Vatandaşların talep ve beklentileri doğrultusunda hızlı, kaliteli, etkin ve verimli kamu hizmeti sunulabilmesi için bilişim teknolojilerinden yararlanılması gerekmektedir. Bilgi toplumuna giden yolda elektronik iletişim sistemlerinin kamu hizmeti açısından taşıdığı yeni perspektiflerin tartışılması büyük önem taşımaktadır. Kamu hizmetinin sunumu, vatandaşlarca bunun algılanması ve karşılıklı etkileşim süreçleri üzerinde dikkatle durulması ve yeni fırsatların keşfedilmesi klasik anlamda süregelmekte olan devlet vatandaş ilişkilerini de yeni boyutlara taşıyacak niteliktedir Bu bakımdan, e-devleti sadece teknolojik olanakların kullanımı olarak görmek büyük bir eksiklik olacaktır.
Çünkü, bu uygulamaların aynı zamanda insan kaynaklarının, iş süreçlerinin ve hizmet kullanıcılarının (vatandaşların) potansiyellerinin maksimize edilerek değerlendirilmesini de içeren bir felsefe değişimini de kapsadığını göz ardı etmemek gerekmektedir (Balcı, 2003).
Özellikle gelişmiş ülkelerde e-devlet uygulamaları sayesinde bürokratik işlem sayısı azaltılmış ve hizmetler daha basit ve anlaşılır hale getirilerek vatandaş memnuniyeti arttırılmıştır. Bilişim teknolojilerinin kullanılması sayesinde yolsuzluk için uygun ortamlar da yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamıştır.
Değişik açılardan değerlendirildiğinde elektronik devlet uygulamaları ile ulaşılabilecek bir çok fayda sayılabilir. Örgütlerde yönetsel etkinlik ve yurttaşlara sunulan hizmetlerin kalitesi e-devlet uygulamaları ile kolaylıkla arttırılabilir (Moon, 2002’den aktaran Arslan 2010).
Özellikle örgütsel işleyiş bağlamında enformasyon ve iletişim teknolojileri etkinlik ve etkenliği sağlama adına bilgilerin toplanması, depolanması, organize halinde tutulması ve kolayca ulaşılarak yönetilebilmesi için büyük olanaklar sağlamaktadır. Örgütün kendi çevresi ile ilişkileri düzeyinde ele alındığında da bu teknolojilerin kullanımının çok şey ifade ettiğini görmek mümkündür. Örneğin bilgisayar teknolojileri bir kamu örgütünün yurttaşlarla, diğer kamu örgütleriyle ve iş çevreleriyle bağlantısını kurmada etkin bir yöntem olarak kullanılabilir.
Çukurçayır ve Ekşi (2001:104-105) e-devlet uygulamalarının yararlarını şu şekilde özetlemektedirler:
• E-devlet kamu hizmetlerinin biçimini değiştirir. • E-devlet yönetim anlayışında dönüşüme yol açar.
• E-devlet verimlilik artışı yanında daha etkili ve etkin hizmet sunumu sağlar. • E-demokrasinin yerleşmesine katkı yapar.
• E-devlette işbirliği ve etkileşim maliyetleri en düşük düzeyde olacaktır. • Bilgiye ulaşım daha kolay olacaktır.
• Şeffaf bir yönetim sağlayacaktır.
Yukarıda da belirtildiği gibi kamu hizmetlerinin sunulmasında e-devlet uygulamalarına geçilmesinin maliyetleri düşürme, hizmetlerde hız ve verimliliği sağlama, açıklık ve şeffaflığa ulaşma, hesap verebilirliği arttırma, bilgilerin saklanması, kullanılması ve ulaşımını kolaylaştırma gibi bir dizi avantajları olduğu açıktır. Ancak bilgi ve iletişim teknolojisi ile ilgili konuları sadece teknik birer yaklaşım olarak ele alıp bunların sosyal, kültürel ve ekonomik boyutları ihmal edilirse istenen sonuçlara ulaşmak bir yana yeni sorun alanları ile karşı karşıya kalınabilecektir (Balcı, 2003b). Bu açıdan kamu hizmetinin sunulmasında büyük kolaylıklar sağlayan elektronik devlet uygulamalarını tek boyutlu düşünmemeli bunları sadece birer yatırım olarak görmeyip beraberinde eşlik ettiği zihinsel, davranışsal ve kültürel boyuta da dikkat edilmelidir.
