Gönderim Tarihi: 16.07.2016 DOI Number:http://dx.doi.org/10.21497/sefad.285092
∗يقیبطت تایبدا رد يبان و یدعس رعش ۀسیاقم و یسررب
Doç. Dr. Homeyra ZOMORRODI Tahran Üniversitesi İnsani Bilimler Fakültesi
Fars Dili ve Edebiyatı Bölümü zomorrodi@ut.ac.ir
Diyadin AZARAK
Tahran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı ABD Doktora Öğrencisi
sadiyadin@gmail.com هدیكچ تايبدا ،ىقيبطت دننامه رياس هخاش ىاه مولع ،ىرشب هتشر ىا نيون و ايوپ هدوب هك لوطرد نرق ود ،هتشذگ هب صوصخ دنچ ةهد ،ريخا لوحتم هدش يم رگيدكي اب ناهج يبدا راثآ هسياقم و قيبطت هب لصا رد و .دزادرپ يدعس زا هتسجرب يم بوسحم ناريا يسراف يميلعت نارعاش نيرت اب مأوت ،يق�خا و يتيبرت يناعم شراثآ رد هك دوش .تسا هدش هدناجنگ زردنا و دنپ و تمكح يم رامش هب هيكرت لضاف و ملاع نارعاش زا ،مه یبان یاهنآبز هک دور یم بوخ رایسب ار یم�سا مولع و قرش کیس�ک ب ،يبان و يدعس .تسناد ،ام شهوژپ دروم راثآ رد هداس ینابز ا هداد تیمها ق�خا و هشیدنا هب ساسحا و لیخت زا شیب هتسناوت و دنا و م�سا ديكأت دروم نيماضم هب هجوت اب دنا ناشيگدنز نارود زا داقتنا هب هجهل تحارص اب شيوخ دياصق رد نينچمه و دنيامن قلخ رخاف يراثآ ،نآرق .دنزادرپب :هژاو ديلك ،ق�خا ،يبان ،يدعس ،يقيبطت تايبدا .دياصق __________
∗ Bu makale, Doç. Dr. Homeyra ZOMORRODİ danışmanlığında tamamlanan و یدعس رعش هسیاقم و یسررب یقیبطت تایبدا رد یوسنارف بتکم یانبم رب یبان [Karşılaştırmalı Edebiyatta Fransız Mektebine Göre Sa’dî ve Nâbî’nin Şiirlerinin İncelenip Karşılaştırılması] başlıklı Doktora tezinden üretilmiştir.
KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYATTA SA’DÎ VE NÂBÎ’NİN ŞİİRLERİNİN İNCELENİP ARAŞTIRILMASI
Öz
Bütün beşerî ilimlerin diğer dalları gibi dünya edebiyatların birbiriyle karşılaştıran ve inceleyen karşılaştırmalı edebiyat da yeni ve gelişmekte olan bir daldır. Son iki asırda özellikle de son yıllarda ilerleme kaydetmektedir. İran Fars hikemi edebiyatının en önde gelen şairi hiç şüphesiz Sadî Şirazî’dir. Eserlerinde ahlak ve eğitimi, hikmet ve öğütle birlikte sunmuştur.Nâbî ise Klasik Doğu dillerine ve İslamî ilimlere vakıf, klasik Türk edebiyatının âlim ve fazıl şairlerindendir. Araştırmamıza konu olan eserlerde Sa’dî ve Nâbî basit bir dille duygu ve hayalden çok, düşünce ve ahlaka önem vermişler ve İslam ve Kur’an’ın vurguladığı konulara bakarak büyük eserler yaratmayı başarmışlar, ayrıca kasidelerinde çekinmeden açıkça yaşadıkları devri eleştirmişler.
Anahtar Kelimeler: Karşılaştırmalı edebiyat, Sa’dî, Nâbî, ahlak, kaside.
THE STUDY AND COMPARISON OF SADI AND NABI'S POEMS IN COMPARATIVE LITERATURE
Abstract
Comparative literature, like other branches of science on human kind, is a dynamic and new field that has transformed during the last two centuries, especially in the last few decades, and basically adapts and compares literary works of the world to each other. Sadi Shirazi is one of the most prominent Persian didactic poets of Iran and in his works include educative and ethical implications together with wisdom, advice and motto. Also, Yousef Nabi is one of the well-educated scholars poets of Turkey who knew Eastern classic languages and Islamic sciences very well. In their works which were researched by us, Sadi and Nabi cared about thought and ethics more than imagination and sensation with a simple language, and could create distinguished works considering themes that are emphasized by Islam and Quran. Also they criticized their lifetime ingenuously and explicitlyin their odes.
همدقم » د مهم رایسب لیاسم زا یکی روشک ود نیا هک تسا نیا ،ندوب هیاسمه رب هو�ع هیکرت و ناریا اب طابترا ر هاوگ ،روشک ود نیب یگنهرف و یبدا لدابت و طابترا .دنراد زین یگنهرف و یبدا ،ینید ،یسایس ترواجم رگیدکی اب یم عوضوم نیا رب .دشاب « نايليعامسا) 1393 : 5 (. اب ناهج يبدا راثآ هسياقم و قيبطت زا يكي ،رگيدكي و يسررب دروم زين اهروشك رياس راثآ ،رعاش اي و هدنسيون تخانش رب هو�ع نآ رد هك دشاب يم نيون ياهدركيور يم رارق ليلحت هيكرت و ناريا روشك ود نيب هك يبهذم و يخيرات ،يبدا تاكارتشا هب هجوت اب ،نايم نيا رد .دريگ دا ۀزوح رد ات ميدش نآ رب ام ،دراد دوجو .ميزادرپب يبان و يدعس راثآ و نيماضم يسررب هب ،كيس�ك تايب هتسجرب زا ،يدعس يم بوسحم ناريا يسراف يميلعت نارعاش نيرت .دوش » راكهاش ود يدعس ناتسلگ و ناتسوب يبدا - يم رامش هب ناهج كيس�ك يرنه .دنور )« دحوم 1392 : 34 (. » رپ راگزور رد هك تسا يتيصخش يدعس يم ييارجام سيز يم هلمج نآ زا .تسا هت گنج هب ناوت شكمشك و لوغم هلمح ميظع جوم ود ،يبيلص ياه ياه هتشون هكنيا مود و درك هراشا ناريا لخاد رد وس ود ره يارب زادنارب نامناخ موادم و ناتسوب هژيو هب وا ياه هدمع شخب يواح ناتسلگ يگدنز دوخ انامه تاراشا و تاياكح زا يا تسا وا يسيون همان . زنكيد) 1383 : 719 (. :نامه).تسا هدش يرپس موادم بوشآ و ينماان رد يدعس يناگدنز ،ساسا نيا رب 52 گرزب زا يدعس ( يم ،شراثآ قيرط زا هك تسا يسراف تايبدا خيرات نارعاش نيرت نيا رد اكپير ناي .درك روصت ار وا تيصخش ناوت يم نينچ هنيمز :دسيون » اب برشم شوخ ،شاشب يصخش تروص هب هكلب ،سوبع يبرم رفن كي تروص هب هن ...ار يدعس نطب زا يو تيصخش هك تسا يدرف ،يدعس لاح ره هب ،ميناد يم زيمآ تنطيش ييوگ هلذب زا ييوسروك هتشون يم هرهچ شياه .ديامن « اكپير) 1377 : 212 (. "یمکح رعش کبس" ناماگشیپ زا مه یبان ،رگيد فرط زا رد يم بوسحم تایبدا یم ناشن هار هدنناوخ هب و هدوب هشیدنا روحم رب کرُت تایبدا رد کبس نیا .دوش ،ناسنا .دهد یم نایب دیفم و رصتخم تروص هب ار ثداوح و هدرك یسررب ار عیاقو و ناهج مان اب کبس نیا زا هك يياج ات .دنک یم دای کرُت تایبدا رد مه "یبان بتکم" ن رظن هب .دوش یگدنز و ور شیپ ت�کشم ،تایح نورد رد دیاب رعش یبا رد شراعشا راتخاس لیلد نیمه هب .دوشن هتشاد هگن ادج یناسنا تاعوضوم و یگدنز ،ناسنا زا و دشاب هرمزور یم هئارا راکهار ،هدوب یگدنز اب هطبار تحیصن زا رپ و دهد شرورپ یم�سا یتنس هعماج رد یبان .تسا ناوارف یاه ا هتفای ،رت ابیز و رت هِب هب ندیسر یاتسار رد شهج و رییغت یارب ش�ت یاج هب یم�سا یتنس هعماج ناسنا .تس هتشاد ظفح یم باختنا ،هدمآ هتشذگ زا هک یماظن هب نداد همادا اب ار زورما و زورید یاه نیا رد یدرف ناونع هب .دنک شزرا لزلزت ،یعامتجا راتخاس یور رب ار دوخ رثا ،یتنس یاه ناشن وجه و دقن ،ینیبدب ،ینارگن لکش هب یبان یم شزرا دودح ندش هتشاذگ اپ ریز زا دنمرنه .دهد رد ،لیلد نیمه هب .تسا نارگن ینامثع هعماج یتنس یاه طوقس هب ور دنور و دوخ رصع دساف ماظن زا داقتنا اب وا .تسا هدرک هاگن هنانیبدب هعماج یگدنز هب اهراب شراعشا �خا یب و نآ یق تلیذر و تساسخ ،دسح ،ماقم و لام صرح دننام هعماج رد دوجوم یاه تلود ،نیا دننام ییاه یم هیضق نیا لوئسم ار هنامز دساف نامکاح و ناد .د .(Mengi 2010: 201) هدهاشم یبان رد هک تسا یبوخ رگ یم لیلحت یبوخ هب ار هنامز ت�کشم هک تسا یرعاش و هدرک یگدنز ینامثع دوکر نارود متس ،هنازور عیاقو .دنک
