KURUÇAY HÖYÜĞÜ KAZILARI 1985 ÇALIŞMA RAPORU

KURUÇAY HÖYÜ~Ü KAZILARI 1985 ÇALI~MA RAPORU

Kuruçay Höyü~ü kaz~lar~ n~ n 8. dönem çal~~malar~, Temmuz-Eylül 1985 tarihleri aras~ nda sürdürüldü. Kaz~~ kurulu, ba~kanl~~~= alt~ nda, Ara~t~rma Görevlisi Gülsün Umurtak, mimarlar Ay~e ve Süreyya Saru-han, Foto~raf Uzman~~ Y~lmaz Kaini ile ö~rencilerimiz Aylin Bayraktaro~-lu, May Apkan ve Muharrem K~c~'dan olu~uyordu. Eski Eserler ve Müze-ler Genel Müdürlü~ü Uzman~, Burdur Müzesinden Alaaddin Ery~lmaz idi

Bu y~l, höyü~ün do~usunda H/7-8 plan karelerinde, yakla~~k ~~ 5o m2'lik bir k~s~m daha, kaz~~ alan~na kat~ld~~ (Res. ~~ ). Bu geni~leme ile, Geç Kalkolitik Ça~~n (GKÇ) en eski yerle~mesinin tümü aç~lm~~~ oldu. Kuzey ve bat~~ yamaçlara yak~ n kesimlerde, Erken Kalkolitik Ça~~n (EKÇ), önceki y~ llarda kaz~lm~~~ olan baz~~ yap~lar~ n~ n temelleri kald~ r~larak, Geç Neolitik (GN) yerle~meye inildi. Bu alanlarda F-G/5 karelerinde -6.40 m. ve -7.30

' Kaz~lara ve kaz~~ sonras~~ çal~~malar~ na kat~lan arkada~lar~mdan, ba~ta meslekta~~m Burdur Müzesi Müdürü Selçuk Ba~er olmak üzere, müzedeki di~er meslekta~lar~mdan, Burdur Valisi Say~n ~smail Ünindi ile di~er il görevlilerinden, Burdur ~l Köy ~~leri Müdürlü~ünden yak~n ilgi ve destek gördüm. Kültür ve Turizm Bakanl~~~ , Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlü~ü, ~stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanli~~~ ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Genel Müdürlü~ü kaz~ m~z~~ finanse ettiler. Kaz~n~n ve bu ra-porun gerçekle~mesine eme~i ve yard~mlar~~ geçen bütün meslekta~lar~ ma ve yetkili ki~ilere te~ekkür borçluyum.

Kuruçay Höyü~ü kaz~lar~ n~ n y~ ll~ k ön-raporlan ve bu yaz~ m~zda kulland~~~m~z bibli-yografya k~saltmalar~~ a~a~~dad~ r:

Duru, Refik; Kuruçay flöyli~ü Kaz~ lan, 1978-1979 Çal~~ma Raporu, 198o ~_{stanbul (Anadolu Ara~t~ rmalar~, Ek Yay~n 2).} Duru, Refik; "Kuruçay Höyü~ü Kaz~lar~. 198o Çal~~ma Raporu", 1982 An. Ar. VIII (1980), s. 1-33.

Duru, Refik; "Kuruçay Höyü~ü Kaz~lar~. 1981 Çal~~ma Raporu", 1983 a An. Ar. IX, s. 13-38.

Duru, Refik; "Kuruçay Höyü~ü Kaz~lar~. 1982 Çal~~ma Raporu", 1983 b An. Ar. IX, s. 81-89.

Duru, Refik; "Kuruçay Höyü~ü Kaz~ lar~. 1983 Çal~~ma Raporu", 1986 a Be/le~en, VLIX (1985), s. 595-606.

Duru, Refik; "Kuruçay Höyü~ü Kaz~lar~. 1984 Çal~~ma Raporu", 1986 b Belleten, L (1986), s. 247-259-

306 REFIK DURU

m.'lerde, G/3 de -8.30 m.'de ve D/5-6 karelerinde -8 m.'lerde ana topra-~_{a var~ld~~ (Res. 2,3). Höyü~ün sivrice bir do~al tepe üzerinde oturdu~u ve} önceleri 12 m. kadar tahmin etti~imiz höyük yüksekli~inin, gerçekte 8 m.

dolaylar~ nda oldu~u anla~~ld~.

