E-devletin genel olarak üç önemli amacı vardır:
- Kamusal hizmetleri yaygın ve erişebilir hale getirmek;
- Hizmet üretim ve yönetim sürecinde vatandaşların istek ve eğilimlerini daha etkin değerlendirmek, katılımcı yurttaşlığın önünü açmak;
- Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesini sağlamak (Bilen, Şanver, 2004: 106-107; Büke 2002: 13).
Kamu hizmetlerinde verimliliğin artırılması e-devlet uygulamasının öncelikli amacıdır. Bu amaçla vatandaşın devlet ile olan, vergi vb. ödemeleri yapma, dilekçe ve beyanname verme gibi her türlü işlemin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
Başka bir ifade ile e-devlet, kamu/kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde bilgi teknolojilerinin kullanılarak performans ve verimlilik artışını hedefleyen devlet modeli olarak tanımlanmaktadır. E-Devlet ile amaçlananlar şunlardır (Türkiye Bilişim Şurası, 2002: 10):
Şeffaf devlet vizyonuna ulaşılması, şeffaf bir kamu yönetiminin gerçekleştirilmesi,
Vatandaşa sunulan hizmetleri geliştirmek, devlet tarafından daha kolay erişilebilir bilgiler sunmak,
Kamu kurumlarının verimliliğini artırmak, Hukuk kurallarını ve sistemini güçlendirmek,
Ekonomi sektörü önceliklerini desteklemek,
Zayıf toplum katmanlarının hayat kalitesini yükseltmek, İyi yönetişimin güçlendirilmesi ve halk katılımının arttırılması, Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması, Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,
Kurumlararası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelenmesinin önlenmesi,
Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması,
Kamu kurumları arasında bilgi bütünlüğünün sağlanması ve her türlü kötüye kullanımın önüne geçilmesi,
Vatandaşların kamu hizmetlerinden 7/24 saat faydalanmalarının sağlanması, Kamu kurumları ve kullanıcıları arasında koordinasyonu gerçekleştirmek, Zaman, enerji ve mali tasarruf sağlamak,
Bürokrasinin azaltılması, Rüşvetin ortadan kaldırılması,
Çalışma yöntemlerinin optimize edilmesi, Maliyetlerin düşürülmesi,
Kamu hizmetlerinin yaygın ve erişilebilir hale getirilmesi,
Bunların gerçekleşmesi durumunda sağlanacak yararlar ise aşağıda belirtilmektedir.(Arifoğlu vd., 2002:22-23; Türkiye Bilişim Şurası, 2002: 10-11) Zamandan kazanç sağlanacaktır,
Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır, Memnuniyet artacaktır,
Ekonomik gelişim desteklenecektir, Hayat kalitesi artacaktır,
Bireysel katılım artacaktır,
Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır,
Kamu ile olan işlemler için vatandaşın talep ettiği bilgilere bir noktadan ve doğru şekilde ulaşılacaktır. Böylece insan yanlışları en aza indirilecektir,
Bilgi ve iletişim teknolojileri ilk kurma maliyeti yüksek olmasına rağmen zaman içerisinde toplam sahip olma maliyetinin düşmesi, verilecek olan hizmetin daha hızlı sunulması, işletme giderlerinin azalması, doğru bilgiye ulaşım vs. gibi olumlu yönleri, hizmetin elektronik olarak sunumu için bir neden olacaktır,
E-Devlet aynı zamanda hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlayacaktır,
E-Devlette vatandaşın talebi ön plana çıkacaktır,
Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir,
Vatandaşın kamu ile işlerinde kısa sürede doğru bilgiye ulaşımı karşısında kamuya güveni artacaktır.
Kamu yönetimi alanında kullanılmaya başlanan bilişim ve iletişim teknolojileri, kamu yönetiminin kendi iç işleyişine olumlu katkılarda bulunmanın yanı sıra, kamu kurum ve kuruluşları, vatandaşlar ve özel sektör arasındaki ilişkileri de geliştirmekte, bu aktörleri birbirine yakınlaştırmakta ve kamu hizmetlerinin daha iyi bir şekilde sunulmasında önemli roller üstlenmektedir (Parlak, Sobacı, 2005: 230).
E-Devlet uygulamalarının gelişimi, hem teknik hem de politik ve karmaşık bir konudur. Her ülke, kendi politik sistemine uygun olarak, “e-devlet”e değişik biçimde anlam ve içerik yüklemektedir. Ayrıca ülkelerin bilgiye yönelik politikaları, e-devlet kullanıcılarının sayısı, eğitim seviyesi ve motivasyonu (Sharifi ve Zarei, 2004: 601) başta olmak üzere ülkelerin devlet yapıları, yönetim ve liderlik tarzları e- devletin gelişim hızını ve başarısını etkilemektedir.