یراک نیجع مدرم یگدنز اب رعاش .تسا هداد ناشن رنه و تایبدا اب تساک و مک نودب ار هنامز تامی�مان و اه هک یگدنز طیحم یفنم یاهدادخر نیا .تسا هدوب دهاش ار دوخ رصع هعماج و تموکح رد دوجوم داسف و هدوب تمس هب ار وا ،هدوب اهنآ دهاش ًاصخش رعاش رد هدش ثعاب و هداد قوس زومآدنپ و یمکح کبس رد رعش نتشون یبان .تسا یگدنز اب طابترا رد شراعشا لیلد نیمه هب .دنک دقن ار یعامتجا یگدنز و هعماج ،تلود شراثآ هشیدنا هب ،هدش هتشون یونثم کبس هب هک دوخ ناوید و هیریخ رد ،مدرم یارب کرد لباق و هداس ینابز اب ار شیاه نابز یفنم رثا ،نابصنم بحاص و دنمتورث ،قحان زا تیامح ،نید مان هب نتفرگ هوشر دننام ییاهراتفر .تسا هدروآ نیا رعاش .تسا هتشاذگ هعماج یور رب یم ش�ت و هدرک دقن دنت ینابز اب ار اه مدرم هب شیایاوز همه اب ار نید ،دنک هک رگید یگژیو کی .دنک دزشوگ ار لکشم نیا و دهد ناشن ناونع هب وا هك تسا نيا ،هتفای ساکعنا یبان رنه رد شراعشا رد لیلد نیمه هب .تسا ديقم دوخ یگدنز رد تیعطاق و مظن هب ،يعامتجا یگدرسفا هرود رد ،درف كي یم عافد لادتعا زا اهراب ماجنا دیاب تسرد و هزادنا هب تسا یگدنز زاین دروم هچ نآ ،دوخ تایح لوط رد رشب .دنک یب و دهد یم یتخبشوخ هب ار درف هک تسا یطیارش ردص رد هزادنا و رارق .دبا هدیا ناسنا .دناسر یسک وا رظن زا لآ یم مظن ار شیاهزاین دوخ لقع اب هک تسا یم رارقرب لداعت شیوخ لد و رس نایم و دشخب لقع نایم هک یسک .دنک هتساوخ ،دنک داجیا لداعت شلد و م راهم زین ار دوخ تاقایتشا و اه ی یم و دنک .دنک ینارمکح اهنآ رب هنوگچ دناد هدیا رظن رد ق�خا اب ناسنا فده نیا اب .تسا یلقع ماظن و ییایند ماظن نایم لداعت و یگنهامه داجیا ،یبان لآ یم تیمها نآ هب دنمرنه هک یرادم ق�خا ناسنا ،یگژیو یم عافد وا زا و دهد پیت ،دنک ار "دنمدرخ" ناسنا تساراد (Mengi 2010: 204) . مهم زا يكي ،فاصوا نيا اب هنيمز نيرت هزومآ ،يبان و يدعس نايم يسررب لباق كرتشم ياه و يميلعت ياه .ميزادرپب رعاش ود نيا ميهافم و نيماضم قيبطت هب ات تشاد نآرب ار ام هك تساهنآ راثآ رد دوجوم يق�خا هزومآ ك و عضاوت ،لهاج و ملاع ،ملظ و تلادع نوچمه ياه ،ركش ،دهاز ،ربص ،ماقم و هاج ،فارسا و تعانق ،رب هغدغد زا ردق و اضق ،فوصت و نافرع يم رعاش ود نيا كرتشم ياه نآ فده ،رضاح شهوژپ رد ،نياربانب .دشاب نييبت نومضم و موهفم ثيح زا يبان و يدعس راثآ تاهباشم ،كرتشم نيماضم قيبطت و يواكاو اب هك تسا هدوب اگياج نينچمه .دوش مهف و كرد ياهراكهار و دريگب رارق يسررب دروم ناشروشك تايبدا ۀزوح رد رعاش ود نيا ه یم دوخ یلقع هریاد رد هک دنتسه یقطنم و نیبشوخ رعاش ود یبان و يدعس .دوش هئارا اهنآ يرعش ره و دنشیدنا یم ش�ت ود هد ناشن ار یگدنز تسرد هار ،طاطحنا لاح رد هعماج هب ناشراثآ اب دننک هاگچیه یبان و يدعس .دن هدورسن یشرافس راعشا یراجنهان هكلب ،دنا هعماج یاه روط هب و هتشاد رارق تسردان ریسم رد هک ییاهراک و ناش هدروآ نابز هب دوخ راعشا رد ار هدوب یق�خا ریغ هک یطیارش ره يلك هدرک داقتنا اهنآ زا ییابا چیه نودب و دنا .دنا نياربانب ،شهوژپ نيا رد يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب قيبطت و يسررب هب هك تسا نآ رب يعس و يبان و يدعس دياصق نينچمه انشآ رت شيب رعاش ود نيا يگدنز و يرعش كرتشم نيماضم و ميهافم اب ات ميزادرپب يم رت راومه يبدا قيبطت و ليلحت يارب ار هار ،روشك ود تايبدا يسررب هك ارچ ،ميوش س .دزا راثآ و لاوحا ،یگدنز هب یهاگن یبان و يدعس
يدعس » فرش) نیدلا فّرشم دمحم وبا نیمّلکتملا حصفا ،م�کلا کلم ،قّقحملا مام�ا خیشلا نب حلصم (نیدلا دبع یب یزاریشلا فّرشم نب �ا گرزب دیدرت رون هب ار یسراف بدا نامسآ ،یسودرف زا دعب هک تسا یرعاش نیرت هریخ زا ،مامت نرق تفه تشذگ زا سپ زونه هک دوب هارمه ییورین نانچ اب ینشور نآ و تخاس نشور دوخ ۀدننک دنام دهاوخ رارقرب نانچمه ،تسا یاج رب یسراپ ات رثا نیا و ،تسا هدشن هتساک نآ ریثأت . افص) 1369 : 585 - 587 (. يدعس ناتسلگ رد دوخ ،هچ نآ هب هجوت اب ار يدعس دلوت خيرات لاس دودح ناوت يم ،تسا هدرك هراشا 606 .تسناد يرجه شردپ رضحم رد يكدوك نارود زا وا هك تساديپ وا راثآ زا - �ادبع - مولع بسك هب هدرك داي وا ياهزردنا زين و دوخ هب تبسن شردپ ۀق�ع و قايتشا زا اهراب يو .تسا هتخادرپ زردنا و يتامدقم .تسا » دبعتم يلفط مايا رد مراد داي ،همحرلا هيلع ،ردپ تمدخ رد يبش .زيهرپ و دهز علوم و زيخ بش و يمدوب ....،هتفخ ام درگ يا هفياط و هتفرگ رانك رد زيزع فحصم و هتسبن مه رب هديد بش همه و مدوب هتسشن « يدعس) فلا 1381 : 89 (. ،(يكدوك)يگدنز لوا ۀلحرم رد وا » پ و ردام ،ردپ گرم زا دعب و ،داد تسد زا ار شردپ يردام گرزبرد دش دادغب مزاع ت�يصحت ۀمادا يارب و تفرگ ارف ار هيلوا تاميلعت زاريش رد وا .دنتفرگ هدهع رب ار وا تيبرت يو يم سدح افص و دوب نارود نآ يم�سا گنهرف و مولع زكارم زا يكي هك دودح ،دادغب هب رعاش رفس خيرات هك دنز لاس ياه 621 -620 )ق.ه 1224 -1223 .تسا هدوب ( « افص ) 1373 : 593 (. يم رازگ و تشگ هب يگدنز زا مود هلحرم رد تشگزاب ۀزيگنا ناتسوب و ميتاوخ رد موس ۀرود رد و دزادرپ يم وگزاب ار زاريش هب دوخ .دراد باهش خيش رضحم زا ،دادغب هيماظن رد يدعس هار ،دادغب زا .ديامن يم تيلضف بسك يدرورهس نيدلا شيپ رد ار يبرع د�ب رياس يم يم يرپس د�ب نامه رد لاس جنپ و يس .دريگ هب يدعس تشگزاب ماگنه هب .دنك لاس رد و دنام زاريش رد رمع رخآ ات يو .دوب مكاح يگنز دعس رسپ ركبوبا كباتا ،زاريش 690 ار يناف راد يرجه .تفگ عادو ۀزوح رد يو تايلزغ ،دشاب يم يسررب لباق يميلعت و ييانغ شخب ود رد ،يدعس راثآ و ييانغ تايبدا يم يميلعت تايبدا ۀزوح رد ناتسلگ و ناتسوب ظاحل هب مه و يق�خا ظاحل هب مه ،دياصق نايم نيا رد .دجنگ .دوش يم هداد قوس يميلعت تايبدا ۀزوح هب يحدم
