25 NİSAN 1982 PAZAR
Amerika, Sovyetler Birliği, Ingiltere ve Fransa
DÖRTLERİN
ERMENİ
POLİTİKASI
İn c e lem e :Ergun HİÇYILM AZ
OsmanlI İmparatorluğunun
yenilmesinden sonra
müttefik devletler
İstanbul’a yüksek
komiserler göndermeye
başladılar. Bunların
arasında Amerikan
Filosu Komutanı Amiral
Bristol de vardı.
Bristol 23 Mart
1920’deki raporunda
Maraş olaylarında
Fransa’yı suçluyor ve
şöyle diyordu: "Türk
Ermeni meselesi Fransa kışkırtmasıdır.Ermenilerin
sistematik biçimde öldürüldüğüne ve bunun bir
katliam olduğuna inanmıyorum.”
Türkiye’ ye gelen
SK4*°”
heyette Amerikan üniforması
giyen Ermeniler vardı
Komiser Ravndal Türkiye’de Amerikan mandası ve bunun içindeki Ermenistan meselesini 1919 yılındaki raporuyla Was- hington’a şöyle bildirmişti:
“ Ermenilere birara/i verilebi lir. Başlangıçta bu arazinin bö lünmezliği konusunda garanti verebiliriz. Bu garanti gerekli dir. Karadeniz ve Akdeniz'de bi rer liman çok uygundur." (1)
Amerika’nın politikası milli yetler ilkesine dayanıyordu.
"Milletlerin kendi mukadderat larını bizzat tayin etmesinden"
yola çıkan Amerika, Anadolu’ nun doğusunda bağımsız bir Er menistan’ı Amerikan mandası olarak görüyordu. Harbord gibi Amerikan kuvvetlerinde kur may başkanlığı görevini yüküm lenmiş üst düzeydeki bir kişinin de Türkiye’ye 46 kişilik bir he yetle gelişi bu konuya verilen önemi gösteriyordu. (2)
Özerk Ermenistan ve Ameri kan mandası esasları için Türki ye’ye gelen generalin emrinde 46 uzman vardı ve bunların 15’i as kerdi. Sivas'ta Amerikan Koleji ne yerleşen ve 28 gün boyunca konuyu Amerika açısından eni ne boyuna inceleyen heyet, çok ilgi çekici kişilerden kuruluydu. Mühendis Binbaşı Şekerciyan, Üsteğmen Kaçadıryan, uzman lar Aram Kojassar, Dikran Ser- janyan ve Ohanesyan Amerika üniforması giymiş Ermenilerdi.
Ve Harbord Türkiye’ye ilk gelen değildi.
Osmanlı İmparatorluğunun I miserler göndermeye başladılar. I Mark Lambert Bristol bu görev yenilmesinden sonra müttefik I Lews Heck 1918 Kasım’ında ge- I getirildi. (Sularımızdaki Amerikan
devletler İstanbul’a yüksek ko- I len Amerikalıydı. Daha sonra | komutanı Amerikan Hastanesi
Türk
ne
I I __________________________ | ŞİNORK KALUSTYAN ı (ERMENİ PATRİĞİ)"Biz kendimizi, bu vata- l nın hakiki evlatları, onun ay- ı rılmaz bir parçası olarak { görüyoruz. Vatanımıza ve ı vatandaşlarımıza gelebilecek J olan herhangi bir acılı, iizün- ı tülü durum, bizim de acımıza | ve üzüntülerimize neden ola- ı çaktır. Ermeni vatandaşları | bu vatanın iyi ve kötii giinle- ı rinde kader birliği etmekte J kararlıdırlar."
\ LEVON PANOS DABAĞYAN (GAZETECİ)
{ " Kendisini Türk hissetme-ı yen, içlerinde başka uluslarhissetme-ın { sevgilerini taşıyanlara, be- ı gendikleri yere gidebilmeleri | için, Türkiye’nin kapıları ar- » dına kadar açıktır. Ç'ekip git- | sinler! Türkiye,Türk olanla- ı rın, Türklüğü ile gurur dıı-* yanların ülkesidir.
{ KARABET ARMAN (DOKTOR)
t “ Tiırk Ermenden btırada- { ki kardeşlik düzeninin bozul- I masını asla istemiyorlar. Biz J Türkiye'deki Ermeniler hiç- l bir zaman politika oyıınları- J na alet edilmek istemiyoruz, ı l)ış memleketlerdeki Ermeni } ırkdaşlarımıza son sözümüz ı şudur: Rahatımızı, lııızıırıı- J muzu gölgelemeyin, başka ı ihsan istemiyoruz."
| NORYAN ALTIN VAN (MÜHENDİS)
"Olaylar hir Rum tertihi- ı dir. Bundan kimseye bir fay- j da gelmez. Biz Ermeniler ! Türkiye'de hiçbir memleket • azınlığının elde edemeyeceği l eşit haklara sahibiz. Saadet J içinde yaşıyoruz ve bunun ı kıymetini takdir edivoruz." t J (YARIN: DİĞERLERİ) ».______________________ Ur f a isyan ı s ıra s ın d a ih tilâ lc i E rm en ilerin kiliseye a s tık la rı O sm anlIca fla m a (üstte) H arbo rd 'un E rm eniler konusundaki ra p o ru n a A m erikan b a s ın ın d a geniş yer v e rild i (yanda).
