K ö y e v l e r i p r o j e v e y a p ı l a r ı i ç i n t o p l u r a p o r
M i m a r A b d u l l a h Ziya
K ö y v e k ö y e v i p r o j e l e r i n i n n a s ı l y a p ı l m a s ı n ı e t ü t e t m e d e n ö n c e b i z d e k i « k ö y c ü l ü ğ ü n » v e
« k ö y y a p ı m ı n ı n » k ı s a c a bir t a r i h i n i y a p m a y ı d o ğ r u b u l d u m .
1 — T ü r k i y e d e k ö y l e r d e u ğ r a ş m a k C u m - h u r i y e t t e n ö n c e d e a k l a g e l m i ş t i . P a d i ş a h l a r k ö y - l ü y ü k e n d i l e r i n e b a ğ l a m a k k a y g u s i l e k ö y l e r e c a m i y a p t ı r m ı ş l a r d ı r .
A n a d o l u d a sık s ı k g ö r ü n e n b u c a m i l e r i n k ö y l ü n ü n d i n s e v g i s i n i b a s a m a k y a p a r a k p a d i - ş a h a b a ğ l a n m a s ı n a ( b i r d e ı ' e c e y e k a d a r ) y a r - d ı m ettiği i n k â r e d i l e m e z s e d e d a h a z i y a d e b u c a m i s o f t a n ı n t e ş k i l â t ı n ı k u v v e t l e n d i r m i ş t e k t a a s s u b u t o p l u t a a s s u p h a l i n e s o k m u ş t u r .
K ö y c a m i i , k ö y ü n b i r d i l e ğ i n e k a r ş ı l ı k d e ğ i l t a a s s u p v e c e h a l e t i t e ş k i l â t l a n d ı r a n l a r a b i r k a l e b i r m e r k e z olm,uştur.
2 — M e ş r u t i y e t t e n s o n r a k ö y l ü ile; T ü r k o c a k l a r ı i ç i n d e n ç ı k a n b i r k a ç g e n ç y a k ı n d a n u ğ r a ş t ı l a r . B u n l a r k ö y l ü n ü n d e r d i l e u ğ r a ş ı y o r - l a r d ı , ü l k ü l e r i n i n d e ğ e r i s ö z g e t i r m i y e n b u a r - k a d a ş l a r ı n ç a l ı ş m a l a r ı p r o ğ r a m s ı z v e y ü r ü d ü k - leri y o l u n i s t i k a m e t v e s o n u ö n c e d e n ç i z i l m e - m i ş o l d u ğ u n d a n k ö y l e r e y a p t ı k l a r ı h a s t a n e v e m e k t e p l e r b u g ü n d e p o o l m a k t a n b a ş k a b i r işe y a r a y a m a m ı ş t ı r . ( Ç ü n k ü h a s t a n e l e r d e d o k t o r v e e c z a n e b u l u n a m a m ı ş , m e k t e p l e r d e k ö y e y a - b a n c ı m a l z e m e ile y a b a n c ı k a r a k t e r d e k ö y ü n d i l e ğ i n d e n ç o k b ü y ü k y a p ı l d ı ğ ı n d a n t a m i r e d i - l e m e m i ş t i r . )
3 — C u m h u r i y e t h ü k ü m e t i v e H a l k p a r t i s i iki d e v r i n y a r ı m e l l e t u t t u ğ u b u işi p r o ğ r a m ı n ı n ö n p l â n ı n a a l m ı ş t ı r . K ö y l ü y e c a m i v e m e k t e p k a d a r d a b a r ı n a c a ğ ı y e r i n d e ğ e r l i o l d u ğ u n u d ü - ş ü n m ü ş t ü r .
K ö y l ü n ü n k u r t u l u ş s a v a ş ı n d a b a ş a r d ı ğ ı iş.
Y u n a n o r d u s u n u n y a k t ı ğ ı k ö y l e r i n y e n i d e n y a - p ı l m a s ı g i b i d i l e k l e r m e m l e k e t i n g ö z ü n ü k ö y l ü ü z e r i n e ç e v i r m i ş t i .
C u m h u r i y e t h ü k ü m e t i b u işe l â z ı m o l a n d e - ğ e r i v e r d i " İ s k â n v e İ m a r V e k â l e t i n i " k u r d u . K ö y y a p ı m ı , T ü r k i y e d e b e n c e b u t a r i h t e , y a n i ,
13 b i r i n c i T e ş r i n 3 3 9 d a b a ş l a r .
S o n r a d a n b u V e k â l e t k a l d ı r ı l m ı ş , işler İç İşler B a k a n l ı ğ ı n a v e r i l m i ş v e b i r d e k ö y k a n u n u çı- k a r ı l m ı ş t ı r .