نيوانع اب ،يو روثنم راثآ ،يدعس تايلك رد » ناتسلگ « ، » هناگجنپ سلاجم « ، » كولملا تحيصن « ، » ۀلاسر و لقع قشع « ، » ناويد بحاص ۀمان باوج « و » هث�ث تاريرقت « هدش ركذ لماش ،يدعس تايلك ،نينچمه .دنا .دشاب يم مه تادرفم ،تاثّلثم ،تاّيونثم ،تاّيعابر ،تاعطق يبان لاس رد يبان 1052 ) یرمق 1642 فسوی وا یلصا مان .دوشگ ناهج هب مشچ (افروا یلناش) اهور رد (م هتفای ترهش یبان بقل اب و .تسا » تاحوتفلا باتک دلج لخاد رد دمحا دیس شردارب زا یا هتشون ساسا رب دمحا خیش وا ّدج مان و رقابدمحم دیس شگرزبردپ ردپ ،دمحم دیس شگرزبردپ ،یفطصم دیس شردپ مان ،هیّکملا .تسا هدوب یدنبشقن « (Diriöz 1994: 32) . ،هدش يرپس یبدا ینغ طیحم كي رد یبان یکدوک هك يياجنا زا یم یمهم شقن یگدنز طیحم ،تفگ ناوت .تسا هتشاد وا شرورپ رد لاس یبان و هدرک لیصحت یبوخ هب ،هدنارذگ افروا رد ار یناوج لیاوا و یکدوک یاه هب هفیلخ بوقعی مان هب یخیش زا یوریپ اب یناوجون نینس رد ،یتیاور هب .تسا هتخومآ ار یبرع و یسراف یاهنآبز زا سپ و دروآ یور فوصت .دورب لوبناتسا هب ات دش قیوشت وا طسوت ،خیش نیا یارب ینابش یتدم زا يكي رد ان و هتفاین ار هدوب نآ لابند هب لوبناتسا رد هک یزیچ ادتبا رد هك تسا دوهشم شراعشا یتدم اما ،تسا هدش دیما یم انشآ مراهچ دمحم ناطلس بحاصم ،اشاپ یفطصم داماد اب دعب رد ار یتحار یگدنز و دوش ات وا اب یتسود هیاس ) شگرم نامز 1098 / ق 1687 یم یرپس ( م .دنک » اب وا تساوخرد ،درک وگزاب اشاپ یفطصم هب ار جح هضیرف ندروآ اج هب یارب دوخ یوزرآ یتقو یبان ار یبان تساوخرد اشاپ .دوب هارمه اشاپ فرط زا تبثم خساپ .دناسر مراهچ دمحم ناطلس ضرع هب « Kaplan) .(2008: 32 لصحام و تفای هجرد عیفرت اشاپ یفطصم ییادخدک هب رعاش جح زا تشگزاب رد .تفر جح هب و هرانک تمس نیا زا شنایفارطا ییافو یب لیلد هب دوخ تساوخ هب یبان .دوب نیمرحلا هفحت مان هب یرثا رفس نیا رد و نکاس بلح رد رعاش نآ زا سپ .تشون اهنآ شنزرس رد ار "هیلزع هدیصق" و یریگ قوقح اب و جاودزا اج نآ راهب رد یبان .دنارذگ ار یا هدوسآ یگدنز ،دوب هتفای صیصخت وا هب هک یترامع و تلود یررقم 1712 ید�یم خیرات رد و دش رامیب تخس 6 لو�ا عیبر 1124 ) یرمق 13 لیروآ 1712 ناتسربق رد و تفای تافو (ید�یم نیکسم هیکت رد ،رادوکسوا دمحا هجارق ش نفد اه .د ثاا ،همان یریخ لماش یبان موظنم ر ،همانروس ،یسراف هچناوید ،یکرُت ناوید نیعبرا ثیدح همجرت ،دابآریخ یم هچیناماک همانحتف و نیمرحلا هفحت ،یسیو رَیس لیذ ،تآ َشنُم لماش یو روثنم راثا و .دشاب يبان و يدعس يرعش نابز » هملك ،اهاوآ زا تسا يميظع ۀعومجم نابز هب يتياهن يب ياهنآكما هك يوحن و يفرص ياهراتخاس ،اه بيكرت و اهراتخاس اهنآ باختنا اب ات دهد يم هدنسيون ياهدرگش ،دنك نيگنهآ ار دوخ م�ك ،دزاسب نوگانوگ ياه رد هدنسيون كبس .دنك ينيرفآ انعم و يروآون و درب راك هب نآ رد يعيدب نيا دربراك يگنوگچ نآ يانعم نيرت ماع .تساهنآكما « ،دحوم) 1392 : 121 (. هشيدنا نيرت مهم زا یکی زا يرتشيب دماسب هک ،يبان و يدعس ياه
فرح ود نيا .تسا نآ ندوبن فازگ و هدوهیب یارب نخس ندوب زیمآ تمکح و رادانعم ،دهد يم ليكشت ار ناشياه دننام ار رثن و رعش رد تمکح ،رعاش لگ یارب بآ یم یتایح یرصنع ،ناتسلگ یاه اهنآ رثن و مظن نیاربانب .دنناد ناوت يم ناشراثآ رب هيكت اب ،رعاش ود نيا هاگديد زا .دشاب زیمآ تمکح اهنآسنا هب تسرد هار نداد ناشن یارب دیاب قشع نایب یارب یا هطساو طقف دیابن رعاش ،ديمهف شاب تقیقح زا جراخ تاعوضوم و یرشب یاه هب دیاب تقیقح .د .دشخبب ناج انعم » هژاو زا يا هعومجم ،يدعس ناگژاو ترابع و اه هعومجم تيمك رابتعا هب هك تسا يسراف و يبرع ياه عوضوم عونت رگيد و يسراف و يبرع نابز هب وا طلست ليلد هب يكي ناگژاو نيا يانغ .تسا روانهپ و ينغ يا و اه و يم�سا بدا و گنهرف هب وا ۀطاحا .تسا يناريا « دحوم) 1392 : 125 (. يگژيو ،يلك روط هب راتخاس .درك راكشآ ناوت يم شراعشا رد ركفت و لمأت اب ار يدعس رعش نابز ياه يگژيو نيرت مهم زا دياز تاملك زا رعش نتساريپ و زاجيا ،تياكح و تايبا رد ت�مج يوحن هب يدعس ينابز ياه .دنور يم رامش لثملا برض زا فلتخم لئاسم هب نتخادرپ یارب مه یبان یم کمک راصق تاملک و ناینیشیپ نخس ،اه دریگ شرسپ ،تسا ددص رد لیلد نیمه هب .تسا فلتخم روما رد یگدنز تایبرجت زا هدافتسا وا یگژیو نیرت مهم و .دنک ییامنهار تایبرجت کمک اب ار ریخلاوبا » یذپ دروم هراومه هویش نیا هچرگ نآ طیارش و هنامز رگا اما ،هدوبن شر یم یا هناعضاوتم یگدنز هک یناسنا ،هك ميوش يم هجوتم ،دریگ رارق هجوت دروم ساسا رب دياب ،دشاب هتشاد دهاوخ .دنک تکرح هنامز یاهزاین « .(Bilkan 1987: 18) .دنتسه یمیلعت ،دنشاب یلزغت عون زا هک نآ زا شیب شراثآ هک تسا یدنمرنه یبان » هنامز ياضتقم هب وا یگژیو یخرب و هدوب نآ رد هک یا نیا رب هو�ع .تسا هدرک هدافتسا "یمک ِح" بولسا زا هراومه ،شرصع یاه یم عوضوم دراو هدننک "نیقلت" یا هویش اب رعاش هنومن زا ار زاجم و هیبشت رصانع و دوش دوجو تیعقاو رد هک ییاه .دريگ يم ،دنراد « (Bilkan 1987: 19) . و یم تیمها رایسب انعم هب شراعشا رد ي و درک هدافتسا فیرظ یناعم زا دیاب رعش رد یبان رظن هب .دهد و هدینش دیابن ،دنشخبب یا هزات حور رعش هب هكنيا ي ارب رعش رد دوجوم یناعم نیاربانب .دروآ دوجو هب یروآون .دنشاب هدش هتفگ ناتسلگ و ناتسوب نومضم و يوتحم قيبطت و هسياقم يبان ناويد و هیریخ و يدعس يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد ملظ و تلادع نيا رب داقتعا و دهد يم رارق بطاخم ار ناهاشداپ رت شيب فاصنا و لدع عوضوم ياتسار رد يدعس چمه و دوخ غاب زا دناوتب نابغاب نوچمه هاشداپ كي ات دشاب لدع ساسا رب دياب ينارمكح هك دراد زا نابش كي نو .ديامن تظفاحم يبوخ هب دوخ ۀلگ
