Öğrencinin Adı Soyadı : No : Sınıf :

Öğrencinin Adı Soyadı :

No :

Sınıf :

Hasan Hüseyin TAŞ

MALATYA – Yeşilyurt Barguzu Ortaokulu- 2018

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ (Ortaokul 5. Sınıflar)

Kazanımların yapısı aşağıda şematik olarak gösterilmiştir.

ÜNİTE-1

5.1. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ 5.1.1. Bilişim Teknolojilerinin Günlük Yaşamdaki Önemi

Bilgi: Bir konu ya da iş konusunda öğrenilen ya da öğretilen şeylerdir. İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünüdür.

İletişimin: Duygu, düşünce ya da bilgilerin; ses, yazı ya da sembollerle paylaşılmasıdır. Araç kullanarak ya da kullanmadan yapılabilecek bir bilgi alışverişidir.

Teknoloji: Genelde, insan yeteneklerini genişletmek ve insan ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan bilgi diyebiliriz. Teknoloji insanların kendi amaçlarına uygun olarak doğal dünyayı kullanmasıdır. Teknoloji, bilimi kullanarak hayatı kolaylaştırmak için yapılan her şeydir.

İletişim teknolojisi: Mesajların bir yerden bir yere hızlı iletilmesine olanak sağlayan teknolojilerdir.

Bilişim: Bilginin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak üretilmesi, saklanması, iletilmesi ve ihtiyaca uygun olarak biçimlendirilmesi ile ilgilenilen bir çalışma alanıdır.

Bilişim teknolojisi: Bilginin toplanmasını, işlenmesini, depolanmasını, ağlar aracılığı ile bir yerden bir yere iletilmesini sağlayan iletişim ve bilgisayar teknolojilerini de kapsayan bütün teknolojiler “bilişim teknolojisi” olarak adlandırılmaktadır.

Bilgi ve İletişim Teknolojisi: Bilginin toplanması, işlenmesi, saklanması ve iletilmesini sağlayan her türlü teknolojiye ise “Bilgi ve İletişim Teknolojisi” denir. BİT aynı zamanda, bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel basılı ve yazılı araçlardır.

Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT), Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin birlikte kullanılmasıyla oluşturulmuş sistemlerdir. BİT, mikro elektronik ve veri iletiminin yanında, faks makineleri, taşınabilir telefonlar, kablolu televizyonlar, bilgisayarlar, bilgi ağları, yazılımlar gibi alanlarda kullanılırlar.

Yazılım: Bilgisayar donanımının istenilen amaçlar doğrultusunda çalıştırılmasıyla kullanıcının bilgisayarda istediği işlemleri yapabilmesini sağlayan programlardır.

Donanım: Bir bilgisayar sistemini oluşturan ve fiziksel olarak dokunulabilen araçların tümüne donanım denir.

Arayüz: Elektronik cihazlardaki yazılımların kontrolü amacıyla kullanılan ortak yüzeylere verilen isimdir.

Etkileşim: Teknolojik araçların arayüzleri aracılığıyla bizimle kurdukları iletişimdir.

İnternet: Bir ülke ya da dünya çapında, aralarında yüzlerce veya binlerce kilometre mesafe bulunan bilgisayar ve ağların birbirine bağlanmasıyla oluşturulan ağa denir. Sürekli büyüyen bir iletişim aracıdır.

Veri: bilgisayara işlenmek üzere verilen ham bilgiye denir.

Bilgi: bilgisayarın işlemiş olduğu ve kullanıcıya sunduğu veridir.

Geçmişten Günümüze İletişim Araçları Nelerdir?

Geçmişten günümüze iletişim, günden güne boyut atlamıştır. Öyle ki günümüzde dünyanın diğer ucundaki kişilere kolaylıkla ulaşabiliyoruz. Modern iletişim araçları ile haberleşme anlamında herhangi bir problemle karşılaşmıyoruz. Fakat geçmişteki iletişim araçları ile haberleşmek, günümüz kadar kolay değildi. İnsanlar birbirleriyle iletişim kurmak için çeşitli yollar deneyerek, bugünkü iletişim araçlarının temellerini atmışlardır.

2 Mağara Duvarına Çizilen Resimler (Taş Devri)

Kızılderililer Zamanında Kullanılan “Dumanla – Ateşle Haberleşme Yöntemi” (Taş Devri) Posta Güvercinleri (M.Ö 3200)

Ulak ile Haberleşme Yöntemi (M.Ö 3200) Mektup (M.Ö 3200)

Gazete (1605) Dergi (1672) Telgraf (1792) Daktilo (1829)

Ahizeli – Çevirmeli Telefon (1875) Radyo (1896)

Televizyon (1923) Faks Makinesi (1924)

ETKİNLİK-1: Bu iletişim araçlar hakkında neler biliyoruz?

İLK BİLGİSAYAR – Eniac (1947)

3

Ağırlığı 30 ton olan ilk bilgisayar, elektronik veri işlem kapasitesine sahipti. Ve ABD’li bilim insanları tarafından bulunmuştu. Bilgisayarın boyutu devasa büyüklükteydi. Bilgisayar 167 m² alana ancak sığabiliyordu. İletişim için önemli bir öneme sahipti. Fakat büyüklüğü itibariyle tam olarak kullanışlı değildi. Bu nedenle üzerinde çalışmalar yapılarak, boyutunda, ağırlığında değişikliğe gidilmiştir.

Bilgisayar – PC (1970)

Eniac’ın ardından kişisel bilgisayarların çıkartılması için çalışmalara başlandı. Bir oda genişliğinde olan bilgisayarların boyutu küçültüldü. IBM tarafından yapılan çalışmalar Apple firmasına devredildi. Böylelikle zaman içinde yapılan çalışmalar sonucunda, bugün kolaylıkla yanımızda taşıyabileceğimiz tabletler, minibooklar geliştirildi.

Cep Telefonu (1973) İnternet (1989)

İnternetin yaygın bir şekilde kullanılmaya başlaması 1989 yılına kadar dayansa da elbette ki bunun öncesi var.

1969 yılında özellikle askeri araştırmalarda kullanılan ağ tasarımları yapıldı. 1980’lerde bu ağ kullanıma sunulmaya başladı. Yaygınlaşmaya başlayarak, 1989 yılında hayatımıza girmeyi başardı.

12 Nisan 1993 yılında ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından 64 Kbps kapasiteli hat kullanılmaya başladı. Bu ilk internet bağlantısıydı. ABD, NSFNet aracılığıyla TCP/IP ile bağlantı gerçekleştirildi. Ardından alt yapı çalışmaları yapıldı. Günümüzdeki internetin temelleri bu şekilde atılmıştır ve şu an vazgeçilmez bir iletişim aracıdır.

Kaynak: https://paratic.com/iletisim-araclari-nelerdir-kronolojik-siralama/

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN GELİŞİMİNE ÖNCÜLÜK EDEN KİŞİLER Bill Gates (Microsoft’un Sahibi)

Paul Gardner Allen (Microsoft’un Kurucusu) Steve Jobs (Apple Computer,Inc Kurucusu) Larry Page (Google’nin Kurucusu)

Sergey Brin (Google’ın Kurucusu veArama Motorunun Yapımcısı)

4

5 Bilişim Teknolojileri araçlarına Örnekler

 Bilgisayar (masaüstü, notebook, tablet PC)

 Monitör

 Yazıcı

 Tarayıcı

 CepTelefonu / Telefon / Faks

 Hesap Makineleri

 Projeksiyon

 Tepegöz

 Televizyon

 Kamera

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN KULLANILDIĞI ALANLAR

- Ticari alanda; müşteri ve stok takibi ile muhasebe işlemlerinde,

- Eğitimde; bilgiye daha kolay ulaşmak için bilgi bankası denilen eğitici öğretici CD-ROM ve eğitim programlarının kullanımında, Akıllı tahta, projeksiyon cihazı, fotokopi makinesi vb.

- Bankacılıkta; para takibi ve transferi ile buna bağlı olan müşteri hizmetlerinde, ATM, pos cihazı, kredi kartı, online ve mobil bankacılık, para sayma makineleri vb.

- Tıpta; teşhisi kolaylaştırmak için araştırma, anket ve analizlerde, E-Randevu, E-Reçete, MR, röntgen vb - Matematik, fizik, kimya ve biyolojide; her türlü araştırma çalışmalarında,

- Sosyal bilim dallarında; gözlemler sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde, - Haritacılık ve mimarlıkta; yüksek kaliteli çizimlerde,

- Sanatta; animasyon (çizgi film) çalışmalarında, film montaj ve efektlerinde, beste çalışmalarında, - Yazılı ve görsel medyada; basım ve yayının her alanında,

- Evlerde; iletişim ve bilgi alışverişinde başlıca vazgeçilmezlerdendir.

