T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
DEKORATİF ÜRÜNLER EĞİTİMİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜK KAMPÜSÜ BİTKİSEL TASARIMINDA DEKORATİF AMAÇLI KULLANILAN AĞAÇ VE
ÇALILARIN SAPTANMASI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Tez Danışmanları : Prof. Dr. Hüdaver COŞKUN
Prof. Dr. Murat Ertuğrul YAZGAN
Hazırlayan : Esra ÇAY
ANKARA Mart, 2010
ÖNSÖZ
İnsanoğlunun, büyük çaptaki çevre tahribatı sanayileşme ile başlamış, ardından çarpık kentleşme ve kontrolsüz hızlı nüfus artışı ile devam etmiştir. Kentsel ve sanayi atıkları da bu tahribatı hızlandırmıştır.
Günümüzde büyük kentlerde yaşayan insanların yaşamak için kent merkezlerine yakın yerleri tercih etmeleri sonucu bu bölgelerdeki eski doğal yeşil alanlar tahrip edilerek, çok katlı betonarme yapılar inşa edilmiştir. Bu durum insanları doğadan koparmış, psikolojik ve sosyal yönden olumsuz etkilenmelerine sebep olmuştur.
Şehir merkezine yakın yerlerde rekreasyon alanlarının oluşturulması, açık yeşil alanların kentsel yaşama yeniden kazandırılmasında önemli bir etkendir. Bu rekreasyon alanları, park ve bahçeler olabildiği gibi üniversite kampüsleri, hastane bahçeleri, kamu ve özel kuruluşlarının bahçeleri şeklinde de olabilir.
Eğitimin, bilimin, kültürün merkezi olan ve aydın beyinler yetiştiren üniversite kampüslerinin bitkisel tasarımına önem verilmesi gelecekte daha sağlıklı beyinlerin yetişmesinde büyük katkı sağlar. Gerek öğretim görevlileri gerekse öğrencilerin ders dışı vakitlerini huzurlu bir şekilde geçirebilecekleri bir ortamın bulunması derslere ve sosyal yaşama adaptasyon sağlamalarına yardımcı olur. Böyle bir kampüsün başkentin merkezinde bulunuyor olması, öğretim görevlileri ve öğrencilerin kampüste daha çok vakit geçirmelerini sağlar.
Araştırma konum olan, Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü bitkisel tasarımında dekoratif amaçlı kullanılan ağaç ve çalıların estetik ve fonksiyonel özellikleri düşünüldüğünde, kampüs içerisinde oluşturduğu doğal bitki örtüsü kampüs yaşamını sosyal ve psikolojik açıdan olumlu etkilediği gözlemlenmiştir.
Araştırma konumun, ilk kez yapılıyor olması ve kaynakçanın çok az oluşu başlangıçta, çalışma azmimde tereddütler oluştursa da benden desteğini esirgemeyen, kaynak bulmamda yardımcı olan, çalışmam boyunca beni motive eden ve yalnız bırakmayan başta danışmanlarımdan sayın Prof. Dr. Hüdaver COŞKUN’a, sabırla beni
dinleyen ve bana çalışma şevki veren sayın Prof. Dr. Murat Ertuğrul YAZGAN’a ve onun değerli öğrencisi Araştırma Görevlisi Ömer Lütfü ÇORBACI’ya, kampüsün tarihçesi ve gelişimi hakkında görüşlerini aldığım Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim görevlilerinden sayın Prof. Dr. Barbaros ÇETİN’e ve sayın Uzman S. Tuğrul KÖRÜKLÜ’ye ve Peyzaj Mimarı Seden DUMANKAYA’ya, tez konumun kabulu ve tescili aşamasında yönetmeliğe uygun yol almamı sağlayan enstitü müdürümüz Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ ve tüm ekibine, araştırmam boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen sevgili aileme, sevgili arkadaşım Parisa ALİASGHARİ’ye, yine araştırmalarımda hep yanımda olan sevgili arkadaşlarım Hasan Murat YÜCEL ve Burkay PEKER’e, çok teşekkür ederim.
Saygılarımla, Esra ÇAY
ÖZET
ANKARA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜK KAMPÜSÜ BİTKİSEL TASARIMINDA DEKORATİF AMAÇLI KULLANILAN AĞAÇ VE ÇALILARIN SAPTANMASI
ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
ÇAY, Esra
Yüksek Lisans El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Hüdaver COŞKUN Prof. Dr. Murat Ertuğrul YAZGAN
Mart – 2010
Sanayileşme sürecindeki kentleşme olgusunda, insanoğlunun doğa ile arasındaki mesafenin açılması, sosyal ve psikolojik açıdan olumsuz etkiler yaratmıştır. Bu noktada devreye giren bitkisel tasarım ve çevresel düzenleme yöntemleri, açık-yeşil alanları tekrar insanların yaşam alanlarına getirerek, doğaya olan özlemlerini gidermeyi amaçlamaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde bulunan ağaç ve çalıların bitkisel tasarımında kullanılan metodlar, yetişme ve gelişme koşulları, karşılaşılan zorluklar ve sorunların çözülmesine yönelik önerilere yer verilmesidir.
Bu araştırma; 5 ana bölümden oluşmaktadır. I. Bölümde araştırmanın kapsamı, II. Bölümde araştırma konusu ile ilgili araştırmalar, III. Bölümde yöntemi ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. IV. Bölümde araştırmanın kavramsal çerçevesi, bilgi formları, bulgular ve yorum konularına yer verilmiş, V. Bölümde ise sonuç ve öneriler yer almaktadır.
Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nün bitkisel tasarımında kullanılan ağaç ve çalıların estetik ve fonksiyonel özellikleri dikkate alınarak amaca uygun olarak seçilen bitki türlerinin ekolojik istekleri araştırılmıştır.
Ankara Üniversite Rektörlük Kampüsü’nde bulunan uzun yıllardır aynı mesaiyi paylaşan öğretim görevlilerine, rektörlük çalışanlarına ve öğrencilere yöneltilen sorular çerçevesinde, kampüsteki bitkisel tasarımın estetik, fonksiyonel ve dekoratif özellikleri
bakımından insanlar üzerindeki psikolojik ve sosyolojik etkileri hakkında anket uygulanmıştır. Araştırma, kampüste bulunan ağaçlar ve çalılarla sınırlıdır. Kampüste bulunan bitki türlerinden 52 adeti araştırma kapsamına alınmıştır.
Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü bitkisel tasarımında dekoratif amaçlı kullanılan ağaç ve çalıların kampüs içerisinde mevsimine göre, insanlara farklı duygular yaşatması dikkate alındığında, kampüs bitkisel tasarımının başarılı bir şekilde yapılmış olduğu görülmektedir. Gerek kamusal gerek özel, böyle alanların hergün büyüyen kentin bazı yerlerine serpiştirilmesi, kentsel yaşamın tekdüzeliğini ortadan kaldıracaktır.
--- Anahtar Kelimeler : Ankara Üniversitesi, Üniversite Kampüsü, Dış Mekan Dekoratif Bitkilendirmesi, Dış Mekan Peyzajı, Bitkisel Tasarım
ABSTRACT
A RESEARCH ON THE DETERMINATION OF PLANT DESIGN OF TREES AND SHRUBS AS USED FOR DECORATIVE PURPOSE IN RECTORATE CAMPUS OF
ANKARA UNIVERSITY ÇAY, Esra
Postgraduate Study in Department of Handicrafts education Consultant: Prof. Dr. Hüdaver COŞKUN
Prof. Dr. Murat Ertuğrul YAZGAN MARCH-2010
The industrialization process of urbanization in patients with human nature, the distance between the opening has created social and psychological impact. At this point, entering the circuit design and environmental regulations herbal methods of open-green space to living space by bringing people back to nature is intended to eliminate the aspiration.
The purpose of this study is to investigate the cultivation and growth of the trees and shrubs at Ankara University Rectorate Campus, training and development conditions, to solve problems encountered difficulties and suggestions are given to the place.
This research is composed of 5 main chapters. Chapter I. is about scope of the research and Chapter II. is about research topics related to research, Chapter III. methods related to the information given in, Chapter IV. conceptual framework of research, information forms, to issue findings and comments given in, Chapter V. results and recommendations are included.
In these aims, Ankara University Rectorate Campus trees and shrubs used in plantingl design features, taking into consideration the aesthetic and functional purposes in accordance with the ecological aspects of the selected plant species were investigated.
Ankara University Rectorate Campus for many years that share the same shift of the faculty, rectors, employees and students are directed to the questions within the framework of the planting design of the campus aesthetic, functional and decorative
features in terms of human impact on the psychological and sociological survey was performed about. The research is limited to trees and shrubs in campus. Research on campus with 52 variety of plant species have been covered.
Ankara University Rectorate Campus planting designs used in decorative trees and shrubs to the campuses in the season, according to people having different feelings given the campus of the plant design has been successful as can be seen. Require public and private, such growing areas of the city every day to be sprinkled in some places, will eliminate the monotony of urban life.
