Türkiye'de e-devlet kavramının gelişimi ve Milli Eğitim Bakanlığı'nda e-okul uygulaması: Konya örneği

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KAMU YÖNETİMİ ANA BİLİM DALI

KAMU YÖNETİMİ BİLİM DALI

TÜRKİYE’DE E-DEVLET KAVRAMININ GELİŞİMİ VE

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI’NDA E-OKUL

UYGULAMASI: KONYA ÖRNEĞİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Yrd. Doç. Dr. Erdal BAYRAKCI

Hazırlayan

Vedat TOPBAŞ

084228002002

(2)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KAMU YÖNETİMİ ANA BİLİM DALI

KAMU YÖNETİMİ BİLİM DALI

TÜRKİYE’DE E-DEVLET KAVRAMININ GELİŞİMİ VE

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI’NDA E-OKUL

UYGULAMASI: KONYA ÖRNEĞİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Yrd. Doç. Dr. Erdal BAYRAKCI

Bu çalışma………....…tarafından…..…nolu YL/Doktora tez projesi olarak desteklenmiştir.

Hazırlayan

Vedat TOPBAŞ

084228002002

(3)

ÖZET

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TÜRKİYE’DE E-DEVLET KAVRAMININ GELİŞİMİ VE MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI’NDA E-OKUL UYGULAMASI: KONYA ÖRNEĞİ

Vedat TOPBAŞ Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı KONYA- 2012, Sayfa: XVIII +132

Bu araştırmada, e-devlet kavramının gelişimi ve Milli Eğitim Bakanlığı’nda e-okul uygulaması ile ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve idarecilerin e-okul uygulamalarına yaklaşımları ve beklentilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır.

Araştırmanın evrenini 2011-2012 öğretim yılında, Konya ili Selçuklu, Meram ve Karatay ilçelerinde, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve idareciler oluşturmaktadır. Araştırmada, olasılığa dayalı örneklem seçme yöntemi olan “tesadüfi örneklem yöntemi” tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemi, toplam 28 ilköğretim okulunda görev yapan 210 öğretmen ve 90 idareciden oluşmuştur.

Veriler, araştırmacı tarafından hazırlanan anket formu aracılığıyla toplanmıştır.Anket verilerinin değerlendirilmesinde “aritmetik ortalama”, “standart sapma” “Pearson Korelasyon” “Ki-Kare”, “Bağımsız Grup t Testi” ve “Anova” testleri uygulanmıştır.

Araştırma bulgularına göre; öğretmen ve idarecilerin e-okulu kullanmadan önceki bilgisayar ve interneti kullanma düzeylerinde, e-okul kullandıktan sonra artış olduğu tespit edilmiştir.Katılımcıların branşları ve kıdemleri ile e-okul uygulamaları arasında bir farklılık bulunmamıştır.

(4)

ABSTRACT

THE MASTER THESIS

THE DEVELOPMENT OF E-STATE NOTION IN TURKEY AND THE APPLICATION OF

E-SCHOOL IN THE MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION :THE SAMPLE OF KONYA

Vedat TOPBAŞ Selçuk University Institute of Social Sciences Public Administration Department

KONYA-2012, Page: XVIII +132

In this study,it has been aimed that in terms of different variables ,the investigation of the development of e-state notion and the expectations and approaches of teachers and administrators working in primary schools in The Ministry of National Education with the application of e-school.

Teachers and administrators working in the primary schools bound to The Ministry of National Education in Selçuklu,Meram and Karatay districts of the province of Konya constitute the study population.In the study, “Random Sampling Method” which is the sampling choosing method predicated on the probability ,was preferred.The sampling of the study consists of 210 teachers and 90 administrators working in 28 primary schools in total.

The data was gathered through a questionnaire form prepared by the researcher .In the evaluation of the survey data,”Arithmetic Average”,”Standard Deviation”,”Pearson Correlation”,”Chi-Square”,”Argument t Test” and “Anova” tests were applied.

According to the study findings,it has been determined that after using e-school,there was an increase in the computer and internet using levels of teachers and administrators before not using e-school.It wasn’t found any differences between the branches and seniority of the participants and e-school applications.

(5)

İÇİNDEKİLER

Sayfa ÖZET...iii ABSTRACT...iv İÇİNDEKİLER………..…v TABLOLAR LİSTESİ...…………..……….ix ŞEKİLLER LİSTESİ……….……....x BİRİNCİ BÖLÜM E – DEVLET KAVRAMI VE KAPSAMI 1.1. E- Devlet Kavramı…….. ……….……….……… 1

1.2. E-Devletin Kapsamı………...……… 6

1.3. E-Devletin Etkileşim Yönü………….………...9

1.4. Geleneksel Devlet ve E- Devlet……….………14

1.5. E- Devletin Amaç ve Faydaları……….……….……15

1.6. E- Devletin Güçlü ve Zayıf Yönleri………...………20

1.7. E- Devletin Bazı Uygulama Alanları……….………24

1.8. E- Devlet Uygulamalarının Kamu Hizmet Sunumuna Etkisi..……….……… 26

İKİNCİ BÖLÜM MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINDA E- OKUL UYGULAMASI 2.1. E- Okulun Amacı ve Kapsamı………30

(6)

2.3. E-Okul Uygulaması ...…...…….………..33

2.4. E-Okulun Bölümleri..…………..…..………...37

2.5. E-Okulun Kullanımı ile İlgili Genel Bilgiler……….…..40

2.6. Sayfaların Genel Yapısı…………...………..……….….41

2.7. Genel İşlemler…………..………..….…….43

2.8. Modüllerin Kullanımı ..………..……….….……..43

2.8.1. Kurum İşlemleri Modülü ……..………..……...….43

2.8.1.1. Okul Bilgileri………..………….……….….….44

2.8.1.2. Bilgi Giriş İşlemleri………..…………..……….…...46

2.8.1.3. Şube İşlemleri…………...………..……..…..47

2.8.1.4. Kayıt İşlemleri………50

2.8.1.5. Resim İşlemleri ..…….………...….51

2.8.2. Öğrenci İşlemleri Modülü…………..……….…..52

2.8.2.1. Öğrenci Dosya Bilgileri ....……….……..53

2.8.2.1.1. Öğrenci Bilgileri………..………....54 2.8.2.1.2. Genel Bilgileri ..………..55 2.8.2.1.3. Özel Bilgiler ..………56 2.8.1.2.4. Nüfus Bilgileri…...………..…56 2.8.1.2.5. Veli Bilgileri………...………...…57 2.8.1.2.6. Baba Bilgileri…...………..…..…58 2.8.1.2.7. Anne Bilgileri……...……….…..…59 2.8.1.2.8. Kardeş Bilgileri ..……...………...…….60 2.8.1.2.9. Ayrılma İşlemleri…...……….…...……..61

(7)

2.10. E-Okul Sistemi Kullanıcıları………..………...….64

2.11. E-Okulun Faydaları ..……..………..………...65

2.12. E- Okulun Hukuki Alt Yapısı………..……….………66

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İLKÖĞRETİMDE FAYDALANICILARIN E-OKUL UYGULAMASINA YAKLAŞIMLARI, BEKLENTİLERİ VE SORUNLARI: KONYA ÖRNEĞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA 3.1. Araştırmanın Konusu ve Amacı……… . ………….……….………..70

3.2. Araştırmanın Yöntemi………...………..70

3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem Seçimi………...………71

3.4. Araştırma Verilerinin Analiz ve Bulguları ..………..72

3.4.1.Katılımcıların Demografik Özelliklerinin Analizi ………...72

3.4.2. Katılımcıların Bilgisayar ve İnternet Bağlantı Sahipliği . ...……….…74

3.4.3. Katılımcıların Derslerde Bilgisayar ve İnternet Kullanma Sıklıkları ..………75

3.4.4. Katılımcıların E-Okulu Kullanmadan Önceki ve Kullandıktan Sonraki Bilgisayar ve İnterneti Kullanma Becerileri: Karşılaştırmalı Bir Analiz ...………78

3.4.5. E-Okul’un Uygulamalarına İlişkin Katılımcıların Algıları ...……….91

3.4.5.1. Katılımcıların E-Okulun Kullanımı Konusundaki Algıları…92 3.4.5.2. Katılımcıların E-Okulun Avantajları Hakkındaki Algıları....94

3.4.5.3. Katılımcıların E-Okulun Dezavantajları Hakkındaki Algıları ..………..101

(8)

3.4.6. Katılımcıların E-Okul Uygulamaları Konusundaki Algılarının

Sosyo-Demografik Özellikleri İle Karşılaştırmalı Analizi ...…….109 3.4.6.1. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okul Algıları ..………110 3.4.6.2. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre E-Okul Algıları……….114 3.4.6.3. Katılımcıların Branşlarına Göre E-Okul Algıları………….118 3.4.6.4. Katılımcıların Kıdemlerine Göre E-Okul Algıları ..……...118 3.5. Sonuç ve Öneriler ...….……….119

KAYNAKÇA………..……123 EKLER

EK 1 Öğretmenlerin ve İdarecilerin E-Okul Uygulamalarına Yaklaşımları ve

(9)