Bilgi ve iletişim teknolojileri bugün kendine birçok alanda yer bulmuştur. Eğitimden sağlığa, mühendislikten bankacılığa kadar hemen her alanda kullanılmaktadır.

Bilgisayar Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

 Dik oturmalıyız.

 Kollar dirseklerden 90 derece kırılmalı.

 Bilekler klavye kullanırken desteklenmeli.

 Ekran göz hizasına gelmeli.

 Ayaklar yerle temas etmeli, yer ile temas etmediği durumda ayaklar desteklenmeli.

 Koltuk yüksekliği ayarlanabilir olmalı.

 Ekrana yakından bakılmamalı (50 - 70 cm).

 Her bir saatlik çalışma süresi sonunda 5-15 dakikalık aralar verilmeli.

 Ara verildiği sırada gözler dinlendirilmeli (Kitap okumak ya da televizyon izlemek gibi aktivitelerden kaçınılmalı.)

 Ara verildiği sırada hareketli egzersiz yapılmalı. (Bisiklet sürme, yürüyüş, paten kaymak gibi)

6 Bilgisayar Bağımlısı olmanın olası sonuçları;

 Derslerinde başarısızlık

 Göz bozukluğu

 Dikkat eksikliği

 Tembellik

 Obezite problemi

 Çevreden uzaklaşma (Asosyallik)

TEKNOLOJİ İLE TANIŞALIM

İnsanoğlunun gereklerine uygun yardımcı alet ve araçların yapılması ya da üretilmesi için gerekli bilgi ve

yetenektir. Teknoloji ayrıca, bir sanayi dalıyla ilgili üretim yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri kapsayan bilgidir.

Teknolojinin Yararları

Teknolojinin günümüze kadar insanlara çok önemli bir yararı olduğu şüphesiz bir gerçektir. Sanayinin gelişmesinde teknolojinin katkısı çok büyüktür.

7 Teknolojinin Yararlarını Maddeler Halinde Açıklayabiliriz ;

 İnternet sayesinde dünyanın diğer bir ucundan diğer ucuna bilgi ulaştırılabilmesi.

 Teknoloji sayesinden insanlar çok daha kolay yaşam imkanlarına sahip olurlar ve yapacakları işler çabuk ve rahat yapabilirler. Örneğin evlerde kullanılan çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi teknolojik ürünler işleri kolayca yapmaya yararlar. Evlerde bulunan teknolojik aletler yardımıyla hem bilgileri ve yiyecekleri saklarsınız hem de yapacağınız işleri daha hızlı ve basit bir şekilde yapabilirsiniz. Bu işleri yaparken daha az enerji sarf edebilirisiniz.

 Teknoloji tıp alanında da çok yararlıdır. İnsanların hayatına olumlu etkiler sağlamaktadır. İnsanların hastalıkların daha çabuk bulunması için tıptaki teknolojik ürünlerden yararlanılmaktadır.

 Eğitim alanında da teknolojinin çok faydası vardır. Mesela; episkop, projeksiyon makinesi ve televizyon gibi ürünler yardımıyla okullarda ders anlatmada kolaylık sağlanmaktadır.

 Teknolojinin bir diğer faydası insanların düşüncelerini, duygularını daha fazla insana anlatmasının daha kolay bir hale gelmesidir. Matbaa sayesinde birçok kitap basılmış ve insanlar bu kitaplar sayesinde kültürleri gelişmiştir. Hayatımızda internet, gazete, televizyon, radyo ve diğer iletişim aletleri ile daha fazla insana haberler ulaştırılmaktadır

.

Teknolojinin Zararları

Teknoloji denilen şey başta yeniliklerin ve gelişimlerin insanların hayatını kolaylaştıracak bir şekilde olması anlamına gelen genel bir kavramdır. Günden güne gelişen bu teknoloji insan hayatını zora sokabilecek zararlar içeriyor mu ? Teknolojinin yararı kadar zararı da çoktur. Doğanın temel unsurları olan hava, su, ve toprak üstünde çok olumsuz etkileri bulunabilir.

Çevre Kirliliğinde Teknolojinin Zararları Şunlardır ;

 Trafiğe her yıl çok fazla araç çıkmakta. Bu araçların yaydıkları egzoz dumanları ozon tabakasının incelmesine neden oluyor.

 Ormanlardaki ağaçlar; kağıt üretmek için, toprak genişletmek amacıyla denetimsizce ve düzensiz bir şekilde kesiliyorlar. Ağaçların gündüz vaktinde oksijenli solun yaparak havaya oksijenli hava yapması kısıtlanıyor.

 Fabrika bacasından çıkan zehirli gazlar atmosferi çok fazla kirletmekte ve bu gazlar oksijen oranını azaltmakta. Havanın kirli olması sonucunda asit yağmuru olarak bu hava toprağa iniyor ve toprağı da etkileyebiliyor.

 Fabrikalardan atılan arsenik, siyanur ve fenol gibi toksitlerin sulara karışması,

 Tankerler veya borularla taşınan petrolün suya karışması.

 İnorganik tuzlar, ziraat ilaçları ve yapay organik kimyasalların suya karışması

 Radyoaktivitenin etkisi; nükleer enerji santralleri, çeşitli nükleer denemeler, tıbbi içerikli üretimler ve çeşitli endüstri tipi üretimleri, radyoaktif maddeye sahip hayvansal ürünler (et, balık, süt, vb.) ve bitkiler, bu zararlı maddeyi besin zinciri ile insanlara ve diğer canlılara taşır. Böylece bağışıklık mekanizmasını felce uğratmak ve kansere neden olmak gibi sorunlara yol açar. Önemli Not: Atmosferdeki ve topraktaki kirletici maddeler asırlar sonra da olsa eninde sonunda suya geçerler.

DEĞERLENDİRME SORULARI:

1) Aşağıdaki seçeneklerden hangisi iyi bir çalışma ortamı için gerekli olmayan bir özelliktir?

A) Klavye yerleşimi B) Yeterli ışık C) Havalandırma D) Kullanılan ekran

2) Bilgisayar kullanımı sırasında oluşabilecek sağlık sorunları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Göz problemi B) Duruş bozukluğu C) İşitme problemi D) Bel ağrıları 3) Bilgisayar başında bir saatlik çalışma sonrası ne kadar zamanlık dinlenme yeterli olur?

A) 5-15 dk B) 15-25 dk C) 25-35 dk D) 35-45 dk

8 5.1.2. BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ

BİLGİSAYAR NEDİR?

Kendisine verilen bilgileri işleyen, matematiksel işlemler yapabilen, yaptığı bu işlemleri hafızasında saklayabilen ve daha sonra kullanıcıya çıktı olarak sunan elektronik bir alettir. Bilgisayarı genel olarak yazılım ve donanım olarak ikiye ayırabiliriz.

BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ:

Bilgisayarlar kullanım çeşitlerine göre sınıflandıralım:

1. Kişisel Bilgisayarlar (PC-Personel Computer) a)Masaüstü Bilg.

b)Taşınabilir Bilg.(notebook, tablet, avuçiçi vb.) 2. Ağ(Network) Bilgisayarları

3. Ana (Main) Bilgisayar

Bilgisayar nasıl açılır?

1 adım: kasadaki power (güç Düğmesine) basılır.

2 adım: monitördeki güç düğmesine (açma-kapama) basılır.

3 adım: arkamıza yaslanıp bilgisayarın açılmasını bekleriz.

Bilgisayar nasıl kapatılır?

1 adım: açık olan dosya ve programlar kapatılır.

2 adım: başlat düğmesinde bilgisayarı kapat seçeneği seçilir.

3 adım: karşımıza gelen “bilgisayarı kapat”

penceresinde “kapat” seçeneği ile bilgisayar kapatılır.

4 adım: bilgisayar kapandıktan sonra power düğmesine bir daha basmayınız.

5 adım: masa ve sandalyelerimizi düzeltip BT sınıfını düzenli

bir şekilde boşaltıyoruz.

ETKİNLİK-2: Tekrar edip, uygulayalım

9 DONANIM MI - YAZILIM MI?

Bilgisayarın çalışması için donanım parçaları ve bu donanımların çalışmasını sağlayan yazılımlar vardır.

Peki hangisi donanım hangisi yazılımdır?