A vru p a basınının bakışı
Ermeni meselesine gerçekçi bakan
araştırmacılar, gazeteciler engelleniyordu
Dünya basınında Ermeni meselesinin sürek li gündeme getirilişi çeşitli noktalardan kay naklanıyor. Olaya gerçekçi biçimde yaklaşan araştırmacılar, tarihçiler veya gazeteciler ko nuyu geniş biçimde ortaya koymaktan yoksun bırakılıyor. Yazıların yayınlanmasından kon feranslara kadar, her konuda baskı görülüyor. Zaman zaman Türk tezine yaklaşan, hiç ol mazsa meseleyi tahrif etmeyen yazılı ve sözlü yayınlar ile konferanslariçinsürekli engelleme sistemi uygulanıyor.
Yayın organları ve televizyonlar bulunduk ları toplumu öncelikle satış unsuru olarak gö rüyorlar. Politikacılara ve tiraja bağımlı gaze teler ise, doğruyu yansıtacak yazıyı yayınla maktan çekiniyorlar. Politikacılar Ermeni azınlıklarını seçim unsuru olarak görüyorlar. Paralellerindeki gazeteleri de bu şekilde yön lendiriyorlar. Ayrıca ekonomik yönden etkin Ermeni işadamları devreye sokuluyor.
Bunun dışında sürekli işlenen Türk düşman lığında Yunan propagandası ve desteği yer alı yor. Türkiye’yi dışarda zayıflatmayı amaçla yan Yunanistan, Ermeni eylem ve gösterileri nin arkasında yer alıyor. Diğer dış güçlerde te rörün sürekliliği konusunda çaba sarfediyor- lar.
YENİ ÜLKELER EKLENDİ
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türk aleyhtarlığı ve Ermeni yakınlığı içinde bulu nan Fransa ve İngiltere’deki basın organlarına daha sonra diğer ülkeler de eklendi.
Fransız Le Temps ve Le Figaro gazetelerin de Ermeni Patriğinin iki telgrafının yayınlan dığını görüyoruz. (1919).
Telgraf şöyle:
“ Elde ettiğimiz kesin bilgilere göre Şark Or- dusu’nun eski genel müfettişi, halen asi bulu nan ve Doğu Anadolu'da duruma hakim olan Mustafa Kemal ile yine asilerden sabık Bahriye Nazırı Rauf'un teşkil ettikleri alaylarla miİis kuvvetleri Ermeni Cumhuriyetine saldırmak için Erzurum'da toplanıyorlar. Silâhları ta mamen alınmayan Türk Ordusu’nun elinde her türlü imkân var. Ermeni devletinin kurul masını engellemek için Kafkas Ermenilerini katletmeyi tasarlıyorlar. Tehlikeciddidir. Mü
dahale ediniz.’’
İkinci telgraf ise zaferin meyvelerinin topla namayacağı görüşünü savunmakta gecikme nin kötü olacağı ifade edilmektedir. (11 Tem muz 1919 Le Temps ve 13 Temmuz 1919 Le Fi garo)
Le Temps’m 27 Şubat 1919 tarihli sayısında 4.sayfada yayınlanan bir haberde Aharoni - an’ın demeci yer aldı. Ermeni heyetlerinin Pa ris Konferansı dışında bırakılmasına 1918 baş larında Erivan’da kurulan Ermeni Cumhuri- yeti’nin Cumhurbaşkanı Aharonian şöyle tep ki gösterecekti: "Bu Ermeni ulusu için çok acı hayal kırıklığıdır.”
Ve Fransız basını bu kırıklığı paylaşmaya devam etmektedir. 28 Şubat 1919’da aynı ga zete başyazıda şöyle diyebilecektir: “ Ermeni ırkı ıstıraplarının kendisine hakettirdiği rö vanşı nihayet alıyor.”
Ama arada bir aynı görüşleri paylaşmayan yazılar da görmek mümkün. Ermeni Yunan dostu AugusteGauvain Journal des Debats’da
“ Ermeni isteklerinin ortaya konulduğu biçim de kabul edilmesinin olanaksız” olduğunu yazmıştır (1 Mart 1919 Sayfa 1). Ama bu yazı nın, çok Ermeni ve Yunan yanlısı tarafından yazılmasında politik sürtüşmelerin rol oynadı ğı kuşkusuzdur.