Diğer taraftan e-devletin amaç ve faydaları vatandaşlar ve kamu personeli; kurum içi ve kurum dışı şeklinde de farklı şekillerde ele alınmaktadır. Bu durum değişik açılardan bakıldığında e-devletle elde edilebilecek amaç ya da faydaların listesinin oldukça kabarık olduğunu göstermektedir. İşlemin sahibi, hizmet, zaman, uzaklık, etkileşim ve prosedür ile diğer faktörlere göre e-devletle elde edilebilecek faydaları ayrı ayrı sıralamadan önce tüm ülkelerde genel olarak e-devlet uygulamalarında hedeflenen amaç ya da beklentileri ana hatları ile sıralamak daha
uygun olacaktır. Bu genel amaçlar şöyle sıralanabilir (Kösecik ve Karkın, 2004: 99; Kuran, 2005: 16-17; Jeager ve Thompson, 2003: 389; Montagna, 2005: 215-216; Ateş, 2003: 488)
Kamu hizmetlerinin vatandaşların gereksinimlerine göre düzenlenmesi ve sunulan hizmetlerin kalitesinin arttırılması,
Kamu kurumlarının güvenilirliğinin arttırılması, Bilgi ve iletişim maliyetlerinin düşürülmesi,
Kamu hizmetlerinin dağıtım ve sunum maliyetlerinin düşürülmesi, 7/24 Kamu hizmeti sunulması,
Kamu hizmetlerinin ve eylemlerin sürekli denetlenmesi, Hükümet faaliyetlerinin her yerden izlenebilmesi,
İşlem sahipleri (vatandaş, özel ve kamu sektörü) arasındaki mesafeyi azaltma ve bütün bölgelere eşit düzeyde kamu hizmeti sunma,
Vatandaşların ve tüketicilerin kamu faaliyetlerine ve demokratik süreçlere daha aktif bir biçimde katılabilmesi,
Rüşvet ve yolsuzlukların önüne geçilmesi, Kamu hizmetlerinde çabukluk,
Vatandaşların kamu bilgilerine daha rahat ve geniş bir biçimde ulaşabilmesi, Kamu hizmetlerine farklı kanallardan daha rahat erişebilme,
Bürokratik işlemlerin azaltılması,
Kamu kurumları arasında bilgi bütünlüğünün sağlanması,
Merkezi yönetimle yerel yönetimler arasında daha iyi ve etkili bir iletişim ağının kurulması,
Devlet kurumlarının daha rasyonel ve verimli işlemesinin sağlanması, Gelirlerin artırılması ve ekonomik gelişmenin sağlanması,
Hesap verebilir ve daha şeffaf bir kamu yönetimi oluşturma, Devlet yönetimindeki hiyerarşi kademelerinin saf dışı bırakılması,
Vatandaşların gereksinim ve taleplerine kısa sürede yanıt verebilen bir kamu yönetimi oluşturma,
Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması,
Esnek bir kamu yönetimi anlayışına geçiş.
E-devletin yukarıda sıralanan genel yararlarının ötesinde vatandaş ve kamu personeli için de bir takım avantajlar sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bu tasnif, tabloda özet olarak sunulmuştur.(Şahin, 2008: 59-61)
Tablo 5. Vatandaş ve Kamu Çalışanı Bağlamında E-Devletin Yararları
Vatandaş Kamu Çalışanı
Self-Servis: Vatandaş kendi kendine bilgiye erişebilecek.
Self-Servis: Personelin dış görev ve iletişimlerinde azalma olacak.
Daha İyi Erişim: Bilgiyi bulma ve kullanım
kolaylaşacak. Daha İyi Erişim: Klasik yöntemlerle bilgi temini azalacak. Zamandan, kağıttan, enerjiden tasarruf sağlanacak.
Derhal Servis, Hızlı Çözümler ve Sonuç:
24x7x365 çalışabilme kapasitesi. Derhal Servis ve Sonuç: 24x7x365 çalışma yeteneği vatandaşı daha bilgili hale getirecek. Gecikmeler azalacak.
Artan İyi Niyet: Devletin daha ucuz, hızlı ve
doğru arayışı vatandaşı etkileyecek. Artan Vatandaş Memnuniyeti: Daha iyi hizmet vatandaşı memnun edecek. Artan Hesap Sorabilirlik: Devlet
harcamalarının erişilir olması vatandaşın aktif katılımını sağlayacak.
İletişimdeki Gelişme: Personel, yönetici ve dış kurumlar ile daha hızlı ve etkin haberleşebilecek.
Zaman ve Mekan Bağımsızlığı: Vatandaş istediği yer ve zamanda bilgiye erişip işlemini yapabilecek, görüş ve önerilerini dile getirebilecek.
İç İşlemlerdeki Gelişme: Kamu, işlerini sadece otomatize etmeyecek, aynı zamanda iş yapma şekillerini de değiştirebilecek.
Kaynak: http://www.uni-yaz.com/sunum/e-devlet-12.htm (Erişim Tarihi: 17.08.2010);
Demirel, Demokaan (2005). Etkin Devletin Bir Aracı Olarak E-Devlet ve Türk Kamu Yönetimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.31.
Ayrıca Birleşmiş Milletlerin “e-devlet 2008 araştırmasında” bilgi ve işletişim teknolojilerinin e-devlette olanak vermesi durumunda yönetişime geçişle birlikte e- devletin hem kamu yönetiminin iç işleyişine ve hem de kamu kurumları dışındaki kişi ve kurumlara bir takım faydalar sağlayacağı ileri sürülmektedir. Bunlar şekil 2’de özetlenmektedir.
Şekil 2. E-Devletin Kurum İçi ve Kurum Dışı Faydaları
Kaynak: United Nations e-Government Survey 2008, From e-Government to Connected Governance, New York., s.7.