D e v l e t b u a r a d a 1 , 4 8 0 , 6 8 4 lira h a r c a y a - r a k n u m u n e k ö y l e r i y a p m ı ş t ı r . Y u r d u n k ö y işi- le u ğ r a ş m a k için k e n d i d i l e ğ i m l e k ö y l ü n ü n y a p - tığı k ö y l e r i g e z e r k e n d e v l e t i n y a p t ı ğ ı b u k ö y - leri d e g e z d i r ^ .
A n t a l y a , S a m s u n , İzmir, B i l e c i k , C e b e l i b e - r e k e t , M e r s i n , M a n i s a , A n k a r a d a t a m i r d e n b a ş k a 6 4 n ü m u n e k ö y ü y a p ı l m ı ş t ı .
B u n l a r d a n e n y e n i l e r i A n k a r a d a , S o m u t l u , E t i m e s u t köyleridir1. B u k ö y l e » i n k u r u l u ş u n d a ( e l d e k i e l e m a n l a r ı n a z l ı ğ ı n d a n ) b u işi b i r ş e h i r y a p ı s ı s a y m a k g i b i k ö y e v e k ö y l ü y e y a b a ı i c ı b u - l u n m a k y ü z ü n d e n y a n l ı ş l ı k l a r y a p ı l d ı . B u işleri k r i t i k e t m e k t e n s e e t ü t l e r i n i r a k a m l a k ı s a c a bil- d i r m e ğ i d a h a d o ğ r u b u l u y o r u m .
E t i m e s u t k ö y ü n e « 1 7 0 , 0 0 0 » lira h a r c a n m ı ş - tır. Y ü z y i r m i a l t ı b i n lirasile elli m u h a c i r e v i y a - p ı l m ı ş t ı r . ( B i r e v iki b i n b e ş y ü ş l i r a y a m a l ol- m u ş t u r ) 2 2 6 m u h a c i r o t u r a n 4 4 b i n l i r a y a d a bir h ü k ü m e t k o n a ğ ı y a p ı l m ı ş t ı r , i ç i n d e m e m u r - lar o t u r u r .
S o m u t l u y a 9 7 , 0 0 0 lira h a n c a n m ı ş t ı r . 2 7 e v y a p ı l m ı ş t ı r . Bir e v 3 , 6 0 0 lira k a d a r e d i y o r .
Ş u r a k a m l a r a ç ı k ç a g ö s t e r i y o r ki C u m h u r i y e t h ü k ü m e t i k ö y l ü y ü b e n i m s e m e m e k ş ö y l e d u r s u n b u işi b e l k i u ğ r a ş t ı ğ ı m e m l e k e t d e r t l e r i n i n e n b a - ş ı n a a l m ı ş t ı r .
F a k a t , k ö y l ü y ü v e k ö y ü i n ş a a t b a k ı m ı n d a n iyi e t ü t e t m e d e n y a p ı l a n b u m a s r a f l a ı b o ş a g i t -
K ö y l ü y e t a n ı m a d ı ğ ı i n ş a a t m a l z e m e s i l e v e
d e v l e t parasile y a p ı l a n bu m a s r a f l a r köylüyü m e m l e k e t t e bir p a r a z i t h a l i n e sokar.
a - K ö y l ü y e 3 , 6 0 0 liraya ev y a p ı l m a z çünkü hiçbir k ö y l ü ç o c u ğ u ( d a h a çok uzak bir ç a ğ a ka- d a r ) 3 , 6 0 0 liraya k e n d i n e ev y a p t ı r a m a z . Y a p a - m a y ı n c a d a b a b a s ı n a y a p ı l a n e v gibi kendisine d e devletin ev y a p m a s ı n ı b e k l e r ; y a p ı l m a z s a ye- ni r e j i m d e bir gerilemek, kendisini i h m a l d e n doğ- m a bir alçalış v a r s a n a r a k r e j i m e d ü ş m a n olur.
b - Köylüye, k e n d i k e n d i n e k ö y ü n y a k ı n ı n - d a n toplayabileceği, getirtebileceği m a l z e m e ile nasıl ucuz ev yapılabileceği gösterilmelidir. K ö y - lü d e v l e t y a r d ı m i l e kurulan kireç v e tuğla o c a k - larında m a l z e m e yapabilmeli, o r m a n d a n kesece- ği a ğ a ç l a k e n d i evini k e n d i k u r m a l ı d ı r (ilerlemiş köylerimiz b ö y l e kurulmuştur, H o p a , A d a n a , T r a b z o n , Nevşehir köyleri g i b i ) .
Böylelikle köylü z a m a n l a eskiyen evini d e tamir edebilir,.