--- Key Words : Ankara University, University Campus, Outdoor Decorative Plants, Outdoor Landscaping, Plantscaping
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ………i ÖZET………..iii ABSTRACT………v İÇİNDEKİLER……….vii RESİMLER LİSTESİ………xi ŞEKİLLER LİSTESİ………..xvii TABLOLAR LİSTESİ…….………..xviii 1.GİRİŞ……….…1 1.1. Problem………1 1.2. Amaç………....3 1.3. Önem………...……….3 1.4. Varsayımlar……….….5 1.5. Sınırlılıklar………5 1.6. Tanımlar………6 2.İLGİLİ ARAŞTIRMALAR……….………..8 3. YÖNTEM………...……….………10 3.1. Araştırmanın Modeli……….……….………….10 3.2. Evren ve Örneklem……….…………10 3.3. Verilerin Toplanması……….………….11 3.4. Verilerin Analizi……….…………11 4. BULGULAR VE YORUM………...12
4.1. Araştırmanın Kavramsal Çerçevesi…...……….………12
4.1.1.Tarihi Perspektif İçinde Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü…………..12
4.1.2.Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Dış Mekan Tasarımını Etkileyen Etmenler……….……….……..15
4.1.2.1.Dış Mekan Bitkilerinin Tanımı ve Önemi……….……..………..15
4.1.2.2.Dış Mekan Bitkilerinin Çevre Düzenlemede Kullanım Ve Özellikleri…….16
4.1.2.2.1.Çevre Düzenlemede Yer Örtücü Bitkiler Ve Kullanım
Özellikleri……….………...……....….16
4.1.2.2.2.Çevre Düzenlemede Çalılar Ve Kullanım Özellikleri..…...…....……..17
4.1.2.2.3.Çevre Düzenlemede Ağaçlar Ve Kullanım Özellikleri..………21
4.1.3.Dış Mekan Bitkilerinin Sınıflandırılması……...……….………27
4.1.3.1.Yaşam Sürecine Göre Sınıflandırılması……….………27
4.1.3.1.1. Tek Yıllık Bitkiler (Otsu Bitkiler)……….….……….27
4.1.3.1.2. İki Yıllık Bitkiler……….………28
4.1.3.1.3. Çok Yıllık Bitkiler (Odunsu Bitkiler)……….……29
4.1.3.2. Tasarım Özelliklerine Göre Sınıflandırılması……….……..30
4.1.3.2.1.Estetik İlkeler……….….……….31 4.1.3.2.1.1. Ölçü (norm)……….…….…….31 4.1.3.2.1.1.1. Yer Örtücüler……….…...31 4.1.3.2.1.1.2. Çalılar……….…….32 4.1.3.2.1.1.3. Ağaçlar……….……...34 4.1.3.2.1.2. Form (biçim)…...……….………36 4.1.3.2.1.2.1. Salkım Formlu……….………….……..37 4.1.3.2.1.2.2. Sütun Formlu……….…….………38 4.1.3.2.1.2.3. Piramit Formlu……….…………..39 4.1.3.2.1.2.4. Yuvarlak Formlu………40 4.1.3.2.1.2.5. Manzara Formlu……….40 4.1.3.2.1.3. Renk………41
4.1.3.2.1.3.1. Tek Renklerin Bir Arada Kullanıldığı Tasarımlar………43
4.1.3.2.1.3.2. Çok Rengin Kullanıldığı Alan Tasarımları………...43
4.1.3.2.1.3.3. Zıt Renklerin Bir Arada Kullanıldığı Alan Tasarımları………44
4.1.3.2.1.3.4. Bütünleyici-Devam Renklerinin Bir Arada Kullanıldığı Tasarımlar ………44 4.1.3.2.1.4. Doku (tekstür)……….……44 4.1.3.2.1.5. Çizgi……….……….…..46 4.1.3.2.1.6. Varyete……….………...47 4.1.3.2.1.7. Tekrar……….………47 4.1.3.2.1.8. Denge……….…………48 4.1.3.2.1.9. Vurgu……….…...….48
4.2.1.Genel özellikler……….…...…49
4.2.1.1.Yerleşim sisteminin belirlenmesi……….………….49
4.2.1.1.1.Yaygın Yerleşim Sistemi……….…………...50
4.2.1.1.2.Merkezi Yerleşim Sistemi……….………….50
4.2.1.1.3.Moleküler Yerleşim Sistemi……….…………..50
4.2.1.1.4.Ağsı Yerleşim Sistemi……….…………...51
4.2.1.1.5.Haçvari Yerleşim Sistemi……….………..51
4.2.1.1.6.Çizgisel Yerleşim Sistemi………..51
4.2.1.2.Kampüs Planının Hazırlanması………...52
4.2.1.3.Çevresel Tasarım……….52
4.3.Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Bitkisel Tasarımı….………..54
4.3.1.Doğal verilerin belirlenmesi……….54
4.3.1.1.Topografik Durum……….54
4.3.1.2.Mevcut Flora ve Fauna………..55
4.3.1.3.Toprak Verileri………..56
4.1.3.4.Su Varlığı………...57
4.1.3.5.İklimsel Veriler……….……….58
4.1.3.6.Jeolojik Durum………..60
4.3.2.Kültürel Özelliklerin Belirlenmesi..……….61
4.3.3.Fonksiyonel Bitkilendirme……….………..63
4.3.4.Dekoratif Bitkilendirme……….………..65
4.3.5.Bitki seçiminde dikkat edilmesi gereken özellikler………...66
4.4. Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Bitkisel Tasarımında Dekoratif Amaçlı Kullanılan Ağaç Ve Çalı Türleri Bilgi Formu………..….68
4.5.Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Vaziyet Planı………...120
4.6.Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde Bitki Kullanım Örnekleri………..………....……..121 4.7.Analiz Tabloları………..…...171 5.SONUÇ VE ÖNERİLER………..…..178 5.1.Sonuç………...178 5.2.Öneriler……….187 KAYNAKÇA………...190
EKLER……….201 Ek – 1 Bilgi Formu Örneği………...202 Ek – 2 Anket Soruları………...203
RESİMLER LİSTESİ
Resim No: 1 1940’lı Yıllarda Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü ……..…….12
Resim No: 2 2002 Yılında Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü………….……14
Resim No: 3 Yer Örtücülerinin Kullanımı……….………..16
Resim No: 4 Kap Bitkisi ………..….………..18
Resim No: 5 Çit Bitkisi………..……….……….20
Resim No: 6 Topiary Kullanımı………...……21
Resim No: 7 Vurgu Amacıyla Kullanım Örneği………...……….…..22
Resim No: 8 Ağaçların Çim Alanda Kullanımı……….…..23
Resim No: 9 Koruma Amacıyla Kullanım Örneği……….…..23
Resim No: 10 Gölge Amacıyla Kullanım………24
Resim No: 11 Yol Ağacı Olarak Kullanım………..25
Resim No: 12 Petunya……….…….27
Resim No: 13 Ateş Çiçeği……….………...28
Resim No: 14 Hüsnüyusuf……….………..28
Resim No: 15 Gazanya……….…....…29
Resim No: 16 Kartopu……….……...29
Resim No: 17 Ortanca……….……...30
Resim No: 18 Salkım Söğüt……….…....37
Resim No: 19 Sütun Porsuk ……….…....38
Resim No: 20 Melez Servi ………...……….…...39
Resim No: 21 Top Akasya………..….40
Resim No: 22 Çınar Ağacı………...…41
Resim No: 23 Akçaağaç………..46
Resim No: 24 Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Futbol Sahası………..62
Resim No: 25 Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Fitness Salonu………62
Resim No: 26 Çit Bitkilerinin Fonksiyonel Kullanımı………63
Resim No: 27 Bitkilerin Rüzgar Kesici Olarak Kullanımı………..64
Resim No: 28 Bitkilerin Perde-Bariyer Olarak Kullanımı………..65
Resim No: 29 Aesculus hippocastanum L. ...………..68
Resim No: 30 Acer pseudoplatanus L. …...………69
Resim No: 32 Betula pendula Roth. ……….……….71
Resim No: 33 Cedrus libani A.Rich. …..………...72
Resim No: 34 Chamaecyparis lawsoniana Parl. ...………....73
Resim No: 35 Elaeagnus angustifolia L. ...………74
Resim No: 36 Fagus orientalis Lipsky. ...………..75
Resim No: 37 Forsythia intermedia Zabel ………..…..76
Resim No: 38 Fraxinus angustifolia Vahl. ………..…..77
Resim No: 39 Juniperus horizontalis Moench. ..………...78
Resim No: 40 Ligustrum vulgare L. ...79
Resim No: 41 Mahonia aquifolium (Pursh) Nutt. ...………..80
Resim No: 42 Picea pungens Engelm. ‘Glauca’..………..81
Resim No: 43 Ailanthus altissima(Mill.) Swingle. ………...82
Resim No: 44 Populus alba L. ...……….………..83
Resim No: 45 Prunus laurocerasus L. …..………...84
Resim No: 46 Pyracantha coccinea M. Roem. ...……….85
Resim No: 47 Maclura pomifera(Raf.) Schneid. ...………..86
Resim No: 48 Taxus baccata L. ...………87
Resim No: 49 Platycladus orientalis L. ……….……..88
Resim No: 50 Spiraea vanhouttei Zab. ...……….89
Resim No: 51 Syringa vulgaris L. ...….………90
Resim No: 52 Wisteria sinensis (Sims) DC.……….……….……91
Resim No: 53 Yucca filamentosa L. ...………….……….92
Resim No: 54 Sophora japonica L. ...………...93
Resim No: 55 Gleditsia triacanthos L. ...………..94
Resim No: 56 Cotoneaster horizontalis Decne. ………95
Resim No: 57 Morus nigra L. ‘Pendula’..………...96
Resim No: 58 Cercis siliquastrum L. ………...97
Resim No: 59 Abies nordmanniana(Steven) Spach. ..……….98
Resim No: 60 Berberis thunbergii DC. ………...………....99
Resim No: 61 Crataegus monogyna Jacq. ..………...100
Resim No: 62 Buxus sempervirens L. …….………101
Resim No: 63 XCupressocyparis leylandii (Dall.&Jaks.) Dall. .………102