Her zaman kamu yararına yönelen kamu hizmetinin sürekliliği ilkesi, kesintiye uğramaksızın, düzenli bir şekilde hizmetin sunulması anlamına gelir. Hizmet, bu kronolojik süreklilik yanında aynı zamanda, istikrarlı ve nitelik bakımından yeterli olmalıdır (Özay, 2004: 235). Bu ilke, her an, gün ve gecenin her saatinde kamu hizmeti sunulması anlamına gelmemekle beraber, örneğin sağlık, elektrik, su gibi niteliği böyle bir sunumu gerektiren hizmetlerin sürekliliğinden haftanın 7 günü ve günün 24 saati hizmetin sunulması beklenir. Kolluk faaliyetinde de kamu düzeninin aynı şekilde kesintisiz olması gerekir.
İşte bu noktada, internet üzerinden sunulması mümkün olan kamu hizmetlerinin haftanın 7 günü ve günün 24 saatinde sunulması gibi geniş bir açılım doğmaktadır. Gün içinde mesai saatlerini ve tatilleri izlemek yerine, şu an olduğu gibi banka, vergi daireleri, gümrükler ve bakanlıklar gibi kamu hizmetiyle ilişkili idari birimlerin hizmetlerinden kısmen de olsa online yararlanma imkanı teknik olarak bir dakika bile kesilmeden sonsuza kadar uzayabilir. Evinde bilgisayar başında, gece yarısında, bir bankadan diğer bankaya parasını havale eden kişi, yine yerinden kalkmadan birkaç dakika içinde emlak beyannamesini doldurabilir; evinin ve arabasının vergisini ödeyebilir; öğrenciler, öğrenci işleri bürosuna gitmeden notlarını öğrenebilir; hizmetten yararlananlar şikayetlerini zamanla sınırlı olmaksızın günün her saatinde idareye bildirebilirler. Kamu hizmetleri ve bunların yerine getiriliş biçimleri, zamana ve koşullara göre değişebilmekle beraber, değişmeyen ortak özelliklerinin de bulunması gerekir.
Süreklilik ve düzenlilik, bedelsiz oluşu, etkenlik, eşitlik, değişime uyum sağlama gibi özellikleri yanında son yıllardaki gelişmelerle birlikte, şeffaflık, katılımcılık, hesap verebilirlik, etkililik ve hızlılık gibi özellikler de ön plana çıkmıştır.(Bilgin, 1995: 172)
Son yıllarda, ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik alanlardaki gelişmeler sonucu, kamu yönetiminde, hizmetlerin daha etkin yapılmasına olanak veren yeni yönetim kavramları ortaya çıkmıştır. Hantal yapıları, aşırı istihdam, engelleyici bürokratik zihniyet gibi nedenlerle, kamu kesimi öncü olmak yerine, gelişmelerin önünü tıkama noktasına gelmiştir. Bu gibi sorunların aşılabilmesine yönelik olarak yeni yönetim modelleri üzerinde durulmaktadır.
Türkiye'de vatandaşlara etkin hizmet sunan, daha katılımcı, şeffaf ve onları bürokratik işlemlerle boğmayan modern bir devlet yapısının sağlanabilmesi için e-devlet stratejisi çok önemli avantajlar sağlayacaktır. e-devlet ile ülke genelinde ekonomik rekabeti artacak, sosyal etkinlikler gelişecek, demokratik gelişme sağlanacak (daha iyi vatandaşlık hizmetleri, saydamlık ve kamunun yasallığını daha da arttırmak) ve sonuçta devletin kamu hizmetlerine olan katkısı artacaktır. Kamu hizmetlerinin kalitesi ve vatandaşa götürülme hızı artacaktır.
İKİNCİ BÖLÜM
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI’NDA E-DEVLET UYGULAMASI
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), verdiği önem çerçevesinde teknolojiyi en iyi kullanan kurumlar arasında başı çekti. Bakanlık, okullarda kullanılan teknolojinin artırılması konusunda birçok örnek projeye imza attı.