TABLOLAR LİSTESİ

SAYFA NO

TABLO 1. Klasik Devlet ile E-Devlet Arasındaki Kavramsal Farklılıklar ..……...4

TABLO 2. E-Devlet Etkileşim Yönü.……….…….…..….9

TABLO 3. E-Devletin Etkileşim Yönleri ve Avantajları….………..…12

TABLO 4. E-Devlet Hizmetleri Kullanım Alanları……….…………..…13

TABLO 5. Vatandaş ve Kamu Çalışanı Bağlamında E-Devletin Yararları.……..…19

TABLO 6. E-Devlet Modelinin Siyasi, Sosyal, Ekonomik ve Teknolojik Yönleri...23

TABLO 7. Katılımcıların Cinsiyet Dağılımı…..………72

TABLO 8. Katılımcıların Görev Dağılımı………..………...73

TABLO 9. Katılımcıların Görev Yaptıkları İlçe ...…….……….73

TABLO 10. Katılımcıların Branşlarına Göre Dağılımı ..……….73

TABLO 11. Katılımcıların Görev Süreleri ..………74

TABLO 12. Katılımcıların Bilgisayar Sahipliği………74

TABLO 13. İnternet Bağlantı Sahipliği………...……..75

TABLO 14. Katılımcıların Daha Önce Bilgisayar Eğitimi Alıp Almadığı ………76

TABLO 15. Ders İşlerken Bilgisayar Kullanma Sıklığı………76

TABLO 16. Görev Yapılan Okulda İnternet Bağlantısının Olup-Olmadığı ..…..77

TABLO 17. Ders İşlerken İnternet Kullanma Sıklığı ……….77

TABLO 18. Katılımcıların E-Okulu Kullanmadan Önce ve Kullandıktan Sonra Bilgisayar Sisteminin Temel Parçalarının Adını Bilip-Bilmediği .. ….78

TABLO 19. Katılımcıların E-Okulu Kullanmadan Önce ve Kullandıktan Sonra Bilgisayar Sisteminin Temel Parçalarının Adını Bilip-Bilmediği (Korelasyon Analizi) ...……….79

(10)

TABLO 20. Katılımcıların E-Okulu Kullanmadan Önce ve Kullandıktan Sonra

Bilgisayar Okur-Yazarlığı İçin Temel Becerilere Sahip Olup-Olmadığı…80

Bilgisayar Okur-Yazarlığı İçin Temel Becerilere Sahip Olup-Olmadığı (Korelasyon Analizi) ……….80

Katılımcıların Bilgisayarı, Ölçme-Değerlendirmede Kullanma

Becerileri ….………81

Bilgisayarı, Ölçme-Değerlendirmede Kullanma Becerileri

(Korelasyon Analizi)……….82

Bilgisayarı, Araştırma Amaçlı Kullanma Becerileri ..……….83

Bilgisayarı, Araştırma Amaçlı Kullanma Becerileri (Korelasyon Analizi) ...……….83

Kelime İşlem Programlarından En Az Birini Bilme Becerileri ..…....84

Kelime İşlem Programlarından En Az Birini Bilme Becerileri

Sunu Programlarından En Az Birini Bilme Becerileri ..……….86

(11)

Sunu Programlarından En Az Birini Bilme Becerileri (Korelasyon Analizi) ..……….….86

Katılımcıların Excel Programını Kullanmayı Bilme Becerileri ..…..87

Excel Programını Kullanmayı Bilme Becerileri(Korelasyon Analizi)..88

Katılımcıların İnterneti Kullanma Becerisi ..………..89

İnterneti Kullanma Becerisi (Korelasyon Analizi) .………89

Katılımcıların İnternetten, Dersle İlgili Doküman İndirmeyi Bilme Becerileri………90

İnternetten, Dersle İlgili Doküman İndirmeyi Bilme Becerileri

TABLO 36. E-Okul Kullanıcı Kılavuzunun Yapılacak Tüm İşlemlerde Gerekli

Bilgiyi Sağlayıp-Sağlamadığı ..………91

TABLO 37. Yazı Puntosunun Küçük Olmasının Kullanımı Zorlaştırması ..……..92 TABLO 38. 10 Dakikalık Bağlantı Süresinin Yetersizliği ...………93 TABLO 39. Bilgisayarı İyi Kullanamadığı İçin E-Okulun Kullanılmasındaki

Zorluk .. ………93

TABLO 40. Giriş İşlemleri Yapılırken Ekrandaki Uyarıların Kullanıcıları

(12)

TABLO 41. E-Okulun Kağıt ve Mürekkep Tüketimini Azaltması ……….………..94 TABLO 42. Öğrencilerle İlgili Bilgilere Kolay Ulaşım ..………95 TABLO 43. E-Okulla Öğrenci Naklinin Daha Kolay ve Daha Kısa Sürede

Yapılabilmesi ..………...…….…….95

TABLO 44. E-Okulla Öğrenci Kaydının Kolay Yapılabilmesi ..………....96 TABLO 45. E-Okul Uygulaması İle Öğrenci Notlarının Kısa Sürede Girilmesi …96 TABLO 46. E-Okul Uygulamasının Not Ortalamalarının Öğretmenler Tarafından

Hesaplanmasına Gerek Bırakmaması ..………97

TABLO 47. Tüm Notların Aynı Anda Görülebilmesi Not Verirken Öğretmenlere

Kolaylık Sağlaması ..………97

TABLO 48. Seçilen Derse ve Sınıfa Göre Doldurulması Gereken Çizelgenin

Otomatik Olarak Değişmesinin İşlemleri Kolaylaştırması ..…………98

TABLO 49. Girilen Bir Bilginin Tüm Belgelere Aktarılmasının Birçok İşi

Kolaylaştırması ..……….98

TABLO 50. Okula Gönderilmeyen Öğrencilerin E-Okul Sayesinde Kolayca

Tespit Edilebilmesi ..………99

TABLO 51. Sınavlarda Alınan Notların Ayrıntılı Görülmesi Okulun Kendini

Değerlendirmesini Sağlaması ..………99

TABLO 52. Sınıf Geçme Defteri, Not Cetveli Gibi Belgeleri Ortadan

Kaldırmasının Zaman Kaybını Önlemesi ..………100

TABLO 53. Veli Bilgilendirme Sistemi İle Veliler Okula Gelmeden, Çocukları

Hakkında Gerekli Bilgilere Sahip Olması ..………...…100

TABLO 54. E-Okul Veli Bilgilendirme Sisteminin Öğrencilerle İlgili Bazı Nicel

(13)

Bu İş İçin Ayırmak Durumunda Olduğu Zamanın Azalmasına Katkı Sağlaması ..……….101

TABLO 55. Öğrenci Bilgilerini Girmenin Uzun Zaman Alması .. ………102 TABLO 56. E-Okula Tam ve Doğru Girilmeyen Bilgilerin Sorun Çıkarabilmesi .102 TABLO 57. Devamsızlıkların Toplu Girilmesinin Zor Olması ve Zaman Alması 103 TABLO 58. Sınav/Proje Tarihlerini Silme ve Güncelleme İşlemlerinin Sadece

Kurum Yetkilisi Tarafından Yapılabilmesi (Hem Öğretmenler

Hem De İdareciler Açısından) Zaman Kaybına Neden Olması……...103

TABLO 59. Bazı İşlemlerdeki Kaydet Butonunun Yönetici Modülünden Aktif

Edilmesinin Öğretmenlerin İşlerini Zorlaştırması .………104

TABLO 60. Sınav Tarihiyle Sınav Notunun Girişleri Arasındaki 15 Günlük

Sürenin Yeterli Olmaması………104

TABLO 61. Veli Bilgilendirme Sisteminin Veli Öğretmen İşbirliğine Yönelik

Olumsuz Etkisi ………105

TABLO 62. Öğrencilerin Okuduğu Kitaplarla İlgili Yaşanan Problemler ..……..105 TABLO 63. E-Okul ve Kullanımı İle İlgili Öğretmen, İdareci ve Velilerin

Yeterince Bilgilendirilmelerinin Gerekliliği………106

TABLO 64. Dönem Sonlarındaki Yoğunluğun İşlemleri Aksatması………..107 TABLO 65. 6.-7.-8.Sınıflar İçin Ders Dağılım Modülünün Eklenmesi ..………..107 TABLO 66. Sistemde Öğrenci Sözleşme Tutanağı Bulunmasının Gerekliliği……107 TABLO 67. Sistemden Diploma Kayıt Örneğinin Alınabilmesinin Gerekliliği…..108 TABLO 68. Öğrencinin İkamet Adresinin, Kayıt Dönemi Bittikten Sonra

Sistemde Görülmemesi Öğrencilerle İlgili İşlemlerde İşleri

(14)

TABLO 69. Veli Bilgilendirme Sisteminde Sunulan Bilgilerden Velilerin Nasıl

Yararlanabilecekleri İle İlgili Bilinçlendirme Çalışmalarının

Artırılması Gerekliliği………..109

TABLO 70. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okulun Kullanımına İlişkin

Algıları ..……….110

TABLO 71. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okulun Avantajlarına İlişkin

Algıları ..……….111

TABLO 72. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okulun Dezavantajlarına İlişkin

Algıları ..……….112

TABLO 73. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okulla İlgili Eksiklik Algıları ....113 TABLO 74. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre E-Okulun Kullanımına İlişkin

Algıları ..……….114

TABLO 75. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre E-Okulun Avantajlarına İlişkin

Algıları ..……….115

TABLO 76. Katılımcıların Görevlerine Göre E-Okulun Dezavantajlarına İlişkin

Algıları ..……….116

(15)

ŞEKİLLER LİSTESİ

SAYFA NO

ŞEKİL 1. E-Devlet-Geleneksel Devlet ..……….……….14

ŞEKİL 2. E-Devletin Kurum İçi ve Kurum Dışı Faydaları ..………...20

ŞEKİL 3. E-Okul Giriş Sayfası ..……….….40

ŞEKİL 4. Sayfa Başlığı, Menü ve Araç Çubuğu Ekranı ..……….…...42

ŞEKİL 5. ListelemeEkranı ….………..43

ŞEKİL 6. Kurum İşlemleri Modülü ..………...44

ŞEKİL 7. Okul Bilgileri Ekranı ...………45

ŞEKİL 8. Öğretim Şekli Belirleme Ekranı ..………45

ŞEKİL 9. Öğrenci Hızlı Bilgi Giriş Ekranı ..………46

ŞEKİL 10. Şube Oluşturma Ekranı ..………49

ŞEKİL 11. Okulda Derse Giren Diğer Öğretmenleri (İLSİS’te okulda görünmeyen) Ekleme Ekranı ..……….………50