Resim No: 64 Cryptomeria japonica (L.) D. Don ………..103
Resim No: 66 Pinus griffithii(J. D. Hook.) Parl. .……….….….105
Resim No: 67 Pinus nigra J. F. Arnold. ..………..…….106
Resim No: 68 Euonymus japonica L. ‘Aurea Variegata’………...……….………107
Resim No: 69 Ginkgo biloba Linnaeus. ……….….108
Resim No: 70 Cotoneaster bullatus Boiss. ……….…109
Resim No: 71 Cupressus arizonica Grene. ‘Glauca’……….….110
Resim No: 72 Tilia tomentosa Moench. ……….…111
Resim No: 73 Prunus armeniaca L. ..……….…...112
Resim No: 74 Cotinus coggyria Scop. ….……….….113
Resim No: 75 Picea abies (L.) H.Karst. ……….……114
Resim No: 76 Cedrus atlantica Endl. …..……….…..115
Resim No: 77 Corylus colurna L. ………...116
Resim No: 78 Acer compestre L. ………...……….…117
Resim No: 79 Cydonia japonica Lindl. ………...………...118
Resim No: 80 Cineraria maritima L. …….……….………...119
Resim No: 81 Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Vaziyet Planı …….…...120
Resim No: 82 (Orijinal) B. Blok Arkası ……….………....121
Resim No: 83 (Orijinal) Rektörlük Binası Önü ………..………...122
Resim No: 84 (Orijinal) Rektörlük Binası Önü ………..…...122
Resim No: 85 (Orijinal) C. Blok Yanı ………...123
Resim No: 86 (Orijinal) F. Blok ve C. Blok Arası ……….………...123
Resim No: 87 (Orijinal) F.Blok Arkası ………..…...124
Resim No: 88 (Orijinal) Rekreasyon Alanı ………...124
Resim No: 89 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi ………....125
Resim No: 90 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi ………...125
Resim No: 91 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi ………...126
Resim No: 92 (Orijinal) B. Blok Önü ………...…...126
Resim No: 93 (Orijinal) B Blok Havuz Yanı ………...127
Resim No: 94 (Orijinal) Rektörlük Binası Önü ………...127
Resim No: 95 (Orijinal) B. Blok Girişi ……….………...128
Resim No: 96 (Orijinal) B.Blok Havuz Yanı ………...128
Resim No: 97 (Orijinal) A.Blok Havuz Yanı ………...129
Resim No: 98 (Orijinal) Basketbol Sahası Yanı ………..129
Resim No:100 (Orijinal) Rektörlük Binası Arkası ………....130
Resim No:101 (Orijinal) Rekreasyon Alanı ………..131
Resim No:102 (Orijinal) Olimpik Yüzme Havuzu Yanı ………..131
Resim No:103 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koru Önü ………....132
Resim No:104 (Orijinal) C.Blok Yanı ………..132
Resim No:105 (Orijinal) C.Blok ve B.Blok Arası ………..…..133
Resim No:106 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi ………...133
Resim No:107 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi ………...134
Resim No:108 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı ……….…..134
Resim No:109 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı ……….…..135
Resim No:110 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı ………...135
Resim No:111 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sol Yanı ……….……..136
Resim No:112 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sol Yanı ………...136
Resim No:113 (Orijinal) C.Blok Yanı ………..137
Resim No:114 (Orijinal) A.Blok Girişi ……….137
Resim No:115 (Orijinal) B.Blok Rektörlük Tarafı ………...138
Resim No:116 (Orijinal) A.Blok Dögol Cad. Tarafı ………..…..138
Resim No:117 (Orijinal) A.Blok Girişi ………....139
Resim No:118 (Orijinal) B.Blok Kimya Bölümü Önü ………....139
Resim No:119 (Orijinal) Orta Havuz Yanı ………..140
Resim No:120 (Orijinal) Orta Havuz Yanı ………..140
Resim No:121 (Orijinal) B.Blok Anıt Önü ………..141
Resim No:122 (Orijinal) B.Blok Havuz Yanı ………..141
Resim No:123 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı ………..142
Resim No:124 (Orijinal) B.Blok ve Rektörlük Arası ………...142
Resim No:125 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı………..143
Resim No:126 (Orijinal) Rektörlük Binası Arkası………...143
Resim No:127 (Orijinal) B.Blok ile Dögol Cad. Arası ………....144
Resim No:128 (Orijinal) B.Blok Önü ………..144
Resim No:129 (Orijinal) C.Blok Yanı ………...…..145
Resim No:130 (Orijinal) B.Blok Yanı ………...145
Resim No:131 (Orijinal) Rektörlük Binası Arkası ………..146
Resim No:132 (Orijinal) B.Blok Yanı ……….146
Resim No:134 (Orijinal) Rektörlük Binası Akası ……….…..147
Resim No:135 (Orijinal) Rektörlük Binası Arkası ………..148
Resim No:136 (Orijinal) B.Blok Arka Yolu ……….…..148
Resim No:137 (Orijinal) C.Blok Arkası ………..149
Resim No:138 (Orijinal) C.Blok Arkası ………..149
Resim No:139 (Orijinal) C.Blok Arkası ………..150
Resim No:140 (Orijinal) B.Blok Yan Yolu ………..…...150
Resim No:141 (Orijinal) B.Blok Arka Tarafı ………..151
Resim No:142 (Orijinal) B.Blok Arka Köşesi ……….151
Resim No:143 (Orijinal) B.Blok Arka Köşesi ………...152
Resim No:144 (Orijinal) Orta Havuz Yanı ………..152
Resim No:145 (Orijinal) Kort Restorant Köşesi ………..153
Resim No:146 (Orijinal) C.Blok Girişi ………....153
Resim No:147 (Orijinal) C.Blok Yan Yolu ………..154
Resim No:148 (Orijinal) Sera Önü ………...154
Resim No:149 (Orijinal) C.Blok Yanı Otopark ………..…..155
Resim No:150 (Orijinal) C.Blok Yanı ………..155
Resim No:151 (Orijinal) C.Blok Yanı Otopark ………....156
Resim No:152 (Orijinal) C.Blok Yanı Otopark ………....156
Resim No:153 (Orijinal) Büyük Tenis Kortu Yanı ……….…..157
Resim No:154 (Orijinal) Kort Restoran Yanı ………...157
Resim No:155 (Orijinal) C.Blok Yanı Otopark ………....158
Resim No:156 (Orijinal) Eczacılık Fakültesi Arkası ………..…..158
Resim No:157 (Orijinal) F.Blok Arkası ………....159
Resim No:158 (Orijinal) F.Blok Arkası ………....159
Resim No:159 (Orijinal) F.Blok Arkası ………..…..160
Resim No:160 (Orijinal) F.Blok Arkası Koru Yolu ………..160
Resim No:161 (Orijinal) Koru Yolu ………..161
Resim No:162 (Orijinal) Koru Yolu ………..161
Resim No:163 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koşu Yolu ………...162
Resim No:164 (Orijinal) F.Blok Arkası Koruluk ………..162
Resim No:165 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koşu Yolu ………..……..163
Resim No:166 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koşu Yolu ………....163
Resim No:168 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koşu Yolu ………....164
Resim No:169 (Orijinal) Rekreasyon Alanı………...165
Resim No:170 (Orijinal) Rekreasyon Alanı Koşu Yolu ………..…..165
Resim No:171 (Orijinal) F.Blok Arkası Koruluk ………..166
Resim No:172 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sol Yanı ………..……..166
Resim No:173 (Orijinal) Nükleer Bilimler Arkası ………....167
Resim No:174 (Orijinal) Olimpik Havuzu Sol Tarafı ………...167
Resim No:175 (Orijinal) B.Blok Önü ………...168
Resim No:176 (Orijinal) Biyoteknoloji Önü ………...168
Resim No:177 (Orijinal) Fen Fakültesi Girişi Sağ Yanı ………...169
Resim No:178 (Orijinal) Orta Havuz Yanı ………...169
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1: Yapraklı ve İğne Yapraklı Çalıların Bazı Değişik Formları……….17
Şekil 2: Espalier……….19
Şekil 3: Ağaç Formları………...21
Şekil 4: Rüzgar Perdesi Olarak Kullanım ……….………....25
Şekil 5: Küçük Ağaçlar(Ağaççıklar)……….34
Şekil 6: Büyük Ağaçlar……….…………35
Şekil 7: Bitki Formları………..36
Şekil 8: Renk Çemberi………...…...42
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Yer Örtücü Bitkiler……….……….31
Tablo 2: Bodur Çalılar……….…………...32
Tablo 3: Küçük Çalılar……….……..33
Tablo 4: Orta Çalılar………..……….33
Tablo 5: Büyük Çalılar……….……….…….33
Tablo 6: Küçük Ağaçlar (Ağaççıklar)……….…….……..34
Tablo 7: Büyük Ağaçlar……….…35