Milli Eğitim Bakanlığı, e-devlet uygulamaları ile de en ön sırada yer alan kurumlar arasında oldu. E-okul projesini hayata geçiren bakanlık, bu çerçevede öğrencilerle ilgili her türlü iş ve işlemi internet üzerinde yapabilir duruma geldi. Bakanlık e-uygulamaları ile şu projeleri hayata geçirdi: "E-mezun projesi meslek lisesi mezunlarının işe yerleştirilmesi, e-mezun projesine iş dünyasının, STK'larının destek olması, e-taşınır projesi ile demirbaş eşyaların internet ortamına taşınması, e- okul bütçeleri ile okul bütçelerinin internet üzerinden takip edilmesi, e-portal ile eğitime ilişkin her türlü bilgiye ulaşılması, e-personel ile personel hareketlerinin internet üzerinden yapılması, e-sınav ile sınavlara ilişkin başvuru işlemlerinin internet üzerinden yapılması, e-kayıt ile okullara kayıtların internet üzerinden yapılması, e-burs projesi ile burs işlemlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesi, e- yurt projesi ile öğrencilerin yurt işlemlerinin internetten takip edilmesi, e-hane halkı projesiyle ailelerin eğitim harcamalarının takip edilmesi."
MEB eğitim kurumlarının teknolojik altyapısında kullanılmak üzere son 5 yıl içinde toplam 600 bin bilgisayarı okullara gönderdi. Kendi alanında bir rekora imza atan bakanlık, 600 bin bilgisayarı kamu ve özel sektörün kaynakları ile okullara gönderdi. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak okullarda eskiyen bilgisayarları da değiştiren Milli Eğitim Bakanlığı, bu girişimiyle 8 derslik ve üstü bütün ilköğretim okullarında bilgisayar teknolojisi sınıflarını kurarken, diğer okulların ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurdu. Bu sayede okullarda yazışma başta olmak üzere her türlü iş ve işlem elektronik ortamda yapılabilir duruma geldi.
2003 yılında bin 742 okulu internet ile buluşturan bakanlık, 2004 yılında bu rakamı 12 bin 14'e çıkardı. 2005 yılında 7 bin 835 eğitim kurumu, 2006 yılında 6 bin
701, 2007 yılında 521 olmak üzere toplam 28 bin 813 okul ve eğitim kurumu ADSL sistemi ile internete bağlandı. Yapılan yatırımlar neticesinde ilköğretimdeki öğrencilerin yüzde 93'ü ortaöğretim öğrencilerinin de yüzde 99'u internete girebiliyor.(http://www.sinifogretmeniyiz.biz/haberayrinti.asp?id=1108 Erişim: 15.11.2010)
Milli Eğitim Bakanlığı, ülkemizin bilgi toplumuna dönüşümünü gerçekleştirmek üzere, e-Dönüşüm Türkiye Projesi, Kalkınma Planları ve bilişim ile ilgili politika dökümanında belirtilen hedefler doğrultusunda ülkemizin gelişmesi ve kalkınmasında etkili olacak, bilişim teknolojilerinin eğitim öğretim ve yönetimde kullanılmasına yönelik birçok projeyi başlatmış, birçok projeyi de uygulamaya koymuştur.
Bu projelerden bir bölümü, e-devlet olgusunda hizmet veren ve bakanlık birimlerinin fonksiyonel bir biçimde koordineli çalışmasına imkan tanıyan e-kurum yapısının olgunlaştırılması için yapılan çalışmalardır. Bu amaçla, Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatının iş-işlemlerinin elektronik ortamda yürütülmesini sağlayan Milli Eğitim Bakanlığı Bilişim Sistemi (MEBBİS) ile bütünlük oluşturan, bilgi güvenliği olgusunu dikkate alarak web tabanlı birçok modül üretilmiş ve üretilmeye devam etmektedir.