» و تسا تيعر تماقتسا و نما بجوم تكلمم نادنوادخ فاصنا و ناسحا و لدع هكنآ مكح هب دتفا قافتا شيب تعارز و ترامع )«. يدعس 1381 :ب 871 (. یب ار هعماج لاوز لماوع نيرت مهم زا يكي ،مه یبان یم ملظ و یتلادع ،وا هاگديد زا .دناد یب اب یتلادع یم ناغمرا هب ار ملظ دوخ یم لوپ ،نادرمتلود زا یرایسب ۀتساوخ اهنت و دروآ لد اهنآ یارب ،دشاب نامیا زا هک یمحر یم همشچرس یب ناشرظنم زا ،دریگ ماجنا اهنآ ع�طا نودب یراک رگا و هتشادن یشزرا چيه ،دریگ بوسحم شزرا و يريگ هوشر هب دوخ راعشا رد يو .دوش يم یضاق یم ملاظ هب ار مولظم قح هنوگچ هك هنامز یاه زين ،دنهد .ديامن يم هراشا یب هك يياج ره ،يبان و يدعس هاگديد زا نياربانب یتلادع ناسنا ،دشاب نایامن شزرا اه ار دوخ یونعم یاه یب هجيتن رد و دنهد يم تسد زا یب ،یفاصنا دع ،ناملاظ .درك دهاوخ اديپ هعاشا ملظ و یمحر یمن ساپ ار تلا -یمن تبحم مه یسک هب و دنراد قح و ملظ ،نانآ .دننك رد هک ییاناوت و تردق زا و هتشاد اور همه رب ار یروخ یب ،دنراد تسد یم هرهب رصح و دح یم زجع و میلست هب راداو ،دیدهت و سرت اب ار مدرم .دنرب دوجو .دنیامن ک هدیدرگ ثعاب عماوج رد تلادع و قوقح ل�قتسا ناسنا ه تلاح نیا ریغ رد .دننک یگدنز شمارآ و هافر رد اه یم هل ار افعض ،نادنمتردق ناسنا ،دننک یم هدرب اه یم امرفمکح نارحب هعماج رد و دنوش ارجا نوناق هکییاج .دوش یمن یم شیپ اهراک هوشر اب ،ددرگ یم مورحم دوخ قح زا قحم و دور رگ رارق مدع زا سرت رطاخ هب اهنت ،ددرگ نتف هعماج ،ملظ ندیدن و نایوگروز لباقم رد یم دوجوب یا یمن یش�ت قح ندروآ تسدب یارب هک دیآ نیا رد .دنک یم بلط ار دوخ قح هک یسک ،نامز یم راکنا وا قح دیدهت و غورد اب دیامن .ددرگ يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد لهاج و ملاع يدعس .تسا ينادان اهيكيرات نيرت كيرات و يدنمدرخ نامدرم يارب تيلضف نيتسخن ،يدعس هاگديد زا :زا دنترابع لمع شش نيا ،دناد يم ينادان ۀناشن ار لمع شش » تسود نتخانشن مه زا ،ليلد يب ندش نيگمشخ ك دامتعا و نديدنخ رپ و اجيب ،يرادزار رد يناوتان ،هدوهيب يياخ ژاژ ،نمشد و .سك ره رب ندر « يشنماخه) 1355 : 110 (. باب رد .دراد ديكأت يياناد و شناد و ملع بسك هب ناتسوب و ناتسلگ رد هژيو هب ،دوخ راثآ رد يدعس :ديوگ يم نادان و اناد ۀرابرد ناتسلگ متشه يمآ هك نآ رگيد و ،دروخن و تخودنا هك نآ يكي :دندرك هدياف يب يعس و دندرب هدوهيب جنر سك ود تخ .دركن و يناوخ رت شيب هك نادنچ ملع ينادان تسين وت رد لمع نوچ دنمشناد هن ،دوب ققحم هن دنچ يباتك وا رب يياپراچ ربخ و ملع هچ ار زغم يهت نآ رتفد اي تسا مزيه وا رب هك
يدعس ) 1381 :فلا 170 ( يو .دنك يم يشوماخ هب توعد هراومه ار نادان يدعس يشوماخ تحلصم نادان رگا هك دراد ار اعدا نيا .دنتفگ يمن نادان وا هب رگيد هك درك يم كرد ار .يدوبن نادان يتسنادب تحلصم نيا رگا و تسين يشوماخ هب ار نادان هب نآ لضف و لامك يرادن نوچ يراد هگن ناهد رد نابز هك دنك هحيضف نابز ار يمدآ يراسكبس ار زغم يب زوج يدعس) 1381 :فلا 176 ( بلط ار ملع یریگارف هراومه ،دهاوخ يم دوخ دنزرف زا يتحیصن رد یبان حياصن نيا ياتسار رد .دنک یم ین�وط رمع ادخ زا شيوخ دنزرف يارب لیان یملاع هجرد هب ندیسر و تدابع و ملع شزومآ هب ات دهاوخ .ددرگ Virsin Allâh sana ‘ömr-i dırâz Olasın ‘ilm ü ‘amelde mümtâz (Pala 2013: 306, b. 1592) » .زاتمم یدرگب لمع و ملع رد زارد رمع ار وت دهد ادخ « یم ملع یهلا تافص تاجرد نیرت �اب زا يكي ،تسا دقتعم و هتسناد یهلا یتعنص ار ملع ،يبان .دشاب
Sa‘y kıl ‘ilm-i şerîfe şeb ü rûz Kalma hayvân-sıfat ol ‘ilm-âmûz ‘İlme sa‘y eylememekden hazer İlm ü sa‘y ikisi birdür nazar it (Pala 2013: 68, b. 279-80) » وش زومآ ملع نامن تفص ناویح نک فیرش ملع رد یعس زور و بش .نک رظن ،تسیکی ود ره ش�ت و ملع نک رذح ملع رد ندرکن ش�ت زا « و تخانش یاتسار رد ،ناسنا هب لقع یاطعا رد دنوادخ تمکح ،يبان و يدعس هاگديد زا نياربانب یم دوخ هب تبسن ناسنا یسانشدوخ ناسنا زا یوریپ یهلا نیمارف اب دنوادخ .دشاب و نداد شوگ و لقاع یاه رح یم شیوخ ترخآ و ایند نتخاس ببس ،لقع نتشاد اب ناسنا .تسا هدومرف رما ار اهنآ لابندب ندرک تک .ددرگ هنامز هب هجوت اب ،اتسار نيمه رد یم فلتخم یاه ناسنا هب هک مینیب یمن هداد یتیمها ء�قع و لقاع یاه زا ام و دوش ناسنا نیا ندید یم مورحم اه هُج اب هك يملاع اي و مینام .دروآ دهاوخ نيياپ ار دوخ تزع ًانيقي ،دتفارد لا يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد اير ،ربك ،عضاوت رد ربكت زا نديزگ يرود هب هراومه و ديامن يم توعد عضاوت هب ار بطاخم ،ربكت لباقم رد يدعس " عوضوم اب ناتسوب زا مراهچ باب .دنك يم هراشا ناتسلگ و ناتسوب شخب نيا رد .تسا هدش هتشاگن "عضاوت
و دريذپ يم ار دوخ ياطخ هفيلخ ينتورف اب اما ،دنك يم دگل ار ييادگ ياپ هك ديوگ يم نخس يا هفيلخ زا ،يدعس .درذگب شهانگ زا هك دهاوخ يم ادگ زا ياج گنت رد هك مدينش ييادگ ياپ تشپ رب ياپ رّمُع شداهن ؟رگم يروك هك يورَب تفشآ رب ودب رمع لداع ر�اس تفگ راك تفر اطخ نكيلو مروك هن راذگ رد هنگ نم زا متسنادن نيزگ دنمشوه دوب نتورف نيمز رب رس هويم رپ خاش دهن يدعس ) 1384 : 134 ( ترامع زا هاگراكش رد هك ديوگ يم نخس يهاشداپ زا يدعس ،ناتسلگ موس باب زا متسيب تياكح رد هنوگره زا رودب و داتفا رود دوخ .دندرك يرپس يناقهد ۀناخ رد ار بش ،يربك » ۀناخ دمآ رد بش ات داتفا رود ترامع زا ناتسمز هب يهاگراكش رد نا ّصاخ زا دنچ ينت اب كولم زا يكي هب دشابن هاشداپ ردق قي� :تفگ ارزو زا يكي .دشابن امرس تمحز ات ميور اج نآ بش :تفگ كلم .دنديد يناقهد ،ندرك اجتلا يناقهد ۀناخ ...مينك شتآ و مينز هميخ اج نيا مه مك يزيچ تشگن ناطلس ِتبيه و ردق ز يناقهد يارس نامهم هب تافتلا زا ديسر باتفآ هب ناقهد ۀشوگ ه�ك يناطلس وت نوچ دروآ شرس رب هياس هك يدعس) 1381 :فلا 116 ( ماجنا هك دراد هديقع نينچ و دهد يم رارق شهوكن دروم ار يراكاير و اير ،يدعس ناسآ راتفر عون نيا .تسا هدياف يب نآ بحاص يارب يلو تخود تسا لهس هقرخ اير يور هب تخورف يناوت رد ادخ اب شرگ يدعس) 1384 : 143 ( ناسنا نایم رد ديابن ،مه يبان هاگديد زا هراچ رگا و درک ادیپ روضح ،دنتسه رورغ و ربک راتفرگ هک ییاه یا نانتورف راتفر دياب ،تسين روضح زج و رورغ رگا .داتفین اهنآ رورغ و ربک ماد رد ات داد زورب دوخ زا هناعضاوتم و ه یمن زگره درف نآ ،دشاب درد نیا رامیب و ریسا وا و دشاب هتشاد دوجو ناسنا نآ ترطف رد ربک رش زا ار دوخ دناوت رد دیابن هك دوش يم بوسحم یهلا تافص زا اهنت ربک و یگرزب .دشخب ییاهر یرامیب نیا ؛اريز ،دنك خوسر ناسنا یم وا یدوبان و انف ببس .دوش
Gurre olmak sıfat-ı şeytândur Rânde-i bâr-geh-i Rahmân’dur Hazm olunmaz reviş ü etvâr Her kimin k’ola tekebbür kârı (Pala 2013: 120, b. 558) » تسا ناطیش تفص ندوب هّرغ تسا نامحر هگراب ی هدنار درگن مضه شراوطا و شور .دشاب هک ره شراک ربکت «