Donanım: Daha çok elimizle tutup gözümüzle örebildiğimiz parçalar donanımdır.

Anakart, işlemci, ram, harddisk, monitör, klavye, fare, yazıcı, hoparlör birer donanımdır.

Yazılım: Bilgisayar ekranında gördüğümüz oyunlar, internet sayfaları, müzikler hepsi birer yazılımdır. Kullandığımız işletim sistemleri birer yazılımdır. Kullandığınız programlar birer yazılımdır.

Mesela kullandığınız resim çizme programı (paint) bir yazılımdır.

Bilgisayar Nasıl Çalışır?

İşlemci: İşlemci bilgisayarda işlemlerin yapıldığı kısımdır. Bir bakıma bilgisayarın beynidir.

Anakart: Bilgisayar parçalarını bir birine bağlayan parçadır.

Anakart kasanın içindedir. İşlemci, ram bellek, hard disk, ekran kartı vb. donanımlar anakarta takılır. Yine bilgisayarın çevre birimlerinden olan klavye, fare, monitör ve yazıcı vb.

gibi donanımlar anakarta bağlanır. Bunun için genellikle usb giriş birimi kullanılır. Monitör ise vga girişine bağlanır.

Ram Bellek: Ana Hafızada diyebiliriz. Bilgisayarda bilgilerin geçici olarak saklandığı kısımdır. Bilgisayarı kapattığınızda RAM bellekteki bilgiler kaybolur.

Not: Bizim beynimiz ile bilgisayarın çalışma mantığı birbirine benzer. Bizim beynimizde bir kısa süreli hafıza birde uzun süreli hafıza vardır. Gözümüzden, kulağımızdan vb. duyularımızdan gelen bilgiler önce kısa süreli hafızaya gelir orada 10-15 sn bekledikten sonra silinir. Eğer kısa süreli hafızamızdaki bilgileri uzun süreli hafızamıza

kaydetmemişsek silinir. Tekrar ederek bilgilerin kısa süreli hafızamızda daha uzun süreli kalarak, uzun süreli hafızamıza kaydetme işlemini kolaylaştırırız.

10

HardDisk (Sabit Disk): Bilgisayardaki verilerin kalıcı olarak saklandığı yerdir.

Buraya kaydedilen veriler kaybolmaz sürekli olarak saklanır.

Ekran Kartı: Görüntüleri ekrana gelmesini sağlayan birimdir.

11

ETKİNLİK-3: Giriş ve çıkış birimlerine örnekler verelim. İnternette araştırarak tanıyalım.

Bilgisayarda veri saklama yöntemleri ve depolama birimleri:

*Bit, byte, ikili, sekizli ve onaltılı sayı sistemleri gibi kavramlar ele alalım.

Bilgisayarda haricî ve dâhili depolama birimleri.

Hafıza Birimleri: Bilgisayardaki dosyaların büyüklüğünü belirtmek için kullanılan ölçü birimleri vardır. Bunlara bilgisayar Hafıza Birimleri denir. Bu hafıza birimlerinin aynı diğer hafıza birimlerinde olduğu gibi birbirlerine göre belli oranları vardır.”

8 bit (bit) = 1 byte (b) 1024 byte (b) = 1 kilobyte (kb) 1024 kilobyte (kb) = 1 megabyte (mb) 1024 megabyte (mb) = 1 gigabyte (gb)

1024 gigabyte (gb) = 1 terabyte (tb)

Küçükten Büyüğe Sıralanışı bit (bit) < byte (b) < kilobyte (kb) < megabyte (mb) < gigabyte (gb) < terabyte (tb)

Klavye Mouse Tarayıcı Mikrofon Kamera Optik Okuyucu

Monitör Yazıcı Hoparlör Çizici Projeksiyon ANA HAFIZA (RAM BELLEK)

GİRİŞ BİRİMLERİ İŞLEMCİ (CPU) ÇIKIŞ BİRİMLERİ

HAFIZA BİRİMLERİ

Harddisk (Sabit Disk) CD - DVD

Disket USB Bellekler Hafıza Kartları

Taşınabilir Harddiskler

12 ETKİNLİK-4: Aşağıdaki hafıza birimlerini eşleştirelim.

Harddisk (Sabit Disk) CD - DVD

Disket USB Bellekler Hafıza Kartları Taşınabilir Harddiskler

RAM Bellek ROM Bellek

Dahili Hafıza

Harici Hafıza

İŞLETİM SİSTEMLERİ

İşletim sistemleri bilgisayar donanımlarının düzgün çalışmasını sağlar. Bilgisayar ile aramızdaki iletişimi sağlar.

Bir nevi bilgisayar ile aramızda arayüz olur.

Windows Linux Pardus

Mac OS (apple bilgisayarların işletim sistemi) IOS, Android(cep telefonları ve tablet bilgisayar için)

Günümüzde bilgisayarlarda en çok kullanılan işletim sistemi windowstur. Akıllı telefon ve tablet bilgisayarlarda ise android işletim sistemi kullanılır. Bazı telefonlarda Windows işletim sistemi vardır. Apple ise telefonlarında kendi işletim sistemini kullanmaktadır.

Not: Akıllı telefonlarda da işlemci ram bellek bulunur, harddisk yoktur ancak bilgileri kaydetmek için hafıza kartı vardır. Bu donanımların çalışmasını düzenlemek için onlarda da işletim sistemi

DEĞERLENDİRME:

1) Sizce Donanım mı? Yazılım mı? Biraz düşünelim. Sizce hangisi önemlidir?

2) Bildiğiniz yazılım çeşitlerini yazabilir misiniz?

3) Bilgi ve iletişim teknolojileri aşağıda yer alan hangi alanlarda kullanılmaktadır?

A) Eğitim B) Ulaşım C) Sağlık D)Hepsi

13 4) Aşağıdaki bilgisayar parçalarının isimlerini yazınız.

1) 2) 3) 4) 5) 6)

5.1.3. DOSYA YÖNETİMİ

KAZANIMLAR:

1. Elektronik ortamda veri yönetiminin önemini fark eder.

2. Temel dosya ve klasör yönetim işlemlerini yapar.

Dosya ve klasör oluşturma, kopyalama, silme, geri alma, taşıma, arama gibi işlemler üzerinde durulur.

DOSYA NEDİR?

Bir diske (harddisk, disket veya CD-Rom)kayıt edilmiş bilgilere

dosya

Her dosyanın bir ismi, uzantısı, byte olarak büyüklüğü, kayıt edildiği tarihi ve saati bulunur.

Bir klasörde (dizinde) bulunan bir dosya ile ayni ismi taşıyan ikinci bir dosya bulunamaz. Fakat farklı dizinler içerisinde ayni isme sahip dosyalar bulunabilir.

Her uygulama programının (word, excel vb.) isminin kendine ait özel bir uzantısı vardır. Bu uzantı dosyanın hangi programa ait olduğunu gösterir.

Bazı dosya uzantıları;

 Microsoft Office Word 

.doc , docx 



Microsoft Office Excel 

. xls, xlsx



Microsoft Office PowerPoint

.ppt, pptx

Microsoft Office Access 

.mdb, mdbx



Video 

avi, mp4, mkv, wmv



Müzik  mp3



Resim 

jpeg , png, gif, bmp



 E-kitap 

pdf 

14

Dosya Yapısı

• Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur.

Dosya Adı

• Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz.

• Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz.

• Dosya isminde aşağıdaki karakterleri kullanamayız.

Nokta

• Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur.

Dosya Uzantısı:

• Dosyaların bilgisayar üzerinden tanınması dosya uzantısı ile olur. Bilgisayar bir dosyayı açmadan önce dosya uzantısına bakar ve resim ise resim programı ile, yazı ise kelime işlemci ile açar.

• Örneğin MP3 uzantılı bir dosyada müzik, PDF uzantılı bir dosyada bir kitap olduğunu dosyayı açmadan anlayabiliriz.

Popüler Dosya Uzantıları:

• Sık kullanılan dosyalara ait uzantıları ve içerikleri aşağıdaki tablodan inceleyelim.

• Resim dosyası uzantıları: (.jpg, .gif, .png, .bmp vb.

• Ses dosyası uzantıları: (.mp3, .wma, .wav, .aac vb.)

• Video dosyası uzantılar:. (.avi, .wmv, .mpg, .mov vb.)

• Belge dosyası uzantılar:. (.txt, .doc, .docx, pdf vb.)