Geç Neolitik yerle~me: ~~ 984'te bir k~s~m~n~~ kazd~~~m~z 2 ve ana toprak üzerindeki en eski yerle~me oldu~unu saptad~~~m~z, GN'ye ait savunma duvar~n~n geli~mesini ara~t~rmak için, tran~eyi do~uya do~ru, bir hayli ge-ni~lettik. Surun G/5 karesindeki düzenli kesilmeden sonra, kuzey veya güneye dönmesi olas~l~~~na kar~~, o yönlerde de kaz~lar~~ sürdürdük. Ancak yuvarlak kuleli surun, hiçbir yönde devam~n~~ bulamad~ k. Sadece kuzeyde, sura paralel yap~lm~~~ bir ta~~ temele rastlad~k (Res. 2,3). Sur ile ona para-lel duvar aras~nda da dikine bir duvar vard~~ ve bir kap~~ aral~~~~ b~rakarak kesiliyordu. Kap~~ önü alan~n~n taban~, çak~l ta~~~ dö~eli idi (Res. 2). He-men her yerde, bütün bu temeller ana toprak üzerine oturmaktad~ r. Ancak yuvarlak kuleli, kal~n savunma duvar~n~n çevirdi~ini, korudu~unu varsay-d~~~m~z yerle~menin, hiçbir yerde mimarl~k izlerine raslan~lmad~. Yerle~-meye ait yap~lar~n olabilece~i, surun kuzeyindeki geni~çe alanda, EKÇ'de yap~lm~~~ olan büyük bir evin (8. ev), baz~~ temelleri bozdu~u görülmü~tür. Buna kar~~n, EKÇ evinin alt~ndaki ince bir temel d~~~nda, ana toprak üze-rinde, GN'ye ait hiçbir ev ve taban izine rastlanmam~~~ olmas~n~~ aç~ kla-mak, pek kolay de~ildir.

GN küçük buluntular~~ ile kerami~inin incelenmesi konusunda, mi-marl~k durumunun belirsizli~i, önemli baz~~ zorluklar ortaya ç~kartmakta-d~r. ~öyle ki: GN surunun temel derinli~i, höyü~ün e~imine uygun ola-rak, do~u uçta -6.20 m., bat~~ yamaçta -7.25 m.'dir. Bir sonraki EKÇ yap~~ katlar~n~n en eskisinin temelleri ise, -5.50 m. ile -6.20 m.'lerdedir. GN ile EKÇ temelleri aras~nda yer yer ~~ m. kal~nl~kta bir y~k~nt~~ birikimi bulun-maktad~ r ve bu tabaka içinde, hiçbir yap~~ izi yoktur. Bu durumda, söz ko-nusu birikimde ele geçen malzemenin hangilerinin GN'ye, hangilerinin de EKÇ'ye ait olduklar~n~~ bilemiyoruz. Özellikle GN yap~~ ve tabanlar~~ olma-d~~~ndan, GN küçük buluntu ve kerami~ini ay~rmada, yeterli bilgiye sahip de~iliz. Biz ana toprak ile, surun üst düzlemi aras~ndan gelen buluntular~, GN'ye ait kabul ettik.

Küçük buluntular aras~nda, geçen y~ldaki gibi, çok say~da uzun sapl~~ kemik ka~~ klar (Res. 5/6) ve sileks yahut obsidiyenden lama çekirdekleri

1985 ÇALI~MA RAPORU 307

vard~r. Keramik buluntular, birbirlerinden önemli farkl~l~klar gösteren iki grup halindedir. Birinci grup keramik, genellikle höyü~ün bat~~ yamac~na yak~n kesimlerde bulunuyorlard~~ ve aç~k krem ya de bej renk hamurlu, kal~n k~rm~z~~ boya astar'', özenle açlulanm~~~ ve yüksek ~s~da firmlanm~~lar-d~. Yüksek kaliteli ve ince kenarl~~ olan kaplar aras~nda, daha çok dik bo-yunlu, kulplu veya delik tutamakl~~ çömleldere rastlanm~~t~r (Res 4/1,2). Bir iki çömlekte dudaldann kahnla~tr~ld~~~~ ve bazen dudaklara dikine de-likler aç~ld~~~~ görülmektedir (Res. 4/3,4). ~kinci tür keramik, höyü~ün merkezine yak~n kesimlerde ele geçmi~tir. Bunlar aç~k veya koyuca kahve veya gri renkte hamurlu, kendi renginde astar'', göreceli olarak orta açk~l~~ ve iyi finnlanm~~lard~r. Biçimler pek çe~itli de~ildir ve derin tabak (Res. 5/5), derin ve tutamakl~~ çömlekler (Res. 4/6-8) ba~l~ca formlard~r.