ŞEKİL 12. Öğrenci Kayıt İşlemleri Ekranı………50

ŞEKİL 13. Öğrenci Resim İşlemleri Ekranı ..………...……...51

ŞEKİL 14. Öğrenci Resim İşlemleri Listeleme Ekranı ..………..51

ŞEKİL 15. Öğrenci İçin Resim Ekleme Ekranı ..………...…………..52

ŞEKİL 16. Öğrenci İşlemleri Ekranı ..………..53

ŞEKİL 17. Öğrenci Bilgileri Girişi Ekranı ..………...……….54

ŞEKİL 18. Öğrenci Arama Ekranı ………...……….55

ŞEKİL 19. Öğrenci Genel Bilgileri Ekranı ..………55

ŞEKİL 20. Öğrenci Özel Bilgiler Ekranı ………..56

ŞEKİL 21. Öğrenci Nüfus Cüzdanı Bilgileri ..….………...……….57

ŞEKİL 22. Öğrenci Veli Bilgileri Giriş Ekranı ..………..58

ŞEKİL 23. Öğrenci Baba Bilgileri Giriş Ekranı …..….…………...………59

ŞEKİL 24. Öğrenci Anne Bilgileri Giriş Ekranı………60

ŞEKİL 25. Öğrenci Kardeş Bilgileri Giriş Ekranı ..………...………..60

ŞEKİL 26. Öğrenci Ayrılma İşlemleri Ekranı ..……….………..……61

(16)

GİRİŞ

İçinde bulunduğumuz çağa; hızla gelişen bilişim teknolojileri, bilginin hızla çoğalması ve işlenebilmesi nedeni ile bilgi çağı adı verilmektedir. Dünyanın en geniş iletişim ağı olan internet, devletlerin tüm kademelerinde e-devlet, e-dönüşüm gibi kavramları ortaya çıkarmıştır. Diğer ülkelerdeki e-devlet çalışmalarına paralel olarak, Türkiye’de de tüm kurum ve kuruluşların hizmetlerini internet ortamına geçirmesini yani e-dönüşümünü düzenleyen e-Dönüşüm Türkiye Projesi yürütülmektedir. E-Dönüşüm Türkiye Projesi’nin başlıca hedefi; vatandaşlarımıza daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunabilmek amacıyla; katılımcı, şeffaf, etkin ve basit iş süreçlerine sahip olmayı ilke edinmiş bir devlet yapısı oluşturacak koşulların hazırlanmasıdır. (DPT, 2006)

İnternet Türkiye’de 12 Nisan 1993’te kullanılmaya başlanmıştır. Bilişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla bu teknolojilerin kamu yararı için kullanılmasına yönelik bir takım politikalar gündeme gelmiştir. İnternetin geniş kitleler tarafından kullanılması sonucu ve gelişen dünyanın dışında kalmayıp onun bir parçası olma gereğiyle kamu kurumlarının verdikleri hizmetleri internet üzerine taşıma ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

Tüm kurum ve kuruluşlar, hem çağa ayak uydurmak hem de iş ve işlemlerini daha hızlı şekilde yürütebilmek için bilgi ve iletişim teknolojilerini en etkili şekilde kullanmak üzere çalışmalarını hızlandırmıştır. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, nüfus mevzuatına uygun olarak merkez ve ilçe birimlerinde nüfus işlemlerinin bilgisayar ortamında yapılması ve merkezi veritabanının oluşturulması amacıyla MERNİS projesini yürütmektedir. Mernis Projesi tüm Ahvali Şahsiye (doğum, evlenme, boşanma, evlat edinme ve ölüm hadiseleri gibi) bilgilerini elektronik ortama aktaran ve Ahval-i Şahsiye bilgilerinde meydana gelen her tür değişikliğin ülkenin her tarafına dağılmış 957 merkezden anlık güncellenmesini ve bir ağ üzerinden güvenle paylaşımını sağlayan bir projedir. Proje dünyada ilk e-devlet projelerinden olup ülkemizdeki ve Avrupa’daki tüm projelere de ilham olmuştur. Proje ile bilgilerin güvenli paylaşımı, bilgilerin hızlı güncellenmesi ve vatandaşa verilen hizmetteki hızın ve verimin de artması amaçlanmıştır. Bu çalışma ile her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına özel bir T.C.

(17)

Kimlik Numarası vermek suretiyle tüm nüfus bilgilerini elektronik ortamda toplayan ve bu verilerin gerektiğinde kişiler ve kurumlar tarafından sorgulanmasına imkan sağlayan bir e-devlet hizmeti sunmaktadır. (NVİ, 2011)

Türk Telekom, kişilerin telefon numaralarını veri tabanında toplayarak bu verilere halkın ulaşabilmesini sağlamaktadır. Yine yürüttüğü diğer bir çalışma ile kişilerin kendi fatura bilgilerini internet ortamında sorgulamasını da mümkün kılmaktadır. Türk Telekom Grubu, sabit hat ve GSM’den geniş bant internete kadar bütünleşmiş telekomünikasyon hizmetleri sunmaktadır. Türk Telekom grup şirketlerinin 31 Mart 2011 itibariyle 15,8 milyon sabit hat, 6,7 milyon ADSL hattı (toptan) ve 11,8 milyon GSM abonesi bulunmaktadır. Grup şirketleri, tüm ülkeyi kapsayan modern şebeke altyapısıyla Türkiye genelindeki bireysel ve kurumsal müşterilerine geniş bir hizmet yelpazesi sunmaktadır. (Türk Telekom, 2011)

ÖSYM, yürüttüğü tüm sınavlarla ilgili bilgi ve duyuruların kişilere ulaştırılmasına, sınav başvurularının, sınav sonuçlarının internet üzerinden takibine ve bu sonuçlara göre yapılacak tercihlerin girilmesine, güncel ve geçmişe yönelik tüm sınav sonuçlarının sorgulanmasına imkan tanıyan bir sistem oluşturmuştur. (ÖSYM, 2011)

Emniyet Genel Müdürlüğü internet sayfası aracılığıyla, ASBİS projesi kapsamında

"Araç Tescil ve Sürücü Belgesi İşlemlerinin Elektronik Ortamda Online Olarak Yapılması", pasaport ilk müracaat ve uzatma işlemleri için internet üzerinden

başvuru yapılması, T.C. Kimlik No bilgisinden şahıs, GBT ve Adres Bilgisi sorgulama, şahıs bilgileri ile şahıs sorgulama, araç, sürücü ve silah sorgulama hizmeti vermektedir. Ayrıca 1 Haziran 2010 tarihi itibariyle e-Pasaport uygulamasına geçilmiş ve Uluslararası standartlarda hazırlanan e-Pasaportlar 1 Haziran 2010 tarihi itibariyle kullanıma sunulmuştur. (EGM, 2011)

Türk Hava Yolları, kişilerin bulundukları her yerden internet üzerinden online bilet rezervasyonu, bilet alımı, check-in ve bagaj takibi gibi işlemlerin yapılmasına imkan tanıyan bir sistem kurarak halkın hizmetine sunmuştur. (THY, 2011)

Hedef kitlesini düşündüğümüzde Türkiye’nin en büyük kurumlarından birisi olan Milli Eğitim Bakanlığı da, yürüttüğü iş ve işlemleri internet ortamına hızla taşıyarak e-dönüşümü başarıyla uygulayan kurumlardan biri olmuştur. Bakanlığın merkez ve taşra birimlerine ve personeline ait bilgilerin tümü, “Millî Eğitim

(18)

Bakanlığı Bütünleşik Yönetim Bilgi Sistemi (MEBBİS)” altında toplanarak

yönetimi tek noktadan yapılmaktadır. Bakanlık bünyesindeki birimlerin işlemlerini yürütmek üzere kullandıkları programların tümü elektronik ortama taşınarak, kullanıcıların daha kolay, hızlı ve güvenilir bir şekilde işlerini gerçekleştirmeleri sağlanmıştır.

Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı kurumsal internet sayfası, yürütülen tüm atama, sınav vb. işlemlere ait duyuru ve başvurulara kişilerin rahatlıkla ulaşabilecekleri şekilde donatılmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın sağladığı hizmetlerin bilgi teknolojilerinden yararlanılarak daha etkin hale getirilmesi üzerinde planlama ve çalışmalar sürdürülmektedir. (MEB, 2004)

Bu çalışmada, ülkemizde bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitimde ne kadar kullanıldığı konusundaki mevcut durum ve eğitimde dönüşüm konusundaki çalışmalar incelenerek, ülkemizde okulların yönetimsel işlerinin yürütülmesinde e-okul projesine neden ihtiyaç duyulduğu ve e-okul uygulamasının amacı, kapsamı ve tarihsel gelişimi üzerinde durulacak. Konya’daki İlköğretim Okullarında; e-okul uygulamasına idareci ve öğretmenlerin bakış açıları ve beklentilerini ele alan bir alan araştırması yapılacak ve sonuçları SPSS proğramı ile değerlendirilecektir.