Tablo 8: Salkım Formlu Bitkiler………37
Tablo 9: Sütun Formlu Bitkiler………..39
Tablo 10: Ankara İlinin İklimsel Verileri………..59
Tablo 11: Ankara İlinin Yıllık Toplam Yağış Dağılımı………59
Tablo 12: Ankete Katılan Bireylerin Cinsiyetini Belirleyen Sayısal Dağılım………...….171
Tablo 13: Ankete Katılan Bireylerin Yaş Durumunu Belirleyen Sayısal Dağılım………171
Tablo 14: Ankete Katılan Bireylerin Üniversitedeki Konumunu Belirleyen Sayısal Dağılım………172
Tablo 15: Ankete Katılan Bireylerin Üniversite Kampüsünü Beğeni Durumunu Belirleyen Sayısal Dağılım………172
Tablo 16: Ankete Katılan Bireylerin Üniversiteyi Tercih Etmesinde Kampüsün Bitkisel Tasarımının Etkisini Belirleyen Sayısal Dağılım………..…....173
Tablo 17: Ankete Katılan Bireylerin Ruh Sağlığı Ve Öğrenci Morali Üzerinde Kampüsün Bitkisel Materyalinin Etkisini Belirleyen Sayısal Dağılım………..173
Tablo 18: Ankete Katılan Bireylerin Kampüsün Bitkisel Materyallerinin
Yeterliliği Hakkındaki Görüşlerini Belirleyen Sayısal Dağılım………174 Tablo 19: Ankete Katılan Bireylerin Kampüsteki Bitkisel Tasarımda Bitkilerin
Dekoratif Özelliklerinin Ön Planda Tutulma Durumunu Belirleyen
Sayısal Dağılım……….………174 Tablo 20: Ankete Katılan Bireylerin Kampüste Bulunan Bitkilerin Önemli
Buldukları İşlevlerini Belirleyen Sayısal Dağılım ………...….175 Tablo 21: Ankete Katılan Bireylerin Kampüsün Bitkisel Tasarımında
Dekoratif Buldukları Bitki Formlarını Belirleyen Sayısal Dağılım………...…...176 Tablo 22: Ankete Katılan Bireylerin Ders Saatleri dışında Kalan
Vakitlerini Geçirdikleri Yerleri Belirleyen Sayısal Dağılım ………176 Tablo 23: Ankete Katılan Bireylerin Kampüs Bitkilerinin Dekoratif Tasarımını
1.GİRİŞ
1.1. Problem
İnsanların artan ihtiyaç ve isteklerini karşılamak için doğal ilişki ve dengelerin zorlanması, insan-çevre ilişkilerinde sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kentsel ekosistemler, yoğun yapılmış endüstri tesisleri, yoğun nüfus ve kent yaşamına uygun kullanımlar gibi nedenlerle doğal ekosistemlerden farklılık göstermektedirler. Bu durum kent içindeki bitkilerin ayrıcalıklı bir şekilde ele alınıp bakım ve yerleştirme yöntemlerini belirleme zorunluluğunu ortaya koymaktadır (Kelkit, 2002, s.1).
Azalan yeşil alanlar, kent içerisindeki ekolojik dengenin bozulmasına ve kentlerin geleceğini tehdit altında bırakmaya başlamıştır. Bu nedenle de kent içerisindeki açık ve yeşil alanlar kent ekolojisi için önemli yer tutmaktadır. Bu açık ve yeşil alanların en önemli elemanı ise bitkilerdir (Eroğlu, 2004, s.11).
Ülkemizdeki birçok yeşil alan uygulamaları için üretilen ve kullanılan bitkisel materyalin büyük çoğunluğunun yabancı ülke orijinli bitkilerden oluşmaktadır. Bunların bir kısmı ülkemiz fidanlıklarında yetiştirilsede, büyük kısmıda, yurt dışından ithal edilmektedir. Özellikle son yıllarda büyük kentlerde yapılan bitkisel uygulamalarda, ithal bitkilerin ekolojik uyumlarındaki oluşan sorunlar sonucunda, önemli ekonomik zararlara neden olduğu bilinmektedir. Yeşil alan düzenlenmesinde ve süs bitkileri üretiminde, yerli doğal bitki örtüsünden yararlanmanın gereği ve önemi artmaktadır (Yılmaz ve Yılmaz, 2009, s:103).
Yüzyıllar önce estetik amaçlarla kullanılmaya başlanan çiçek, günümüzde kentleşme, doğadan uzaklaşan insanların doğa özleminin giderilmesi, kentlerin daha yaşanılır ortamlar haline getirilmesi gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Bugün, süs bitkilerinin üretimi, birçok ülkenin ekonomik bakımdan kalkınmasında çok önemli rol oynayan ticari bir dal olarak dikkat çekmektedir (Korkut, 1993, s.315).
Genel olarak bitkiler kent ortamlarına, doğal ortamlardan veya yetiştirme alanlarından getirilmektedir. Esas sorunun başlangıç noktalarından birisi de bu
olmaktadır. Ağaçlar esasen doğal ekosistemlerin ve özelliklede orman ekosistemlerinin elemanlarıdır. Yapay olarak getirildikleri kent ortamına uyum sağlamakta zorluk çekmektedirler. Bu nedenle de kendilerinden beklenen işlevleri her zaman ve tam olarak yerine getirmemektedir (Eroğlu, 2004, s.11).
Kentlerde bitkilerin üslendiği birçok görev bulunmaktadır. Bitkiler insanoğlunun fiziksel ve psikolojik huzuru için var olup, peyzajda canlı materyal olarak gerek fonksiyonel ve gerekse de estetik açıdan;
Görsel kontrol, Gürültü kontrolü, Erozyon kontrolü, Fiziksel kontrol, İklim kontrolü,
amaçlarıyla kullanılmaktadır (Eroğlu, 2004, s.12).
Bitkilerin fiziksel ve estetik etkileri insan psikolojisini de etkilemektedir. Bitkilerin formu, rengi, dokusu, uygulamadaki alana dizilişleri ve boyutları bu etkide önemli yer tutmaktadır. Hızlı yapılaşma ve kentleşme, insanların yaşam ortamlarına yaptığı fiziksel baskının yanı sıra insanları psikolojik olarak da etkilemektedir. Bitkiler bu psikolojik etkiyi düzenleyici rol üstelenmektedir. Bitki örtüsünün yaşam ortamlarında yoğun olarak bulunması, insanlarda ruhsal ve bedensel rahatlamaya neden olmaktadır (Eroğlu, 2004, s.12).
İnsanın en doğal gereksinimlerinden birisini de doğal ve estetik bir mekanda yaşama arzusu oluşturmaktadır. Yaşam mekanlarındaki bu isteğin en uygun kullanımı da, estetik ve fonksiyonel açıdan tasarım amacına uygun bitki türlerinin seçilmesi ve kullanılmasıyla olacaktır (Kelkit, 2002, s.1).
Bitki kompozisyonu açısından, mevsimsel değişimler kompozisyonların estetik değerini etkilemektedir. Bu değişimlerin belirlenmesi, insanlar üzerindeki etkilerinin ortaya konulması önem taşımaktadır.
Problem Cümlesi
Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü bitkisel tasarımında dekoratif amaçlı kullanılan ağaç ve çalı türleri nelerdir?
1.2. Amaç
Bu araştırmanın genel amacı, Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü bitkisel tasarımında dekoratif amaçlı kullanılan ağaç ve çalı türlerinin tespiti ve ne amaçla bir araya getirilmiş olmasının incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
Alt Amaçlar
1. Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü içinde bulunan ağaç ve çalı türleri, kampüsün kuruluş tarihinden günümüze değişiklik göstermiş midir?
2. Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde bulunan ağaç ve çalı türleri bölgeye yerleştirilirken bitkisel bir tasarım kullanılmış mıdır?
3. Ağaç ve çalıların tasarımında kullanılan tasarım ilkeleri nelerdir?
1.3.Önem
Üniversiteler, toplumların sosyal ve çevresel sorunlarına çözümlerin araştırılmasında ve öğretilmesinde öncü bir role sahip oldukları gibi kendi toplumlarında sürdürülebilirliği sağlayabilmek için model olarak hizmet ederler. Kampüslerinde öğretici ve eğitici alanlar oluşturması, temel işlevi olduğu kadar, çevre bilincinin gelişmesine de öncü olmaktadırlar.
Ülkemizin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısındaki gelişmelere paralel olarak, insanlarımız yaşam mekânlarına daha fazla önem vermektedir. Bunun için de
yaşadıkları çevreyi korumanın yanında, doğa ile uyumlu yapay mekânlar oluşturma çabası bunun sonucudur. Bu ortamın oluşabilmesi içinde dış mekân bitkilerine gereksinim duymuşlardır (http://www.canlibahce.com/).
Dış mekan süs bitkileri yetiştiriciliğinde çok değişik üretim ve yetiştirme teknikleri kullanılmaktadır. Bu üretim ve yetiştirme tekniklerinin iyi bilinmesi başarıyı arttıracaktır (http://www.canlibahce.com/).