Höyü~ün ortalar~na yak~n olan F-G/4-6 karelerinde ve sur düzleminin biraz üzerinde, yukar~da tan~t~lan keramik gruplar~ndan biraz farkl~, yeni keramik türleri görülmeye ba~lamaktad~r. Bu yenilerin, gerçekte GN'ye mi, yoksa üstteki EKÇ yerle~melerine mi ait oldu~unu, kesin olarak bil-miyorsak da, ~imdilik GN'nin en geç malzemesi olarak tan~tmak istiyoruz. Bu türlerden baz~lar~, bir iki örne~ini 1984'te tüm olarak ç~kartt~~~m~z, aç~k devetüyü ve gri hamurlu, açk~lanmam~~~ ve çok gevrek pi~irilmi~~ olan-lardand~r 3 ve çok ilkel görünümlüdürler. Bir k~sm~~ da, aç~k gri veya kah-verengi, içine küçük ta~ç~klar kat~lm~~~ bir hamurdan yap~l~p, kendi rengin-de astarlanm~~, iyi açk~lanm~~~ ve sert pi~irilmi~lerdir. Açlulama yap~l~rken genellikle, hamur içindeki ta~ç~klar yüzeyde kaz~nt~~ izleri b~rakm~~lard~r. Bu yeni keramik grubunda en çok rastlanan form, kar~nlar~~ yumu~ak veya keskin omurgal~~ tabaklard~r (Res. 6;7/1,3). Tabaklann baz~lar~nda kal~n tutamaklar vard~r (Res. 6/7). Diplerin nas~l oldu~unu bilmiyoruz. Tabak-lar ço~unluk bezemesiz olmakla birlikte, baz~Tabak-lar~nda boya bezek görülmektedir. Bezeme koyu kahverengi veya k~rm~z~~ boya ile genellikle içe, bazen her iki yüze yap~lmaktad~r. Basit band ~eklindeki süsleme, bir ya da iki konsantrik friz içine yerle~tirilen paralel dik çizgi demetleri, bun-lar~n e~ik düzenlenmesi ile demetler aras~nda kalan bo~~ alanlarda kelebek motifi veya e~ik dama tahtas~~ gibi motiflerdir (Res. 6; 7/1,3). Bu boyal~~ gruba 1984'te buldu~umuz, içi haç motifi tabak da girmektedir 4.

Keramik buluntulara üç k~sa ayakl~~ küçük kap (Res. 5/2), düz dipli, dik kenarl~~ minyatür kutular (Res. 5/3,4) ile dörtgen biçimli bir kutu da

n. g. e. S. 252 v.d. Lev. VIII/2-5; 4 O. g. e., s. 252. Lev. VIII/6; IX/5.

308 REFIK DURU

kat~lmal~d~r (Res. 5/ Dörtgen kutunun yuvarlak halka dibi vard~r ve dip, kesintilerle 5 k~sa ayak görünümü alm~~t~r. Çok s~~~ olan tabak k~sm~n~n içinde, boya ile, anlam~n~~ ç~kanamad~~~m~z bir figür yap~lm~~t~r. Sonuncu terra-kota eser, zarif sapl~~ bir kepçedir (Res. 5/5).

Yukar~da tan~t~lan ve ana toprak ile en eski EKÇ temelleri aras~ndaki moloz birikiminden gelen buluntulardan ve keramikten baz~ lar~, Hac~lar GN katlar~ndan bilinmektedir. Kemik ka~~klar, sileks lama çekirdekleri ve kutularla, pi~mi~~ topraktan kepçe bunlardand~r 5. K~rm~z~~ boya astarl~, iyi açk~lanm~~~ keramik de Hac~lar IX-VI katlannda en yayg~n olan keramik türüdür 6. Ancak kal~n kenarl~, yüzü açk~~ s~ras~nda y~rt~lm~~~ tabakalar ve bunlar~n boya bezemesi, Hac~lar GN yerle~melerden tan~nmamaktad~r. Bu boya bezekli tabaklar biçim ve bezeme aç~s~ndan, Hac~lar I türü boyal~~ keramik ile yak~n benzerlikler içindedirler. Hac~lar I kat~n~n Kuruçay'da ça~da~~~ olan 7. yap~~ kat~nda da bu tip boyal~lardan bulunmu~tur. Kuru-çay'da birbirinden farkl~~ derinliklerden gelen bu iki boyal~~ keramik aras~n-daki benzerlikler san~r~z raslant~~ de~ildir. J. Mellaart, Hac~lar I kerami~i-nin, Hac~lar VI'dan gelen ayr~~ bir geli~me oldu~unu söylemi~tir 7. Bir ba~ka yerde de, Hac~lar V-II kültürü ile Hac~lar I aras~ndaki farkl~l~klara de~indikten sonra, Hac~lar VI-V ile I'in benzerliklerini s~ralamaktad~r. Bu benzerlikler aras~nda boya bezeme de vard~r 8. Mellaart'~n bu gözlemine,

Kuruçay kaz~s~~ yeni destekler ve kan~tlar vermektedir. J. Mellaart'~n taba-ka içinde benzerlefini bulamad~~~ndan, Hac~lar'a yabanc~~ gördü~ü bir bo-yal~~ parça 9, Kuruçay'da bu y~l bulunan bir tabak ile yak~n bir benzerlik içindedir (Res. 6/4) ve bölgenin ilk kez Kuruçay'da örnekler veren bir ba~ka boyal~~ keramik gelene~inin temsilcisi olarak, az say~da da olsa Hac~-lar'da bulundu~unu kan~tlamaktad~r.

Önümüzdeki kaz~~ dönemlerinde GN yerle~mesinin tabakala~mas~n~n ayd~nlanaca~~n~~ umuyoruz.