(19)

BİRİNCİ BÖLÜM

E-DEVLET KAVRAMI ve KAPSAMI

1.1. E-Devlet Kavramı:

Günümüzde insanlık, bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızlı değişimi ile önceki dönemlere göre (tarım ve sanayi toplumları) büyük bir değişim, değişimin ötesinde bir dönüşüm sürecindedir. Yeni toplum, bilgi etrafında örgütlenmiş durumdadır. Sanayi toplumunda ön planda olan “maddi ürünlerin üretimi” yerine, bilgi toplumunda bilgi teknolojileri kullanımı sonucunda “ bilgi üretimi” önem kazanmaktadır. (Öğüt, 2001: 31)

Devlet yapılanması içinde yürütülen teknolojik ve örgütsel dönüşüm süreci, “geleceğin devleti” olarak da tanımlanan e-devlet hükümet içerisinde, hükümet ile yerel düzeydeki kuruluşlar, vatandaşlar ve işletmeler arasındaki bilgi alışverişini sağlamayı hedeflemektedir. Bunun yanında kamu hizmetinde belli bir kalite düzeyinde herkese eşit dağılımı, hızlılığı, verimliliği, etkinliği, şeffaflığı, hesap verilebilirliği sağlamayı, vatandaşları bilgiye erişim ve kullanım yoluyla yetkilendirmeyi, 7 gün 24 saat kamu hizmeti sunulmasını hedeflemektedir.(Baştan ve Gökpınar, 2004’den aktaran Göküş, 2011:63)

Kuruluşlara bilgi sağlamak için kullanılan ve hızla gelişmekte olan araçların (bilgisayar, veri depolama araçları, her türlü iletişim araçları), uygulamaların,

hizmetlerin (bilgi işlem, yardım hizmetleri ve uygulama yazılımı geliştirme) bütünü olan bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda özel sektörde geleneksel iş süreçlerinden farklı uygulamalar başlamıştır. Tedarik, üretim, pazarlama, satış sonrası hizmetlerin bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarıyla bütünleşmesi sonucunda verimlilik ve etkinliğin arttığı gözlemlenmiştir. Aynı zamanda bilgi ve iletişim teknolojileri hem bireylerin hem de kurumların yaşamlarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Bunun sonucu olarak geleneksel yapılarda fiziksel mekan ve zamana olan bağımlılık büyük ölçüde azalmıştır. İnternet, mobil iletişim ve uydu teknolojileri de mekan açısından erişebilirlik sorununa değişik çözümler üretmiştir. Özellikle internet, çok sayıda bilgisayarın ve bilgisayar sistemlerinin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağı olması sebebiyle bu araçlar arasında zaman ve mekan sınırlamasını ortadan kaldıran

(20)

önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir. Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler zaman, mekan kavramlarını genişletmiş, mesafe kavramını ortadan kaldırmış ve yüz yüze iletişimin önemini azaltmıştır. Yaşanılan bu büyük ve hızlı değişmeler, toplumsal ve ekonomik örgütleri de değişmeye ve yenileşmeye ayak uydurmaya zorlamaktadır.

Özel sektörde başlayan değişim, kamu yönetiminde de hizmetlerin daha etkin ve verimli yapılmasına olanak veren yeni bir yapılanmayı ortaya çıkarmaktadır. Başka bir ifade ile yaşanan değişimin dinamizmi kamu yönetimini de etkisi altına almış, kamu yönetiminin iyileştirme, yeniden yapılandırılması vb. arayışların yanında bürokrasinin olumsuz anlamıyla mücadeleyi de kapsayan geniş bir alanda etkin ve güçlü bir destek olmuştur.

Bu yeni yapılanma içerisinde bilişim ve iletişim teknolojilerinin rolü büyüktür. Bilişim ve iletişim teknolojilerinin gelişimi, bir yandan küresel ağlarla ekonomik faaliyetlerin dolaşım yeteneğini artırırken, diğer yandan bireylerin bilgi edinme ve iletişim yeteneklerini, özellikle de etkileşim olanaklarını zenginleştirerek yönetsel süreçlere katılım açısından yeni imkanlar sunan bir süreci hızlandırmaktadır. (Uçkan, 2003: 24)

Yeni kamu yönetimi anlayışı ile sadece kamu yönetimi yeni bir yapıya bürünmemekte, aynı zamanda devlet anlayışında da yeni bir modelden söz edilmektedir.

Yeni kamu yönetimi anlayışı olarak adlandırılan ve kamu yönetiminde reforma yönelik olarak oluşturulan bu modelin Amerika, İngiltere gibi ülkelerde ortaya çıkışı gerçekleşirken, Türkiye’de Turgut Özal, bunlara paralel bir çaba içindeydi.(Kutlu,1999) Özellikle yeni kamu yönetimi anlayışının bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımını yaygınlaştırması artık kamu yönetiminde hizmet sunumunu da değiştirmektedir. Devletin vatandaşa karşı görevlerinin ve vatandaşların devlete karşı olan yükümlülüklerinin daha ucuz ve daha kaliteli bir biçimde yerine getirilmesi hedeflenmektedir. Bilişim ve iletişim teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte geleneksel devlet anlayışından, hizmetlerin on-line yürütüldüğü, bilgisayar ortamında işlemlerin yapıldığı elektronik devlet, yaygın kullanımıyla e-devlet olarak adlandırılan bir devlet anlayışına geçiş yaşanmaktadır. Kamu yönetiminde, yeni kamu yönetimi anlayışından sonra ikinci bir devrim olarak

(21)

ifade edilen e-devlet; sadece kamu hizmetlerinin sunumunda bir dönüşüm olmamış, aynı zamanda devlet ve vatandaş arasındaki ilişkinin de değişimini sağlamıştır.

Doğal olarak, internet çağındaki her yenilik gibi, e-devletin de işlerliği sadece internet sayfaları yaratmakla sağlanamıyor. Hattın her iki ucunda da insan faktörü var. E-devlet her şeyden önce bürokrasinin, bu yeni sistemi işletecek teknolojik altyapıya, hizmet kavramı değişikliğine ve kurumlar içi ve arası ilişkilerde farlı bir anlayışa sahip kılınmasını gerektirmektedir. Bu anlayışın temelinde daha az hiyerarşi, daha verimli çalışma ve bilgiyi saklama gibi kötü alışkanlıkların zorunlu olarak terk edilmesi yatıyor. Başka bir ifade ile gittikçe artan kamusal ihtiyaçlara hızlı ve etkin bir şekilde cevap verebilmek, bunun yanında devleti ağır bürokratik işlemler altında bırakan hantal ve kırtasiyeci yapıdan kurtarmak için kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması, elektronik devlet modeline geçiş bir zorunluluk haline gelmektedir. Başka bir ifade ile kamu yönetiminde bilgisayar ve internet uygulamalarının gelişmesiyle birlikte devlet (Kamu)-vatandaş-işletme ve çalışanlar arasındaki ilişkiler yeni bir boyut kazanmış ve e-devlet kavramı ortaya çıkmıştır. (Erdal, 2004: 165)

Kısaca, sanayi toplumundan bilgi toplumuna doğru bir geçişin sözkonusu olduğu içinde yaşadığımız zamanda; bilişim ve iletişim teknolojileri her alanda olduğu gibi kamu yönetimi alanını da yoğun bir şekilde etkilemiştir. Dünyada bilişim ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelere paralel olarak, devletler de kamu yönetimlerini daha etkin, verimli ve vatandaşa karşı duyarlı hale getirmeyi amaçlamışlar, bilişim ve iletişim teknolojilerinden azami derecede yararlanmaya başlamışlardır. Böylece e-devlet (e-government) kavramı ortaya çıkmış ve son zamanlarda kamu yönetimi alanında yapılan çalışmaların popüler konularından biri olmuştur. (Parlak, Sobacı; 2005: 226) Klasik devlet işleyişi ile e-devlet arasında büyük kavramsal farklılıklar Tablo 1’de özetlenmiştir.

(22)

Tablo 1. Klasik Devlet ile E-Devlet Arasındaki Kavramsal Farklılıklar

KLASİK DEVLET E-DEVLET

Pasif Vatandaş Aktif Vatandaş

Kağıt-Temelli İletişim Elektronik İletişim Dikey/Hiyerarşik Yapılanma Yatay/Koordineli Ağ Yapılanması Yönetimin Veri Yüklemesi Vatandaşın Veri Yüklemesi

Eleman Yanıtı Otomatik Sesli Posta, Çağrı Merkezi _vb.

