- ticelerini gözönünde bulundurmağa ve böyle bir tehlike vuku- unda korunmak için lâzım olan bütün müessir çarelere baş- vurmağa başlamışlardır.
Bunun için, Belçika hükümeti kollektif sığınakların in- şası için mahallî idareler emirlerine bir kaç milyon tahsisat koymağı ve hususî teşebbüslere terkedilmiş binalarda hususî sığınakların inşasını düşünmektedir.
İnşaatı tamamile millî bir mahiyet arzeden bazı Stan- dard sığmaklar ileri sürülmektedir. Bu sığınaklar gaza ve bombaların infilâkına karşı tam bir emniyet arzetmektedir- ler. Şekilleri ve inşa tarzları sayesinde alelâde kâgir binalara nazaran iktisadî olduğu gibi, ufak bir tadilâtla 1000 kiloluk bombaların tesirine mukavemet etmek suretile bir çok kim- seleri tehlikeden koruyabilirler.
[ * ] Arazisi pek dar olan San Marina ve Monako prens- likleri bundan müstesnadır. — Çeviren —
Umumî düşünceler. — Bu sığınıklar binalar dahilinde inşa edilebildikleri gibi bu binaların etrafında azami 500.
metrelik bir mıntaka dahilinde de inşa edilebilirler.
İçinde sığınak inşa edilecek binanın döşemeleri ve müm- kün olduğu takdirde çatısı kâmilen betonarmeden veya elas- tikiyetine binaen madenî putreller arasına konmuş betonar- meden yapılmalıdır.
Hurdi'lerin dolu olarak ve döşemelerin üzerine düşecek bom- ba sademelerinin tevlid edeceği (dynamique) tesir tazarı iti—
bare alınarak hesap edilmiş olmaları lâzımdır. Bundan maada alt kısımları, beton parçalarının dağılmasını menetmek için (m£tal dgploye) den yapılmış bir kafes ile teçhiz edilir. Sı- ğmağın azamî mukavemeti ve içinde oturanlara azamî emni- yet temin etmesi bakımından bodrum katında inşa edilebil- mesi için bu şartlar zaruridir. Bina bu şartlara uyamıyacaksa, içinde bu nevi bir sığınağın inşası mahzurludur; çünkü müsa- it bir şekilde barındırabilse bile, binanın çökmesile büyük rah- nelerin açılması tehlikesi mevcuttur. Böyle bir vaziyet karşı- sında sığınağı, binanın dışında, avluda veya iki binanın müş-
terek bahçesinde inşa etmek daha münasip olur. Bu suretle yapılan sığmaklar, bir kaç binanın müşterek malı olduğundan, inşaat bakımından daha ucuz olduğu gibi, daha geniş mikyas- ta emniyet temin eder. Bu vaziyet en münasip olanıdır. Bu- nunla beraber bu nevi sığmak yarı zemin altında olabildiği gi- bi, tamamile yer altında da olabilir.
Mümeyyiz vasıflar. — Gerek sığmak ve gerekse (radier) mahruti şekildedir. Duvarlar ufka nazaran 60 derece meyilli- dir. (Radier) nin meyli ise pek hafiftir. Bu şeklin bir çok faide- leri vardır: Duvarların kalınlığını asgarî hadde indirmekle be- raber mermilerin sekmesini de temin eder; azamî derecede mukavimdir; havaya karşı gizlenmesi kolaydır, çünkü göze çarpacak bariz noktalar arzetmez.
Dahilî şekli, haricî şekline uygundur. Methallerin her bi- rinin önünde bir (sas) bulunur. (Sas) ın konmasından mak- sad haricî hava ile sığınağın kapısı arasında bir nevi geçid meydana getirmek ve kapı açıldığı zaman içeriye zehirli gaz- ların girmesini menetmektir. Esas itibarile bu (sas) 1ar çok büyük olmamalıdır. Çünkü kapı açılıp kapandığı zaman giren
gazları zaptetmekle mükellef olduklarına göre (neutralisation) un kolaylıkla vukuagelebilmesi için giren gaz hacminin az ol- ması lâzımdır. Bu (neutralisation) keyfiyeti, % 22 klor ihtiva eden bir metre mikâbı hava için 3 litre hesabile, duvarlara % 12 nisbetinde (hyposulfite) mahlûlü sürmekle elde edilir.