Erken Kalkoliiik Ça~~ yerle~m~ltri: Kurçay 7. yap~~ kat~n~n eski kaz~~ dönemlerinde aç~lm~~~ olan, 1, 2, 3, 4 ve 5 numaral~~ evlerinin (Res. 3)

te-melleri kald~r~ld~. Bu evler ile plan bak~m~ndan tam bir benzerlik gösteren

'J. Mellaart, Hac~lar 2, Edinburgh, 1970, Fig. 18o, 182, 167/d-e, 4.2/26, 27, 55/19-

21.

" J. Mellaart, Hac~lar 1, Edinburgh, tg7o, s. ~ ol v.d.d.

8. g. e., S. 145,147. a. g• C., 3. 1 45.

1985 ÇAL1~MA RAPORU 309

8. ev kaz~ld~. Yamuk kare planl~~ evin duvarlar~n~ n iç taraflar~nda, k~sa pa-yanda ç~k~ nt~lan bulunmaktad~ r ve bu özelli~i ile 7. kat~n di~er evlerinden farks~zd~ r. Ne var ki, bu evin temelleri, biti~i~indeki 1. evin temelinden m. kadar a~a~~dad~ r. 7. yap~~ kat~ n~ n kendi içinde, birden çok ara mimar-l~ k evresi oldu~u anla~~lmaktad~ r.

~~ ve 5. evlerin temellerinin hemen alt~nda, büyük oranda bozulmu~~ durumda, uzun bir duvar ortaya ç~ kt~. Bu duvarda payanda ç~k~nt~s~~ bu-lunmamaktad~ r. Ayn~~ durum, 4. ev alt~nda bir k~sm~~ ele geçen, 9. ev için de söz konusudur (Res. 3). Payandas~z bu evlerin, EKÇ'nin bir önceki yap~~ kat~na ait oldu~unu ve 7. kat ile ilgisinin bulunmad~~~n~~ söylemek mümkündür. G ve H boylamlar~ndaki ara~t~rmalarla, EKÇ tabakala~mas~-n~ n anla~~labilece~ini dü~ünüyoruz.

EKÇ küçük buluntular~~ içinde, pi~mi~~ topraktan, ayakta duran, stea-topik özellikleri vurgulam~~, kad~ n figürin parçalar~~ ~~ o'dan fazlad~ r. Kaz~-lar~ n ba~~ndan beri, bu tabakalarda bulunmu~~ figürin ba~~ ve kol-bacak parçalar~n~n say~s~~ 5o'yi geçti. Hiçbir figürinin tüm durumda bulunmama-s~, bunlar~n özellikle k~ r~larak at~ld~!:lann~~ akla getirmektedir.

EKÇ kerami~i geçen y~llardan tan~nmaktad~r. Bunlardan baz~lar~~ Ha-c~ lar I tipindedir. Daha eski yap~~ katlanndan gelenler ise, HaHa-c~lar II-IV ta-bakalar~ n~ n fantastik boya bezeklileri ile tam bir paralellik içindedirler. Fantastik boyal~lardan bu y~l bulunan baz~~ ilginç parçalar, Res. 7/ 2,4-6'da verilmi~tir. Res. 7/6'da bölgede ilk kez bir kap üzerinde boya ile yap~lm~~~ bir insan tasviri görülmektedir.

Geç Kalkol~ti k yerle~meler: ~lk kaz~~ mevsiminden bu yana, Kuruçay'~n GKÇ yerle~meleri, üzerinde ara~t~rmalar~ n en yo~un oldu~u tabakalard~ r. Bu y~l H/7-8 karelerinin de kaz~lmas~yla, GKÇ'nin en eski yap~~ kat~~ 6 A, san~yoruz tümüyle aç~lm~~~ oldu (Res. 8-13). Genelde 6 A yerle~mesi uzun ya~am süresi içinde, bir hayli kapsaml~~ plan de~i~ikliklerine ve onar~ mlara sahne olmu~tur. Bunlar~n baz~lar~~ yang~n gibi nedenlere ba~l~~ olsa bile, baz~~ duvarlardaki büyük göçükler (Res. ~~ 1,12), ancak deprem gibi do~al olaylarla aç~klanabilir. Önceki kaz~~ raporlanm~zda 6 A2 ve 6 A, olarak ay~rd~~~m~z ara yap~~ evrelerine ek olarak, bu y~l 6 A2'nin "Erken" ve "Geç" olmak üzere, iki onar~m evresini de saptad~k.