• internet dosyaları :. (“.html”:,

• animasyon dosyaları : (“.swf”, flash,

• “.exe”: uygulama dosyaları,

• “.rar”: sıkıştırılmış dosyalar)

ETKİNLİK-5: Dosyayı kaydetme. Word’te bir şiir yazılır.

<

>

?

*

/

\

: | ‘

’

Dosya Adı

Nokta

Dosya Uzantısı

Günlüğüm.TXT

15

KLASÖR NEDİR?

 Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir.

 Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz.

Niçin Klasör Kullanırız?

• Hiç alışveriş merkezine gittiniz mi?

• Binlerce ürün içerisinde satın almak istediğinizi nasıl buluyorsunuz?

• Alışveriş merkezinde;

– Çikolata almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz?

– Deterjan almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz?

– Süt almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz?

– Elma almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz?

• Nasıl ki alışveriş merkezlerinde binlerce ürün içerisinden almak istediğimizi reyonlar sayesinde kolayca bulabiliyorsak klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar.

Klasör Kullanmazsak…

• Dosyalarımızı gruplamazsak daha sonradan onlara ulaşmakta güçlük yaşarız.

ETKİNLİK-6: Klasör oluşturma, yeniden adlandırma, taşıma, silme vb…

Word aç

Başlat programlar  Microsoft Office  Microsoft word 2007 Kaydet

SÜRÜCÜ NEDİR?

• Dosya ve klasörlerin saklanabileceği fiziksel ortamlardır. Örneğin sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi.

• simgesine tıklandığında açılan ekranda görülebilir.

KLASÖR OLUŞTUR – SİL - AD DEĞİŞTİR

ETKİNLİK-7: Verilen bir metni word ile yazar ve saklar.

16 DEĞERLENDİRME SORULARI:

1) Aşağıdaki boşluklara uygun ifadeler yazarak doldurunuz.

a) Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere ……….. adı verilir.

“?” ile gösterilen kutucuğa yazılması gereken nedir?

b)

c) Microsoft Word’te metin oluştururken kelimeler arasında boşluk bırakmak için

……….. tuşu kullanılır.

d) Bilgisayarda bilgilerin verilen bir komutu/işlemi iptal etmek için ……….. tuşu kullanılır.

2) Bir klasörün adını değiştirmek için aşağıdaki işlemlerden hangisini yapmalıyız?

A)Sağ tık  Klasör B)Sağ tık  Yeni C)Sağ tık  Sil

D)Sağ tık  Ad değiştir

3) Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A)Resim dosya uzantısı *.jpg B)Müzik dosya uzantıs ı *.mp3 C)Microsoft Office Word *.exe D)E-kitap dosya uzantısı *.pdf

Günlüğüm TXT

?

17

ÜNİTE-2

5.2. ETİK VE GÜVENLİK 5.2.1. Etik Değerler

Etik: Etik; doğru ile yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, bunun sonucunda da doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır.

İnternet Etiği: İnternet üzerinde iletişimde bulunurken doğru ve ahlaki olan davranışlarla, yanlış ve ahlaki olmayan davranışları belirleyen kurallar bütünüdür. İnternet etiği, gerçek hayatta insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin internet ortamında da gösterilmesidir.

Etik Davranış Örnekleri:

 İnterneti, insanlara zarar vermek için kullanmamalıyız.

 Başkalarının internette yaptığı çalışmalara engel olmamalıyız.

 Başkalarının gizli ve kişisel dosyalarını internet yoluyla çalmamalıyız.

 Parasını ödemediğimiz yazılımları kopyalayıp kendi malımız gibi kullanmamalıyız.

 Başkalarının elektronik iletişim kaynaklarını izinsiz kullanmamalıyız.

 Tasarladığımız programların doğuracağı sonuçları önceden düşünmeliyiz.

 Elektronik iletişim ortamını başkalarının haklarına saygı göstererek kullanmalıyız.

Sosyal Medyada Etik Olmayan Davranış Örnekleri:

 İnterneti ya da sosyal medyayı insanlara zarar vermek amacıyla kullanmak.

 Proje ödevimizi hazırlarken tüm bilgiyi internet sitelerinden almak.

 Arkadaşımızın çektiği fotoğrafı sosyal medya hesabımızda kendimizin gibi göstermek.

 Arkadaşımızın yalnızca bizimle paylaştığı özel bilgilerini sosyal medya hesabımızda paylaşmak.

 Arkadaşlarımızın ya da başka insanların sosyal medya hesaplarını ele geçirmek.

 Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak.

 Parasını ödemediğimiz yazılımları kopyalayıp kendi malımız gibi kullanmak.

 Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak.

 Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak.

 Komşumuzun kablosuz ağını izinsiz kullanarak film indirmek.

 Firmalara zarar vermek için firmanın sahte web güncesini (bloğunu) oluşturmak.

 Kaynak göstermeden içerik kullanmak.

 Kişilerin gerçek kimliklerini gizleyerek sahte profiller oluşturmak.

 Şirketlerin itibarını artırmak için web güncesi (blog) yazarlarına ücretli olarak yanlı içerik hazırlatmak.

 Bilgisayarımızdan sosyal medya hesabına giren arkadaşımızın hesabındaki fotoğrafları izni olmadan silmek ya da değiştirmek.

Kamu spotu:

Toplumu ilgilendiren ve yayınlanmasında kamu yararı bulunan, insanların bilinçlenmesine yönelik olarak hazırlanan reklamlara, kısa filmlere denir.

İNTERNET VE BİT KULLANIM KURALLARI

İnternet artık günümüzde toplumsal hayatın bir parçası haline geldi. İnternet hayatımızda pek çok şeyi kolaylaştırıyor. Ancak bu kolaylıkların yanı sıra interneti kullanırken de herhangi bir zararla karşılaşmamak için dikkat etmeniz gereken önemli birkaç husus bulunuyor.

İlköğretim çağındaki çocukların dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda listelenmiştir.

 İnternette sohbet ederken, adınız, soyadınız, adresiniz, telefon numaranız gibi kişisel bilgilerinizi ve kredi kartı numaranızı asla vermeyin.

 Diğer kişilere internette kullandığınız adınızı ya da parolanızı söylemeyin.

18

 İnternette ailenizle birlikte gezinin. Eğer ailenizin zamanı uygun değilse, ziyaret ettiğiniz siteleri ailenize söyleyin.

 Ziyaret ettiğiniz sitenin "Güvenlik Politikası"nı ailenize söyleyin. Böylece siz ve aileniz, sizin hakkınızda istenen bilgilerin, sitede ne amaçla kullanılacağı konusunda bilgi sahibi olacaksınız.

 Bir aktiviteye ya da oyuna katılabilmeniz için sitenin çok fazla kişisel bilgiye ihtiyacı yoktur. Bu nedenle gereğinden fazla bilgi vermeyin, gerekirse siteyi terk edin.

 Bazı insanların kötü niyetli olabileceklerini ve çocuk olmadıkları halde çocuk gibi davranabileceklerini unutmayın. Bu nedenle İnternette tanıştığınız kişileri ailenize söyleyin.

 Ayrıca yeni tanıştığınız kişilerden aldığınız mesajları ailenize gösterin ve onların onayı olmadan bu mesajlara cevap vermeyin.

 Ailenize sormadan Internet aracılığıyla hiçbir şey satın almayın ve hiçbir koşulda kredi kartı numarası vermeyin.

 Ailenizle konuşmadan Internet aracılığıyla sorulan sorulara cevap vermeyin. Hiçbir formu doldurmayın ya da hiçbir yarışmaya katılmayın. Ayrıca girdiğiniz sitenin bir güvenlik politikası olup olmadığını kontrol edin ve verdiği bilgilerin başkaları ile paylaşılmayacağı konusunda güvence verip vermediğine bakın. Aksi halde hiçbir şekilde kişisel bilgi vermeyin.

 İnternette hiçbir tartışmaya ya da kavgaya katılmayın. Eğer biri sizinle tartışmaya ya da kavgaya yeltenirse, ona cevap vermeyin ve ailenizi konudan haberdar edin.

 Eğer bazı kişilerin çocuklara söylenmemesi gereken bir şey söylediğine rastlarsanız ailenize söyleyin.

 İnternetle ilgili konular hakkında hiçbir şeyi ailenizden saklamayın.

 Eğer birisi size resim gönderir, gitmemeniz gereken bir siteyi ziyaret etmenizi önerir ya da uygun olmayan bir dille konuşmayı önerirse, ailenizi durumdan haberdar edin.

 Eğer birisi yapmamanız gereken bir şeyi yapmanızı isterse, ailenize söyleyin.