Gerek duvarlar ve gerekse (radier), mukavemet edecek- leri bombaların sikletine dayanacak kalınlıkta olmalıdır. Ha- ricen ilk sademede mukavemet edecek sert bir beton tabaka, ortada elastikiyeti temin edecek mesamatlı bir beton tabaka, dahilen de normal bir beton tabaka mevcut olmalıdır.
Sığmağın, zehirli gazlara karşı gayrı kabili nüfuz olma- sını temin maksadile haricen çimento harçlı gayrı kabili nüfuz bir sıva ile, dahilen de yine hususî bir sıva ile kaplanmış ol- ması lâzımdır.
Sığmak (radier) nin üzerine oturtulan kaidesinden, or- tasından ve üst tarafından kuşaklarla birbirine bağlanmış (arbaletrier) lerden teşekkül eden madeni bir iskelet üzerine kurulur. Üst kısma yerleştirilmiş bir kaç talî kuşak talikim ki- rişlerini tutar, ki bunlar da (ligature) leı- vasıtasile ufkî tah- kimata desteklik yaparlar. Çatı; hariçte sıvanın gayri kabili nüfuz bir hale gelmesini ve bombaların içeriye duhulden ev- vel patlamasını kolaylaştırmak için hususî surette katlanmış, çengelli madenî levhalarla bağlanmıştır. Dahilde ise bu tah- kimat, içinde oturanların üzerine bombaların infilâkı ile da- ğılan, beton parçalarının düşmesini meneder. Çatı aym zaman-
da çelikten yapılmış muhafaza mahrutuna, (ventiiation) ba- casına desteklik yapar ve ortadaki döşemelere birer kaide teş- kil eder.
Haricî kapılar çelikten yapılmış olup şekilleri mahru- tidir. Bunun da sebebi; büyük bir mukavemet temin etmesi ve zehirli gazların içeriye girmesine mani olmasıdır. Dahil- deki kapılar ise çelik saçtan yapılmış müstatil şeklindedir.
Bunların kalınlığı kullanış yerlerine göre değişir. Bu kapılar, gayrı kabili nüfuz olmalarını temin edecek hususi tertibatı haizdirler. Gazlara karşı mukavemetli hususî kilidler ve men- teşelerle ve (Elektron) bombalarının tevlid edebilecekleri sı- zıntılara mani olacak amyantlı bir kaplama ile mücehhezdir- ler.
(Ventiiation); hava çeken tertibatı haiz madenî bir baca ile, Akümülatörle çalışan (diffuseur) lü ve sığmak dahilinde bir fazlai tazyik vücude getiren bir elektrik motörü ile temin edilir. Zehirli gazların mevcudiyeti tahakkuk ettiği zaman- larda bir kilid mandalı vasıtasile (ventiiation) yerine hava tecdidi tertibatı ikame edilir.
Montaj işini asgarî hadde indirmek için büyük bir kısmı fabrikalarda ihzar edilen bu nevi sığınaklar, Akümülatörlü elektrik ziyasile, radyo ile, telefonla, ilk ihtiyaç eşyasile ve madeni masa ve iskemlelerle mücehhezdir. Bu çeşid sığınak- lar, teknik bakımdan bir çok ihtiyaçlara cevap verecek şe- raiti haiz oldukları gibi en mühim faideleri: asgarî bir müd- det zarfında inşa edilebilmeleridir.
1936 arsıulusal İzmir Fuarında bu sene yapılan paviyon- dur. Bu paviyonun resmini geçen sayımızda yanlışlıkla Rus ların en güzellerinden birisi de Ruşen deri işleri paviyonu- paviyonu ismi altında neşretmiştik. Özür dileriz.