6 A2 Erken evre: Do~u kap~s~n~n (DK) güneyindeki XXV. evin tümü aç~ld~~ (Res. 8). Tabanda çok say~da in-situ kap vard~~ ve büyük bir yang~n sonucu terkedildi~i anla~~yordu. Bu evin biraz güneyinde, birbirine biti~ik olan iki ev ç~ kartt~k (XXVI-2 ve XXVII-2). Bu iki ev, Kuruçay için ola~an

310 _{REFIK DURU}

olmayan biçimde, yanyana ve bir ara duvarla ayr~lm~~~ durumdad~rlar (Res. I). Evlerin kap~lar~~ büyük bir olas~kla bat~~ duvarda aç~lm~~t~. Bu duvarda baz~~ onar~mlann oldu~u ve ilk temelin büyük bir çöküntü sonu-cu y~k~lmas~ndan sonra (Res. 12) tekrar yap~ld~~~~ saptanm~~t~r (Res. I ~ ). XXVI-2'nin ortas~nda kerpiç stelli, yuvarlak yalakl~~ bir ocak-sunak, XXVII-2'nin bir kö~esinde de, yine kal~n bir kerpiç duvar parças~~ önünde, kare planl~~ ate~~ yakma yeri olan bir ocak bulunuyordu (Res. ii). Yakma yeri üzerinde sa~lam bir tepsi ile (Res. 17/4.) tabanda büyük çömlekler ele geçti. Do~u kenann son evleri, XIV ve XXVIII. evlerdir. XIV. evin bir k~sm~n~~ eski kaz~lardan biliyorduk. XXVIII. ev planda görülece~i gibi, VIII, XII ve XIII. evlerin önündeki küçük avluyu kapata-cak ~ekilde yerle~tirilmi~~ ve temelleri de küçük ta~larla yap~lm~~t~r (Res. 8).

Yerle~menin bu kesiminde bir kap~~ ile iki aral~k saptanm~~t~r. Do~u kap~s~nda bu y~l ayr~nt~l~~ çal~~malar yapt~k. Kap~, iki ev aras~ndaki dar bir alana yerle~tirilmi~tir ve dikdörtgen bir kap~~ içi avlusu ile iki dar uçtaki iki kap~~ aral~~~ndan olu~mu~tur (Res. 8, 13). ~ç ve d~~taki iki kap~n~n kap~~ ka-natlan, kal~n ve kare ~eklindeki payelere tutturulmu~tur. Birini sa~lam ~e-kilde ele geçirdi~imiz bu kap~~ kenar payeleri (Res. 12), orta boy ta~lardan çamur harç ile örülmü~lerdir. E~iklere yass~~ ta~lar konulmu~~ ve d~~~ kap~~ e~i~inin alt~na bir su kanal~~ aç~lm~~t~r. DK'dan ikinci bir dikdörtgen planl~~ avluya geçilmektedir (Res. 8,12). DK'n~n aks~yla gsri'lik bir aç~~ yapacak ~e-kilde kuzey-güney do~rultusunda planlanm~~~ olan bu iç avludan, iki uçta-ki kap~larla yerle~me yeri içine girilmektedir. Kap~~ kanatlann~n olup olma-d~~~n~~ saptayamad~~~m~z bu geçitlerden güneydekinin yan~nda, küçük bir odac~k yap~lm~~t~r -XXIX. oda-.

XXV. ev ile XXVII-2 evi aras~nda, yarnuk bir aral~k bulunmaktad~r (Res. 8,11). Engelsiz olarak giri~e elveri~li olan bu aral~ktan, yerle~menin en önemli yap~lar~n~n oldu~u bölgeye, böyle bir geçi~i aç~klamak kolay de-~_{ildir. Acaba kal~nt~lar~~ bize kadar gelmeyen bir kapatma sisteminin} varl~-~~_{n~~ m~~ dü~ünmelidir, yoksa bu geçitten insanlar yerine hayvanlar~n giri~i} mi sa~lan~yordu?

XXVI-2 ile XIV. ev aras~nda da çok dar bir aral~k vard~r. Bir insan~n zorlukla geçebilece~i bu aral~k, iki yerde ta~larla daralt~lm~~~ ve bir ate~~ yakma yeri haline getirilmi~tir. ~çi yanm~~~ bu~day taneleriyle dolu iki iri çömlek bu aral~kta in-situ bulunmu~tur. Buras~~ san~yoruz geçit yeri olarak hiç kullan~lmam~~t~r.

1985 ÇALI~MA RAPORU 31 I

Bu y~l yapt~~~m~z ayr~ nt~l~~ çal~~malar s~ras~nda, V. evde baz~~ ilginç mi-marl~ k özellikleri ortaya ç~kart~ld~. Bu evin duvarlar~~ 2 m.'den daha

yükse-~_{e kadar korunmu~~ haldeydi ve kap~s~~ güney kenara aç~lm~~t~. Daha} son-raki bir evrede örüldü~ünü saptad~~~m~z bu kap~y~, iyice inceledik. Kap~~ yüksekli~i 125 cm., geni~lik 75 cm.'dir (Res. 14). Kap~n~n lentosu iri ker-piçIerle at~lm~~t~~ ve ayr~ca a~aç kiri~~ kullan~lmam~~t~. Kap~~ kanad~n~n ta~-tan mil yata~~~ da, içeride, e~i~in solunda in-situ bulunmu~tur. Bu evin bir di~er ilgi çeken yan~, kap~n~n hemen d~~~nda, duvara yap~~~ k küçük bir hücrenin yap~lm~~~ olmas~d~r (V a evi).