یم دیکأت هراومه و دراد يم زاب يراكاير زا ار بطاخم ،يبان تدابع رگید رد هك دنک تسه ایر هچرگ ،اه یم ماجنا یفخم لکش هب نوچ یراد هزور دننام یتدابع اما ه نینچمه .دوش ایر هب هدولآ دیابن ،دریگ هب هک یماگن یم کمک یدنمزاین یا هدیاف سک چیه یارب ،دوش کمک ییامندوخ یارب رگا و درک راتفر هناراکایر دیابن ،دوش .تشاد دهاوخن Savmdur kâbil-i ketm ü ahfâ Dahle fursat bulamaz savma riyâ (Pala 2013: 42, b. 159) » افخا و متک لباق تسا هزور یمن تصرف .ایر دوش هزور لخاد دبای « عضاوت نتشاد اریز .دنشاب عضاوتم دیاب گرزب یاهنآسنا هژیو هب ناناملسم تسا دقتعم یدعس ،نياربانب یم نییاپ ار نآ رورغ و ربک و هدرب �اب ار ناسنا شزرا و هدرك دیکأت م�سا نید رد عضاوت تیمها هب زین یبان .دروآ یم نخس ناسنا یارب کانرطخ تفص کی ناونع هب ربک زا یز .دیوگ روط هب .تسا دنوادخ فاصوا زا یکی ربک ار یم ثعاب و تسا یحور یرامیب کی یراکایر ،يلك یم ماجنا هک ییاهراک یارب هراومه صخش دوش نارگید زا دهد قداص دنوادخ و دوخ هب تبسن مه و شنایفارطا هب تبسن مه راکایر ناسنا .دشاب هتشاد مارتحا و شیاتس راظتنا لباقم رد درف ره .تسین دیاب نآ نامرد و دنک هلباقم دیاب یتخس هب ،دراد هعماج داسف رد یگرزب رثا هک ایر یرامیب یحور یرامیب نیا لباقم رد ود ره ،يبان و يدعس .دریگ ماجنا تلیضفاب و تسرد صاخشا یربهر هب تحیصن یم ییاه یم ییامن هار و دنهد .دننك هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد فارسا و تعانق يبان ناويد و ناسنا تعانق يدعس هاگديد زا .تسا هدش هتشون تعانق تيلضف رد باب ود يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد .دنك يم رگناوت ار نادرگ مرگناوت ،تعانق يا تسين تمعن چيه وت يارو هك يدعس) 1381 :فلا 109 ( زا زيهرپ و تعانق هب ار ناسنا ناتسلگ و ناتسوب ياج ياج رد يدعس ريذبت و هدرك هيصوت فارسا .دناوخ يم ناطيش ناردارب ،نآرق رب هيكت اب ار ناگدننك » نيكاسم ۀمقل لاملا تيب ۀنيزخ هك (دينارب)تخادنا رب تّدم نيدنچ هب تمعن نانچ هك ار رّذبم يادگ نيا .نيطايشلا ناوخا ۀمعط هن تسا « يدعس) 1381 : 68 (. ،ار يگدنز رد درف كي يتحار ،يبان نيا كرد و تسا هدیشخب وا هب دنوادخ هک دناد يم یتامعن هب هتسباو .درادب ساپ ار نآ تعانق اب و هدوب اریذپ لد تیاضر اب ار هدومرف اطع وا هب دنوادخ هچ ره هك عوضوم Künc-i kâşânede rahât hoşdur Dâde-i Hak’la kanâ‘at hoşdur (Pala 2013: 108, b. 493)
» تسا شوخ و تحار هناشاک جنک رد .تسا شوخ تعانق قح هداد اب
تم�س هرابرد دراوم یخرب رد ،درك هص�خ ندیماشآ و ندروخ زا زیهرپ رد اهنت دیابن ار تعانق موهفم یم ،يترابع هب .دنك يم قدص زین نادنزرف و رسمه و کلم و لام ،ناج و نت یدام تامعن ۀمه قح رد تفگ ناوت نعم و یم دنوادخ یو .درك هشيپ تعانق ناوت
Câme-i şöhrete nâ-peyvend ol Bulunan câme ile horsend ol (Pala 2013: 148, b. 691) » شاب دنویپان ترهش هماج اب .شاب دنسرخ تسه هک هماج نآ هب « رد هك دوش يم بوسحم يق�خا لياضف نيرت دنمشزرا زا يكي تعانق ،يبان و يدعس هاگديد زا و م�سا هدومن شرافس رايسب نادب ثيداحا فارسا و دوش يم يگدنز رد شمارآ و يرگناوت ،حور يلجت ،ببس تعانق .دنا بطاخم ۀمه يدعس .ددرگ يم ناسنا تلذ و يراوخ ببس دحزا شيب يم توعد فارسا زا زيهرپ هب ار دوخ ياه يم رارق باطخ دروم ار نادنمتورث ،فارسا ۀرابرد يبان اما ديامن .دهد يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد ماقم و هاج ًاتاذ ار ناسنا ماقم و هاج اريز ؛دنوش يم شرافس ماقم و هاج نتشادن هب هراومه نايفوص و ناشيورد يدعس زا يتياكح رد .دنرادن يهجوت نارگيد هاج و لام هب ،يقيقح ناشيورد و نادباع ،ور نيا زا .دزاس يم رورغم دعب .ديسر لد شمارآ هب و تسويپ ناشيورد ۀرمز هب ،دوب هدش رانك رب دوخ ماقم زا هك ءارزو زا يكي ،ميناوخ يم ار هاشداپ شهاوخ وا اما ،ددرگزاب شلغش هب هرابود تساوخ يو زا و درك يهاوخرذع وا زا هاشداپ ،يتدم زا :تفگ باوج رد و تفريذپن دنتسشنب تيفاع جنك هب هك نانآ ِنادند دنتسب مدرم ناهد و گس دنتسكشب ملق و دنديردب ذغاك دنتسر ناريگ فرح ِنابز و تسد ز و يدعس ) 1381 :فلا 69 ( و ترهش نتشاد تسود و عمط و صرح زا ار بطاخم ،یلامتحا تارطخ زا یریگولج یارب ،مه یبان یم توعد سوه نیا زا زیهرپ هب و تحیصن یرهاظ ماقم هب یبایتسد هب هق�ع .دنک رد بطاخم هب دوخ راعشا رد وا یم رکذتم و هداد رادشه تیعقوم و ماقم یتسمرس دروم زا .دش میهاوخ دنوادخ مشخ راچد یتلاح نینچ رد ،دوش .دوب دهاوخ شراگدرورپ لباقم رد ناوتان و زجاع هدنب کی ًاتیاهن ،دسرب هک یا هبتر و ماقم ره هب ناسنا ییوس Câh-ı ser-şârdan olma memnûn Derdün olur büyüdükçe efzûn (Pala 2013: 224, b. 1119) » شابم نونمم راشرس هاج زا .دوش نوزفا تدرد ،دوش رت گرزب هچره « بصنم بحاص درف هك تسا نيا يبان هاگديد زا ماقم و هاج بسك تارطخ و بیاعم نيرت مهم زا يكي هن ار ناسنا شزرا وا .دنراد روخرب یمیاد شمارآ زا هك دنتسه هعماج یداع دارفا نيا هکلب ،تشاد دهاوخن شیاسآ یم سفن تزع و یگداتفا رد هکلب بصنم و ماقم سوه رد .دنیب
Tiz virür câh u celâline nizâm Tek hemân adını bilsin hükkâm Tâli‘i yâver ise bahtı refîk Resm-i taklîdini eyler refîk (Pala 2013: 160, b. 767-8) » روف یم ماظن شل�ج و هاج هب ًا دشخب دننادب ار شمان ماکح هک نآ یارب شقیفر تخب و دشاب شرای علاط رگا یم تقیقح هب ار دیلقت مسر .دناسر « یم مشچ هب ناسنا یویند تلزنم و ماقم هب یهجوت یب ،يبان و يدعس راثآ رد يلك روط هب ود ره .دروخ یزاورپ دنلب و ترهش بسک زا ،رعاش شزرا هب ،یق�خا لوصا هب يدنبياپ نمض و هتشاد زیهرپ اه ی�او یاه یم جرا زين یناسنا هنآ رظن رد .دنداهن قرغ دوخ رد ار ناسنا دراوم رثکا رد هک دراد تهابش یق�تاب هب ترهش ،ا یم نارسخ راچد ار هعماج و هتخاس یتسود نتفر تسد زا بجوم ،تیعقوم و ماقم صرح .دنک تلزنم يلامياپ و اه خ هب مه ار نارگید ناج یتح و سومان ،فرش ،راهتشا و ترهش هب ندیسر هار رد صاخشا .دش دهاوخ یناسنا رط یم رب ماگ ،ماقم و هاج هب نديسر هار رد ،دنتسه مهم لغاشم یاراد هک یدارفا ،يبان و يدعس رظن هب .دنزادنا یم یم ششوک هراومه و دنراد هبتر نیرت یلاع هب و دنریگب تقبس شیوخ نافيدر مه زا ،دننک .دنسرب اه يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد ربص رد مه يدعس :دنك يم يقلت اراوگ و نيريش ار قوشعم هار رد ربص ،ناتسوب موس باب همدقم تسوا داي رب هك ربص تسا خلت هن تسود تسد زا دشاب ركش يخلت هك يدعس ) 1384 : 100 ( بيسآ و دنزگ لباقم رد يدعس ،ناتسلگ مود باب مهن و يس تياكح رد رب ،دسر يم ناسنا هب هك ياه ديكأت ربص و لمحت :دراد ريپ شيپ تياكش .دنديناجنرب ودندزب و دنتفگ ازسان نانخس و دندمآ ردب يشيورد راكنا هب نادنر ۀفياط يب لمحت هماج نيا رد هك ره تساضر ۀماج ناشيورد ۀقرخ ،دنزرف يا :تفگ .تفر يلاح نينچ هك درب تقيرط .تسا مارح يو رب هقرخ و تسا يعدم دنكن يدارم نك لمحت دسر تدنزگ رگ يوش كاپ هانگ زا وفع هب هك تسا كاخ تبقاع وچ ردارب يا يوش كاخ هك نازا شيپ ،وش كاخ يدعس) 1381 :فلا 105 ( یم هیبشت یقاتا برد دیلک هب ار ربص ،یبان نامه .تسا هتفرگ رارق ت�کشم زا دعب هلحرم رد هک دنک یم لیدبت نشور زور هب هایس بش ،ربص اب هک یروط یم ار ت�کشم همه ،دوش دای اب یو .درک لح ربص اب ناوت یم دنوادخ یارب رباص مان یروآ :دیوگ » زا دعب یداش ،ت�کشم رب ربص هجیتن دوب دهاوخ اهنآ عفر «.