Günümüzde bir çok ürün, mekan ve obje; malzeme, renk, desen ve tarz olarak zaman içerisinde değişimler geçirmektedir. Bu değişimlerin meydana getirdiği yeni eğilimler, tasarımın her alanında zaman içerisinde, değişime uğrayan trendleri oluşturmaktadır (Home Art Dergisi, 2009, s.186).
Bu değişimlerin en önemli sebeplerinden biri, günümüz insanının değişen kullanım ihtiyaçlarının yanı sıra, estetik zevklerinin de gün geçtikçe farklılaşması ve bu doğrultuda yeni tasarım ürünlerinin ortaya çıkmasıdır (Home Art Dergisi, 2009, s.186).
Günümüzde moda, dekorasyon ve birçok ürün için bahsedebileceğimiz trend değişimlerinin ve tasarım gereksiniminin, bahçeler için de vazgeçilmez bir unsur olduğunu söyleyebiliriz. Çok iyi örneklerini İspanya ve İtalya’da görebileceğimiz çağdaş ve yenilikçi bahçe tasarımları, bulunduğu mekana inanılmaz bir değer katmaktadır (Home Art Dergisi, 2009, s.186).
Bu araştırma Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde bulunan ağaç ve çalıların, dekoratif amaçlı bitkisel tasarımlarının incelenmesi, sınıflandırılması, fizyolojik özellikleri, ekolojik istekleri ve dış mekanda kullanım olanaklarının tespiti açısından önem taşımaktadır.
1.4. Varsayımlar
Bu araştırmanın temelinde aşağıdaki sayıltılar yer almaktadır.
1. Anket uygulanan örneklem grubu evreni temsil edecek niteliktedir.
2. Tespit edilen ağaçlar ve çalıların tanıtım formları, araştırmacının bilgi sahibi kişilerle yapacağı bilgi alışverişi ve mesleki gözlemlerine göre hazırlanmalıdır.
1.5. Sınırlılıklar
1. Bu araştırma Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsünde bulunan ağaçlar ve çalı türleri ile sınırlıdır.
2. Araştırma yazılı kaynaklardan ve sanal ortamdan elde edilen görsel bilgiler ile sınırlıdır.
3. Araştırmanın çalışma planı; araştırmacıya verilen yüksek lisans tezi süresi ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Ağaç: Boyu en az 5 metre, çapı da 10 cm. den aşağı olmayan dal, sürgün ve yaprakların oluşturduğu tepe tacını tek bir gövde üzerinde taşıyan, her yıl çap artımı yaparak kalınlaşan, sürgün vererek boylanan, hücrelerinin büyük bölümü odunlaşmış olan, uzun ömürlü bitkilere ağaç denir (http://www.webhatti.com/).
Çalı: Dalları dibinden çatallanan, toprak üstü gövdelerinde sekonder kalınlaşmanın ve odunlaşmanın olduğu, boyları 1-3 metre kadar olan, sapları odunsu çok yıllık bitkilerdir (http://www.nedirnedemek.org/).
Deccurrens: Aşağı doğru sarkarak uzayan yaprak ayasının gövde üzerine yapışık olarak aşağı doğru uzaması (Seçmen ve diğerleri, 2000, s.337).
Drenaj: Fazla suyun alandan uzaklaştırılması işlemidir (Darıcı, 1977, s.112).
Endemik: Dünyanın yalnız belirli yörelerinde doğal olarak bulunan canlı toplulukları (http://www.agaclar.net/).
Espalier: Bitkilerin düz bir hat üzerinde budanarak, değişik şekillerde yetiştirilmesi sanatıdır (Ceylan, 2004, s.19).
Flora : Belirli bir bölgenin bütün bitkileri (Darıcı, 1977, s.138).
Generatif : Bitkilerin tür özellikleri ile ilgili genlerini aktardıkları, tohum, organ ve parçalarına verilen ad (Darıcı, 1977, s.148).
Habitat: Bir organizmanın yaşadığı ve geliştiği yer. Bu yer, fiziksel bir bölge, yeryüzünün özel bir parçası, hava, toprak ya da su olabilir. Habitat, bir okyanus ya da bir çayırlık kadar büyük olabileceği gibi, çürümüş bir ağaç kütüğünün altı ya da bir böceğin bağırsağı kadar küçük de olabilir. Bununla beraber, her zaman tanımlanabilen ve fiziksel olarak sınırlı bir bölgedir (Darıcı, 1977, s.150).
Kampüs : Kampüs sözcüğü ilk olarak A.B.D’ de 18. yüzyılın ikinci yarısında Princeton’da kullanılmış olup kolej veya üniversite binaları arasındaki açıklıklar olarak tanımlanmıştır. Günümüzde ise kampus kelimesi üniversitenin sınırları içindeki tüm açık veya kapalı mekanlar ile açık ve yeşil alanları kapsayacak şekilde tanımlanmaktadır (Tolon, 2005, s.2).
Rezervuar : Yapay olarak doldurulmuş su oluşumu; aynı zamanda her hangi bir şeyin fazladan bulunan miktarı (http://www.uludagsozluk.com/).
Stabilize : Düz duruma getirilmiş, sağlamlaştırılmış, dengeli, kararlı duruma getirilmiş (http://www.izafet.com/)
Sürgün : Gövde ve dallardaki genç kısımlar (http://www.agaclar.net/).
Topiary : Süslü ve geometrik şekillerde (sanatsal) budanmış bitkilere topiary denir (Ceylan, 2004, s.19).
Üniversite : Üniversite, “fakültelerden oluşan yüksek öğretim ve bilim kurulu” olarak tanımlanabilir. En üst seviyeli insan gücünün ve çeşitli bilimsel araştırma alanlarının gerektirdiği elemanları yetiştiren eğitim kademesidir (Tolon, 2005, s.1).
Vegetatif : Üremeyle ilgili olmayandır (Seçmen ve diğerleri, 2000, s. 358).
Vegetasyon : Herhangi bir yörede, ayırt edici yapısal özellikleri nedeniyle ayrıca adlandırılabilecek bitki toplulukları (http://www.tarimziraat.com/).
2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
EROĞLU, Engin. (2004), “ Düzce Kent Açık ve Yeşil Alanlardaki Bazı Bitki Ve Bitki Gruplarının Mevsimsel değişim Potansiyelinin Bitkisel Tasarım Yönünden İncelenmesi” Yüksek Lisans Tezi. Bu çalışmada, düzce kenti açık ve yeşil alanlarında, yıl boyu bitkilerin mevsimsel değişiminin, algıdaki farklılaşma ve bu farklılaşmaların psikolojik etkilerinin neler olduğu, algıdaki bu değişimlerin bitkisel tasarımlarla olan uyumunun ortaya konulması amaçlarıyla yapılan çalışmada bitki ve bitki grupları belirlemiştir.
KELKİT, Abdullah. (2002), “ Çanakkale Kenti Açık-Yeşil Alanlarda Kullanılan Bitki Materyali Üzerinde Bir Araştırma” Araştırma Makalesi. Bu araştırmada, açık-yeşil alanların insan yaşamındaki yeri ne önemi incelenmiş, Çanakkale kenti açık-yeşil alanlarda kullanılan bitki materyalinin bitkisel tasarım yönünden analizi yapılmış, uygulamalardaki sorunlar ortaya konulmuş ve çözüm önerileri getirilmiştir.
ÖZKAN, Ayşen. (2007), “İç Mekan Tasarımı Kuram Ve Yöntemleri Işığında Günümüz Türk İç Mekan Tasarımcıları Ve Tasarım Anlayışlarına Bir Yaklaşım” Yüksek Lisans Tezi. Bu çalışmada, mekansal algı, iç mekan tasarım oluşumu, iç mekan tasarımında programlama (analiz,sentez,değerlendirme), mekanı tanımlayan etmenler ve iç mekan tasarımına etkileri incelenmiştir.
TOLON, Melis Billur. (2005), “Peyzaj Mimarlığı Açısından Ankara’daki Üniversite Kampusları”. Yüksek Lisans Semineri. Bu çalışmada, üniversite kamüs örnekleri, tarihsel süreç içinde eğitim kurumları, günümüzde üniversite kampüsleri, üniversitelerin yer seçimi, kampüslerin çevre ve peyzaj düzenlemeleri, kampuslarda çevre tasarımını etkileyen faktörler ve arazi kullanımları ve Ankara’da bulunan kamüslarin fiziksel yapıları araştırılmıştır.
GÜRÜN, Derya. ÇINAR Özer. (2006), “ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nin Avşar Yerleşke Planının İrdelenmesi” Araştırma Makalesi. Kentsel mekanlar kentin gelişimini yaşam ve mekan kalitesini doğrudan etkileyen fiziksel oluşumlardır. Bu mekanlardan biri olan üniversite yerleşke alanlarının kent içindeki
konumları büyük önem taşımaktadır. Üniversite yerleşkelerinin kent merkezleri dışında eğitim-öğretim yanı sıra sosyal ve kültürel aktiviteleri ile üniversite kimliğine uygun çağdaş ve yaşanabilir standartlara bir yerleşke alanı olması hedeflenir. Bu araştırmada, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Avşar Yerleşkesi’nin üniversite yerleşke biçimleri içindeki yeri saptanarak, çağdaş üniversite yerleşke biçimleri bakımından gerekli irdelemesi yapılmıştır.