Eleman Yardımı Kendi Kendine Yardım

Nakit Akışı/Çek Elektronik Fon Transferi (EFT) Tektip Hizmet Kişiselleştirilmiş/Farklılaştırılmış _Hizmet Bölümlenmiş/Kesintili Hizmet Bütünsel/Sürekli/Tek-Duraklı Hizmet Yüksek İşlem Maliyetleri Düşük İşlem Maliyetleri

Tek Yönlü İletişim Etkileşim

Kapalı Devlet Şeffaf Devlet

Kaynak: Türkiye Bilişim Derneği (2006) Etkin Kamu Yönetiminde ve İşleyişinde Bilişimin Rolü ve Öncelikler, İstanbul

Tüm dünyada kamu kurumlarının, hizmetlerini internete taşımasıyla e-devlet modeline doğru gidilmektedir. Kamu kesiminde e-devlet uygulamaları ile verimlilik büyük ölçüde artmakta ve devlet-vatandaş ilişkisi farklılaşmaktadır. Vatandaşlar ulaşmak istedikleri bilgiye ve resmi evraklara daha az bürokratik işlemle daha hızlı bir şekilde erişmektedir. Böylece bir yandan devlet saydamlaşmakta, öte yandan vatandaşlar da devletin karar mekanizmalarında daha aktif yer almaktadırlar. (Yücetürk, 2004: 146)

Küreselleşme sürecini hazırlayan, bilgi teknolojileri alanlarındaki hızlı değişim ve dönüşüm, bir takım toplumsal hayat pratiklerini elektronik ve dijital ortama taşımıştır. Bunu olası kılan bilim ve teknolojinin aralarında oluşturdukları

(23)

sinerji, beraberinde e-Posta, e-Ticaret, e-Demokrasi, e-Yönetim ve e-Devlet gibi kavram ve olguları beraberinde getirmiştir.(Şentürk, 2004)

Varlığını bilişim teknolojilerinin gelişimine borçlu olan ve bu sayede ayakta duran bir kamu yönetim mekanizması, bileşimindeki unsurlara bağlı olarak “elektronik devlet” ya da kısaca “e-Devlet” kavramı ile ifade edilmektedir.(Aktel, 2003)

Son yıllarda kamu yönetiminde, bilgisayar ve internet uygulamalarının yaygınlaşması ile birlikte kamu-vatandaş-işletme ve çalışanlar arasındaki ilişkiler yeni bir boyut kazanmıştır. Bu anlamda e-Devlet, yönetenlerle yönetilenler arasındaki her türlü ödev ve yükümlülüklerin karşılıklı olarak “dijital ortamda” sürekli ve güvenli bir biçimde gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir.

e-Devletin birbirinden farklı olduğu kadar birbirleriyle ilişkili tanımları da yapılmıştır. Öncelikle bu tanımlara şöyle bir göz atmak kavramın sınırlarının çizilmesi açısından yararlı olur kanısındayız:

e-Devlet; “Devletin günlük idari işlerinin kolaylaştırılmasında iletişim ve bilgi

teknolojilerinin kullanılmasıdır.”(Erdal, 2004: 3)

“Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler

ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir.”(Akgül, 2001: 4)

“Vatandaşın devletle, devletin özel ve özerk kurumlarla, devletin kendi kurumları

arasında ve devletlerin kendi aralarında var olan bilgi akışı ve/veya fiziksel etkileşimin sayısal ortama taşınması için gerçekleştirilen girişimler, e-Devlet kapsamında değerlendirilir.”(Yürütücü, 2002)

e-Devlet: “Kamu hizmetlerinin, vatandaşlara, çalışanlara ve iş ortaklarına Bilişim

Teknolojileri vasıtasıyla ulaşması ve bu grupların bu hizmetlerden yararlanmalarını sağlayan organizasyon”(Altınok, 2003: 513) şeklinde tanımlandığı gibi; “Bilgisayar sistemleri ve yazılımları ile desteklenen ve kesintisiz olarak günün 24 saati, haftanın 7 günü, yılın 365 günü çalışan kamu organizasyonlarının bütünü” şeklinde de

tanımlanarak sürekliliğine vurgu yapılmış ve klasik mesai kavramına göndermede bulunulmuştur.

(24)

e-Devlet: “Kamu hizmetlerinin bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak etkileşimli

bir şekilde birçok kanal üzerinden vatandaşlara, özel kesime ve kamu kurum ve kuruluşlarına sunulmasıdır.” (Küçükgörey, 2001)

Aydın ise e-Devleti; "Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu

görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir" (Aydın, 2003: 505) diye tanımlamaktadır.

Yukarıdaki tanımlardan da anlaşıldığı gibi e-Devlet, devletin “elektronikleştirilmesi”‘dir. Bu gerçekleştirilirken bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılır. Temel hedef; bilgi işleme kapasitesi artırılmış, acil karar alabilen ve ihtiyaçlara hızla cevap verebilen bir devlet yapısını oluşturmaktır. Özel sektör ne denli gelişmiş olursa olsun, devlet dijital hale gelmeden “Bilgi Çağı”nı yakalamak olası değildir.(Çakal, 2003: 6)

Başka bir deyişle e-devlet, elektronik bilgi ve iletişim teknolojileri vasıtasıyla kamu hizmetlerinin daha hızlı, etkin, şeffaf bir biçimde vatandaşlara, özel sektör kuruluşlarına ve diğer kamu kurumlarına düşük maliyetle sunulmasını ifade etmektedir. Daha açık belirtilecek olursa, e-devlet, kamu hizmetlerinin bilgi ve iletişim teknolojileri temelinde yeniden biçimlendirilmesini, kamu yönetiminin yeniden yapılandırılmasını ve bu yolla vatandaşlar ve özel sektör kuruluşları ile diğer kamu kurumları arasında iletişim becerilerinin arttırılması yoluyla bürokratik süreçlerin otomasyona geçişini anlatmak üzere kullanılan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. (Gökbunar, 2004: 72)

1.2. E-Devlet Kapsamı:

Kamu bilgilerine ulaşma olanağı, e-devletin sadece bir yüzüdür. E-devlet, vatandaşların bilgiye erişme taleplerini karşılamanın ötesinde vatandaşların kendileri hakkındaki bilgilerin sorunsuz ve kolay bir şekilde konuyla ilgili birimlere aktarılmasını da içermektedir. (Mutioğlu, 2002: 962)

E-devlet kavramı kendiliğinden ortaya çıkmış bir kavram değildir. Aksine, zaman içinde giderek artan ihtiyaçların yarattığı, bilgi ve iletişim teknolojileri yardımıyla ayakta duracak olan yeni devlet anlayışının bir ifadesidir. (İnce, 2001: 6-8) Başka bir deyişle e-devletin bugünkü konuma gelmesi bir süreci ifade eder. Bu

(25)

gelişme sürecini birbirini izleyen üç dönem şeklinde ele alıp değerlendirmek mümkündür (Leigh ve Atkinson, 2001’den aktaran: Şahin ve Örselli, 2003)

- Birinci Dönem; İnternetin bilgi ve paylaşım amacıyla kullanılması aşamasını kapsamaktadır (1993-1998). Bilgi sunmak amacıyla ortaya çıkan e-devlet, vatandaşlara bu dönemde interaktif olarak hizmet sunmamıştır.

- İkinci Dönem; Online olarak işlem yapılması ve hizmet sunulması aşamasını kapsamaktadır (1998-2001). Kamu yönetimine ait siteler 1990’lı yılların sonlarından itibaren bilgi sağlayıcı konumdan işlemsel modele doğru geçiş yapmaya başlamışlardır. Elektronik posta ile bilgi gönderimi, online işlem tamamlamaları, çeşitli vergilerin, sigorta primlerinin ödenmesi ve bu işlemlere ait belgelerin internet yoluyla elde edilebilmesi bu dönemde gerçekleşebilmiştir.

- Üçüncü Dönem; Web sitelerinin bütünleşmesi sürecini kapsamaktadır. (2001-?) 2000’li yılların başından itibaren kamu kuruluşları kendilerinin üretmedikleri hizmetler de dahil olmak üzere web siteleri vasıtasıyla vatandaşlara geniş kapsamlı hizmet vermeye başlamışlardır.

Larrain de yukarıdaki süreçten farklı olarak e-devletin aşamalarını şu şekilde sıralamaktadır (Larrain, 2003: 14):

- Vatandaş ve işletmelerin internet ortamından yararlı bilgilere ulaşması, - Ulusal mali ve idari yönetim sistemlerinin bütünleştirilmesi,

- Direkt iletişim için gerekli yapılanma (Devlet-Vatandaş-İşletme arasında), - Elektronik ortamda hizmetlerin sağlanması,

- Devletin geniş portallara bağlanması ve entegrasyonu.

Dünyada uygulanan e-devlet uygulamalarına bakarak e-devletin kapsadığı alanları görmemiz mümkündür. Sağlıktan sosyal güvenliğe, ulusal ve coğrafi bilgi sistemlerinden seçimlere kadar çok geniş alanda devletin vatandaşlara veya dünyanın herhangi bir yerindeki insanlara web tabanlı veya geniş bant hizmetleri sunması mümkündür. Örneğin denizde ilerleyen gemilere; online seyrüsefer haritalarının, hava durumunun ve seyahat rotalarının sunulduğu hizmetler dahi mevcuttur. İnsan ve tüzel kişilere kolaylık sağlayacak her türlü hizmet online verilebilir.

(26)

Teknolojinin kullanımı ile birlikte kamusal hizmetlerin ulaştırılmasında bir dönüşümü ifade eden e-devletin; e-hizmet, e-demokrasi, e-ticaret ve e-yönetim olmak üzere dört boyutu olduğu kabul edilmektedir. (Parlak, Sobacı; 2005: 227-228)

E-Hizmet, kamu kurumlarının sahip olduğu bilgi, belge ve proğramlara ve

sundukları hizmetlere elektronik ortamda ulaşabilmeyi ifade etmektedir. E-Demokrasi, karar alma süreçlerine halkın katılımını arttırmak amacıyla e-mail ve

internet gibi elektronik iletişim araçlarının kullanımını ifade eder. E-Ticaret, vatandaşlar için vergi ve faturalarının elektronik ortamda ödenebilmesi anlamına gelirken, devlet için bazı malzemeleri satın alabilmeyi ve müzayede gibi birtakım faaliyetleri gerçekleştirebilmeyi ifade etmektedir. E-Yönetim, yönetsel süreçleri verimli hale getirmek ve kayıtları elektronik ortamda tutmaktan, farklı idari birimlerin sahip olduğu bilgilerin bütünleştirilmesi ve idari birimler arasındaki bilgi akışının sağlanmasını kapsayacak şekilde geniş bir perspektifle kamu yönetimini geliştirmek için bilgi teknolojilerinin kullanımını ifade etmektedir.