Sabr kıl itme umurunda şitâb Sabr miftâh-ı ferecdür ber-bâd Sabr ile dost olur düşmenler Sabr ile rehber olur reh-zenler
Ol ki hikmetde şekerler yidiler Sabr miftâh-ı ferecdür didiler (Pala 2013: 208, b. 1032-6) » نکم باتش تروما رد نک ربص باب رب تسا جرف حاتفم ربص نانمشد دنوش تسود ربص اب نانزهر دنوش ربهر ربص اب راک ره یاشگ هرگ تسا ربص رات بش دسر حبص هب ربص اب تسا یهلا ءامسا زا ربص تسا یهانتمان مَک ِح زا دندروخ اهرکش تمکح رد هک نانآ .تسا جرف حاتفم ربص دنتفگ « .دشاب يم ت�كشم ۀمه جرف و حاتفم ،ربص ،يهلا تايآ رب هيكت اب ،يبان و يدعس هاگديد زا لباقم رد هراچ و دنوادخ تافص هلمج زا ار ربص ،رعاش ود ره .درك زيهرپ نآ زا روما ۀمه رد دياب هك دراد رارق هلجع ،ربص ياشگ یمهم یگژیو اریز دشاب ناسنا رد ربص تفص دیاب یدعس هاگدید زا .دنناد يم راي راديد يتح و بياصم ۀمه یم ناشن هک تسا ربص اوه و بآ تارییغت و لوصف لباقم رد هویم هک روط نامه .تسا هدیسر لامک هب وا دهد یم یم و دنک تبیصم و اه�ب ،یگدنز طیارش لباقم رد زین ناسنا ،دسر اه یم ربص یم لامک هب و دنک .دسر يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد دهاز مه هب اير و گنرين اب سفن تم�س نآ رد .تسين گنركي و تسدكي ،نادهاز يايند ،يدعس ناتسلگ رد د رارق يبيرف ماوع ،يزاس رهاظ يارب يرازبا ار شيوخ ۀقرخ ،نادهاز نيا زا يهورگ .تسا هدش هتخيمآ و هدا هدرك يفنم ار دوخ هب تبسن مدرم هشيدنا زا ار نابطاخم ات دنك يم ش�ت ،راكفا نيا لباقم رد يدعس اما .دنا .دنك عنم مه لاوحا رد سسجت و ييوگدب زا ار اهنآ و دراد رذحرب نادهاز هب تبسن ينامگدب ينيب اسراپ هماج ار هك ره راگنا درم كين و ناد اسراپ ن رد هك ينادن رو تسيچ شداه ؟راك هچ هناخ نورد ار بستحم يدعس ) 1381 :فلا 86 ( هك ار اهنآ دنسپان و تشز لامعا و دريگ يمن هديدان ار نادهاز يهابت و داسف يدعس ،يلك روط هب .دنك يم وگزاب ،هدش يعقاو دهز و تعانق نيزگياج يم نت رب هقرخ هك مينيب يم ار يدزد ،ناتسلگ مود باب زا مجنپ تياكح رد زا ،يياسراپ ياميس رد و دنك .ددزد يم يجرد و دور يم �اب يجرب » هب هك تشادرب قيفر قيربا قيفوت يب دزد هك هتفخ يراصح ياپ هب هگنابش و ميدوب هتفر بش هب ات يزور .تفر يم تراغ هب دوخ و مور يم تراهط درك رب رد هقرخ هك نيب اسراپ درك رخ لُج ار هبعك ۀماج ظن زا هك نادنچ .ديدزدب يجرُد و تفر يجرُب هب دش بياغ ناشيورد ر « يدعس) 1381 :فلا 88 (.
کی نتشاد و ذیاذل بسک لابند هب ایند نیا رد هدوب نید ف�خ یراتفر یاراد مه نادهاز ،يبان هاگديد زا یم تسد یراک ره هب لوپ بسک یارب ،راكاير نادهاز .دنرادن نید اب یطابترا و دنتسه تحار یگدنز .دننز هب اهنآ يم گنچ تخبدب مدرم لام و ناج رب ،نید رهاوظ ۀليسو .دنزادنا
Oldı âlât-ı ma‘âş-ı dünyâ Asrda hırka vü tesbîh ü ridâ (Pala 2013: 174, b. 856) » ایند شاعم ت�آ هدش .ادر و حیبست و هقرخ هنامز رد « دندوجوم تسرپرس یب مدرم زا یدایز دادعت هعماج رد ناونع هب ادخ اب یتسود مان هب نابلقتم نیا هک ب ار اهنآ یتسرپرس (یلو) یم هدهع ه هنابلقتم یاهراتفر ای و ندید باوخ نوچ یغورد یاهاعدا اهنآ .دنریگ یم مدرم هب ار ناشیاهفرح یورخا شیاسآ یارب هک هتسناد هناصلاخ هتشذگ رد ار نایفوص راتفر رعاش .دننارواب یم ش�ت یلو دندرک یم هدهاشم ناشراتفر رد ار ییوگغورد و رهاظت رضاح لاح رد .دنک اهنآ ات هدش ببس ،نید زا راكاير نايفوص زا يخرب یحطس ییاهتشادرب ،يبان و يدعس هاگديد زا طابنتسا ناکرا و نامکاح ،شراعشا رد يبان .دنربب راک هب یصخش یاهزاین عفر یارب یا هلیسو ار دوخ چوپ ياه خ ۀرود یتلود یم مهتم نید زا یرازبا هدافتسا هب ،يدعس نوچمه ار دو هب ندیسر یارب هک تسا نيا رب دقتعم و دنک زا يخرب ،دشاب یورخا شاداپ بسک دياب ،فوصت ییاغ فده هک یلاح رد .دنرادن ییابا یبیرف مدرم زا ناشفادها مدرم و دنشخب يم قنور ار هعياش و تمهت رازاب سفن تم�س مدع اب ،نايفوص يم تياده تيصعم يوس هب ار .دننك يبان ناويد و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد ردق و اضق اضق ۀلئسم هب ًانيقي ،هتفاي شرورپ و شزومآ هرعاشا لوصا يانبم رب دادغب ۀيماظن رد يدعس هك يياجنآ زا .دراد داقتعا ردق و ينيب ينارماك تخب زا يكي تسپ هدهاجم زا لد ار يرگيد نيا داتفن نتشيوخ هاچ نيا رد تسشنن نتشيوخ تخت نآ رب نآ و :دوب ردق و اضق ميلست دياب يدعس هاگديد زا » .مولعم تقو زا شيپ ندرم و ،موسقم قزر زا شيب ندروخ :تسا لقع لاحُم زيچ ود « ،يدعس) 1381 :فلا 182 (. آ و هدوب یهلا ریدقت همیرک ناخ یاریگ تلود اب یو تبحص ،يبان هاگديد زا یوس زا یفطل ناونع هب ار ن یم رامشب راگدرورپ طسوت نارامیب یافش هب ناگدنناوخ هجوت بلج يارب یهلا ردق نایب یارب ،یتیب رد رعاش .دروآ یم رکذ ار یو مان ،(ع)یسیع ترضح .دنک
Lutf-ı Hakla defter-i takdîrde mestûr imiş
» هدوب روتسم ریدقت رتفد رد قح فطل هب .یبان یا نأش یلاع ناخ اب یتبحص مه
«
Bir hastanın ‘ilâcına ‘Îsâ nüzûl eder
Tashîhine olursa Hudâ’nın irâdeti (Bilkan 1987: 260, K. 26/6)
» دنک لوزن یسیع رامیب کی نامرد یارب ب ادخ هدارا رگا .دشاب وا نتفای افش ر « یگژیو ،ناکم ،نامز لاعتم دنوادخ هکنیا زا تسا ترابع ردق ،يبان و يدعس هاگديد زا نياربانب و اه یم دوخ یلزا ملع اب ار دبا ات لزا زا تاقافتا یمامت تیهام یم ررقم و دودحم ار اهنآ و دناد یموهفم ردق .دیامن هدارا و ملع تافص اب هطبار رد هک تسا هداهن انب دنوادخ طسوت هک تسا یهلا ینوناق نینچمه ردق .تسا دنوادخ صخشم یرایعم و ماظن ساسا رب ار ملاع رد دوجوم عیاقو و تادوجوم یمامت و ملاع هک یدنوادخ ؛تسا هدش وادخ شنیرفآ و ریدقت ،تساوخ ،ملع اب ،داد دهاوخ خر و هداد خر نونکات تانئاک رد هچنآ ره .تسا هداد رارق دن یم ندش راکشآ ًانیقی و ًاعطق و تسا نآ زا یهاگآ هب رداق دنوادخ اهنت هک تسا یموهفم و یهلا یزار ردق .دشاب ،تسا ناکم و نامز داعبا زا غراف هک یهلا ملع نیا کرد تردق یاراد ناسنا ۀدارا و لقع .تسا نکممریغ نآ یمن .دشاب هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب رد فوصت و نافرع يبان ناويد و شزومآ اب ،فوصت زا عون نيا .تفاي جاور يفنم يانعم رد فوصت يدعس راگزور رد و هدننك هارمگ ياه .دنك بلج دوخ يوس هب ار يدعس رظن دناوت يمن ،فوصت و نافرع زا عون نيا ،تلع نيمه هب .دوب مأوت يزومآ دب :ديوگ يم هرود نآ رد فوصت يهابت ۀنيمز رد افص رتكد » و سأي زا يا هدع ،يردبرد و يناماسبان و يديمون و رقف طاطحنا يارب يرثؤم ۀليسو هورگ نيمه ًاملسم و...هدرك فوصت ناياوشيپ و خويش رابرس هدناشك اهاقناخب ار مدرم هرود و لوغم نارود رخاوا رد ار دوخ راثآ و دنديدرگ نافرع و فوصت .دندرك راكشآ دعب ياه « افص ) 1335 : 161 (. ا ار يكي هدنگارپ ناهج رد يا هفياط ،شيپ نيا زا :تفگ ؟تسيچ فوصت تقيقح هك دنديسرپ ماش خياشم ز .هدنگارپ لد هب و دنعمج تروصب يموق نامز نيا و عمج ينعمب و تروصب دندوب لد دور يياج هب وت زا تعاس ره وچ ينيبن يئافص ردنا يياهنت هب تراجت و عرز و تسا لام و هاج ترو اب لد وچ ينيشن تولخ ،تسا يادخ يدعس ) 1381 :فلا 97 -96 ( یم یبان یگدنز و راثآ رد فوصت تیمها و هاگیاج زا رت هِب کرد روظنم هب تاحیضوت هب یهاگن تسیاب و ینید یگدنز هب یو هاگن رگنایب هک تشاد ناوید و هیریخ رد هژیوب یو راعشا و یفوصت میهافم هرابرد یو یچ ره زا شیپ .تسا یعامتجا یم ناونع فوصتم یارعش نوچمه زین یبان ز هدورس هک دنک شدوخ هدارا اب شیاه ) .دنتسه یهلا عبنم یاراد هکلب ،هدوبن Tenik 2009: 199 (.