GÜLAY, Züleyha. (1998), “KTÜ Kampus Alanındaki Bazı Angiospermae Örneklerinin Bitki Kompozisyonu Açısından Değerlendirilerek Geliştirilen Bilgisayar Programı ile Peyzaj Planlamalarında Kolaylıklar Sağlanması” Yüksek Lisans Tezi. Bu çalışmada bitkiler ve bitki tasarımı, bitkilerin fonksiyonel ve estetik olarak kullanımı, bitkilerin ekolojik istekleri ve bitkilerde renk oluşumları incelenmiştir.
TOLON, Melis Billur. (2006), “ Üniversite Kampusları Dış Mekan Tasarım İlkeleri ve Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampusu Peyzaj Tasarımı” Yüksek Lisans Tezi. Bu çalışmada, üniversite kampuslarında dış mekan tasarım ilkeleri, kampus modeli örneklemleri, Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kampusu ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi kampusunu peyzaj planlaması ve tasarımı açısından incelenmiştir.
EROĞLU, Engin. KESİM, Güniz. MÜDERRİSOĞLU, Haldun. (2005), “Düzce Kent Açık ve Yeşil Alanlardaki Bazı Bitki Tespiti ve Bazı Bitkisel Tasarım İlkeleri Yönünden Değerlendirilmesi” Araştırma Makalesi. Bu araştırmanın amacı, 1999 yılı Düzce depremleri sonrası yeniden yapılanma içerisinde olan Düzce kentindeki bitkilendirme çalışmalarında kullanılabilecek bitkilerin tasarım özelliklerini ortaya koymaktadır.
3.YÖNTEM
3.1.Araştırmanın Modeli
Bu araştırma Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Bitkisel Tasarımında Dekoratif Amaçlı Kullanılan Ağaç ve Çalıların Saptanmasına yönelik bir çalışma olduğu için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada ağaçlar ve çalılarda tasarım ilkeleri ve çeşitleri, genel istekleri, tasarımı belirleyen ve etkileyen etmenler incelenmiştir.
Bu çalışmada ayrıca, ankette kullanılmak için fotoğraf çekimlerinin yapıldığı alanların bitkisel tasarımının incelenmesi, bitki türlerinin belirlenmesi, tanınması, doğrulanması; danışmanımla birlikte yapılmış ve alanlardaki tasarıma uygun veya uygun olmayan kullanımlar belirlenmiştir.
Araştırma konusu ile ilgili bilgiye ulaşmak için Ankara’daki kütüphaneler ve Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü’ndeki tezler araştırılmış ve elektronik ortamdan elde edilen bilgiler incelenmiştir.
3.2.Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini, 2009-2010 öğretim döneminde, Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Bitkisel Tasarımında Dekoratif Amaçlı Kullanılan Ağaç ve Çalıların Saptanmasına yönelik, alan çalışmaları ve kütüphanelerden yapılan araştırmalar oluşturmuştur.
Örneklemde ise Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde bulunan 52 adet, ağaç ve çalı türü incelenmiş, envanter bilgileri doğrultusunda bilgi formları düzenlenmiştir. Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nden çekilen örnek fotoğraflara yer verilmiş ve Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nde tesadüfi olarak seçilen 150 kişiye 12 adet sorudan oluşan kampüste bulunan ağaçlar ve çalılar ile ilgili anket uygulanmıştır. Örnek anket formu, çalışmada Ek-2 de verilmiştir.
3.3.Verilerin Toplanması
Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nün Bitkisel Tasarımında Dekoratif Amaçlı kullanılan örnekler fotoğraflanarak tespit edilmiştir. Ağaçlar ve çalıların çeşitleri araştırılıp, bu alanda uzmanların görüş, bilgi ve deneyimlerine yer verilmiş, elde edilen bilgiler derlenerek fotoğraflar yardımıyla desteklenmiştir. Anket uygulanan 150 kişiden alınan sonuçlar, çalışmanın sonuç ve öneriler kısmında, ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Bu araştırmada kullanılan veriler, Ankara üniversitesi Peyzaj Mimarlığı bölümündeki tezler ve çeşitli kütüphanelerden yazılı kaynaklar taranarak, ilgili kitap, makale ve elektronik ortamda bulunan kaynaklar taranarak tespit edilmiştir.
3.4.Verilerin Analizi
Araştırmada toplanan veriler; ‘literatür taraması sonucu elde edilen veriler’ ve ‘yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bulgular’ adı altında başlıca iki kategoride ele alınmıştır. Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü’nden elde edilen veriler (ağaç ve çalılar); araştırmanın üçüncü bölümünde (bulgular ve yorum) çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular sonuçlar bölümünde tartışılmıştır. Sonuçlarda elde edilen bulgular ışığında öneriler getirilmiştir. Bulgular, SPSS 17.0 For Windows programından yararlanılarak gerçekleştirilmiştir.
4.BULGULAR VE YORUM
4.1.Araştırmanın Kavramsal Çerçevesi
4.1.1.Tarihi Perspektif İçinde Ankara Üniversitesi Rektörlük
Kampüsü
Cumhuriyet döneminde kurulan ilk ve Türkiye'nin üçüncü üniversitesi olan Ankara Üniversitesi'nin mühendislik ve temel bilim alanlarındaki öncü kuruluş olan Fen Fakültesi Türkiye'de 1943 yılında kurulmuştur. Geçen yarım asırda Fakülte Türkiye'de bilim ve teknolojinin gelişmesine, ülkenin kalkınmasına, çağdaş düzeyde temel ve uygulamalı araştırmalar yapılmasına önemli katkılar yapmanın onurunu taşımaktadır (www.science.ankara.edu.tr/).
Resim 1: 1940’lı yıllarda Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü (http://www.msxlabs.org/)
Fakültenin varlık nedeni o sıralarda Ankara'da teknik üniversite kurmaya yönelik bir fikrin gündeme gelişidir. Bu kapsamlı proje yapılmış, ancak söz konusu kurum gerçekleşmeyerek, projenin sadece bu küçük parçası inşa edilmiştir. Tasarım bağlamında İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi'nden daha kararlı bir kimlik taşır. 1940'ların "Ulusal Mimarlık Hareketi" düşüncesi doğrultusunda tasarlanmıştır. Yalınlaştırılmış bir anıtsallığı içerir. Ancak, geleneksel konut mimarlığına özgü çelişik niteliklerden büyük oranda kurtarılmıştır (http://arkiv.arkitera.com/).
Fen Fakültesi 1943 Yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin özel olarak çıkardığı 17.9.1943 tarih ve 4492 sayılı Kanunla kurulmuştur. Fakültenin kuruluş yeri olarak Tandoğan Kampüsü belirlenmiş ve ana binalar Kültür Bakanlığı'nca tarihi eser olarak korunan modern ve yeni bir mimari ile inşa edilmiştir. 1943'de 23 yıllık yeni başkentin banliyösü iken bugün modern Ankara'nın içinde Ankara Üniversitesi'nin dört Kampüsünden birini oluşturan Tandoğan Kampüsüne yaklaşık 20 yıl sonra Rektörlük, Diş Hekimliği ve Eczacılık Fakülteleri de değişik zamanlarda gelmişlerdir (www.science.ankara.edu.tr/).
I.Dünya Savaşından sonra Atatürk'ün önderliğinde modern Türkiye'nin kurulması için fen ve mühendislik alanlarında ülkenin ihtiyacı olan beyin gücünün yetiştirilmesi, yeni bir sanayinin oluşturulması ve gelişmesi için Anadolu'nun ortasında kurulan Fen Fakültesi tarihi görevini başarı ile yapmıştır. Fen Fakültesi bir yandan yeni bölümler kurarak, diğer taraftan sürekli reformlarla lisans ve lisans-üstü programlarını yenileyerek, mühendislik ve temel bilim alanlarında geleneksel yapının dışında yeni araştırma alanları geliştirerek Üniversitemizin fen ve mühendislik alanlarındaki işlevlerini başarı ile sürdürmüştür (www.science.ankara.edu.tr/).
Fen Fakültesi temel bilimler; Astronomi ve Uzay Bilimleri, Biyoloji, Fizik, İstatistik, Kimya ve Matematik bölümlerinden oluşmaktadır.
Fakülte'de bir merkez Kütüphane vardır; bunun yanında Ankara'da bulunan Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBITAK) Dökümantasyon Merkezi (TÜRDOK) ve Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) Dökümantasyon Merkezi'nden yararlanarak tüm kütüphane hizmetleri sunulabilmektedir. Kampüste bulunan üniversite Bilgi İşlem Merkezi ve bölümlerdeki mikrobilgisayarlar ile araştırmalar için gerekli
bilgisayar desteği sağlanmaktadır. Cam, elektronik, mekanik ve marangoz atölyeleri gerekli destek hizmetlerini anında verebilmektedir (www.science.ankara.edu.tr).
Resim 2: 2002 Yılında Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü (http://www.loadtr.com/)
Fakülte, 195000 m2 toplam alan ve 46300 m2 kapalı alana sahiptir. 1
Gözlemevi, 1 Herbaryum, 1 merkez kütüphane, 1 konferans salonu, 21 laboratuvar, 7 anfi, 39 dershane, 1600 kişilik yemekhane, , 4 tenis kortu, 1 basket sahası, 1 futbol sahası, 1 masa tenisi sahası, ayrıca tenis kortları (5 açık, 1 kapalı), voleybol alanı (2), yürüme yolları, fitness salonu, olimpik yüzme havuzu, egzersiz salonu, sauna, bisiklet kiralama ve kafeterya hizmetleri de bulunmaktadır (http://www.turkcebilgi.com/).