E-Devletin söz konusu dört boyutu bir bütünlük içerisinde, e-devlet kavramının, geleneksel kamu yönetiminin örgütsel yapısında, kamu hizmetlerinin sunumunda kullanılan yöntem ve tekniklerde, başka bir deyişle iş görme biçiminde ve devlet- vatandaş ilişkilerinde değişimi beraberinde getirdiği söylenebilir. Bu değişimle birlikte artık vatandaşlar, daha kolay bir şekilde karar alma ve hizmet üretme süreçlerine katılım olanağı bulmakta ve yönetimin yanında ortak planlayıcı ve ortak üretici durumuna gelmektedir (Parlak, Sobacı: 2005: 228).

E-Devlet; insan, teknoloji, sosyal ve idari yapılar ile süreçlerden oluşan bir sistemdir. Ancak, e-devletin özünde yine de geleneksel devlet olduğundan ve sadece temel görevleri yerine getirmede bilgi ve iletişim teknolojisinin imkanlarından yararlanıldığından, devletin temel fonksiyonlarından yola çıkılarak e-devletin boyutları dört alanda ele alınmaktadır (Michel, 2005: 215-216)

1- E-İdare: Planlama, organizasyon, yürütme ve denetim gibi devletin idari ve operasyonel süreçlerinin yürütülmesinde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanıldığı idaredir.

2- E-Hizmetler: Vatandaşlara, işletmelere ve diğer hedef kitlelerine yönelik bilgi, iletişim, etkileşim ve işlem hizmetleridir.

(27)

3- E-Yönetişim: Devletteki hiyerarşik yönetim anlayışı yerine, bilgi ve iletişim teknolojisi sayesinde kurumlar ve paydaşlar arasında yatay iletişim ve işbirliğinin yaygınlaşmasıdır.

4- E-Demokrasi: Demokratik yapı, süreç ve uygulamalarda bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak katılımcılığın, açıklığın, şeffaflığın ve demokratik karar alma mekanizmasının geliştirilmesidir.

1.3. E-Devletin Etkileşim Yönü:

E-Devlet, “devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi” şeklinde de tanımlanmaktadır. (Saruhan, 2003: 34; www.milliemlak.gov.tr, 2010). Bu tanım devletin vatandaşlar, iş dünyası, kamu çalışanları ve diğer kamu kurumlarıyla olan etkileşim boyutunun çift yönlü olduğunu göstermektedir. Elektronik ortamdaki bu etkileşim alanları arz ve talep boyutlu olarak gerçekleşmektedir. Devlet tarafından vatandaşlara ve diğer kurum ve kuruluşlara yönelik olarak sağlanan elektronik etkileşim arz boyutlu, vatandaşlar ve diğer kurum ve kuruluşlar tarafından devlete yönelik gerçekleştirilen elektronik etkileşim ise, talep boyutludur. Bunlar aşağıdaki gibi formüle edilmektedir. (Evans ve Yen, 2005: 356-359)

Tablo 2. E-Devlet Etkileşim Yönü

Arz Yönlü Etkileşim Talep Yönlü Etkileşim

Devletten Vatandaşa Goverment to Citizens (G2C) Vatandaştan Devlete Citizen to Goverment (C2G) Devletten İş Dünyasına Goverment to Business (G2B) İş Dünyasından Devlete Business to Goverment (B2G) Devletten Devlete Goverment to Goverment (G2G) Devletten Devlete Goverment to Goverment (G2G) Devletten Çalışanlara Goverment to Employee (G2B) Çalışandan Devlete

Employee to Goverment (E2G)

Kaynak: EVANS, Dona and Yen, David C. (2005) “E-Goverment: An Analysis for Implementation: Framework for Understanding Cultural and Social Impact”, Goverment Information Quarterly, ss. 354-373.

(28)

Devletten-Devlete (Goverment to Goverment-G2G):

Çeşitli kamu kurumları arasındaki işbirliği, eşgüdüm, koordinasyon, bilgi ve belge akışı için gereksinim duyulan ağ sistemi Devletten Devlete (G2G) uygulamalar olarak adlandırılmaktadır (Kırçova, 2003: 51). Bu bağlamda Devletten Devlete etkileşim boyutu, başta kamu kurumları arasındaki yatay ilişkiler olmak üzere merkezi ve yerel yönetimler arasındaki ilişkileri de içermektedir. Devletten Devlete (G2G) uygulamaları;

 Kamu kurumları arasındaki etkinliğin ve iletişimin artmasını kolaylaştırır,  Kamu çalışanlarının görevlerini yaparken harcamak zorunda oldukları

zamanı azaltırken işlem hızı ve tutarlılığını geliştirebilir,

 Yaşamsal önem taşıyan bilgilerin kamu kurumları ile merkezi ve yerel yönetimler arasında çok daha hızlı ve etkin bir şekilde paylaşımına olanak verebilir (Jaeger, 2003: 323).

Devletten İş Dünyasına ( Goverment to Business - G2B ):

G2B uygulamaları, kamu kurumları tarzı ticari kuruluşlardan kamuya ya da kamu kuruluşlarından ticari kuruluşlara doğru gelişen tüm ticari ilişkileri içerdiği gibi sivil toplum kuruluşları ile olan karşılıklı ilişkiler de bu kapsama girmektedir. (Uçkan, 2003: 47) Kamunun satın alma faaliyetlerinin ağ ortamına taşınması, ihalelerin ağ ortamında yapılması, e-devletin iş dünyası ile ilişki boyutunu göstermektedir. (Kırçova, 2003: 55)

Devletten iş dünyasına yönelik uygulamalar, ağ ortamında kamu ürünlerinin satışını ve kamu hizmetlerinin tedarik edilmesini içermektedir. Ağ ortamında gerçekleştirilen bu işlemler hem iş dünyasına hem de devlete bazı yararlar sağlamaktadır. Hızlı ve etkin iletişim, işlem maliyetlerinin düşürülmesi, kırtasiyeciliğin azalması ve etkinlik bunlardan bazılarıdır. İş dünyası açısından G2B etkileşimi, devletle çalışmanın getirdiği fırsatların farkında olmayı, maliyetlerden tasarruf sağlanmasını ve işlemlerin gerçekleştirilmesinde etkinliğin artmasını sağlamaktadır. Kamu kurumları açısından G’B etkileşimi ise kamu ürünlerinin tedarik sürecinde maliyetlerin azaltılmasını, etkinliğin artırılmasını ve fazla stokların satımında farklı yeni kanal olanakları sağlamaktadır.

(29)

Devletten-Vatandaşa (Goverment to Citizens- G2C):

Devletten vatandaşa yönelik etkileşim, kamu kurumları ile vatandaşlar arasındaki tüm ilişkileri kapsamaktadır. Vatandaşlar, eğitim hizmetlerinden sağlık hizmetlerine, tapu hizmetlerinden vergi işlemlerine, askerlik işlemlerinden nüfus işlemlerine kadar birçok alanda kamu kurumları ile sürekli etkileşim halindedir. Devletten vatandaşa etkileşim;

 Vatandaşın devletle olan etkileşimini kolaylaştırır, vatandaşın devlete bağlılığını artırır,

 Vatandaşların kamu yönetimine katılımını teşvik eder,

 Vatandaşların devletin yasal düzenlemeleri, yönetmelikleri, politikaları ve hizmetleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmasına olanak verir. (Jaeger, 2003: 324)

Devletten Çalışana ( Goverment to Employee - C2G ):

E-Devlet uygulamalarının en önemli unsurlarından birisi de kamu çalışanlarıdır. Kamu çalışanlarının tutumu, nitelikleri ve e-devlet uygulamalarına katkı düzeyleri e-devlet modelinin başarısını büyük ölçüde etkileyecektir. E-Devlet uygulamaları ile birlikte eğitimli, bilgili, teknolojiyi kullanabilen, inisiyatif sahibi, kendisine verilen yetkileri en iyi biçimde kullanabilen kamu çalışanlarına ihtiyaç duyulmaktadır (Kırçova, 2003: 60).

(30)

Tablo 3. E-Devletin Etkileşim Yönleri ve Avantajları

E-Devlette Etkileşim Avantajlar

Devletten Vatandaşa  Bilgilendirme,  Vergi,  Sağlık,  Eğitim,  Kültür.  Alternatif dağıtım kanallarının kullanılması,  Kişiselleştirilmiş, hızlı ve kolay hizmetler,  Açıklık,  Düşük işlem maliyetleri Devletten Ticari Kurumlara  Destek proğramları,  Tavsiye ve yol gösterme  Düzenlemeler,  Vergi.  Hızlı ve etkin etkileşim,  Daha az bürokrasi,  Düşük işlem maliyeti. Devlet ve Tedarikçiler

 E-satın alma  Verimlilikte artış,  Düşük işlem maliyetleri. Kamu Kuruluşları  Kamu kurumları arasındaki iletişim,  Merkezi ve yerel yönetimler arası iletişim.  Verimlilikte artış,  Etkin bilgi paylaşımı,  Esnek çalışma ortamı.

Kaynak: KAYALI, Cevdet A. ve Ayşe N. YETERLİ (2002) “Türkiye’de Bilgi Toplumu Yaratılması ve E-Devlet Uygulamalarına Genel Bir Bakış”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, K.Ü. İ.İ.B.F. Yayını, İzmit, s.121.

E-Devlet kavramı, günlük yaşam, uzaktan yönetim ve siyasal katılım olarak üç genel uygulama alanını kapsamaktadır. Bu alan içerisinde hizmet alanları da ‘bilgi’, ‘iletişim’, ‘çevirim içi hizmetler’ şeklinde üçe ayrılmaktadır. Bu durum aşağıda tablo 4’de özetlenmiştir.