Bu ta‘bîrât vüs‘unda değildir kuvvet-i tab‘ın
» توق نیا تسین تعیبط عسو رد عبط یبان هب رگید یارجم زا یونعم ضیف نیا .هدیسر « ،نياربانب » هشيدنا هب نديشخب تيونعم يارب طقف ار نافرع يدعس نيقلت وا هب شا هبرجت هك يق�خا ياه ليسو تروصب نآ هب هكلب دريگ يمن رظن رد بولطم ِتياغ ناونعب ار نافرع يو سپ ؛درب يم راكب ،تسا هدرك ۀ .درگن يم دوخ نارصاعم يق�خا لئاضف لماكت )« ،هسام 1369 : 245 (. يفوص رعاش كي ناونع هب ،مه يبان ،كلسم يهاگآ اب یو یبلق دنویپ نینچمه و فوصت ملع زا هق�ع و دوخ ياه رعش قیرط زا اهنآ نایب یارب شا یم تأشن دریگ م تاداقتنعا و ينيد يگدنز زا يبان و يدعس هنايفوص هاگديد . هدش ليكشت اهنآ يعامتجا و يبهذ يدعس اما دنك يم هراشا دوش يم متخ دنوادخ هب نآ تياهن هك يقيقح نايفوص هب اهنت دوخ راعشا رد يبان .تسا اب هك يدعس يگدنز ۀرود رد فوصت يفنم يانعم هب عوضوم نيا هتبلا .دريگ يم رظندم مه ار نايفوص يراكاير .ددرگ يم رب ،دوب نامزمه لوغم يبان و يدعس دياصق قيبطت و هسياقم داقتنا نادرمتلود و نانارمكح و هنامز تيعضو زا دوخ راعشا رد يساره چيه ندب ،يبان و يدعس هدرك .تسا بطاخم يارب مهف لباق و هداس ينابز ناشراعشا رد يبان و يدعس نابز .دنا هزومآ هب هجوت اب ،دوخ دياصق بلغا رد يدعس ينافرع حور شياه نارذگ زا ترسح اب يهاگ و هديمد ار دوخ دياصق ،هجهل تحارص اب ،لام و ماقم بسك هب يتشاد مشچ نودب يو .ديوگ يم نخس شراعشا رد رمع .دوش يم هديد حوضو هب شرعش رد تردق نابحاص هنادنمشوه ريذحت و ديدهت .تسا هدورس س نانخس بوچراهچ هك دسر يم رظن هب يرورض هتكن نيا ركذ ،هتبلا .دشاب يم همانزردنا ،دياصق رد يدع هديصق ؛يور نيمه زا و نشور ار شم�ك ،يسراف نابز هب يدعس دايز طلست .دوش يم زاغآ هظعوم اب يدعس ياه يگنهك .تسا هدرك ماهبا نودب ،نينچمه .دروخ يمن مشچ هب وا دياصق رد راتفگ يگديچيپ و يوحن و يفرص ياه ق موزل تياعر هب دوخ راعشا رد وا نآ زا شم�ك ماجسنا و ماكحتسا تهج رد و هداد تيمها رايسب فيدر و هيفا .دشاب يم ناهاشداپ و ناگرزب تحيصن ،زردنا و حدم ،راگدرورپ شياتس ،دياصق يلصا نومضم .تسا هدرب هرهب شياتس ،ديحوت و ديمحت ،نآ نداد تسد زا ترسح و رمع يهاتوك و ييادج و گرم ،يتسه ملاع و ناهج هب قشع هاگن .دور يم رامش هب يدعس دياصق نيماضم هلمج زا حدم و ظعو ،هيراهب ،(ص)دمحم ترضح و دنوادخ اب هيماظن يبهذم ۀسردم ۀدرك ليصحت وا اريز ،دشاب يم يرعشا يهاگن ناهج و ناسنا ،دنوادخ هلئسم هب يدعس وخا ،تعافش ،يهلا ردق و اضق ،ادخ يگناگي و تينادحو عوضوم .تسا يعفاش شيارگ و لدع مازلا ،يناسنا ت يدعس دياصق رد ،ببس نيمه هب ،تسا رادروخرب يي�اب هاگياج زا يرعشا م�ك رد ربص و سفن اب هزرابم ،ناسحا .دور يم رامش هب يساسا نيماضم زا يكي مه یاج نایارس هدیصق نیرت هِب نیب رد لاح نیع رد و تسا کرت تایبدا رد یمکح کبس هدنیامن مه یبان .دراد یم نایب دوخ دیحوت هدیصق رد رعاش یم دیکأت و دنراد یلجت تانئاک یاج همه رد دنوادخ یماسا ،دنک ،دنک هدیصق رت شیب .تسیرگن دیاب مشچ نیا اب یعیبط عیاقو هب دیاب هیحدم زا یبان یاه یارب هک هدش لیکشت ییاه
تیصخش ،مظعاردص ،هاشداپ دم نینچ مه .تسا هتشون شناتسود و ینید یاه هیح فصو رد هک دنراد دوجو ییاه و هدرک نومنهر ندیشیدنا هب ار اهنآسنا ،عیاقو و ایشا کمک اب شدیاصق رد یبان .تسا هتشون اهرهش و ناکم ،ایشا لیلحت هدیصق نیا رد وا .تسا هداد هئارا هدنناوخ هب ار هنامز طیارش زا دوخ یخیرات و یگنهرف ،یعامتجا یاه اه یم یزومآدنپ یهاگ دنک یم دقن یهاگ و شدوخ اما ،تسا مهف لباق و هداس ینابز زا هدافتسا هب دقتعم ،رعاش .دنک یمن راک هب ار هویش نیا یهاگ زین هتفرگ رارق یدنه کبس ریثأت تحت کرت تایبدا رد هک تسا ینارعاش زا یبان .درب و هدیچیپ راتفگ زا ، دوخ هرود هب تبسن رت هداس رایسب یکرت نابز رانک رد و اب اما .تسا هدرک هدافتسا زین یرنه نامز رد رعاش هک یدیاصق .تسین یتسردان نخس ،هدوب یکرت نابز هتفیش یبان ،دوش هتفگ رگا اهنیا همه دوجو یم ناشن ار یکرت نابز هب وا هق�ع ،هدروآرد ریرحت هتشر هب بلح رد تماقا .دهد ک هب و یضورع نزو ساسا رب رعش شراگن هب شدیاصق رد يو هداد تیمها رایسب فیدر و هیفاق یریگرا هدیصق رد صاخشا مان ندرب راک هب هژیو هب .تسا یم ناشن هنیمز نیا رد ار وا تراهم ،فیدر یارب اه دننام .دهد .تسا هتشون یبرع نبا نیدلا یحم و ان�وم ،(ص) ربمایپ ترضح حدم رد هک یدیاصق ما ،تسه هلصاف نرق دنچ یدعس و یبان نایم هچرگا هبنج ا ،یدیحوت یاهرواب .دنراد یرایسب هباشم یاه و ملاع ناکیدزن و هداوناخ نتشاد ،هنامیکح راعشا ندورس ،ینید ناملاع هب مارتحا ،ربمایپ هب قشع و تبحم و قحان و یتلادع یب ربارب رد ندنامن تکاس ،هیماظن سرادم رد لیصحت ،نانآ طسوت نتفای شرورپ و ملع نتخومآ ندروآ نابز هب تهابش هلمج زا ،نآ ندرک دقن و هناروسج .تسا رعاش ود نیا نایم اه
يريگ هجيتن و نابز یبدا نوتم نایم کرتشم و توافتم ،هباشم بناوج هک تسا تایبدا زا یا هخاش ،يقيبطت تايبدا گنهرف یگژیو اب ار اه یم یبایزرا توافتم یاه هیاپ .دنک شهوژپ ار یقیبطت تایبدا یاه یم لیکشت ییاه هک دنهد تلم ای و رگیدکی اب فلتخم یاهروشک تایبدا ۀسیاقم رب هیکت ًاساسا اه یگیاسمه و کیدزن طباور مهاب هک دنراد یی هتشاد یگنهرف ت�دابت رگیدکی اب خیرات زا صخشم یا هرود رد و هتشاد ،نيون دركيور نيا ،رت هداس يترابع هب .دنا یم صخشم ار اهنآ نایم ف�تخا طاقن و هباشت ،یزاوت ،توافتم یاهنآبز و گنهرف ،للم یبدا نوتم یسررب اب .دنک يور نيمه زا هك تسا نآ زا يكاح يبان و يدعس راثآ ميهافم و نيماضم و تيصخش و يگدنز يقيبطت يسررب ، تهباشم ،يميلعت ياهزردنا و يق�خا لئاسم رظن زا رعاش ود نيا .دنراد يهجوت لباق ياه و هیریخ و يدعس ناتسلگ و ناتسوب نايم رد كرتشم نيماضم و ميهافم نيرت مهم هب ،شهوژپ نيا رد ناويد ،اير و ربك ،عضاوت ،لهاج و ملاع ،ملظ و تلادع : زا دنترابع نيماضم و ميهافم نيا .ميا هتخادرپ يبان .فوصت و نافرع و ردق و اضق ،دهاز ،ربص ،ماقم و هاج ،فارسا و تعانق یم ملظ و تلادع هب شراعشا رد یدعس هک یماگنه نابز هب ار یصاخشا و نامکاح ،ناهاشداپ مان ،دزادرپ یم وآ هدوب ملاظ ای لداع هعماج هب تبسن هتشذگ ای دوخ رصع رد هک در یم ناشن نیا .دنا دوخ یاهداقتنا وا هک دهد یم نایب یسک زا ساره و نتفرگ ریثأت نودب ار و نامکاح ،ناهاشداپ شراعشا رد زین یبان لکش نیمه هب .