 Ailenizin onayı olmadan internette tanıştığınız hiç kimseyi aramayın.

 Aileniz yanınızda olmadan ve onaylamadan internette tanıştığınız kimseyle buluşmayın.

 İnternette tanıştığınız kimseye, ailenizin izni olmadan hiçbir şey göndermeyin.

 Eğer İnternette tanıştığınız birisi size herhangi bir şey gönderirse ailenize söyleyin.

 İnternette iyi bir dil kullanın ve nazik olun.

 Sadece şaka yapıyor olsanız bile kimseyi korkutmayın ya da tehdit etmeyin.

 Ailenizin sizin güvenliğinizi ve sağlığınızı düşündüklerini bilin. Bilgisayar ve internet konusundaki kurallara uyma konusunda ailenizle işbirliği içinde olun ve Internet yüzünden başınıza ne gelirse gelsin ailenize söyleyin.

BİLİŞİM SUÇLARI

Bilişim suçu en basit tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak girmek, orada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden izinsiz veri kopyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek bilişim suçlarını oluşturmaktadır.

Bilgisayarla işlenebilen her suç bilişim suçu değildir. Genellikle bilişim suçları ve bilgisayar aracılığı ile işlenebilen suçlar birbirine karıştırılmaktadır. Bazı suçlar gerçek hayatta işlenebildiği gibi internet aracılığı ile de işlenebilmektedir. Her ne kadar bu tür suçlar kamuoyunda bilişim suçları olarak adlandırılsa da, hukuki anlamda bu suçlar bilişim suçları değildir. Örneğin, "hakaret suçu" gerçek hayatta yüze karşı işlenebileceği gibi, bir web sitesi aracılığıyla ya da her çeşit yazışmalarla işlenebilir. Hakaretin internet aracılığı ile gerçekleştirilmesi bu eylemi bilişim suçu haline getirmemektedir. Böyle bir durumda fail hakaret suçundan ceza alacaktır. Bu tip örnekleri çoğaltmak mümkündür.

19 Bilişim Suçları İle Karşılaştığınızda Yapmanız Gerekenler

Bir vatandaş olarak öncelikli göreviniz suçtan ve suçludan haberdar olduğunuzda Cumhuriyet Başsavcılıklarına veya kolluk kuvvetlerine durumu bildirmektir. Eğer bir bilişim suçunun mağduru olunmuş ise, vakit kaybetmeden suça ilişkin her türlü bilgi veya bulgu ile Cumhuriyet Başsavcılıklarına derhal şikayette bulunulmalıdır.

"155 Polis İmdat" hattına, 155@egm.gov.tr elektronik posta adresine bildirimde bulunulabilir.

Bazı katalog suçları için doğrudan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığına da bildirimde bulunulabilir. 5651 sayılı yasa gereği belirlenen bu suçlar; intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar oynanması için yer ve imkan sağlama ve Atatürk aleyhine işlenen suçlardır. Örneğin çocuk pornografisi içeren, uyuşturucu maddeye özendiren veya bu maddeyi pazarlayan siteler hakkında direkt TİB’in www.ihbarweb.org adresinden bildirimde bulunulabilir.

Bilişim Suçları İle İlgili Alabileceğiniz Önlemler

 Şirketinize veya şahsınıza ait önemli bilgilerinizin yer aldığı bilgisayarınız ile özel güvenlik önlemleri almadan internete bağlanmayınız.

 Sohbet (chat vb.) ortamında tanıştığınız kişilere şahsınız, aileniz, adresiniz, telefonunuz, işiniz v.b. konularda bilgi vermeyiniz.

 İnternet ortamında tanıştığınız kişilere kredi kartı bilgilerinizi vermeyiniz.

Neler öğrendik, Değerlendirelim

1- Bilişim teknolojileri ile İnterneti kullanma ve yönetme sürecinde etik ilkeler nelerdir? Etik ilkelere uymanın önemini açıklayın.

2- Etik ilkelerin ihlali sonucunda nelerle karşılaşırız?

3- İnternet ve Bilişim Teknolojilerini kullanırken nelere dikkat etmeliyiz?

Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanı “D”, yanlış olanı “Y” harfi ile belirtiniz.

( ……… ) İletişime geçilen kişilerin tanıdık olmasına dikkat etmeliyiz.

( ……… ) Bilgisayarları kullanırken vücut sağlığına dikkat etmeliyiz.

( ……… ) Bilgi güvenliğine dikkat etmeliyiz.

( ……… ) Antivirüs programı kullanarak virüslerin bilgisayara zarar vermesini engelleyebiliriz.

( ……… ) Kişilerin özel hayatlarında müdahale edilmemelidir.

4- Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanlara “ D ”, yanlış olanlara “ Y ” harfi ile belirtiniz.

 (…....) İnternetteki bütün bilgiler doğrudur.

 (…....) Bilgisayar başında fazla zaman geçirirsek sağlığımız bozulabilir.

 (…....) Virüslerden korunmak için anti-virüs programları kullanmalıyız

 (…....) Elektrik kablolarının ve prizlerin topraklı olup olmamasının hiçbir önemi yoktur.

5- Aşağıdakilerden hangisi bilişim teknolojilerinin iyi niyetli kullanımına örnektir?

A) Forum sitelerinde özel bilgilerimizi paylaşmamak B) Doğru olmayan bilgileri internette yaymak

C) İnsanların özel hayatına girerek gizlice onları dinleme veya görüntülemek D) Başkalarının kullanıcı ve şifre bilgilerini ele geçirmek

E)

6- Bir bilişim suçu ile karşılaştığımızda aşağıdaki numaralardan hangisini aramalıyız?

A) 155 B) 4440444 C) 110 D) 212

20 5.2.2. DİJİTAL VATANDAŞLIK

E-DEVLET

Ülkemizde yeni bir kavram olan e-devlet, verimliliği artırmak amacıyla ve çağdaş toplum olmanın bir gereği olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlamda yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı olarak “dijital ortamda” sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.

Niçin e-Devlet ?

Küreselleşmenin hızla ilerlediği ve ekonomik anlamda sınırların ortadan kalktığı bir dünyada, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, Türkiye ile diğer gelişmiş ülkeler arasındaki açığı artırmaktadır. Türkiye’nin bu açığı kapatabilmesi ve Bilgi Toplumuna ulaşabilmesi için devletin, gelişmiş teknolojiyi kullanması ve yeni bir yapılanmaya gitmesi gerekmektedir. Bu yapılanma modeli, e-Devlet olarak belirtilmektedir. Fountain'ın da belirttiği gibi internet teknolojisinin yönetim üzerine etkilerinin önemi ve derinliği sadece sağladığı hızdan değil, koordinasyon, iletişim ve kontrol mekanizmalarını etkileme potansiyelinden de kaynaklanmaktadır; ki bu da örgütlerin doğasının köklü biçimde değişmesi anlamına gelmektedir

Bu bağlamda, e-Devlet ile amaçlananlar;

 Devletin şeffaflaşması,

 Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması,

 Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,

 Kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelemesinin önlenmesi,

 Kamunun hizmet verdiği vatandaşların yaşamalarının kolaylaştırılması,

 Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması olarak özetlenebilir.

Bunların gerçekleşmesi durumunda sağlanacak yararlar şunlardır;

 Zamandan kazanç sağlanacaktır,

 Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır,

 Memnuniyet artacaktır,

 Ekonomik gelişim desteklenecektir,

 Hayat kalitesi artacaktır,

 Bireysel katılım artacaktır,

 Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır,

ETKİNLİK: E-devlet, e-randevu, e-bankacılık, e-okul gibi uygulamaların incelenmesi

5.2.2.2. Dijital kimliklerin gerçeği yansıtmayabileceğini bilmelisiniz.

Çevrim içi ortamlarda dürüst olma ve sahte kimlikler oluşturmama üzerinde durulur.

5.2.2.3. Dijital paylaşımların kalıcı olduğunu ve kendisinden geride izler bıraktığını bilmelisiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI:

1)

a) Manyetik Kimlik

b) E Devlet c) Nüfus Cüzdanı

d) Dijital Kimlik

21 5.2.3. GİZLİLİK VE GÜVENLİK

Kavramlar:

Şifre (parola) güvenliği, kişisel bilgilerin güvenliği, mahremiyet gibi kavramlar Bilgi güvenliği için gerekli tedbirler:

1- İyi bir şifreleme yapmak 2- Güvenlik duvarı kullanmak 3- Antivirüs kullanmak

4- Özel bilgilerimizi kimseyle paylaşmamak

Güçlü şifre yazma Kuralları:

 En az 8 karakter kullanın.