Üniversite'nin büyük sosyal, medikal ve spor imkanları yanında Fakülte 1600 kişiye hizmet verebilen modern yemekhaneleri, kafeteryası, modern bahçeleri ve yeşil alanları ile öğrencilerin üst düzeyde performans gösterebilmeleri için güzel bir ortam sunmaktır (www.science.ankara.edu.tr/).
4.1.2.Ankara Üniversitesi Rektörlük Kampüsü Dış Mekan
Tasarımını Etkileyen Etmenler
4.1.2.1. Dış Mekan Bitkilerinin Tanımı Ve Önemi
Dış mekan düzenlemesinde kullanılan bütün bitkiler, dış mekan bitkileri sayılır. Bahçenin canlı dekorunu oluşturan bu malzeme, bitki aleminin büyük ağaçları başta olmak üzere, ağaççıklar, çalılar, sarmaşıklar, tek yıllık, iki yıllık veya çok yıllık otsu bitkiler, yani kökü yerde sürekli kalabilen soğanlı, yumrulu veya rizomlu otsu bitkiler ile çim bitkileri ve su bitkilerinden oluşur (MEGEP, 2007, s.1).
Hızlı kentleşmeyle doğadan uzaklaşan ve yeşile olan özlemini yapay yollardan gidermeye çalışan insanoğlu, doğayı bulunduğu çevreye taşımak için parklar, bahçeler ve oyun alanları inşa ederek bu alanları dış mekan bitkileriyle donatmaktadır (MEGEP, 2007, s.1).
Dış mekan bitkileri kentlerde iklim yönünden etkili olurken, yeşilin ruhsal yönden olumlu etkisi nedeniyle insanları hem ruhen hem de bedenen sağlıklı kılmaktadır. Ayrıca dış mekan bitkilerinin gürültüyü, tozu ve rüzgarı önleme yönünden de büyük katkıları vardır (MEGEP, 2007, s.1).
Bitki yetiştirmek insan ruhu üzerinde çok olumlu etkileri olan bir uğraştır. Son dönemlerde “Bahçe Terapisi” olarak adlandırılan bir akım, bahçe ile uğraşmanın insan üzerindeki olumlu etkilerini saptayıp, bu etkinliği bir terapi formatına dönüştürmüş durumdadır. Bahçe ile uğraşmak, özellikle konsantrasyon bozukluğu, motivasyon eksikliği yaşanan durumlarda çok olumlu etkiler yaratabiliyor. Bitkiler, kişilere bir anlamda örnek oluşturuyorlar. Bitkiler, insanlara yaşamlarını sürdürebilmek için nelere gereksinim duyduklarını hatırlatıyorlar: Yayılma, çeşitlenme, büyüme ve olgunlaşma, bunların yanında, güçten düşme ve ölümdür (http://www.genbilim.com/).
Bitkilerle uğraşmak, kişiye kendi davranışlarının önemli ve etkili olduğunu hatırlatıyor, kişiye adımlarını planlamayı öğretiyor, yaptıklarının sonucunu beklemek ise kişinin hayatına bir anlam katıyor. Bahçe ile uğraşmanın, bu olumlu psikolojik
etkilerinin yanında tansiyonu düşürme, stresi azaltmak ve kasları gevşetmek gibi etkileri de bulunmaktadır. Doğa, insana aslının ne olduğunu çeşitli şekillerde hatırlatabiliyor. İnsanın bu farkındalığı kazanması, onun köklerini hatırlamasını da sağlıyor. İnsan, doğa içindeki olayları gözledikçe, karşılaştığı olaylara verdiği tepkilerde daha olgun olabiliyor., sürprizlere daha açık olabiliyor, kendisiyle daha barışık olabiliyor. İnsan doğa ile iç içeyken kendini çok daha iyi tanıyor ve bir bütün olarak algılayabiliyor (http://www.genbilim.com/).
Sonuç olarak ister birkaç saksı çiçek ile uğraşmak şeklinde olsun, ister küçük bir bahçe oluşturmak olsun, ister doğa içinde uzun yürüyüşlere çıkmak olsun, hayatımıza doğayı sokmak mutlaka gerekiyor (http://www.genbilim.com/).
4.1.2.2. Dış Mekan Bitkilerinin Çevre Düzenlemede Kullanımı ve
Özellileri4.1.2.2.1. Çevre Düzenlemede Yer Örtücü Bitkiler Ve Kullanım
Özellikleri
Resim 3: Yer Örtücülerinin Kullanımı (Ceylan, 2004, s.21)
Vurgu amacıyla kullanım; tasarımda kullanılan yeşil ya da çiçekli bitkilerden oluşan kümeler, çimenlikle zarif bir tezatlık yaratarak her iki farklı ortam arasında bağlantı sağlar. Bu bitkiler özellikle dar alanlarda vurgu sağlanmasında kıymetli olur (Bell, 1999, s.17).
Kenar ya da bordür olarak kullanım; çalılık kenarına ya da çiçek tarhı boyunca dikildiklerinde daha gösterişli olur. Bu amaçla, değişik renk, doku ve karakterde pek çok farklı yer örtücü kullanılır (Bell, 1999, s.17).
Erozyon kontrolü amacıyla kullanım; toprak kayması problemi olan dik yokuş ve bayırlarda yer örtücü bitkiler hızla yayılarak, yaygın kök sistemi ile toprağı stabilize ederler. Böylelikle hem görüntü hem de fonksiyon açısından faydalı olurlar (Bell, 1999, s.17).
Gölge bahçelerde kullanım; çimlerin yetişmesi için çok gölge olan bahçelerde, gölgeyi seven pek çok yer örtücü yüzeyi kaplamak için kullanılabilir. Özellikle sık ağaçların bulunduğu, güneş ışınlarının zemine ulaşamadığı kısımları gölge seven yer örtücüler kullanılır (Bell, 1999, s.17).
4.1.2.2.2. Çevre Düzenlemede Çalılar Ve Kullanım Özellikleri
Şekil 1: Yapraklı ve İğne Yapraklı Çalıların Bazı Değişik Formları (Ceylan, 2004, s.19)
Vurgu amacıyla kullanım; özellikle farklı renkteki çalılar, küçük çalılı bir grubun içinde baskın durumda olduklarında, bahçe içinde odak noktasını oluştururlar.
Sık dallı ve yoğun büyüyen çalılar; insanları ve hayvanları, gitmelerini istemediğimiz yerlere gitmekten alıkoyarak set görevi görürler (Ceylan, 2004, s.18).
Sınır bitkisi olarak kullanım; çalılar, sınırları çiçek ve yapraklarıyla belirleyecek bir şekilde avlunun kenarları boyunca dikilebilirler.Yuvarlatılmış çizgili kenarlar düz kenarlardan daha çekicidirler. Bodur olanlar önde, boylu olanlar arkada olacak şekilde, bir derinlik oluşturmak kaydıyla, kullanımda değişik bir etki oluşturulabilir (Ceylan, 2004, s.18).
Kap bitkisi olarak kullanım; pek çok çalı türü bitki kaplar içinde yetişebilir ve teras ya da avlulra yetiştirilen dekoratif saksılar içinde çok çarpıcı olurlar (Resim 4) (Ceylan, 2004, s.18).
Espalier olarak kullanım; espalier, bitkilerin düz bir hat üzerinde budanarak, değişik şekillerde yetiştirilmesi sanatıdır. Bu yöntem daha çok bir duvar ya da açık kafesler üzerinde uygulanır. Bu yöntem, özellikle armut, elma gibi meyve ağaçlarının, özellikle dar alanlarda yetiştirilebilmesi içinde kullanılabilir (Ceylan, 2004, s.19).
Şekil 2: Espalier (http://www.bbg.org/)
Çit bitkisi olarak kullanım; çitler, sınır işaretleri, bariyerler ve özelleşmesi istenen alanların etrafı için yararlıdırlar. Şekilli bir çit oluşturmak için düzgün bir budama yapılır. Daha düzgün ve doğal bir çit isteniliyorsa, doğal çizgilere uygun budama yapılır. Seçilecek değişik boylarda bitkilerle, elde edilmek istenen görsel etki ve işleve uygun olacak şekilde, bodur ya da boylu, değişik yüksekliklerde çitler elde edilebilir. Bu tür çalışmalarda değişik semboller kullanılmaktadır. Bu sanatın ilk yapıldığı yer British Colombia, CANADA insanları tarafından Celtic And Anglo-Saxon sanatı olarak belirlenmiştir (Bell, 1999, s.37).
Resim 5: Çit bitkisi (http://terrascapecyprus.net/)
Bordür bitkisi olarak kullanım; çalılar geleneksel olarak ev önlerini ve ev inşasını hem örtmek hem de çevrelemek için kullanılırlar. Çiçekli ya da çiçeksiz herdem yeşil çalılar bu iş için uygundur. Genel olarak evin köşelerine ve bahçe kapısından eve uzanan yolun her iki tarafına ya da duvar kenarlarına, süreklilik arz edecek şekilde, istenilen boy ve şekilde uygun çalılar yerleştirilir ve bunlar düzgün şekilde budanırlar. Bu budama daha güzel ve biçimsel bir görünüş içindir. Daha az biçimsel ve naturel bir görüntü için ise köşelerdeki dik dallar bırakılarak, bitkinin doğal formuna uygun bir budama yapılmalıdır (Ceylan, 2004, s.19).