E-okul uygulaması da bunlardan biridir.( Eği-Tek, Genelge:2008/76)
2.1. E-Okulun Amaç ve Kapsamı
Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde okullarda, öğretmenler ve öğrencilerin internete ve çoklu ortam kaynaklarına uygun düzeyde erişiminin sağlanmasına; bilgi işlem teknolojilerinin kullanımının teşvik edilmesine; internet üzerinden destek hizmetlerinin, eğitim ile ilgili kaynakların ve e-öğrenim platformlarının sağlanmasına yönelik bir “Eğitim Portalı” kurulması amaçlanmaktadır. (DPT, “E-Dönüşüm Türkiye
Projesi 2005 Eylem Planı”, Mart, 2005). E-öğrenim girişimi olarak da adlandırılan bu
proje ile öğretmen ve öğrencinin ortak bir sistemde karşılıklı olarak eğitim kalitesini arttırmak hedeflenmektedir. Girişimin temel amaçları şunlardır: (MEB, 2010).
Öğretmenlere müfredatlarını geliştirme ve öğrencilere de değerlendirme fırsatı vermek.
Öğretmen - öğrenci işbirliğini artırmak ve geliştirmek.
Bilgi işlem teknolojilerinin idari işlemlerde kullanımını sağlamak.
Öğrencileri bilgi iletişim teknolojilerinin kullanımı ile ilgili olarak eğitmek. Öğrencilerin teknoloji kullanarak problem çözme becerileri elde etmelerini
sağlamak.
Öğrenimi eğitsel yazılım, elektronik başvuru materyalleri, uygulama yazılımı ve eğitici oyunlarla zenginleştirerek eğitimin kalitesini yükseltmek.
MEB ile Türk Telekom arasında yapılan protokol çerçevesinde ülkedeki tüm ilk ve orta dereceli okullara ADSL bağlantısı sağlanması hususunda anlaşmaya varılmıştır. Protokol kapsamında birçok farklı proje uygulanmaya başlamıştır. Bunlar arasında bütün okullarda internet bağlantısının sağlanması, bilgisayar sayılarının arttırılması, eğitim portalının oluşturulup geliştirilmesi (VİTAMİN), bilgi işlem teknolojilerinin müfredat içine alınıp öğretmenlerin de bunun için eğitilmesi, öğretmenler için bilgisayar kampanyaları yapılması olarak sayılabilir. Milli Eğitim Bakanlığı; Türk Telekom ile yaptığı projeler dışında da bazı projeleri uygulamaktadır. Bunlar arasında; (Erdal, 2004)
Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü “Bilgiye Erişim Merkezi” Projesi, Açık Öğretim Çevrimiçi Bilgi Kaynakları Projesi,
Eğitim Ana Kapısı Projesi,
Bilişim Sistemi Projesi (MEBSİS), Web Soru Bankası (WSB),
Uzaktan Eğitim Hizmetlerinin Otomasyonu, Dünya Bağlantı Projesi sayılabilir.
Türkiye e-öğrenim ve e-eğitim konularında ciddi ilerleme kaydetmiştir. Ancak uygulamanın ilerlemesinde bazı aksaklıklar ve güçlüklerle de karşılaşılmaktadır. Uygulamanın sürdürülmesi için gerekli olan bilgisayar sayısının
yetersizliği, bilgi işlem teknolojileri hakkında çok sayıda eğitimli öğretmenin olmaması, internet bağlantısının yeterince yaygın olmaması, bilgisayar ve ağ bakımı konusundaki teknik destek yetersizliği gibi sorunlar çözülememiştir.(DPT, 2007)
Kurumun internet sitesinde Bakanlık teşkilatı ve görevlerine ilişkin bilgilere yer verilmekte, bir mevzuat bankası yer almakta, çeşitli istatistik ve açık öğretim kurumları ile ilgili bilgilere ulaşılabilmekte, çeşitli eğitim yazılımlarına erişilebilmektedir. Diğer taraftan, site üzerinden İl Milli Eğitim Müdürlüklerinin sayfaları ile bir çok eğitim içerikli siteye ulaşmak mümkündür. Söz konusu sitelerde örnek sorular, ders anlatımları, yıllık planlar gibi bir çok bilgi ve belge bulunmaktadır. Ayrıca kurumun yaptığı sınavlara ilişkin bir çok istatistiğe de sayfadan erişmek mümkündür. e-Kütüphane bölümünde de Bakanlığın yayınladığı dergilere ulaşılabilmektedir. Bakanlık ile iletişim bilgileri de sitede yer almaktadır.