(31)

Tablo 4. E-Devlet Hizmetleri Kullanım Alanları

Kullanım

Alanları Bilgi Verme Hizmetleri İletişim Hizmetleri On_line İşlem Hizmetleri

Günlük Yaşam  İş hayatı  Konut  Eğitim  Sağlık  Kültür  Ulaşım  Çevre vs. hakkındaki bilgiler  Günlük yaşama ilişkin konularda danışmanlık  İş ya da konut ilanları  E-posta iletişimi  Bilet rezervasyonu  Çeşitli proğramlara kayıtlar Uzaktan Yönetim  Kamu hizmetleri rehberi  İdari süreçler için kılavuz  Kamu kayıtları ve veri tabloları  Kamu görevlileri ile e-posta iletişimi  Formları elektronik ortamlarda doldurulması Politik Katılım  Yasal düzenlemeler  Meclis kayıtları  Siyasi proğramlar  Görüş belgeleri  Karar alma sürecinde hazırlanan belgeler  Siyasi konulara ilişkin tartışmalar  Politikacılarla e-posta iletişimi  Referandum  Seçimler  Anketler

Kaynak: Eren,Veysel ve Durna, Ufuk (2005) ‘Kamu Hizmetlerinin Daha İyi Görülmesi İçin Alternatif Bir Yönetim Yaklaşımı: Elektronik Devlet’, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:32, s. 161

Bilgi verme hizmetleri, kamu kurumu ve hizmetlerini tanıtıcı tek taraflı bilgi

verilmesine yönelik hizmetleri ifade etmektedir. Kullanıcılara sadece okuma erişim olanağı verilmektedir. Başka bir ifadeyle buradaki bilgiler işlemsel olmayıp, vatandaşları (kullanıcıları) bilgilendirmeye yöneliktir.

İletişim hizmetleri bağlamında kamu kurumları ile vatandaşlar arasındaki

(32)

yoluyla sorular sorabilmekte, site içi arama motorları kullanılabilmekte ve vatandaşın gereksinim duyduğu form ve belgeler kişisel bilgisayarlara indirilebilmektedir.

Çevirim içi işlemler aşamasında ise vatandaş, devletten-vatandaşa ve

devletten iş dünyasına yönelik hizmetlere tek bir adresten ulaşabilmektedir.(Marquardt ve Gökçe; 2008: 12-17)

1.4. Geleneksel Devlet E-Devlet

E-devlet, geleneksel devlet modeline bir rakip olarak ortaya çıkmamış. Geleneksel devlet modeli içinde kamunun vermesi gereken hizmetlerin sunuluş biçiminde değişiklik yapan bir yapı olarak ortaya çıkmıştır. (Mutioğlu, 2002’den aktaran: Şahin ve Örselli, 2003 ).

Şekil 1: E-Devlet-Geleneksel Devlet

Kaynak: Türkiye Bilişim Şurası, E-Devlet Çalışma Grubu Raporu, Mayıs 2002 E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye 347

Şekil: 1’den de anlaşılacağı üzere geleneksel devlette, kamu kurumu, vatandaş ile vatandaşın talep ettiği bilginin sağlandığı bilgi sisteminin arasındadır. Vatandaşın bilgiye doğrudan erişimi mümkün olmamaktadır. Bilgi paylaşımı ve talebi olduğunda, kamu kurumu uygun ve gerekli bilgiye, bilgi sisteminden ulaşarak vatandaşa bilgiyi aktarmaktadır. Kamu kurumları arasındaki iletişim ve kurumsal

(33)

bilgi sistemleri arasındaki paylaşım zayıftır. Bilgi talep eden vatandaş, ilgili kamu kurumuna bizzat ulaşmak ve yüz yüze görüşmede bulunmak zorundadır (İnce, 2001: 24-25). Bu modelde bürokratik işlemlerin doğması ve bunların zaman alması kaçınılmazdır. E-devlet yapısında ise, bilgi sistemi kamu kurumu-vatandaş arasına yerleştirilmiştir. Kamu kurumu, vatandaşın bilgi talebini öngörme gayreti içinde olmakta, bir anlamda sunulacak hizmetleri vatandaşların kendileri yönlendirmektedir. E-devlette vatandaşın bilgiye direk ulaşması ve kurumlar arasındaki iletişimin sıkı olması nedeniyle bürokratik işlemler en aza inmektedir.

1.5. E Devletin Amaç ve Faydaları

E-devletin genel olarak üç önemli amacı vardır:

- Kamusal hizmetleri yaygın ve erişebilir hale getirmek;

- Hizmet üretim ve yönetim sürecinde vatandaşların istek ve eğilimlerini daha etkin değerlendirmek, katılımcı yurttaşlığın önünü açmak;

- Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesini sağlamak (Bilen, Şanver, 2004: 106-107; Büke 2002: 13).

Kamu hizmetlerinde verimliliğin artırılması e-devlet uygulamasının öncelikli amacıdır. Bu amaçla vatandaşın devlet ile olan, vergi vb. ödemeleri yapma, dilekçe ve beyanname verme gibi her türlü işlemin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.

Başka bir ifade ile e-devlet, kamu/kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde bilgi teknolojilerinin kullanılarak performans ve verimlilik artışını hedefleyen devlet modeli olarak tanımlanmaktadır. E-Devlet ile amaçlananlar şunlardır (Türkiye Bilişim Şurası, 2002: 10):

 Şeffaf devlet vizyonuna ulaşılması, şeffaf bir kamu yönetiminin gerçekleştirilmesi,

 Vatandaşa sunulan hizmetleri geliştirmek, devlet tarafından daha kolay erişilebilir bilgiler sunmak,

 Kamu kurumlarının verimliliğini artırmak,  Hukuk kurallarını ve sistemini güçlendirmek,

(34)

 Ekonomi sektörü önceliklerini desteklemek,

 Zayıf toplum katmanlarının hayat kalitesini yükseltmek,  İyi yönetişimin güçlendirilmesi ve halk katılımının arttırılması,  Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması,  Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,

 Kurumlararası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelenmesinin önlenmesi,

 Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması,

 Kamu kurumları arasında bilgi bütünlüğünün sağlanması ve her türlü kötüye kullanımın önüne geçilmesi,

 Vatandaşların kamu hizmetlerinden 7/24 saat faydalanmalarının sağlanması,  Kamu kurumları ve kullanıcıları arasında koordinasyonu gerçekleştirmek,  Zaman, enerji ve mali tasarruf sağlamak,

 Bürokrasinin azaltılması,  Rüşvetin ortadan kaldırılması,

 Çalışma yöntemlerinin optimize edilmesi,  Maliyetlerin düşürülmesi,

 Kamu hizmetlerinin yaygın ve erişilebilir hale getirilmesi,

Bunların gerçekleşmesi durumunda sağlanacak yararlar ise aşağıda belirtilmektedir.(Arifoğlu vd., 2002:22-23; Türkiye Bilişim Şurası, 2002: 10-11)  Zamandan kazanç sağlanacaktır,

 Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır,  Memnuniyet artacaktır,

 Ekonomik gelişim desteklenecektir,  Hayat kalitesi artacaktır,

 Bireysel katılım artacaktır,

 Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır,

 Kamu ile olan işlemler için vatandaşın talep ettiği bilgilere bir noktadan ve doğru şekilde ulaşılacaktır. Böylece insan yanlışları en aza indirilecektir,

(35)

 Bilgi ve iletişim teknolojileri ilk kurma maliyeti yüksek olmasına rağmen zaman içerisinde toplam sahip olma maliyetinin düşmesi, verilecek olan hizmetin daha hızlı sunulması, işletme giderlerinin azalması, doğru bilgiye ulaşım vs. gibi olumlu yönleri, hizmetin elektronik olarak sunumu için bir neden olacaktır,

 E-Devlet aynı zamanda hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlayacaktır,

 E-Devlette vatandaşın talebi ön plana çıkacaktır,

 Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir,

 Vatandaşın kamu ile işlerinde kısa sürede doğru bilgiye ulaşımı karşısında kamuya güveni artacaktır.

Kamu yönetimi alanında kullanılmaya başlanan bilişim ve iletişim teknolojileri, kamu yönetiminin kendi iç işleyişine olumlu katkılarda bulunmanın yanı sıra, kamu kurum ve kuruluşları, vatandaşlar ve özel sektör arasındaki ilişkileri de geliştirmekte, bu aktörleri birbirine yakınlaştırmakta ve kamu hizmetlerinin daha iyi bir şekilde sunulmasında önemli roller üstlenmektedir (Parlak, Sobacı, 2005: 230).

E-Devlet uygulamalarının gelişimi, hem teknik hem de politik ve karmaşık bir konudur. Her ülke, kendi politik sistemine uygun olarak, “e-devlet”e değişik biçimde anlam ve içerik yüklemektedir. Ayrıca ülkelerin bilgiye yönelik politikaları, e-devlet kullanıcılarının sayısı, eğitim seviyesi ve motivasyonu (Sharifi ve Zarei, 2004: 601) başta olmak üzere ülkelerin devlet yapıları, yönetim ve liderlik tarzları e-devletin gelişim hızını ve başarısını etkilemektedir.