Topiary olarak kulanımı; topiary, ilk kez eski roma bahçelerinde uygulanan bir budama sanatıdır. Süslü ve geometrik şekillerde budanmış bitkilere topiary denir. Zarif yapılı çalılar bu iş için en uygunudur. Hayvan ya da herhangi bir bitki yahut cansız bir maddeyi andıran şekillerde çok ilginç ve değişik budamalar yapılabilir. Aslında bu tarz bir uygulamada insanoğlunun gereksiz bir şekilde tabiata müdahalesi söz konusudur. Kültürümüze yerleşmiş genel bir anlayış olarak, tabiata müdahaleden ziyade onunla uyum içerisinde yaşamak söz konusu olduğundan, böylesi bir tarz, kültürümüzde tarihsel ve geleneksel izdüşümlerine rastlanmayan batıya özgü bir sanattır. Son yıllarda, bu tarzda şekillendirilmiş ithal bitkilere gereksiz yere çok yüksek fiyatlar ödendiği gözlenmektedir (Ceylan, 2004, s.19).
Resim 6: Topiary Kullanımı (Ceylan, 2004, s.19)
4.1.2.2.3. Çevre Düzenlemede Ağaçlar Ve Kullanım Özellikleri
Vurgu amacıyla kullanımı; küçük bir süs ağacını, çalıların arasına ya da yolun kenarına diktiğimizde etkili olur. Bu amaçla bahar çiçeklenmesi uzun süren, sonbaharda renkli ve gösterişli yapıya sahip bitkiler dikilmelidir (MEGEP, 2007, S.14).
Resim 7: Vurgu Amacıyla Kullanım Örneği (http://plants.glenecho.com/).
Fon olarak kullanımı; yaprak dökmeyen ağaçlar, yere kadar ulaşan dalları ile çiçekli çalılar ile güzel bir fon oluştururlar. Çarpıcı dokuda olmayan hoş dokulu ağaçlar bu iş için en uygunlarıdır (MEGEP, 2007, S.14).
Çevreleme amacıyla kullanım; mekanın önüne ve çevresine dikilen ağaçlar mekanı çevreleyerek köşelerini yumuşatırlar ve çevre ile daha ahenkli görünmesini sağlarlar (MEGEP, 2007, S.14).
Çim alanlarda kullanım; çim yetişmesine en uygun ortamı sağlayan ağaçlar, yoğun gölge vermeyen, hafif gölgeli ve derin köklü ağaçlardır. Yoğun gölgeli ve yüzeysel köklü ağaçlar çim yetiştirmeye imkan tanımazlar (MEGEP, 2007, S.14).
Resim 8: Ağaçların çim alanda kullanımı (http://www.istanbulrulocim.com/)
Koruma amacıyla kullanım; mekanın sınırına sırayla ve sık olarak dikilmiş bir ya da duruma göre iki sıra herdemyeşil ağaç; mekanı özel ve mahrem bir alan haline getirir. Uygun seçilen türlerle, taş duvarlara alternatif, sağlam bariyerler oluşturulabilir (Ceylan, 2004, s.16).
Resim 9: Koruma Amacıyla Kullanım Örneği (http://members4.ownspot.com/)
Gölge elde etmek için kullanım; geniş yapraklı yaprak döken ağaçlar, genellikle gölge ağaç olarak bilinir. Yoğun yapraklılar yazın koyu gölge sağlarken;
kışın yağrağını dökenler ılık güneşin zemine ulaşmasına izin verir (MEGEP, 2007, S.15).
Eğer yaz-kış gölge istiyorsanız herdemyeşil türlerden dikmelisiniz. Gölge olması istenilen yerin konumuna göre ağaçlar uygun yerlere dikilmelidir. Güneşin gelme açısı yıl boyunca değiştiğinden, yazın istenilen yere gelen gölge kışın aynı yere denk gelmeyebilir. Ağacın dikileceği yer mekandan uzaklaştıkça boyu da gölge verebilmesi için o oranda uzun olmalıdır (Ceylan, 2004, s.17).
Resim 10: Gölge Amacıyla Kullanım (http://www.move2sayulita.com/).
Yol ağacı olarak kullanımı; sokak ve caddelere dikilen ağaçlar ortama sıcak bir hava verirler. Yüzeysel kök sistemine sahip olmayan, toprakla uyumlu, dalları trafiğe engel olmayacak, egzoz ve kirli gazlara dayanıklı, soğuk yörelerde ise yol tuzlama çalışmalarına dayanıklı bitkiler tercih edilmelidir (MEGEP, 2007, S.15).
Resim 11: Yol Ağacı Olarak Kullanım (http://1.bp.blogspot.com/).
Siluet ağacı olarak kullanımı; uzun ağaçlar fon olarak gökyüzünü alırlar. Mekana özellik verir, gün batımında etkileyici görünür ve manzarayı çevrelerler. Arka bahçeye dikilen uzun ağaçlar, önden görünüşte mekanın çizgilerini yumuşatır ve daha sevimli bir hale getirir (Ceylan, 2004, s.17).
Rüzgar perdesi amacıyla kullanım; kuzeye ya da rüzgar alan kısma dikilecek bir sıra herdemyeşil çit ağacı, soğuk kış rüzgarlarının etkisini azaltmaktadır. Rüzgarlı ve kuru iklimlerde, rüzgarı kesilmiş bir bahçe daha sevecen ve yaşanabilir olacaktır (Ceylan, 2004, s.17).
Tozu ve gürültüyü engellemek amacıyla kullanım; sık dokulu ve herdemyeşil ağaçlar yoğun yapıları ile toza ve gürültüye karşı siper olabilirler. Melez Servi, Yalancı Servi ya da Boylu Mazı türleri bu iş için çok uygun olur. Geniş alanlarda iki sıralık yoğun dikim yapılabilir (MEGEP, 2007, S.15).
4.1.3.Dış Mekan Bitkilerinin Sınıflandırılması
4.1.3.1.Yaşam Sürecine Göre Sınıflandırılması
4.1.3.1.1.Tek Yıllık Bitkiler (Otsu Bitkiler)
Vegetatif ve generatif gelişmelerini bir yıl içinde tamamlayan, tohum oluşturduktan sonra yaşamı sona eren, sonraki yıllarda tohum ile üretilebilen bitkilerdir. Bahçe çiçeklerinin büyük kısmı tek yıllık olup, tohumla üretilir (petunya, camgüzeli, ateş çiçeği) (MEGEP, 2007, S.5).
Resim 13: Ateş Çiçeği (Salvia splendens) (http://www.cicekcicek.net/)
4.1.3.1.2.İki Yıllık Bitkiler
Vegetatif gelişmesini yani yaprak ve sürgün gelişimini 1. Yılda tamamlayıp, 2. Yılda generatif gelişme (çiçek, meyve, tohum) gösteren, ikinci yıl sonunda yaşamı sona eren, sonraki yıllarda tohumla üretilebilen bitkilerdir(hüsnüyusuf, gazanya) (MEGEP, 2007, S.5).
Resim 15: Gazanya (Gazania) (http://www.fotokritik.com/)
4.1.3.1.3.Çok Yıllık Bitkiler (Odunsu Bitkiler)
Uzun ömürlü olan, vegetasyon dönemi sonunda toprak üstü aksamı kurusa bile bir sonraki vegetasyon dönemi başında kök ya da toprak altı organları ile yeni sürgünler oluşturabilirler. Odunsu bitkilerin otsular gibi toprak üstü aksamı kurumaz; ancak bazıları yaprak döker, bazıları dökmez (kartopu, ortanca) (MEGEP, 2007, S.5).
Resim 17: Ortanca (Hydrangea macrophylla) (http://www.bitkibakimi.com/)
4.1.3.2.Tasarım Özelliklerine Göre Sınıflandırılması
Bitki tasarımı, insan ile doğa, sanat ile bilim arasındaki en doğru, en etkili ve en devamlı ilişkiyi kurmak işlemidir. Başka bir deyişle bitki tasarımı;
-Belli amaçlarla kullanılacak bitkiler için kültürel gereksinimler,
-Belli fonksiyonları yerine getirmek veya belli bazı etkileri yapmak için planlamaların isteklerinin karşılanması,
-Her türün fiziksel özellikleri, büyüme durumları, her bitkinin azami potansiyeli ve gruplar halinde kombinasyon olasılıklarının saptanması işlemidir (Var, 1995).
Çevre düzenlemede bitkilendirme yapılırken, temel tasarım ilkelerinden yararlanılır. Bu ilkeler; çizgi, form, doku, renk, varyete, tekrar, denge ve vurgunun değişik kullanımlarından ibarettir. Bunlar herhangi bir estetik kompozisyonda ya da sanat çalışmasında söz konusu olur. Ancak bitkilendirme tasarımında bu estetik ilkeler ile birlikte; görsel kontrol, fiziksel kontrol, iklim kontrolü, gürültü kontrolü, havanın