Son mevsim kanlar~yla, 6 A2'nin Erken evresinin plan~~ anla~~l~r hale gelmi~tir (Res. 9). Büyük bir olas~kl~kla yerle~menin ortalanndaki V, VI, VII ve XXII numaral~~ yap~lar, bu evrenin en önemli yap~lanyd~. Bunlar-dan XXII. evin tap~nak oldu~unu 1983'te saptam~~t~k 'o. Di~er yap~larBunlar-dan da, san~yoruz baz~lar~, yerle~menin Bey'inin oturdu~u evlerdi. Bütün bu yap~lar her yönden, d~~taki evler taraf~ ndan çevrilmi~, korunmaya alk~m~~-lard~. Yani d~~~ halkadaki evler bir savunma duvar~~ gibi kullan~lm~~alk~m~~-lard~. Çekirdekdeki evler, di~erlerinden sokaklarla ayr~lm~~~ ve belki bu kesime giri~, XXV ve V. evler aras~ ndakine benzer iç kap~~ sistemleriyle kontrol al-t~na al~nm~~t~.

6 42 Geç evre: XXVI-2 ve XXVII-2 evlerinin y~k~lmas~ndan sonra bu evlerin üzerine, ayn~~ planda ve baz~~ duvarlar tekrar kullan~larak iki ev ya-p~lm~~t~r (Res. ~~ o,15). XXVIII. ev y~k~lm~~~ ve bu kesimdeki yamuk parsele XXIII- ~~ evi yap~lm~~t~r. Bu sonuncu evi biz 1984'te kazm~~~ ve içinde bu-lundu~umuz çok say~daki özel nitelikli kap kacak nedeniyle, "Tap~nak Magazini” olarak isimlendirmi~tik ".

Bu yap~~ evresindc, yerle~menin di~er kesimlerinde de baz~~ de~i~iklik-lerin oldu~unu, IV. evin üzerine XI. evin, I. evin güney duvanna biti~ik olarak X. evin yap~ld~~~n~~ biliyoruz.

6 A~cle, yerle~menin içindeki sokaklar~n, baz~~ evlerin kap~lar~n~n örülerek kapat~ld~~~n~, daha önceki kaz~~ dönemlerinde saptam~~t~k. Bu olaylara paralel olarak, do~u mahallesinde de baz~~ önemli plan de~i~iklik-leri olmu~, özellikle magazinin kuzey biti~i~ine baz~~ ekler yap~lm~~t~r (Res. 16).

Duru, 1986 a, s. 597 v.d.d., Res. ~~ t-18. " Duru, r986 b, s. 255.

312 _{REFIK DURU}

GKÇ'nin küçük buluntular~~ aras~nda en önemlisi, XXV. evin taban~~ üzerinde bulunmu~~ olan pi~mi~~ topraktan kad~n figürinidir (Res. 17/5;18/ 6). Koyu bej hamurdan yap~lan ve üzerinde k~rm~z~~ astan olan figürin, iyi açk~lanm~~~ ve pi~irilmi~tir. Ba~~ eksik, kollar gö~üs önüne getirilmi~~ ve ayaklar ileri uzat~larak oturulmu~~ pozisyondad~r. Gö~üsler hafif kabank, kalçalar geni~~ ve kaba etler a~~r~~ büyük gösterilmi~tir. Baz~~ steatopik özel-likleri vurgulanm~~~ olan figürin, ~imdiye kadar Kuruçay GKÇ kültürüne ait oldu~u kesin olan tek insan plasti~idir. önceki y~llarda, bu yap~~ katla-nnda, EKÇ'den kar~~m~~~ bir hayli kad~n figiirin parças~~ toplanm~~t~. Ayr~-ca 1984'te çok soyut bir insan tasviri ele geçmi~~ 12 ve biz bunu figürin ve-ya idolden çok bir adak e~ve-yas~~ olarak görmek istemi~tik. Oturan kad~n figürini ile, Kuruçay'da EKÇ tasvir biçiminden oldukça farkl~~ bir plastik anlat~m~n bulundu~unu anlam~~~ oluyoruz. Do~al tasvir, steatopik baz~~ özellikler EKÇ'ye benzemekte ise de (ba~, taraf~m~zdan, EKÇ örneklerine göre tamamlanm~~t~r), oturma pozuna geçilmesi, ~ematik ve soyut tasvir yönünde önemli bir a~ama say~labilir. Kuruçay'~n bu figürini ile, bundan y~llarca önce, J. Mellaart taraf~ndan Çaykenan'nda bulunmu~~ oldu~u bil-dirilen figürin aras~nda benzerlikler vard~r '3. Çaykenan buluntusunu da GKÇ'ye tarihlemek herhalde yanl~~~ olmayacakt~r.