دنک هدوب لداع هک ار ینابصنم بحاص تسا هدرک شیاتس دشاب هک ره ،دنا هدرک ملظ هک ار یناسک و داقتنا داب هب زین دنا یگژیو نیرت مهم زا یکی نیا .تسا هتفرگ یم زیامتم شرصع مه نارعاش رگید زا ار وا هک تسا یبان یاه .دنک یتلادع یب هب تبسن رعاش ود ره هب تبسن دوخ دقن و ضارتعا ،هدنامن تکاس دوخ هنامز رد دوجوم یاه ب و هدروآ نابز هب ار ملظ هدرک نایب ناشراعشا رد سرت نود هئارا زین هراچ هار ت�ضعم نیا یارب نینچمه .دنا هداد .دنا یم نخس شناد عوضوم زا هک یماگنه ،ناتسلگ و ناتسوب رد هژیو هب شراثآ رد یدعس تیمها هب دیوگ یگژیو و ناملاع یم ن�هاج یاه یم هراشا لمع اب هارمه ملع هب شراثآ رد رعاش .دزادرپ ک رب بیترت نیدب و دن یم دیکأت شناد تیمها یمرب ناملاع تسد زا اهنت زین نیا و درادن یشزرا چیه ملع ،لمع نودب اریز .دنک رعاش .دیآ یم نخس زین لهاج زا یم و دیوگ عوضوم نیا زا یبلاج نایب وا .دنتسین هاگآ دوخ لهج زا لهاج یاهناسنا دیوگ یم نایب و دراد هک یهورگ اهنت دراد یم تسکش اهنآ اب ثحب رد ناملاع شراثآ رد زین یبان .دنتسه ن�هاج دنروخ یم ادخ هب ندیسر ار یعقاو ملع یلصا فده ،ناوید رد هژیو هب یم دیکأت لکش نیدب و دناد هب دیاب هراومه هک دنک هیاپ مولع .دوب ملع لابند ندمت یاه یم لکش ار اه ب ار م�سا نید رد ملع تیمها رعاش .دنهد یم نای نایب و دنک یم یم لوغشم ملع اب ملاع یاهناسنا دراد نیا ،دنوشب مه بصنم و ماقم بحاص رگا لهاج یاهناسنا و دنوش یمن اهنآ دوجو هب یشزرا یم دیکأت نینچمه .دیازفا .درادن ییاج هب هار ن�هاج اب هدوهیب ثحب دنک يم گرزب ياهناسنا يق�خا تامازلا زا يكي ار عضاوت ،يدعس لزنت ببس ار رورغ و ربك ،مه يبان و دناد يم بوسحم یحور یرامیب یراکایر ،يبان و يدعس هاگديد زا .درامش يم رب ناسنا كانرطخ تافص زا و يق�خا
دیاب یتخس هب ،دراد هعماج داسف رد یگرزب رثا هک ایر لباقم رد درف ره و هدش ناسنا رد تقادص مدع ببس هك دوش .دنك هلباقم مه یدعس هدرک نایب ار نآ زین شراعشا رد ،هداد رارق روتسد شیوخ یگدنز رد ار تعانق هک روط نا یم حیجرت یدعس .تسا نان هکت اب ،دنک نیمأت نارگید زا ار شیاهزاین و دشاب هتسباو یسک هب هک نآ یاج هب دهد یم تسد هب نیبج قرع اب هک یکشخ یم اریز .دنک یگدنز نارذگ ،دروآ هچ نآ هب دناد یبان .دشاب عناق هنوگچ ،دراد یمن کاروخ هب دودحم طقف ار تعانق عوضوم شراعشا رد مه تمعن همه رد دیاب تسا دقتعم وا .دنک یهلا یاه .درک تعانق د�وا و لام ،یتم�س نوچمه یم یدعس یم دوجو هب تیلوئسم عامتجا لابق رد ناسنا یارب بصنم و ماقم ،دیوگ هک یتارطخ هب و دروآ دراد یم زین یم دیکأت وا .دزادرپ .دشاب شوه هب دیاب دتفین هبترم و ماقم زا یشان رورغ ماد هب ناسنا هک نآ یارب دنک ماد زا شراعشا رد زین یبان یم نخس هدیچ ناسنا یاپ شیپ بصنم و ماقم هک ییاه یم دیکأت و دیوگ سپ ناسنا دنک دها یاتسار رد تیعقوم نیا زا دیابن ماقم هب ندیسر زا رارق متس و رازآ دروم ار نارگید و دنک هدافتسا دوخ فا یم نایب نینچمه .دهد یعقاو شیاسآ اما ،تشاد دهاوخ یا هدوسا یگدنز ًاتقوم ناسنا ماقم هب ندیسر اب هچرگا دنک .تسا هداس یگدنز رد باطخ افو يب و رذگ لحم ار ايند مه يبان ،دناد يم يناف و چوپ ار ايند يدعس هك ردق نامه .ديامن يم هار زا يكي ،يدعس رظن زا .دوش يم بوسحم دنوادخ تافص هلمج زا ربص رظنزا و ربص لامك هب نديسر ياه .تسا ربص يگدنز رد يداش و شمارا هب نديسر و شياشگ ديلك ،مه يبان ندروخ مک دیاوف وا .تسا راب نایز ناسنا حور یارب مه و مسج یارب مه یروخرپ ،تسا دقتعم یدعس یارب یم نایب ار ناسنا یتم�س یم هرهب ندروخ مک دروم رد (ص) ربمایپ ترضح ثیداحا زا یبان .دنک دیاوف و دریگ یم نایب یتم�س یارب ار نآ .دنک هدرک هلداجم نيغورد ياهدهاز اب دوخ یگدنز لوط مامت رد یبان و یدعس ،دهاز تقیقح رد اهنآ .دنا ر نانآ دننام طقف ،دنتسین ملاع و شیورد یم راتف فادها هب ندیسر یارب یا هلیسو ار مدرم ینید تاساسحا و دننک یم رارق شیوخ دیلپ یم هدافتسا یتصرف ره زا نانآ .دنهد رد رعاش ود ره .دنریگب لاوما و لوپ مدرم زا ات دننک هدرک ش�ت ناشراثآ قتنا داب هب ار اهنآ یسرت چیه نودب و دنهد رادشه نانآ دروم رد مدرم هب دنا هتفرگ دا .دنا یم شراثآ مامت رد ار هشیدنا نیا .دراد دوجو م�سا هفسلف ،یدعس فّوصت ۀشیدنا ساسا رد هک دید ناوت یم حدم ار ینید ناملاع زا یرایسب ار ناشیا هب تبسن شتبحم هراومه هک دراد رارق (ص) ربمایپ اهنآ ردص رد .دنک یم نایب م�سا یگدنز شرمع مامت رد زین یبان .دنک نیا رد وا هشیدنا و تیصخش ات هدش ثعاب نیا و تسا هتشاد ی و هداد تیمها دوخ ینید یگدنز هب یبان .تسا هدوب هقرف کی هب بوصنم یناوج رد یبان .دریگب لکش بوچراهچ تاجانم رد ار وا فّوصت هشیدنا ییارس هحیدم و اه یبوخ هب ،هتشون ینید ناملاع و ربمایپ فصو رد هک ییاه یم ناوت .دید
یم رعاش ود ره راعشا رد .تسا یکی ًابیرقت تشونرس دروم رد یبان و یدعس هاگديد لماک میلست ناوت یم نایب رعاش ود ره .دید ار تشونرس ربارب رد ندوب دهاوخن قافتا زیچ چیه دشابن ادخ تساوخ هک ینامز ات دننک کن تیاکش و ردق و اضق هب ندوب یضار رد ار یگدنز شیاسآ و داتفا یم تشونرس زا ندر ،دراوم نیا زا ادج .دنناد یم ینیب لاف هک یناسک ماد هب دیابن هک تسا دقتعم یبان یم ربخ هدنیآ زا و دننک بیغ زا هک یسک اهنت و داتفا ،دنهد .تسا دنوادخ دراد ربخ نخس .تسا فلكت يب و هداس و ماقم و لاح ياضتقم اب قباطم ،دياصق رد يدعس م�ك ،رگيد فرط زا نا ناهج زا يدعس يهاگآ تابثا يارب نينچمه .دشاب يم هارمه زردنا و دنپ و ركذت اب هراومه ،يدعس زيمآ حدم عقاو رد .درك هدهاشم ار ينافرع ميهافم و تاح�طصا زا ياپدر وا دياصق ۀمه رد ناوت يم انعم ملاع و نافرع هزومآ ،رشبم و رذنم ماقم رد ،تمكح و نافرع رب هيكت اب ،يو اه هدناجنگ شا يحدم دياصق رد ار يق�خا ي هشیدنا و راکفا .تسا کبس .تسا ون و لیصا ،تیمها اب دوخ هنامز رد ،تایبدا و نابز هرابرد ،مه یبان یاه هموظنم و راثآ زا یمهم شخب رد وا یارگ ق�خا هك ،دشاب هتشاد کشخ و یشزومآ ینایب ات هدش ثعاب هک شیاه اهراتفر ءوس زا يشان اهنيا .تسا یعامتجا ی یاهداهن یخرب و یعامتجا عیاقو هك دنتسه میکح و رادم ق�خا یتیصخش اب رعاش ود ،يبان و يدعس بلاق رد نايب تحارص اب يياورپ چيه نودب و هدرك یبایزرا ینید میهافم بوچراهچ رد ار هنامز طاطحنا هب ور هتخادرپ داقتنا هب زردنا .دنا