 Basit kelimeler içerisindeki harf ve rakamları değiştirebilirsiniz.

 Şifrenize mutlaka sayı, büyük-küçük harf ve bir sembol ekleyin.

 Şifre belirlemeden önce unutmayacağınız bir cümle oluşturun.

 Belirli bir güvenli parola bulun. Farklı siteler ya da e-posta adresleriniz için, kullandığınız siteye özel olarak ek sembol, harf ya da sayı ekleyin.

 Sözlükten alınan bir sözcük kullanmayın.

 Hiçbir özel kimlik bilgisi kullanmayın.

 Kolayca tahmin edilebilecek bir parola kullanmayın.

Güvenlik ile ilgili önemli Kurallar:

 Parolanızı düzenli olarak en az 6 ayda bir değiştirin.

 Arkadaş listenizi ve bilgisayarınızı koruyun.

 Başkasının bilgisayarında, okulda veya internet kafede kullandığınız bilgisayarlarda “Beni hatırla” seçeneğini kullanmayın.

 Oturumu kapatmayı unutmayın.

 Şifrenizin başkası tarafından kullanıldığını düşünüyorsanız, güvenli doğrulama yolları ile şifrenizi sıfırlayın.

2-Güvenlik Duvarı:

 Güvenlik duvarı, ,bir ağ veya internet üzerinden sizin bilgilerinize isteğiniz dışında bilgisayarınıza erişimi engellemek için kullanılan yazılım ya da donanım olabilir.

3-Antivirüs Yazılımı:

 Bilgisayar virüslerine karşı oluşturulan yazılımlardır. Virüsler çalışma prensiplerine göre, etki alanlarına göre ve yayılma şekillerine göre sınıflandırılabilir. Örneğin, Trojen, spam, Makro vb.

 Virüsler genellikle internet ortamında, Cd, USB bellek, Hafıza Kartı vb. ortamlarda yayılırlar. Virüslerde korunmak için antivirüs yazılımı kullanmalıyız.

22

5.2.3.2. Gizli kalması gereken bilgi ile paylaşılabilecek bilgiyi nasıl ayırt edebiliriz.

Paylaşılan bilgilerin niteliği konusunda sorumlu davranmalısınız.

23 DEĞERLENDİRME SORULARI:

1) Aşağıdakilerden hangisi bir e-devlet uygulaması değildir?

A) E-Okul

B) İnternet bankacılığı C) İnternette oyun oynamak D) İnternetten vergi borcu yatırma

2) Bir bilişim suçu ile karşılaştığımızda aşağıdaki numaralardan hangisini aramalıyız?

A) 155 B) 4440444 C) 110 D) 212

3) Aşağıdakilerden hangisi bilişim suçu değildir?

A) Bilgisayarı hacklemek.

B) Mağazadan bilgisayar çalmak.

C) Kredi kartı şifrelerini ele geçirmek.

D) Özel bilgilerimizin internette izinsiz kullanılması.

4) İnternette bir siteye üye olurken aşağıdaki şifrelerden hangisini kullanmamız hesabımızı daha güvenli hale getirir?

A) 123456 B) 111111

C) 35_Ad78 D) aaaaaa

5) Bilgisayarımızı izinsiz bir şekilde bizden başka kimsenin açmasını istemiyorsak ne yapmalıyız?

A) Bilgisayarımıza virüs programı kurmalıyız.

B) Bilgisayarımıza açılış şifresi koymalıyız.

C) İnternete hiç girmemeliyiz.

D) Dosyalarımızı gizlemeliyiz.

24

ÜNİTE-3

5.3. İLETİŞİM, ARAŞTIRMA VE İŞ BİRLİĞİ 5.3.1. BİLGİSAYAR AĞLARI

İki ya da daha fazla bilgisayarın bilgi paylaşımı veya iletişimi için bağlanmasıyla oluşan yapıya

“Bilgisayar Ağı” denir. Örnek: Okul, hastane, banka, kütüphane gibi yerlerde kullanılır. Resim, video gibi dosyalar, ağda tek bir yazıcı kullanılması, birbirleriyle iletişim kuran yazılımlar, oyun vs., yazılı veya görüntülü konuşma şeklinde iletişim gibi işlere yarar.

Neden Bilgisayar Ağlarına Gereksinim Duyulur?

1)

Veri paylaşımı

2) Elektronik-posta

3) Çevre birimlerini paylaşmak 4) Uygulamaları ortak kullanmak

AĞ TÜRLERİ

Yerel Alan Ağı: Birbirine yakın mesafedeki; aynı binada veya aynı oda içerisinde bulunan bilgisayarların bağlanmasıyla oluşturulan ağlardır.

Metropol Alan Ağı: Bir şehir ya da geniş bir mekânda bulunan Yerel Alan Ağlarının birbirine bağlanmasıyla oluşan ağ türüdür.

Geniş Alan Ağı: Birbirine çok uzak mesafedeki bilgisayar veya ağların bağlanmasıyla oluşan ağ türüdür.

İNTERNET VE İLETİŞİM;

1969 yılında ABD Savunma Bakanlığı bünyesindeki “İleri Araştırma Projeleri Ajansı” tarafından ortaya çıkartılmıştır.

Türkiye İnternet’e Nisan 1993 ’ten beri bağlıdır.

İnternet bağlantısı için gerekli olan malzemeleri iki bölümde inceleyebiliriz.

Donanım ve yazılım.

İnternet Bağlantısı için Gerekli Donanımlar

1- Ağ Kablosu: Bilgisayar ile Modem arasında veri taşımaya yarayan kablodur. Ağ kartından çıkan veri ağ kablosu yolu ile modeme ulaştırılır.

2- Ağ kartı (Ethernet Kartı): Bir bilgisayarın ağ üzerindeki diğer araçlarla veri alış verişini sağlayan iç donanım birimidir.

3- Telefon hattı

4- Modem: Bilgisayarların telefon hattı üzerinden internete bağlanmasını sağlayan elektronik cihaza modem denir.

5- İnternet Servis Sağlayıcı (ISS) : Telefon hattı veri iletiminde önemli bir rol oynamaktadır. İnternet erişiminin oluşabilmesi için servis sağlayıcılara başvuru yapılması gerekir.

25

Kablosuz Ağ: İnternete bir kablo ihtiyacı olmadan, radyo frekansı kullanarak bağlanmamızı sağlayan ağ sistemdir.

Ethernet Kartı: Bilgisayar ile modem arasındaki ilişkiyi sağlayan parçadır.

Günümüzde ethernet kartları kablolu ve kablosuz olarak modemle ilişki kurmaktadır.

Modem: Dijital bilgileri analog bilgilere, analog bilgileri dijital bilgilere dönüştüren alet olarak tanımlanabilir. Günümüzde en fazla kullanılan modemler ADSL Modem olarak isimlendirilir. Modemler kablolu ve kablosuz olarak ikiye ayrılır.

Kablo: Kablolu modem ve bilgisayar arasındaki bağlantıyı sağlamak amacıyla kullanılır. Günümüzde en çok kullanılan kablo CAT5 olarak isimlendirilir. Kabloların ucuna RJ45 isimli parçaların takılması gerekir.

Telefon Hattı – Fiber Hat : İnternet bağlantınızın hızı, yükleme, indirme kapasitesi, bağlantınızın sürekli olması telefon hattınıza (fiber hattınıza) bağlıdır.

Önceleri internet bağlantısı için telefon gerekli olmasına rağmen şimdiler de telefona gerek kalmamıştır.

DEĞERLENDİRME SORULARI:

1) Aşağıdakilerden hangisi bir e-devlet uygulaması değildir?

A) E-Okul

B) İnternet bankacılığı C) İnternette oyun oynamak D) İnternetten vergi borcu yatırma

2) İki ya da daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıya ne denir?

a) İşletim Sistemi b) Klasör c) Bilgisayar Ağı d) Masaüstü

3) Aynı mekanda bulunan ya da birbirine yakın bilgisayarların oluşturduğu küçük bilgisayar ağlarına ne ad verilir?

a) WAN b) LAN c) İnternet d) Modem

26 5.3.2. ARAŞTIRMA

5.3.2.1. İnternet adreslerinin oluşumu ve yapısı

Web Adresi Nasıl Yazılır?