Kuruçay GKÇ'sinin yak~ndan tan~d~~~m~z kerami~i, biçim aç~s~ndan, yeni tiplerle zenginle~meye devam etti. Bu y~l~n yeni formlanndan ikisi, yüksekçe boyunlu kaplard~r (Res. 17/1, 2 _{ve 18/1, 2). Kaplar~n}

kannlann-da keskin k~nlmalar vard~r. 17/2'deki kap, büyük kulbu ve kannlann-dar yüksek boynu ile testi formuna yakla~maktad~r. Bir di~er kap, iki kulplu bakraçur (Res. 17/3; 18/3). XXVII-2 evinin oca~~nda buldu~umuz 55 cm. çap~nda-ki tepsi, ~imdiye kadar sadece küçük parçalar~ndan tan~d~~~m~z bir kap ti-pinin ilk tüm örne~idir (Res. 18/4). Magazin'de (XXIII. ev), taban üze-rinde de~i~ik biçimli bir kap ele geçti. Aç~k gri hamurlu, açk~lanmam~~~ ve çok gevrek pi~irilmi~~ olan kap, tek gövdeli ve iki boyunludur (Res. 17/4; 18/5). Kannla a~~zlar aras~nda iki kulp, çapraz biçimde yerle~tirilmi~tir. Bu fantazi kap, ku~kusuz magazin içinde 1984'te bulunmu~~ di~er baz~~ kaplar gibi '', günlük i~ler için de~il, ritüel amaçlar için yap~lm~~t~r.

Sonuçlar: _{Kuruçay'm en eski yerle~mesi, GN tabakas~n~n mimarl~k}

bu-luntular~, tabakala~ma durumu ve bunlara ba~l~~ olarak küçük buluntula-

" g. e., s. 257 v.d. Lev. XVII/6; XVIII/g.

J. Mellaart, »Preliminary report on a Survey...", A. St. IV (1954), s. 186, fig. 84. '4 Duru, ~_{986 b, s. 256 v.d. Lev. XVII/1-4; XVIII/2-7.}

Refik Duru C DEF GH I J K LM 2 3 4 5 6 7 8 9 1 O

Res. ~~ — Kuruçay höyti~ti ve kaz~~ alanlar~~

Refik Duru Ana Toprak -1919 9' , 7.--0,, KURUCAY l-lÖYÜ~Ü - 1985 Neolitik ve Erken Kalkolitik

Yap~~ Katlar~~ Z 3 4 5m. ~~ = -' =~ M 8 - ------ " 1rn 5,061,78 Saruhan \ n 06 49 .716 Ana :Toprak e -- _681 _676 ,— Sn E 7 60 O _{Ana Toprak} e -730 Ana Toprak -690 /.,- _ _K Ana Toprak G-640 1 --= I. -..--=-- W • Ano T:prok -7.96 / Ano Toprak 714 =_. _:. 7 Sn8 . .<118 ,__, - — , - .- —=-='"---... A8 = - _{- - .- ----} 4 — ;1",-.-- --- --._— ... ----~" - _ — Es e ll'~ii _510

'441!111,

li

7

Refik Duru

4

2

2 4 6 8 10 cm.

1 3 4 O 2 4 6 8 10 crn. 6 _ - -• - - _ Refik Duru

Res. — Geç Neolitik yap~~ kat~~ ile hemen onu izleyen tabakanin küçük nulumular~ ndan baz~ lar~~

Refik Duru 1 3 O 2 4 6 8 10 cm 5 6 7

Kes. — Geç Neolitik ile Erken Kalkolitik aras~ ndaki moloz içinden gelen baz~~ boyal~~ parçala~~

Refik Duru

2

3

C 2 4 6 3 10cm.