BEYRUT’TAKİ ERMENİ ENSTİTÜSÜ
Son dönemdeki Ermeni Terörü karşısında Fransa ve İsviçre gazetelerinin tutumunu ince leyen Aydın Cıngı’nm ortaya koyduğu rakam lar hayli ilginç. Günümüzün Le Figaro’su ge nelde Ermeni terörüne karşıt bir tavır alıyor. Le Monde, Le Matin ve France Soır meseleye sempati ve anlayışlı bir gözle bakmıştır. İsviçre basını (La Suisse, Tribüne de Lausanne, 24 * Heures ve Journal de Geneve) Ermeni terörü
nü tam olarak onaylamamıştır.
Ermeni propagandası yolunda en büyük ça lışma Beyrut’taki Ermeni Enstitüsü tarafın dan yapılmaktadır. Her yıl yüzlerce değişik dildeki kitap ve broşürleri bastıran bu enstitü, yayınları Avrupa ülkelerine göndermektedir. Lübnan’ın dışında Fransa, Amerika, Kanada yayınların sürdürüldüğü diğer ülkeler arasın dadır.
onun adını taşır.) Amiral Bristol Ermeni konusunda elbette ülkesi nin çıkarlarını gözetmişti ama, kes kin bir Ermeni yanlısı olduğu söyle nemezdi. 23 Mart 1920’deki rapo runda Maraş olaylannda Fransa’yı suçluyor ve şöyle diyordu:
"Türk-Ermeni meselesi Fransa kışkırtmasıdır.”
“ Ermenilerin sistematik bi çimde öldürüldüğüne ve bunun bir katliam olduğuna inanmıy o rum.”
“ Gayrimüslimlere saldırıları durdurmak için daha çok savıda askere ihtiyaç vardır. Özelİikle paylaşma politikası sürdürülür ve Türk halkının hakları ay aklar altına alınırsa... Türkler de nite likleri ne kadar kötü sayılırsa sa yılsın insandırlar.”
İki paragrafını sunduğumuz 23 Mart 1920 tarih ve İstanbul çı kışlı bu telgrafın Pery ve John son adındaki 2 Amerikalının Halep’de öldürülüşü olayından sonra yazıldığını belirtelim. Çünkü 20Şubat tarihli ve Beyrut çıkışlı rapor yukarıdaki ile mu kayese imkânı tanımayacak ka dar ağırdır. Raporu Amerika Dı şişleri Bakanlığına yazan temsil ci Engerí, Ermenileri mazlum göstermekte "Türklerin özel Amerikan aleyhtarı duygular beslediklerine inanmıyorum"
demektedir.
AMERİKA’NIN GÖRÜŞLERİ ÇELİŞKİLER
İÇİNDEYDİ
İstihbarat Dairesi Başkanı Binbaşı Devoyantz ise Antep’de Ermenilerin katledildiğini, Teşkilât-ı Mahsusa’nın Ermeni leri katletmekle görevli olduğu nu belirtmektedir. (23 Mayıs 1920) Amerikan görüşü aynı dö nem içinde böylesine çelişkiler içindedir.
Atatürk’ün 19 Temmuz 1920 tarihli bildirisinin kopyasını Amerikan Dışişlerine gönderen Bristol, “ Büyük Britanya ile Yu nanlıların Türkiye'ye karşı giriş tiği hareket, Türkiye’ye anarşi şartlarını getirmiştir” diyor.
Amerika niçin Türkiye ile bu kadar uzakta olmasına rağmen ilgilendi?
Birincisi Amerikan çıkarları. İkincisi kamuoyundaki Ermeni kıyımı propagandası etkisinde kalışı ve meseleye Amerikan mandası gözüyle bakışı. Bu iki yönü yine bir Amerikalıdan gör mek mümkün. Üstelik bu Ame rikalı Maliye Bakanı Morgen- tav’dır.
Bakan Amerikalıdır da, aile karışıktır. İstanbul’da bir süre konsolosluk yapan Morgentav’- ın yeğeni. . bir Ermeni ile evlen miştir. Ve bu görünüş altında ba kanın Amerikan Kongresine o dönemde Ermenistan projesini destekleyen bir plân vermesi do ğal bir olaydır.
Amerika’ya göç eden Ermeni ve onların arkasındaki iş çevrele rinin desteği ile kongreye Ermeni plânı sur.an Morgentav bugün sürdürülen kampanyanın başla tıcısı oluyordu.
(1) 5 Ağustos 1919 İstanbul’dan . bu görüşü bildiren Ravndal G. B.
göreve I Maviş 1919‘da başladı. (2) James G.Flarbord- Amerikan Military Mission to Armenia.
Atatürk ve Türkiye’nin Dış Poiitikası-Prof. Mehmet Gön- liibol ve Dr. Cem Sar.
YARIN
İNGİLTERE’NİN ÇIKARLARI VE PIRLANTA
KALEM HEDİYE EDİLEN GAZETECİLER
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