İnternet: Dünyadaki tüm bilgisayarları birbirine bağlayan, elektronik bir iletişim ağıdır.

www(World Wide Web: Dünya çapında ağ): Dünyadaki bilgisayarların birbirleri ile iletişim kurabildikleri büyük bir ağdır. Böylece, internette bulunan yazı, grafik, ses, görüntü ve resim gibi tüm içerikler, diğer bilgisayarlara iletilebilir. Tüm web sitelerinin adresleri, ‘www.’ ile başlar. Bu ağa kısaca ‘web’ de deriz.

e-posta: Internet üzerinden gönderilen elektronik mektup, e-mail.

URL: (Uniform Resource Location: Düzgün Kaynak Bulucu) Web sitelerinin, internetteki yerini belirleyen bağlantı adreslerine verilen isimdir. Her web sayfası, kullanıcılarının ulaşması için bir bağlantı adresine yani bir URL'ye sahiptir.

Sitenin Türünü Belli Eden Diğer Belli Başlı Uzantılar

 .gov: Devlet Daireleri için kullanılır.

 .com: Ticari siteler için kullanılır.

 .org: Ticari olmayan, vakıf siteleri için kullanılır.

 .k12: İlköğretim ve siteler için kullanılır.

 .mil: Askeri siteler için kullanılır.

 .net: İletişim ağları ile ilgili kuruluşlar için kullanılır.

 .edu: Eğitim kurumları (üniversiteler gibi)

 .info: Bilgi içerikli sitelerin web adreslerinde kullandıkları alan uzantısıdır.



Ülke Kısaltmalarına Örnekler:

 .uk: İngiltere

 .ca: Kanada

 .jp: Japonya

IP Adresi Nedir?

Belli bir ağa bağlı cihazların ağ üzerinden birbirlerine veri yollamak için kullandıkları sayısal adrestir.

193.140.80.201 internet adreslerini bu şekilde akılda tutmak zor olduğu için internet adreslerini kullanırız.

www.tubitak .gov.tr internet adreslerini kullanırız.

27 Etkinlik :

1. Aşağıdaki adreslerin seçili olan uzantıların ne anlama geldiğini yazınız.

1. www.afiyetolsun.net ...

2. www.ankara.edu.tr...

3. www.oyuntr.com...

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki kısaltmaların karşına anlamlarını yazınız.

gov:……

edu:……….

mil:………..

com:………

tr:……….

2. İnternet adresi nedir?

...

3. Bilgisayarda internete girmemizi sağlayan kart aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ses Kartı C) Anakart

B) Ethernet Kartı D) Ekran Kartı

4. Aynı mekanda bulunan ya da birbirine yakın bilgisayarların oluşturduğu küçük bilgisayar ağlarına ne ad verilir?

a) WAN b) LAN c) İnternet d) Modem

28

POP-UP: İnternette gezinirken aniden açılan küçük pencere uygulamalarıdır. İstersek, bilgisayarımızda pop- up uygulamalarını engelleyebiliriz.

http: (Hyper Text Transfer Protocol: Yüksek metin yollama sözleşmesi) Internet sitelerinin açılmasını sağlayan komutlar http ile iletilir. Internet adreslerinin önüne “http://”yazılarak, web sitesinin açılması sağlanır.

Hosting: Web site içeriklerinin, internette görünebilmesi için sürekli internet bağlantısına sahip yerlerde tutulması gerekir. Böylece, her zaman web sitelerine ulaşabiliriz. İşte bu sisteme hosting denir.

Siber: Internet ile ilgili olan durumlar için kullanılır. Örneğin, siber dünya, siber zorbalık, siber tuzaklar vb.

Spam: İnternette, isteğimiz dışında aldığımız, kimin gönderdiği belli olmayan e-postalardır. Çoğunlukla spam maillerin (iletilerin) amacı, reklam yapmak ya da bilgisayara virüs bulaştırmaktır.

Arama Motoru: İnternette arama yaptığımız web siteleridir. Yazdığımız sözcüklerin geçtiği tüm web sitelerini listeler ve bilgiye hızlı ulaşmamızı sağlar. Örneğin, www.google.com.tr, https://duckduckgo.com, www.yandex.com.tr, www.yani.com.tr

Çevrim içi (online): İnternette bir sitenin aktif olarak çalışması ya da kişilerin internette ulaşılabilir olması durumudur. Eğer arkadaşımız, çevrim içi yani online görünüyor ise; arkadaşımızın internete bağlı olduğunu anlarız.

Çevrim dışı(offline): İnternette bir sitenin çalışmaması ya da kişilerin internette aktif olmaması durumudur.

Eğer arkadaşımız, çevrim dışı yani offline görünüyor ise; arkadaşımızın o an internete bağlı olmadığını anlarız.

Profil: E-posta ya da sosyal medya sitelerinde oluşturduğumuz ve kendimiz ile ilgili bilgilerin olduğu kişisel sayfalardır. Örneğin profil sayfamıza, adımızı-soyadımızı yazabilir ve profil fotoğrafımızı koyabiliriz.

Belirlediğimiz profil sayfası ile internete giren diğer insanlar bizi tanır.

Virüs: Bir bilgisayardan diğerine yayılan ve bilgisayarı olumsuz etkileyen kötü amaçlı yazılımlardır.

@: E-posta adresimizi yazarken, ismimizden sonra kullandığımız işarettir. Örnek: neslihanbilgili@gmail.com

İnternette Arama Yapma:

Web Tarayıcıları

1- WorldWideWeb, 26 Şubat 1991 2- Internet Explorer, 16 Ağustos 1995

3- Opera, 1996 4- Safari, 7 Ocak 2003 5- Mozilla Firefox, 9 Kasım 2004 6- Google Chrome, 2 Eylül 2008 7- Yandex Browser, 1 Ekim 2012

Arama Motorları

1- Google 2- Yandex 3- Search.com 4- Wikipedia.org

5- Bing 6- Yahoo

29 Not:

1- Arama yaparken, yazım hataları arama motorları tarafından düzeltilir. Bu yüzden, kelimeyi kısaltma kullanmadan tam olarak yazın. Bir kelimeyi yanlış dahi yazsanız, arama motorlarının yazım denetleyicisi o kelimeyi otomatik olarak en sık kullanılan yazıma dönüştürür.

2- Arama yaparken kısaltmalar kullanmamalı ve kelime tam olarak yazılmalıdır.

3- “……..” tırnak içerisine yazdığınız kelimeler aynı şekilde ile aranır ve arama sonuçlarında aradığınız sözcük kalıplarını görebilirsiniz.

4- Arama motorunda sadece kelimeleri yazarak arama yapmayız. Görsel (resim, fotoğraf) da arayabiliriz. Bunun için önce, arama motoru sayfasında ‘Görsel Arama’ özelliğini seçmemiz gerekir. Daha sonra masaüstünde ya da bilgisayarımızda kayıtlı herhangi bir görseli, sürükleyerek arama bölümüne bırakırız.

5- Arama motorunda ayrıca sesli arama da yapabiliriz.

30 5.3.2.4. Ulaştığı bilginin doğruluğunu farklı kaynaklardan sorgular Bilgilerin bilimsel açıdan güvenilir kaynaklardan alınması gereklidir.

5.3.2.5. Ulaştığı bilgiyi kaynak göstererek düzenler.

Bilgiler sunulurken dürüst olmanın ve kişi haklarına saygı duymanın önemi vurgulanır. Bilimsel etik çerçevesinde aşırma ve uydurma gibi etik olmayan durumlar açıklanır.

31 5.3.2.6. EBA kullanılarak yapılabilecekleri açıklar.

Ulusal kaynaklarla geliştirilen ortamların ve yazılımların kullanılması teşvik edilir.

EBA: Eğitim Bilişim Ağı, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından oluşturulan eğitim platformudur. İnternet adresi:

www.eba.gov.tr

EBA’da Neler Yapabilirim:

 Araştırma

 Ders kitaplarına internet ortamında erişmek

 Ulusal ve yerel dergileri okumak

 Güncel ve eğitici kitapları okumak

 Ulusal yarışmalara katılmak

 Ders tekrarları ve konu çalışması

 Deneme, alıştırma test soruları çözmek

 Ödev yapmak için,

 Destekleme ve yetiştirme kurs başvuruları

 Eğitici oyunlar oynamak

EBA’ya öğrenci girişi için gerekli bilgiler: T.C. Kimlik Numarası, Öğrenci Okul Numarası, Nüfus Cüzdanı Cilt No EBA derse Giriş: EBA Ders modülüne iki yerden ulaşabilirsiniz:

1. EBA internet sitesinin ana menüsünden EBA Ders bölümüne tıklayarak.

2. Ana Sayfadaki EBA Ders bağlantısına tıklayarak.

EBA Ders: Öğrencilerin okulda gördüklerin derslerin tekrarını yapabilecekleri, gerek konu anlatımları gerekse konu tarama, deneme gibi testlerin bulunduğu öğrenciye ya da öğretmene özel olan bölümdür. Bu bölüm istenirse öğretmenler tarafından öğrencilerin ödevlendirilmesi ve ödev takibi için kullanılabilir.