Diğer taraftan e-devletin amaç ve faydaları vatandaşlar ve kamu personeli; kurum içi ve kurum dışı şeklinde de farklı şekillerde ele alınmaktadır. Bu durum değişik açılardan bakıldığında e-devletle elde edilebilecek amaç ya da faydaların listesinin oldukça kabarık olduğunu göstermektedir. İşlemin sahibi, hizmet, zaman, uzaklık, etkileşim ve prosedür ile diğer faktörlere göre e-devletle elde edilebilecek faydaları ayrı ayrı sıralamadan önce tüm ülkelerde genel olarak e-devlet uygulamalarında hedeflenen amaç ya da beklentileri ana hatları ile sıralamak daha

(36)

uygun olacaktır. Bu genel amaçlar şöyle sıralanabilir (Kösecik ve Karkın, 2004: 99; Kuran, 2005: 16-17; Jeager ve Thompson, 2003: 389; Montagna, 2005: 215-216; Ateş, 2003: 488)

 Kamu hizmetlerinin vatandaşların gereksinimlerine göre düzenlenmesi ve sunulan hizmetlerin kalitesinin arttırılması,

 Kamu kurumlarının güvenilirliğinin arttırılması,  Bilgi ve iletişim maliyetlerinin düşürülmesi,

 Kamu hizmetlerinin dağıtım ve sunum maliyetlerinin düşürülmesi,  7/24 Kamu hizmeti sunulması,

 Kamu hizmetlerinin ve eylemlerin sürekli denetlenmesi,  Hükümet faaliyetlerinin her yerden izlenebilmesi,

 İşlem sahipleri (vatandaş, özel ve kamu sektörü) arasındaki mesafeyi azaltma ve bütün bölgelere eşit düzeyde kamu hizmeti sunma,

 Vatandaşların ve tüketicilerin kamu faaliyetlerine ve demokratik süreçlere daha aktif bir biçimde katılabilmesi,

 Rüşvet ve yolsuzlukların önüne geçilmesi,  Kamu hizmetlerinde çabukluk,

 Vatandaşların kamu bilgilerine daha rahat ve geniş bir biçimde ulaşabilmesi,  Kamu hizmetlerine farklı kanallardan daha rahat erişebilme,

 Bürokratik işlemlerin azaltılması,

 Kamu kurumları arasında bilgi bütünlüğünün sağlanması,

 Merkezi yönetimle yerel yönetimler arasında daha iyi ve etkili bir iletişim ağının kurulması,

 Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesinin sağlanması,  Gelirlerin artırılması ve ekonomik gelişmenin sağlanması,

 Hesap verebilir ve daha şeffaf bir kamu yönetimi oluşturma,  Devlet yönetimindeki hiyerarşi kademelerinin saf dışı bırakılması,

 Vatandaşların gereksinim ve taleplerine kısa sürede yanıt verebilen bir kamu yönetimi oluşturma,

(37)

 Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması,

 Esnek bir kamu yönetimi anlayışına geçiş.

E-devletin yukarıda sıralanan genel yararlarının ötesinde vatandaş ve kamu personeli için de bir takım avantajlar sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bu tasnif, tabloda özet olarak sunulmuştur.(Şahin, 2008: 59-61)

Tablo 5. Vatandaş ve Kamu Çalışanı Bağlamında E-Devletin Yararları

Vatandaş Kamu Çalışanı

Self-Servis: Vatandaş kendi kendine bilgiye erişebilecek.

Self-Servis: Personelin dış görev ve iletişimlerinde azalma olacak.

Daha İyi Erişim: Bilgiyi bulma ve kullanım

kolaylaşacak. Daha İyi Erişim: Klasik yöntemlerle bilgi temini azalacak. Zamandan, kağıttan, enerjiden tasarruf sağlanacak.

Derhal Servis, Hızlı Çözümler ve Sonuç:

24x7x365 çalışabilme kapasitesi. Derhal Servis ve Sonuç: 24x7x365 çalışma yeteneği vatandaşı daha bilgili hale getirecek. Gecikmeler azalacak.

Artan İyi Niyet: Devletin daha ucuz, hızlı ve

doğru arayışı vatandaşı etkileyecek. Artan Vatandaş Memnuniyeti: Daha iyi hizmet vatandaşı memnun edecek. Artan Hesap Sorabilirlik: Devlet

harcamalarının erişilir olması vatandaşın aktif katılımını sağlayacak.

İletişimdeki Gelişme: Personel, yönetici ve dış kurumlar ile daha hızlı ve etkin haberleşebilecek.

Zaman ve Mekan Bağımsızlığı: Vatandaş istediği yer ve zamanda bilgiye erişip işlemini yapabilecek, görüş ve önerilerini dile getirebilecek.

İç İşlemlerdeki Gelişme: Kamu, işlerini sadece otomatize etmeyecek, aynı zamanda iş yapma şekillerini de değiştirebilecek.

Kaynak: http://www.uni-yaz.com/sunum/e-devlet-12.htm (Erişim Tarihi: 17.08.2010);

Demirel, Demokaan (2005). Etkin Devletin Bir Aracı Olarak E-Devlet ve Türk Kamu Yönetimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.31.

Ayrıca Birleşmiş Milletlerin “e-devlet 2008 araştırmasında” bilgi ve işletişim teknolojilerinin devlette olanak vermesi durumunda yönetişime geçişle birlikte e-devletin hem kamu yönetiminin iç işleyişine ve hem de kamu kurumları dışındaki kişi ve kurumlara bir takım faydalar sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bunlar şekil 2’de özetlenmektedir.

(38)

Şekil 2. E-Devletin Kurum İçi ve Kurum Dışı Faydaları

Kaynak: United Nations e-Government Survey 2008, From e-Government to Connected Governance, New York., s.7.

1.6. E-Devletin Güçlü ve Zayıf Yönleri

E-Devlet sadece hükümetin bir web sayfası değil; politik, sosyal, ekonomik ve teknolojik tüm unsurları içerisinde barındıran ve kamu yönetiminin yönetişim bağlamında dönüşümünü sağlayan bir süreçtir. Bu nedenle e-devletin başarısı, söz konusu unsurların SWOT analizinin iyi yapılmasına bağlıdır. Çünkü bu dört boyutun e-devlete farklı açılardan olumlu ve olumsuz etkileri olabilmektedir. Başka bir deyişle, her bir boyut e-devlet için fırsat ve tehditler içerebilmektedir. Bu boyutların e-dönüşüm noktasında ortaya koyduğu risk, fırsat, tehdit ve zayıf yönlerin neler olduğu iyi tespit edilerek risk ve tehditleri fırsatlara çevirmenin yolları araştırılmalıdır. E-Devletin siyasi yönü; strateji ve politika, yasal düzenlemeler, liderlik, karar verme süreçleri, mali kaynaklar, uluslararası ilişkiler ve siyasi istikrar konuları ile ilişkilendirilmektedir. (Backus, 2001)

Yönetişime Geçişle Birlikte E-devletin Faydaları

Kurum İçi Faydaları

Kırtasiyeciliği azaltma, İşlem maliyetlerini azaltma, Bürokratik süreçlerin basitleştirilmesi, Daha fazla etkinlik,

Daha fazla koordinasyon ve iletişim, Şeffaflığı artırma,

Kurumlar arası bilgi paylaşımı,

Kurum Dışı Faydalar

Hizmetlerin hızlı sunumu, Daha fazla etkinlik, Hizmet alımında esneklik, Hizmet sunumunda yenilik, Daha fazla katılım,

Daha güçlü vatandaş, Vatandaş katılımı.

(39)

Demokratikleşme süreci ile uyumlu bir e-devlet uygulaması, uluslar arası kuruluşların yeniden yapılanma projelerine kaynak vermesini kolaylaştırmak, yönetimin rekabet gücünün artmasına ve kamu yönetiminde şeffaf bir yapının oluşmasına olanak sağlamak ve demokratikleşme ve çağdaş imaj açısından üstünlükler ortaya koyarken; zayıflık, fırsat ve tehditleri de beraberinde getirmektedir. Kısıtlı bütçe, hukuki alt yapı eksikliği, siyasi istikrarsızlık ve bürokratik direnç gibi faktörler e-devlet projelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engelleyen zayıflık ve tehditlerin başında gelmektedir. Yukarıda da vurgulandığı gibi, bu zayıf yönleri ve tehditleri iyi algılayıp bunları etkin, şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi için fırsata dönüştürmenin yollarını araştırmak ve gerekli tedbirleri almak gerekir. Bu durum sadece siyasi boyut için değil ekonomik, sosyal ve teknolojik boyut açısından da söz konusudur.

E-Devletin sosyal yönü, vatandaşın eğitim ve bilinç düzeyi, uzman istihdamı, dijital bölünme, bilgisayar okur-yazarlığı, değişime direnç gösterme, gizlilik ve mahremiyet, gelir düzeyi kent ve kırsal alan zenginlik ve fakirlik gibi konularla ilişkilidir. (Backus, 2001) Buradan da anlaşılacağı üzere e-devletin sosyal yönü, bireylerin dijital topluma hazır olup olmaması bağlamında fırsat, risk ve tehditlerin neler olduğunu ortaya koymaktadır. Kalifiye insan, tüm projelerde olduğu gibi bilgi ve iletişim teknolojileri stratejilerinin de en önemli kaynaklarından birisidir. Dolayısıyla hem bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda uzman- yetenekli personelin yetiştirilmesi hem de halkın e-okur-yazarlık düzeyini geliştirici proğramlara ağırlık verilmelidir. Ayrıca tabloda belirtilen risk ve tehditleri olumluya çevirerek bir e-devlet uygulamasıyla yeni iş alanlarının açılmasına ve ülke ekonomisine katkı sağlayacak yeni yol ve yöntemler aranmalıdır.

E-devletin ekonomik yönü, yolsuzluk, vergi toplama, yeni iş imkanları, maliyetlerden tasarruf, e-ticaret, şeffaf ve hesap verebilir özel sektör yönetimi, bilgi ve iletişim teknolojilerine yatırım amaçlı dış kaynak gibi konularla ilişkilidir. (Backus, 2001) Telekomünikasyon alt yapısı bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişimi için hayati bir öneme sahiptir. Alt yapının olmaması, e-stratejilerin başarısını azaltacağı gibi bu alandaki projelerin durgunlaşmasına ve