5

Refik Duru 1;?.,..? k~o,... , 4 1*•;. 10 ..': ..4 .. ""..., ..:41 .. ;...-f .,. ... •••'•W ~, V ..`-‘9,94. t?. ._120 ;1 A N A. Iri 4 711:;«; • 1 _419 !~~ : I V .7,8 .i. <sub>g4</sub> f: ~: ~<sub>i,1</sub> 01 414e, ~~1" i • 1 .. .. o...4... ••,...,47,4,..:, . .4 . • .. .. • :-: O, -el ,Z~• ~! . 9 i' ,~~ •• t .; -423 ke‘ e. 55 52 , ~ :;: '," Ide ..111 blIs• 5 " ~'? -473 -4 4 ,-.- .41;e~~ •i' L /3 _4 67 ,;.,;!.. 0.,,,.. ...,. _5.11 -s22 '''''''' °L' :!::;"....:.:78 i '' „ i ~~ ~~ ~~ 6 ~~ ...,•-.. <sub>,</sub> ~. ' ..f ~ 7f .4 v 0 kr 4_1 1 . .. %. . .4 3.: V .. 1 /, n J. . 2 -, . ~~ .. , ,‘ . _, ~<sub>:.,</sub> . <sub>29</sub> xxx ,• _,-._X_M- t 1 : - ~~ 7 2 <sub>, ~•</sub> I ~~ .. f:,..• :• 55197 0 4i ,"b9 o0o 30,•4s -554 ~llb, ~~ 44.: 0„, ' .. '", . !,;,-. -601 - •:.", B 0.;« <sub>97 XXVII-2</sub> .:: ; 7; j: . O ct, -4 413 ';•: _523,Sti` 14") 0: _539 444.-. iP _5" 0 e . : ..,.. ~jil_ -•.". i• 8 i. 6.31 X II -› • , j,-Z, _{lijr 56} ~~ 4 *%• .!;:' .__O~_ft2_ >0 - _510 -5 87 ~~ ` • • • ,... ~k• • I . .. . 16 ....~i <sub>I 6</sub> (2 -595 ..;.4. -6 <sub>,</sub> „ ...,.. ./4, ..b•• ,..~i, 06 O 1 2 3 4 5 <IN " ...0 <sub>•</sub> in 8 . .. .' -'" -"S xxv~n ••• Q _ - 84 -630 ,,.~.:. :t .~....,;,, *. `.- 'ii~ WZ; -.4** '4. _.,,N;,, -. .g.,<, _{- b:i.} -41,, -,•5 593 %..., s. XIV 15 ' ... -6. • • _,~_{. •} ..,- . _-. ,.. * • .30 _'..«.. 4. ~% ..,•• .- .1/. _{,,....f.'•.•} • .. .;,`,.F. '-:•1•.* _• -6.69 :-. _.. - 74 ,•ir -% KIJRLIÇAY HÖYCI~Ü 1985 Geç Kalkolitik ça~~ 6 A2 yap~~ kat~~

Alim Sureyya Saruhan

H I , ‘'~i;s:I. , _667 .. ,,..4?: -68' Vi' .. ., -698 _* G .

Refik Duru HK I Alt

II

"

2 Yap~~ Kat~~ (Erken)

o ₅ IQ rn.

G

Refik Duru 4 1111 / ' , ,, xxx 4-, ' 'x ~ x ____ , , _ <... --7.-,7 , . .,' r -;

o°

~~

.

~

_,

110' v

o ~~ ~om.

G H

Refik Duru

Res. ii — XXVI-2 ve XXVII-2 evleri

Ref~k Duru

Res. 13 — Do~u kap~s~~ ve iç avlu

Ref~k Duru

Res. 15 — Do~u mahallesi, 6 A,'nin "Geç" evresinin görünümü

3

O 2 4 6 8 10cm.

5 4

Refik Duru

Refik Duru

1985 ÇALI~MA RAPORU _{31 3}

nn de~erlendirilmesi konular~nda, ö~renmemiz gereken pek çok ~ey var-d~r. GN'de, belki GN'yi hemen izleyen bir ça~da ortaya ç~kan, de~i~ik ni-telikli keramik türünün aç~ldanabilmesi için de, ayn~~ ~eyleri söyleyece~iz. Bölgenin boyal~~ keramik sürecindeki ara basamaklan ve tabii buna ba~l~~ olarak Hac~lar'~n boyal~~ keramikçili~inin anla~~labilmesi için, yeni belgeler ve kan~tlar bulmam~z gerekmektedir.

GKÇ yerle~mesinin tümüyle aç~lmas~, evleri, tap~naklar~, sokak, mey-dan, kent kap~s~, suni veya savunma sistemiyle bir kasaba tipi yerle~menin görülebilmesi, mimarl~k özelliklerinin anla~~labilmesi, elbette çok önemli-dir. GKÇ keramikçili~i konusunda da bilgilerimiz giderek artmaktad~r. Yüksek kalitede keramik üretilmemi~~ olmakla birlikte, büyük bir biçim çe-~_{itlili~i görülmektedir. Bunlar~n pek ço~u daha ileri ça~larda} kullan~lma-y~p tamamiyle unutulmu~~ gibi görünüyor ise de, Kuruçay, Anadolu kera-mikçilik zanaat~~ için ~imdilik bir prototip merkezi durumundad~r.

Bu y~l höyü~ün do~u kesiminde, Kuruçay yerle~melerinin mezarl~~~-n~ n bulundu~unu dü~ündü~ümüz geni~~ alanlarda, 5 yerde sondajlar yap-t~k. Bunlardan hiçbirinde mezarlara veya mezar buluntusu olabilecek eser-lere rastlamad~k. Ancak sondajlardan birinde, -1 .50 m. derinlikte EKÇ ve-ya GN ça~lar~na ait keramik parçalar~~ ile, pi~mi~~ topraktan bir kad~n figürin parças~~ ele geçti. Sondaj yapt~~~m~z kesimler, höyükten yüksektedir ve yerle~im yerinden herhangi bir ~ekilde sürüldenmi~~ olmas~~ söz konusu olamaz. Topografik duruma bak~l~rsa, bu parçalar daha do~udaki yüksek tarlalardan gelmi~~ olmal~d~r. Önümüzdeki kaz~~ mevsimlerinde bu konular üzerindeki ara~t~rmalar~~ sürdürmeyi dü~ünüyoruz.