EBA Ders Sınavlar: EBA Ders üzerinden ünite testlerine ya da konu kavrama testlerine ulaşmak için Dersler menüsünün alt menüsü olan Sınavlar kısmı tıklanır. Sınıf ve ders seçiminin ardından üniteler ve konular şeklinde ayrılmış olan bölümden testlere ulaşılır.

Not: EBA İnternet sitesinde haber, video, görsel, ses, kitap, dergi, doküman gibi birçok içerik bulunmaktadır. Bu bilgilere arama yaparak ulaşılabilir. Ayrıca menü yardımı ile de ulaşabilirsiniz.

32 5.3.3. İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE İŞ BİRLİĞİ

Türkiye'de İnternetin Tarihi ve Gelişimi

İlk defa 1960'lı yıllarda ortaya çıkan internetin, dünya geneline bu kadar çok yayılacağını ve hayatın vazgeçilmezleri arasına gireceği, büyük ihtimal tahmin edilemezdi. Kökeni, ABD, Fransa ve İngiltere hükümetlerinin bilgisayarlar arasında ağ bağlantısı kurmak için yaptığı çalışmalara dayanan internetin bizim bildiğimiz haliyle, genel kullanımın yayılması 1980'li yıllara uzanıyor.

İnternetin Türkiye'ye gelişi ise ilk kez 12 Nisan 1993 tarihinde ODTÜ'den, Ankara-Washington arasına kurulan kiralık bir hat ile gerçekleştirildi. Bu bağlantı hızı 64 Kbps ile hayata geçti. İnternetin vatandaşların evlerine girmesi ise servis sağlayıcılarının ortaya çıkması ve çeşitlenip, çoğalmasıyla oldu. İnternetin ilk senelerinde, bireylerin ağa erişim için en fazla kullandığı yöntem çevirmeli kullanımdı. İnternetin hızı o kadar düşüktü derecedeydi ki, bağlantı için hattan gelen sesi uzunca bir süre dinlemek gerekiyordu.

Türkiye'nin GSM teknolojisiyle tanışması ise 1994'de gerçekleşti. GSM ilk defa Ankara, İstanbul ve İzmir'de kullanıcılara hizmet vermeye başladı.

Türkiye, 2000'li senelerde internete bağlanmak için ADSL teknolojisiyle tanıştı ve bu sayede çevirmeli bağlantı eskimiş oldu. ADSL ile internete bağlanma hızında ülke genelinde bir artış yaşandı.

Cepten Bağlantı Son yıllarda Türkiye'de akıllı telefon kullanımı oldukça artmış durumda. Türkiye'de kişilerin

%74,4'ü internete kablosuz olarak bağlanmak için cep telefonu veya akıllı telefon kullanıyor. 3G hizmeti de 61 milyon aboneye ulaşmış durumda.

Türkiye'de hanelere fiber ağ ve cep telefonlarına ise 4,5G teknolojisinin gelmesiyle internete bağlanma hızında yaşanan artışın artması bekleniyor.

4G Hız Devrimi Dünyada 4G mobil bağlantısı gerçekleştiren ülkelerin başında Güney Kore %97 ile önde geliyor. Güney Kore'yi, Japonya ve Hong Kong takip ediyor.

5. nesil mobil ağ olarak adlandırılan 5G teknolojisinin küresel olarak 2020'li yıllara doğru gelmesi öngörülüyor.

4. nesil kablosuz telefon teknolojisi 4G'nin gelmesini sağlayarak 5G altyapısının öncüsü olacak 4.5G ile Türkiye 2016 baharında daha hızlı bir mobil internete merhaba demiş oldu.

iletişim araçları (e-posta, forum, sohbet, sesli-görüntülü konferans vb. güncel teknolojiler)

Bilgi akışını sağlayan araçlara verilen addır. Bu akış, "bireyden çoğula" veya "çoğuldan bireye" yönüyle olan iletişime göre çeşitlenirler.

Bilişsel İletişim Araçları

Sanal ortamda, bilgi teknolojilerini kullanılarak gerçekleştirilen, bireysel veya toplu iletişim araçlarıdır.

Örneğin e-postalar, forumlar, sohbetler, sesli –görüntülü konferanslar, web kamera'lar, bloglar, vb.

E-posta (e-mail):

Elektronik posta (e-posta), Internet üzerinde bilgisayarlar ve insanlar arasında bilgi alışverişini sağlayan ve en yaygın kullanılan Internet uygulamasıdır.

E-postalar, İnternet üzerinden gönderilen ve alınan dijital mektuplardır. E-posta (İng: e- mail) "elektronik posta" sözcüklerinin kısaltmasıdır. Görsel olarak kâğıt bir mektup ile aralarında büyük bir fark yoktur. E-postalara resim, müzik, video gibi her türlü dosya türü eklenebilir ve alıcının bilgisayarına transfer edilebilir.

E-posta hesapları bu hizmeti veren çeşitli sitelerden ücretsiz veya belirli bir ücret karşılığında açılabilir. E-posta adresleri; kullanıcı adı, adres işareti, hesabın oluşturulduğu sitenin e-posta sunucusunun adı, nokta (.) ve site uzantısının aralık bırakılmadan yazılması ile oluşur. Örneğin: vikipedist@vikipedi.com

33 Forumlar

Forum (lar) kişilerin bilgilerini paylaştıkları, bir-birleri ile çeşitli paylaşımlarda bulundukları Online bir ortamdır. Bu ortamda paylaşılan bilgiler, belgeler insanların faydalanabileceği ve çevreye zarar vermeyen nitelikte olmalıdır. Forum belli bir siyasi görüş taşımadığı müddetçe siyasi görüş belirtmek doğru olmayabilir, veyahut siyasi yorumlar yapıp kafa bulandırmak doğru olmayabilir. Bu yüzden bir Forum’ u her çeşit insanın (sinirli, deli, psikopat, aklı başında, zeki, Türk, Arap, …) ziyaret edilebilineceğini düşünüp mesajlarımızı ona göre atılmalıdır.

Sohbet

Genel olarak internet üzerinden diğer insanlarla konuşmak olarak açıklanabilir. Sohbet edebilmek için mirc gibi internetten sohbet programlarına ihtiyacımız vardır.

Mirc internet üzerindeki belli server'lara bağlanarak internet üzerinden diğer insanlarla genel veya özel olarak sohbet etmek için kullanılan bir programdır.

Sesli-Görüntülü Konferans

Ses kartınız, mikrofonunuz, Web kameranız varsa bazı programlarla Internet üzerinden sesli ve görüntülü görüşme yapabilirsiniz. (Tabii Web kameranız yoksa aynı programlarla sadece sesli görüşme yapabilirsiniz).

Görsel - İşitsel İletişim Araçları

Göz ve Kulağımıza hitap eden, multimedya teknolojilerini kullanan, iletişim araçlarıdır. Örneğin televizyon, sinema, radyo, vb.

BİLGİ PAYLAŞIMI İÇİN ARAÇLAR

İşbirlikli Yazarlık (Ör: Viki)

Bir alandaki çalışmada başkalarıyla işbirliği yapan, ortaklaşa iş yapanlara işbirlikli denir.

Vikipedi, çevrim içi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrim içi bir topluluktur.

Kullanıcılar bu tarz sitelere üye olarak oradaki bilgileri belli kriterler çerçevesinde düzenleyip, güncelleyebilirler.

Çoklu Ortam Paylaşımları (Ör: YouTube, Flickr)

Çoklu ortam; metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video ve animasyonların bilgisayarda gösterilmesi, dosyalarda saklanması, bilgisayar ağından iletilmesi ve sayısal olarak işlenmesi ile ilgili bir kavramdır. Çoklu ortam dediğimiz zaman, çeşitli türdeki bilgi kaynaklarının bir arada olması anlaşılmaktadır. Bir örnekle açıklarsak; sadece ses veya görüntü, bilginin gösterildiği birer ortamdır;

bunlar bir araya getirildiğinde ise çoklu ortam olarak adlandırılmaktadır. Bu durumda; metin,

ahmetyildirim@hotmail.com

kullanıcı adı

adres işareti

@

site uzantısı sunucu adı