F a b r i k a tahtalarile u z a k d i y a r l a r d a n gelen m a l z e m e ile y a p ı l a n evinin tamirini y a p a m ı y a c a - ğ ı n d a n b u işi d e d e v l e t t e n bekliyecektir.
K ö y ü n imarı b u şekilde k ö y l ü n ü n değil, d e v - fretin işi olacak, köylü çalışarak m e m l e k e t e yar- d ı m eder, işe y a r a r bir parti değil bir p a r a z i t o- lacaktır.
4 — G e z d i ğ i m köylerde, k ö y l ü n ü n iklim, a- razi vaziyeti, güneş, rüzgâr istikametlerine b a k a - rak e v v e l â k ö y e genel bir k a r a k t e r verdiğini g ö r - d ü m . Köylü b a b a d a n k a l m a bir alışkanlıkla ön- ce k ö y ü n plânını çizmiştir. Ç o k k ö y l e r d e o r t a d a cami v a r d ı r .
K ö y projesini, k ö y ü tanıyan, b u rejimin ül- küsünü, T ü r k köylüsüne v e r i l m e k istenilen T ü r k harsını bilen bir C u m h u r i y e t çocuğu h a z ı r l a m a - lıdır. C a m i n i n y e r i n d e k ö y ü n o r t a s ı n d a y a p ı l a c a k bir k ö y k a h v e s i olmalıdır.. Bu k a h v e d e d e v l e t parasile k o n m u ş bir radyo, gezginci s i n e m a tiyat- rolarla y a p ı l a c a k p r o p a g a n d a l a r a y a r a r bir s a h n e yeri, k ö y e devlet elile g ö n d e r i l e c e k g a z e t e v e kitapları o k u m a k için b u o k u m a yeri b u l u n m a l ı -
dır. K ö y k o y gezen m e d d a h yerine k ö y l ü y e di- lenen k ü l t ü r ü aşılayan gezginci ö ğ r e t m e n l e r b u y e r d e n istifade ederler. K ö y ü n p l â n ı n d a , k ö y ü n m e k t e b i n d e , ç e ş m e s i n d e h a t t a k ö y e dikilecek bir b a y r a k d i r e ğ i n d e bile T ü r k karakteri, T ü r k h a r - sı açıkça gözükmelidir. T a ki her k ö y ü n taşın- d a n , t o p r a ğ ı n d a n insanlarının k o n u ş u ş u n d a n gi- yinişinden, gezisinden d o ğ a n bir T ü r k havası b ü - tün m e m l e k e t ü z e r i n d e açıkça gözüksün.
5 — A d a n a d a y a p ı l a n bir k ö y evile, Erzu- r u m d a y a p ı l a n bir k ö y evi birbirine b e n z e m e - m e k t e d i r .
Köylü y a k i n i n d e b u l u n a n inşaat malzemesini kullanmıştır. K e n d i çalıştığı işe g ö r e evine p l â n çizmiştir,.
Y e n i k ö y evinin p l â n ı n ı çizerken d e önce k ö y l ü n ü n yaptığı ev etüt edilmeli s o n r a kendisine b u evin m o d e r n dileklere, sağlık b a k ı m ı n d a n ya- pılması lâzım gelen hela, y ı k a m a yeri, güneş, vantilâsiyon, tertibatı eklenmiş sekli öğretilmeli- dir.
T o p l u s ö z :
1 — Ö n c e y e r i n d e d u r a n köylü, k ö y evi, k ö y l ü n ü n dilekleri etüt edilmeli. B u n a göre yeni bir köy plânı v e k ö y evi tipi yapılmalıdır. ( Y u r - d u m u z u m ı n t a k a l a r a a y ı r a r a k genel b e ş altı tiple b u işi b a ş a r m a k m ü m k ü n d ü r . )
2 — K ö y camisinin yerini alacak, köylüyü çatısı altına alıp, seve seve o n a rejimi v e bilgi-
yi aşılayacak bir m o d e r n m a b e t y a p ı l m a l ı d ı r . 3 — K ö y evi k ö y y a k i n i n d a k i m a l z e m e ile ve köylü elile yapılıp tâmir edilebilecek şekilde olmalıdır.
4 — K ö y l ü n ü n k e n d i parasile yapabileceği k a d a r ucuz olmalıdır.
5 — Partinin içinde b u işle u ğ r a ş a c a k bir b ü - ro kurulmalı k ö y v e köylü ile y a k ı n d a n k o n u ş a - rak ona b a ş ı n d a d u r u p yeni inşaat şeklini öğret- melidir.
Bu dileğe değil köylerimiz, Vilâyetlerimiz bi- le açtırlar.
